Neutralność sieciowa. Otwartość Internetu a zarządzanie ruchem, integracja pionowa, łańcuch wartości w Internecie, zero rating i ochrona prywatności

Transkrypt

1 Neutralność sieciowa Otwartość Internetu a zarządzanie ruchem, integracja pionowa, łańcuch wartości w Internecie, zero rating i ochrona prywatności

2 Jak działa Internet? Sieci i ich połączenia

3 Użytkownicy Lokalny ISP Lok. ISP Lokalny ISP Regionalny ISP Regionalny ISP Rdzeń Internetu (internet backbone)

4 Źródło:

5

6 Połączenia sieci - transit i peering Tranzyt (transit) to połączenie sieci, z reguły mniejszej i większej, w której mniejszy operator płaci większemu za przesyłanie w jego sieci komunikatów pochodzących od użytkowników sieci mniejszego. Umowy tranzytowe mają z reguły formę pisemną. Sieci tworzące rdzeń Internetu udostępniane są właśnie na zasadach tranzytu (stąd biorą się przychody ich operatorów). Peering to połączenie sieci, z reguły podobnych rozmiarów, w którym operatorzy na zasadzie wzajemności i bez opłat przekazują komunikaty pochodzące od użytkowników sieci kontrahenta. Peering ma z reguły charakter dorozumiany i nie wymaga formy pisemnej.

7 Neutralność sieci Pojęcie

8 Pojęcie neutralności sieciowej Neutralność sieciowa wymaga, by wszystkie komunikaty przesyłane w Internecie traktowane były tak samo, niezależnie od treści, wykorzystanej aplikacji lub usługi, urządzenia oraz adresu nadawcy i odbiorcy.

9 Zarządzanie ruchem w Internecie Blokowanie, ograniczanie i faworyzowanie treści, usług i aplikacji

10 Zarządzanie ruchem Zarządzanie ruchem polega na blokowaniu, ograniczaniu, spowalnianiu (dalej zbiorczo jako: restrykcje) lub faworyzowaniu dostępu do określonych treści i usług. Restrykcjom podlegają określone treści (np. dziecięca pornografia), usługi (np. P2P, VoIP obecnie w Polsce Virgin Mobile zakazuje abonentom w regulaminie korzystania z usług VoIP) lub strony internetowe (np. w przeszłości TPSA drastycznie ograniczała dostęp swoich abonentów do portalu o2.pl).

11 P2P - restrykcje w sieciach stacjonarnych P2P - restrykcje w sieciach mobilnych 1% 6% 21% 36% 78% VoIP - restrykcje w sieciach mobilnych 58% Dane z 2012 r. 18% 21% 61% Restrykcje Brak restrykcji Brak danych Źródło danych: A view of traffic management and other practices resulting in restrictions to the open Internet in Europe. Findings from BEREC s and the European Commission s joint investigation, BoR (12) 30 Wykres: Andrzej Nałęcz

12 Inne restrykcje w sieciach stacjonarnych (mln abonentów) 1,9 5 Inne restrykcje w sieciach mobilnych (mln abonentów) 22,1 31,9 158,9 139,5 Restrykcje wobec wszystkich abonentów Restrykcje wobec niektórych abonentów Restrykcje wobec wszystkich abonentów Restrykcje wobec niektórych abonentów Brak restrykcji Brak restrykcji Dane z 2012 r. Źródło danych: A view of traffic management and other practices resulting in restrictions to the open Internet in Europe. Findings from BEREC s and the European Commission s joint investigation, BoR (12) 30 Wykres: Andrzej Nałęcz

13 Faworyzowanie usług w sieciach stacjonarnych (mln abonentów) Faworyzowanie usług w sieciach mobilnych (mln abonentów) 4,6 8,8 11,4 0, ,6 Faworyzowanie wybranych usług dla wszystkich abonentów Faworyzowanie wybranych usług dla niektórych abonentów Brak faworyzowania Faworyzowanie wybranych usług dla wszystkich abonentów Faworyzowanie wybranych usług dla niektórych abonentów Brak faworyzowania Dane z 2012 r. Źródło danych: A view of traffic management and other practices resulting in restrictions to the open Internet in Europe. Findings from BEREC s and the European Commission s joint investigation, BoR (12) 30 Wykres: Andrzej Nałęcz

14 Integracja pionowa Zarys problemu

15 Integracja pionowa Tradycyjnie Internet charakteryzowało oddzielnie warstwy sieci od warstwy usług i treści. Współcześnie często dochodzi do integracji pionowej: dostawcy usług i treści budują własne sieci telekomunikacyjne (np. Google, Facebook), operatorzy sieci oferują usługi i treści (np. Orange Polska oferuje przechowywanie danych w chmurze i telewizję internetową). Istnieje ryzyko, że zintegrowani pionowo przedsiębiorcy będą faworyzowali własne usługi i treści albo poddawali restrykcjom usługi i treści innych podmiotów. Zwłaszcza u dużych, zasiedziałych operatorów sieci występuje konflikt interesów między oferowaniem otwartego dostępu do Internetu oraz promocją własnych lub partnerskich usług i treści.

16 Zero rating (taryfy zero ) Zero rating a innowacyjność i konkurencyjność usług, treści i aplikacji w Internecie

17 Zero rating (taryfy zero ) Zero rating stosowany jest w sieciach mobilnych i polega na wyłączaniu pewnych usług i treści z limitu danych do wykorzystania w okresie rozliczeniowym. W 2014 r. wśród europejskich państw OECD zero ratingu nie stosuje się wyłącznie w Finlandii, Norwegii, Islandii, Estonii, na Litwie i Malcie (dane firmy konsultingowej Rewheel).

18 Zagrożenia związane z zero ratingiem Zero rating zapewnia wymierne, ale krótkofalowe korzyści dla klienta, oferując mu nieograniczony dostęp do pewnych usług lub treści. Zarazem jednak zero rating szkodzi innowacji i konkurencji w zakresie usług i aplikacji dostępnych w Internecie. Zero rating tylko pozornie nie ogranicza dostępu do innych usług i aplikacji zniechęca do korzystania z konkurencyjnej oferty, zwłaszcza po wyczerpaniu podstawowego limitu danych abonamentu. Zgodnie z ustaleniami Rewheel, europejscy operatorzy, którzy w 2014 r. wprowadzili do swej oferty usługi zero ratingu zarazem podwyższyli koszt otwartego dostępu do Internetu.

19 Łańcuch wartości w Internecie Obecne modele biznesowe i dążenie do ich zmiany

20 Łańcuch wartości w Internecie problem podstawowy Problem łańcucha wartości w Internecie jest w istocie problemem podziału korzyści pomiędzy trzy główne grupy interesariuszy: 1) użytkowników końcowych, będących konsumentami treści, aplikacji i usług, 2) dostawców treści, aplikacji i usług (zawartości) oraz 3) dostawców usług dostępu do Internetu, czyli w tym kontekście przede wszystkim operatorów sieci.

21 Kto i za co płaci w Internecie oraz na czym zarabia? Użytkownik końcowy konsument płaci za sam dostęp do Internetu, czasem osobno za generowany w sieci ruch (w sieciach mobilnych), a ponadto za niektóre usługi i treści, do których zyskuje dostęp w Internecie. Dostawca zawartości płaci za hosting i podłączenie do sieci, czasem także za korzystanie z usług CDNs (content distribution networks, serwerów przybliżających usługi do konsumentów). Zarabia głównie na reklamach (np. Youtube), sprzedaży danych o użytkownikach partnerom handlowym, a czasem na opłatach pobieranych od konsumentów usług i treści (np. Netflix). Operator sieci płaci za rozbudowę i utrzymanie sieci, a zarabia na opłatach za dostęp do Internetu (oferowany zarówno konsumentom, jak i twórcom treści). Połączenia sieci różnych operatorów są źródłem zarówno kosztów jak i przychodów.

22 Generowany w Internecie ruch a ponoszenie jego kosztów. Model biznesowy operatorów Konsumenci oraz dostawcy usług i treści z reguły nie płacą za generowany w sieci ruch (czasem za wyjątkiem konsumentów w sieciach mobilnych). To budzi sprzeciw operatorów sieci, którzy domagają się czasem wprowadzenia opłat za ruch generowany w sieci według ich wymarzonej wizji nowego modelu biznesowego, zarabialiby nie tylko na oferowaniu dostępu do sieci, lecz także na ruchu w niej. Znaczna konkurencja na rynku konsumenckim uniemożliwia pobierania opłat za ruch na nim, pozostaje więc przerzucenie opłat na dostawców treści i usług.

23 Argumenty i kontrargumenty związane ze zmianą modelu biznesowego operatorów sieci Operatorzy ponoszą znaczne koszty związane z inwestycjami w sieci, a z inwestycji tych uzyskują niską stopę zwrotu. Operatorzy twierdzą, że dostawcy usług i treści pasożytują na nich (operatorach). Jest to jednak uzasadnione niskim poziomem ryzyka operatorzy zasiedziali sprzed lat ciągle mają ten status. Dostawcy usług i treści ponoszą niższe koszty inwestycyjne, jednak ich działalność obarczona jest wysokim stopniem ryzyka lista najpopularniejszych serwisów internetowych zmienia się często. Większość serwisów internetowych zarabia tylko na reklamach, z których zwiększenie przychodów jest praktycznie niemożliwe, wprowadzenie dodatkowych opłat za generowany w sieci ruch wyeliminowałoby więc te serwisy z rynku ze szkodą dla innowacyjności i konkurencyjności usług i treści w Internecie. Ze względu na liczne połączenia sieci, system opłat za ruch byłby bardzo trudny i drogi w implementacji i utrzymaniu.

24 Neutralność sieci a ochrona prywatności Inspekcja pakietów

25 Inspekcja pakietów a ochrona prywatności Zarządzanie ruchem, w tym zero rating, wymaga monitorowania ruchu, w szczególności inspekcji pakietów, na które dzielone są komunikaty przesyłane w Internecie. Nagłówek pakietu wskazuje m.in. adresata i odbiorcę komunikatu. Warstwa danych pakietu obejmuje m.in. treść komunikatu. Inspekcja nagłówków pakietów jest czymś normalnym, inspekcja warstwy danych (tzw. DPI deep packet inspection) powinna być możliwa tylko zupełnie wyjątkowo, np. w celu zapewnienia bezpieczeństwa sieci.

26 Neutralność sieciowa a prawo Rozporządzenie UE o otwartym Internecie z 2015 r.

27 Ku prawnej regulacji neutralności sieciowej w Unii Europejskiej Dyskusja nad potrzebą prawnego uregulowania neutralności sieciowej toczyła się w UE przez parę lat. W 2013 r. przygotowano projekt stosownego rozporządzenia, które jednak było kontrowersyjne i utknęło na konsultacyjnym etapie procedury legislacyjnej. Latem 2015 r. przygotowano nową wersję projektu, z nadzieją na ostateczne porozumienie. 25 listopada 2015 r. uchwalono rozporządzenie w Parlamencie Europejskim. Weszło w życie pod koniec listopada 2015 r., a choć co do zasady jego stosowanie zaczęło się 30 kwietnia 2016 r., a w Polsce rozpocznie się 1 stycznia 2017 r.

28 Rozporządzenie z 27 października 2015 r. Jego pełny tytuł to Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2015/2120 ustanawiające środki dotyczące otwartego Internetu oraz zmieniające dyrektywę 2002/22/WE w sprawie usługi powszechnej i związanych z sieciami i usługami łączności elektronicznej praw użytkowników i rozporządzenie (UE) nr 531/2012 w sprawie roamingu w publicznych sieciach łączności ruchomej wewnątrz Unii. Dalej dla uproszczenia będzie mowa o Rozporządzeniu.

29 Usługa dostępu do Internetu i inne usługi (usługi specjalistyczne) Rozporządzenie wprowadza dwie kategorie usług: 1. Usługę dostępu do Internetu oraz 2. inne usługi (zwane w projekcie z 2013 r. usługami specjalistycznymi ).

30 Usługa dostępu do Internetu To publicznie dostępna usługa łączności elektronicznej, która zapewnia dostęp do Internetu, a tym samym łączność z praktycznie wszystkimi zakończeniami sieci Internet, bez względu na stosowaną technologię sieci i urządzenia końcowe.

31 Uprawnienia użytkownika usługi dostępu do Internetu uzyskanie dostępu do informacji i treści, rozpowszechnianie informacji i treści, korzystanie z wybranych przez użytkownika aplikacji i usług, udostępnianie wybranych przez użytkownika aplikacji i usług, korzystanie z wybranych przez użytkownika urządzeń końcowych, A to wszystko niezależnie od lokalizacji użytkownika końcowego lub dostawcy usług czy też od lokalizacji, miejsca pochodzenia lub miejsca docelowego informacji, treści lub usługi.

32 Równe traktowanie transmisji Prawom użytkownika odpowiadają obowiązki dostawców usług dostępu do Internetu. Dostawcy usług dostępu do Internetu w czasie świadczenia usług dostępu do Internetu traktują wszystkie transmisje danych równo: bez dyskryminacji, ograniczania czy ingerencji oraz bez względu na nadawcę i odbiorcę, konsultowane lub rozpowszechniane treści, wykorzystywane lub udostępniane aplikacje lub usługi, lub też na wykorzystywane urządzenia końcowe.

33 Ograniczenia umów i praktyk handlowych Postanowienia umowne uzgodnione między dostawcami usług dostępu do Internetu a użytkownikami końcowymi dotyczące warunków finansowych i technicznych oraz cech usług dostępu do Internetu, takich jak cena, ilości danych lub prędkości, ani żadne praktyki handlowe dostawców usług dostępu do Internetu nie mogą ograniczać korzystania przez użytkowników końcowych z ich praw związanych z usługą dostępu do Internetu.

34 Zakaz zero-ratingu Z rozporządzenia wynika co do zasady zakaz stosowania zero-ratingu, przynajmniej w wariancie, w którym po wyczerpaniu ogólnego pakietu danych użytkownik końcowy ciągle ma możliwość korzystania z zawartości objętej zero-ratingiem. Prezes UKE będzie orzekał o dopuszczalności poszczególnych praktyk o charakterze zero-ratingu.

35 Dopuszczalność rozsądnego zarządzania ruchem w usłudze dostępu do Internetu Zarządzanie ruchem w usłudze dostępu do Internetu jest dopuszczalne, ale stosowane środki muszą: być przejrzyste, niedyskryminacyjne i proporcjonalne, nie mogą być podyktowane względami handlowymi lecz muszą opierać się na obiektywnych różnicach w wymogach dotyczących technicznej jakości usług w zakresie określonych kategorii ruchu. Jeżeli w sieci operatora przez dłuższy czas lub stale panują warunki wymuszające zarządzenie ruchem, operator powinien wzmocnić infrastrukturę, a nie dalej zarządzać ruchem.

36 Zarządzanie ruchem niebędące rozsądnym Blokowanie, spowalniane, zmienianie, ograniczanie, pogarszanie jakości i faworyzowanie określonych treści, aplikacji i usług lub ich kategorii, a także ingerowanie w nie, jest możliwe tylko z następujących powodów: zapewnienie zgodności z prawem UE lub krajowym, utrzymanie integralności i bezpieczeństwa sieci, usług i urządzeń końcowych, zapobieganie przeciążeniom sieci i ich łagodzenie. W związku z zarządzaniem ruchem można przetwarzać dane osobowe tylko gdy jest to niezbędne i proporcjonalne.

37 Usługi specjalistyczne Dostawcy usług dostępu do Internetu oraz dostawcy treści, aplikacji i usług mogą oferować usługi niebędące usługami dostępu do Internetu, które są zoptymalizowane dla określonych treści, aplikacji lub usług, lub ich połączenia, w przypadku gdy optymalizacja jest niezbędna do spełnienia wymogów określonego poziomu jakości treści, aplikacji lub usług.

38 Usługi specjalistyczne - ograniczenia U. s. można świadczyć jedynie wówczas, gdy przepustowość sieci jest wystarczająca dla jednoczesnego świadczenia usługi dostępu do Internetu. U. s. nie mogą być oferowane ani wykorzystywane jako substytut usług dostępu do Internetu. U. s. nie mogą negatywnie wpływać na jakość usługi dostępu do Internetu. W praktyce usługi specjalistyczne mogą być oferowane w zasadzie wyłącznie klientom biznesowym.

39 Rola organów regulacyjnych Organy regulacyjne mają za zadanie nadzorować przestrzeganie przepisów o neutralności Internetu i w związku z tym mogą wprowadzać wymogi dotyczące charakterystyk technicznych, wymogi minimalne dotyczące jakości usług oraz inne odpowiednie i niezbędne środki w odniesieniu do jednego lub większej liczby dostawców łączności elektronicznej dla ludności, w tym dostawców usług dostępu do Internetu. Kompetencjom organów regulacyjnych odpowiadają obowiązki informacyjne dostawców łączności elektronicznej dla ludności. Państwa członkowskie mają obowiązek ustanowienia przepisów przewidujących dotkliwe i proporcjonalne sankcje za naruszenie przepisów o neutralności sieci.

40 Literatura A. Nałęcz, Neutralność sieciowa, ikar 6 (4) 2015 A. Nałęcz, Zero-rating a usługa dostępu do Internetu i usługi specjalistyczne, ikar 6 (5)2016, BEREC, A view of traffic management and other practices resulting in restrictions to the open Internet in Europe. Findings from BEREC s and the European Commission s joint investigation, BoR (12) 30 S. Piątek, Nowe warunki prawne świadczenia usług dostępu do Internetu, ikar 6 (5)2016, Rewheel, EU28 & OECD mobile internet access competitiveness report Q