Climate Change. World Energy Outlook Special Report STRESZCZENIE. Polish translation

Transkrypt

1 Energyand Climate Change World Energy Outlook Special Report STRESZCZENIE Polish translation

2 MIĘDZYNARODOWA AGENCJA ENERGETYCZNA Międzynarodowa Agencja Energetyczna (MAE) została utworzona jako niezależny podmiot w listopadzie 1974 roku. Od początku jej istnienia podstawowe zadania MAE skupiają się na dwóch obszarach, a mianowicie na wspieraniu bezpieczeństwa energetycznego wśród państw członkowskich poprzez wspólną odpowiedź na faktyczne zakłócenia w dostawach ropy naftowej oraz na dostarczaniu wysokiej wartości analiz dotyczących sposobów zapewnienia nieprzerwanych dostaw czystej energii na przystępnych warunkach dla 29 państw członkowskich oraz innych krajów. MAE prowadzi kompleksowy program współpracy energetycznej między państwami członkowskimi, z których każdy jest zobowiązany do utrzymywania zapasów ropy naftowej odpowiadających 90 dniom importu netto danego kraju. Cele MAE obejmują między innymi: zabezpieczenie dostępu państw członkowskich do nieprzerwanych i dostatecznych dostaw energii w każdej postaci, w szczególności poprzez zachowanie zdolności do skutecznej reakcji w razie przerw w dostawach ropy naftowej; promowanie zrównoważonych strategii energetycznych, które będą wspierać wzrost gospodarczy i ochronę środowiska w kontekście globalnym, szczególnie poprzez redukcję emisji gazów cieplarnianych przyczyniających się do zmian klimatu; poprawę przejrzystości rynków międzynarodowych poprzez zbieranie i analizę danych dotyczących sektora energetycznego; wspieranie globalnej współpracy w zakresie technologii energetycznych w celu zabezpieczenia dostaw energii w przyszłości oraz ograniczenia ich wpływu na środowisko naturalne, w tym poprzez zwiększoną efektywność energetyczną oraz rozwój i upowszechnienie technologii niskoemisyjnych; OCDE/IEA, 2015 International Energy Agency (IEA) 9 rue de la Fédération Paris Cedex 15, France Niniejsza publikacja jest zastrzeżona prawami autorskimi i podlega szczególnym rygorom wykorzystywania i rozpowszechniania. Szczegółowe warunki są dostępne pod adresem internetowym: znajdowanie rozwiązań globalnych wyzwań energetycznych poprzez dialog z państwami nie będącymi członkami MAE, przemysłem, organizacjami międzynarodowymi i Państwa członkowskie MAE: innymi zainteresowanymi stronami. Australia Austria Belgia Czechy Dania Estonia Finlandia Francja Grecja Hiszpania Holandia Irlandia Japonia Kanada Korea Luksemburg Niemcy Norwegia Nowa Zelandia Polska Portugalia Słowacja Stany Zjednoczone Szwajcaria Szwecja Turcja Węgry Wielka Brytania Włochy Komisja Europejska również uczestniczy w pracach MAE.

3 Streszczenie Niebawem będziemy świadkami istotnego wydarzenia w dążeniu do przeciwdziałania zmianom klimatycznym. Znaczenie 21 Konferencji Stron (COP21), która odbędzie się w Paryżu w grudniu 2015 roku, polega nie tylko na jej poszczególnych osiągnięciach, rozumianych jako nowe zobowiązania państw do redukcji emisji, ale także na kierunkach rozwoju jakie COP21 wyznaczy. Już dziś pojawiają się zachęcające sygnały takie jak historyczne wspólne oświadczenie Chin i Stanów Zjednoczonych dotyczące zmian klimatycznych jak również zobowiązania klimatyczne ogłoszone na COP21 przez szereg państw i przygotowywane przez wiele kolejnych. Najważniejszym sprawdzianem powodzenia COP21 będzie potwierdzenie determinacji rządów do podjęcia wszelkich niezbędnych działań, aby osiągnąć wcześniej wyznaczony cel utrzymania wzrostu średniej globalnej temperatury poniżej 2 stopni Celsjusza ( C) względem poziomu przedindustrialnego. Sektor energii będzie głównym tematem dyskusji. Wytwarzanie energii i jej zużycie odpowiadają za dwie trzecie światowych emisji gazów cieplarnianych (GHG), co oznacza, że zobowiązania poczynione podczas COP21 muszą przynieść znaczące ograniczenia emisji przy jednoczesnym utrzymaniu wzrostu światowej gospodarki, zwiększeniu poziomu bezpieczeństwa energetycznego na świecie i zapewnieniu nowoczesnych form energii miliardom ludzi, którzy nie mają dziś do niej dostępu. Porozumienie osiągnięte na COP21 musi objąć wszystkie państwa, co znaczy, że musi być sprawiedliwe, odzwierciedlając zarówno obowiązki krajowe jak i dominujące okoliczności. Znaczenie komponentu energetycznego jest powodem, dla którego ten raport specjalny w serii World Energy Outlook przedstawia szczegółowe analizy energetyczno-klimatyczne dla tego sektora i proponuje cztery kluczowe filary, które mogą być podstawą sukcesu COP21. Energia i emisje: słabnąca zależność? Popularność niskoemisyjnych źródeł energii szybko wzrasta i pojawiają się sygnały, że możliwie jest zerwanie zależności pomiędzy wzrostem światowej gospodarki a emisjami związanymi z sektorem energetycznym. Gospodarka światowa wzrosła o około 3% w 2014 roku podczas gdy emisje dwutlenku węgla (CO 2 ) z sektora energetycznego nie zwiększyły się znacząco. To pierwszy taki przypadek od co najmniej 40 lat, kiedy taki efekt występuje nie w okresie następującym po kryzysie gospodarczym. Odnawialne źródła energii (OZE) stanowiły prawie połowę oddanych w 2014 roku nowych mocy wytwórczych elektroenergetyki, głównie na skutek wzrostu w Chinach, Stanach Zjednoczonych, Japonii i Niemczech, przy znaczących inwestycjach (270 miliardów USD) i nadal spadających kosztach. Energochłonność gospodarki światowej spadła w 2014 roku o 2,3%, ponad dwukrotnie więcej niż średnia z ostatniej dekady, co było wynikiem poprawy efektywności energetycznej i zmian strukturalnych w niektórych gospodarkach w tym chińskiej. Około 11% światowych emisji CO 2 z sektora energetycznego przypada na obszary objęte Streszczenie 1

4 systemem handlu emisjami (gdzie średnia cena wynosi 7 USD za tonę CO 2 ), a 13% tych emisji ma miejsce na rynkach gdzie konsumpcja paliw kopalnych jest subsydiowana (przy średniej wartości w wysokości 115 USD za tonę CO 2 ). Można zaobserwować obiecujące sygnały na obu frontach takie jak przewidywane reformy Systemu Handlu Emisjami w Unii Europejskiej oraz wykorzystywanie niższych cen ropy naftowej do zmniejszania subsydiów do paliw kopalnych przez państwa takie jak Indie, Indonezja, Malezja i Tajlandia, co ogranicza zachęty do rozrzutnej konsumpcji. Udział sektora energetycznego w COP21 Krajowe zobowiązania stanowią fundament COP21. Intended Nationally Determined Contributions (INDCs) ogłoszone przez poszczególne państwa przed COP21 mogą różnić się swoim zakresem ale będą zawierać, wprost lub w sposób dorozumiany, zobowiązania odnoszące się do sektora energetycznego. Do dnia 14 maja 2015 roku przekazały swoje nowe zobowiązania państwa odpowiadające za 34% emisji związanych z sektorem energetycznym. Pierwsza ocena wpływu tych INDCs i związanych z nimi oficjalnych oświadczeń (na przykład Chin) na przyszłe trendy energetyczne jest przedstawiona w tym raporcie w ramach INDC Scenario. Pokazujemy w nim na przykład, że zobowiązanie Stanów Zjednoczonych do zmniejszenia emisji GHG o 26-28% do 2025 roku (w porównaniu do stanu z roku 2005 roku) spowoduje znaczącą redukcję emisji przy jednoczesnym wzroście gospodarczym o ponad 1/3 względem stanu dzisiejszego. Zobowiązanie Unii Europejskiej do obniżenia emisji GHG o co najmniej 40% do 2030 roku (w porównaniu do stanu z 1990 roku) spowoduje spadek emisji CO 2 związanych z sektorem energetycznym w tempie prawie dwukrotnie wyższym niż osiągnięte od 2000 roku, tworząc z Unii Europejskiej jedną z najmniej emisyjnych gospodarek świata. Emisje związane z sektorem energetycznym Rosji spadają nieznacznie pomiędzy 2013 i 2030 rokiem i pozwolą jej swobodnie osiągnąć swój cel emisyjny na 2030 rok. Implementacja zobowiązania klimatycznego Meksyku spowoduje lekki wzrost emisji z sektora energetycznego przy jednoczesnym, dużo szybszym wzroście gospodarczym. Chiny jeszcze nie ogłosiły swojego INDC ale oznajmiły one już intencję osiągnięcia szczytu emisji CO 2 najpóźniej około 2030 roku, jeśli nie wcześniej, co jest ważną zmianą zważywszy tempo w jakim chińskie emisje rosły średnio od 2000 roku. Wzrost globalnych emisji GHG związanych z sektorem energetycznym spowolni ale emisje nie osiągną szczytu przed 2030 rokiem w INDC Scenario. Związek pomiędzy globalną produkcją gospodarczą a emisjami GHG związanymi z sektorem energetycznym znacząco zmaleje ale nie zostanie przerwane: gospodarka wzrośnie o 88% pomiędzy 2013 i 2030 rokiem a emisje CO 2 z energetyki o 8% (osiągając poziom 34,8 gigaton). OZE staną się wiodącym źródłem w elektroenergetyce do 2030 roku, jako że średnie roczne inwestycje w OZE inne niż hydroenergetyka są o 80% wyższe niż nakłady obserwowane od 2000 roku, niemniej moce produkcyjne nieefektywnych elektrowni węglowych spadną tylko nieznacznie. Uwzględniając znane już INDCs i zaplanowane działania w krajach, które jeszcze nie ogłosiły swoich kontrybucji, szacowany pozostały budżet emisji CO 2 zgodny 2 World Energy Outlook Special Report

5 z 50% szansą utrzymania wzrostu temperatury poniżej 2 C zostanie skonsumowany do około 2040 roku, osiem miesięcy później niż przewidywania przy braku INDCs. To uwydatnia potrzebę przekazania przez wszystkie kraje ambitnych INDCs na COP21 oraz uznania tych INDCs jako fundamentu, który będzie podstawą bardziej zdecydowanych działań w przyszłości, włączając w to potencjał działań kolaboracyjnych / koordynacyjnych albo działań możliwych dzięki transferowi zasobów (jak na przykład technologie i finansowanie). Jeżeli mocniejsze działania nie zostaną podjęte po 2030 roku, ścieżka w INDC Scenario będzie spójna ze średnim wzrostem temperatury o około 2,6 C do 2100 roku i 3,5 C po 2200 roku. Czego potrzebuje sektor energetyczny od COP21? Zobowiązania poszczególnych państw przekazane na COP21 powinny stanowić podstawę dla rosnących aspiracji w zakresie ograniczenia zmian klimatu. Sektor energetyczny potrzebuje aby liderzy podczas COP21 przedstawili w wyraźny sposób swoje intencje w zakresie celów i przewidywalności działań, tworząc jasne oczekiwanie rozwoju gospodarki niskoemisyjnej, na poziomie krajowym i światowym. Cztery filary mogą wesprzeć to osiągnięcie: 1. Szczyt emisji stworzenie warunków, które doprowadzą do wczesnego szczytu emisji związanych z sektorem energii. 2. Pięcioletnia rewizja regularna weryfikacja kontrybucji w celu sprawdzenia możliwości podwyższenia poziomu aspiracji w zakresie ograniczenia zmian klimatu. 3. Długoterminowa wizja przełożenie ustanowionego celu klimatycznego na kolektywny długoterminowy cel emisyjny, ze zobowiązaniami na krótsze okresy, które pozostawałyby w zgodzie z wizją długoterminową. 4. Śledzenie postępów ustanowienie efektywnej procedury do śledzenia postępów w sektorze energetycznym. Szczyt emisji Międzynarodowa Agencja Energetyczna (MAE) proponuje strategię pomostową, która może pomóc osiągnąć szczyt globalnych emisji związanych z sektorem energetycznym do 2020 roku. Zobowiązanie do osiągnięcia takiego nieodległego szczytu emisyjnego dałoby jasny sygnał determinacji politycznej do pozostania na ścieżce poniżej limitu klimatycznego 2 C. Nasze prognozy przedstawione w Bridge Scenario pokazują że szczyt emisji może być osiągnięty przy wykorzystaniu już potwierdzonych technologii i działań, oraz bez ograniczania perspektyw gospodarczych i rozwojowych żadnego regionu. Technologie i strategie zawarte w Bridge Scenario są istotne dla zabezpieczenia długoterminowej dekarbonizacji sektora energetycznego a ich szybkie przyjęcie może pomóc utrzymać Streszczenie 3

6 możliwość realizacji celu 2 C. Dla krajów, które przekazały swoje INDCs, proponowana strategia identyfikuje możliwe obszary dla osiągnięć przewyższających zobowiązania. Dla tych, którzy jeszcze nie ogłosili swoich zobowiązań, stanowi ona pragmatyczny podstawowy scenariusz dla aspiracji w tym zakresie. Bridge Scenario opiera się na pięciu działaniach: zwiększenie efektywności zużycia energii w przemyśle, budynkach i transporcie; stopniowe redukowanie używania najmniej efektywnych elektrowni węglowych i zakaz ich budowy; zwiększenie inwestycji w technologie elektroenergetyczne oparte na OZE z 270 miliardów USD w 2014 roku do 400 miliardów USD w 2030 roku; stopniowe wycofanie subsydiów do paliw kopalnych dla odbiorców końcowych do 2030 roku; redukcja emisji metanu przy wydobyciu ropy i gazu. Te działania mają głęboki wpływ na globalny miks energetyczny, hamując wzrost zużycia ropy i węgla w ciągu najbliższych pięciu lat i dalej zwiększając udział OZE. W Bridge Scenario zużycie węgla osiągnie szczyt do 2020 roku i potem zmaleje, zaś zużycie ropy wzrośnie do 2020 roku a następnie stabilizuje się. Całkowite emisje GHG związane z sektorem energetycznym osiągają szczyt około 2020 roku. Zarówno energochłonność gospodarki światowej jak i emisyjność sektora produkcji energii elektrycznej poprawią się o 40% do 2030 roku. Chinom uda się oddzielić wzrost gospodarczy od wzrostu emisji około 2020 roku, dużo wcześniej niż bez zastosowania powyższych działań, zwłaszcza dzięki poprawie efektywności energetycznej silników przemysłowych i budynków, między innymi na skutek nowych standardów dla artykułów gospodarstwa domowego i oświetlenia. W krajach, gdzie emisje już dzisiaj maleją, rozdzielenie wzrostu gospodarczego i emisji znacząco przyspieszy. W porównaniu do ostatnich lat ten efekt zostanie osiągnięty o prawie 30% szybciej w Unii Europejskiej (dzięki poprawie efektywności energetycznej) i w Stanach Zjednoczonych (gdzie OZE stanowią 1/3 oszczędności emisji w 2030 roku). W pozostałych regionach związek pomiędzy wzrostem gospodarczym a emisjami jest dużo słabszy niemniej stosunkowy udział poszczególnych działań różni się. Indie zużywają energię bardziej efektywnie, co pomaga im spełnić cele dla sektora energetycznego i ograniczyć wzrost emisji. Natomiast zmniejszenie emisji metanu przy wydobyciu ropy i gazu oraz reforma systemu subsydiowania paliw kopalnych (z zachowaniem ukierunkowanego wsparcia dla najbiedniejszych) stanowią kluczowe działania Bliskiego Wschodu i Afryki podczas gdy cały zestaw możliwości pomaga ograniczyć emisje w Azji Południowo-Wschodniej. O ile Bridge Scenario nie zapewnia powszechnego dostępu do nowoczesnej energii, to wysiłki aby ograniczyć emisje związane z sektorem energetycznym idą już w parze z zapewnieniem energii elektrycznej dla 1,7 miliarda osób i dostępu do czystych urządzeń do gotowania posiłków dla 1,6 miliarda ludzi do 2030 roku. 4 World Energy Outlook Special Report

7 Pięcioletnia rewizja Pięcioletni cykl rewizji celów w zakresie łagodzenia zmian klimatu jest potrzebny aby zapewnić możliwość zobowiązania się do podjęcia szerzej zakrojonych działań na rzecz ograniczenia zmian klimatu. Kontekst energetyczny, w którym ustanawiane są cele klimatyczne szybko się zmienia z uwagi na malejące koszty i rosnącą wydajność wielu niskoemisyjnych technologii i w miarę jak kraje mogą zacząć zauważać sukces swoich polityk niskoemisyjnych. Strategia wskazana w Bridge Scenario może utrzymać realność celu klimatycznego 2 C w krótkim okresie ale cele na okres po 2025 roku muszą być wzmocnione we właściwym czasie. Ustalenie podczas COP21 mechanizmu, który pozwoli na przegląd aspiracji klimatycznych co pięć lat pozwoli regularnie sprawdzać postęp w tym zakresie i wyśle wyraźny sygnał inwestorom co do długoterminowego i pełnego zaangażowania na drodze do koniecznej dekarbonizacji. Długoterminowa wizja Przetworzenie celu 2 C na cele podporządkowane, wraz z jasnym, długoterminowym kolektywnym celem emisyjnym, zapewniłoby większą swobodę i pewność przyszłych strategii spójnych z celem długoterminowym. Uzgodnienie celów podporządkowanych wzmocniłoby tendencję wprowadzenia sektora energetycznego na długookresową, niskoemisyjną ścieżkę rozwoju. Działania na rzecz rozwoju nowych technologii będą niezbędne dla osiągnięcia ostatecznego celu klimatycznego i jak pokazują nasze prognozy przedstawione w 450 Scenario, środki wychodzące poza te wskazane w Bridge Scenario mogłyby spowodować, że niezbędne technologie osiągną dojrzałość zanim będą musiały być szeroko zastosowane. Wczesne wsparcie technologii wiatrowych i słonecznych odegrało kluczową rolę w obniżeniu kosztów i w zastosowaniu ich na dużą skalę. Podobne podejście jest potrzebne aby rozwinąć i upowszechnić zastosowanie technologii, które zapewnią niezawodność dostaw energii elektrycznej przy zwiększonym udziale zmiennych mocy produkcyjnych OZE (na przykład poprzez magazynowanie energii), przyniosą dodatkowe cięcia emisji w sektorze elektroenergetycznym i przemyśle (na przykład poprzez wychwytywanie i składowanie CO 2 ) i zwiększą udział pojazdów z napędem alternatywnym w transporcie drogowym. Inwestycje w 450 Scenario są tylko nieco większe niż w inne scenariusze, ale są one mocniej ukierunkowane na zapewnienie dostępu do niskoemisyjnych źródeł energii i efektywność energetyczną, podkreślając potrzebę skutecznych narzędzi finansowania takich inwestycji (zwłaszcza w krajach gdzie takie rozwiązania finansowe jeszcze nie istnieją). Śledzenie postępów Niezbędne jest wprowadzenie mechanizmu śledzenia postępów osiągania krajowych celów w zakresie ograniczenia zmian klimatu. Widoczne rezultaty w zakresie realizacji tych celów uwiarygodnią państwa i rynki energetyczne pokazując ich zgodne działania. Odpowiednie systemy gromadzenia danych będą niezbędne aby wesprzeć krajowe decyzje dotyczące strategii klimatycznych i identyfikować te państwa, które zmagają się z ich implementacją i mogą wymagać wsparcia. Szczegóły systemu raportowania po 2020 roku Streszczenie 5

8 i ram bilansowania mogą nie zostać ustalone na COP21, ale porozumienie tam osiągnięte powinno ustanawiać co najmniej jego zasady, włączając w to zasady mierzenia i raportowania emisji i zasady rozliczania różnego typu celów mitygacyjnych, które mogą zostać zaproponowane przez państwa. Śledzenie postępów na drodze do dekarbonizacji sektora energetycznego jest złożone i wymaga szerszego zbioru pomiarów niż te, które są dzisiaj zbierane i monitorowane w wielu krajach. W odpowiedzi na tę potrzebę, w niniejszym raporcie zaproponowano zestaw odpowiednich wskaźników do śledzenia dekarbonizacji sektora energetycznego. Zabezpieczyć dorobek przemian energetycznych Czy rok 2015 jest tym, w którym decydenci polityczni są w stanie stworzyć tak bardzo potrzebny klimat do zmian? Odpowiedź na to pytanie nie może być jeszcze znana. Aby pomóc w tym procesie w stopniu większym niż rekomendacje zawarte w tym raporcie, MAE będzie publikować okresowe aktualizacje analiz INDCs, uwzględniając nowe zobowiązania złożone przez państwa w okresie poprzedzającym COP21. W celu wsparcia najważniejszych wniosków z tego raportu, MAE dodatkowo przedstawi ten raport listopada 2015 roku, podczas spotkania odbywającego się co dwa lata na szczeblu ministrów państw członkowskich agencji. W okresie po COP21, MAE będzie kontynuować ocenę wpływu kontrybucji krajowych i wspólnych perspektyw, wraz z ich rozwojem, uzupełnianiem, rewidowaniem i wdrażaniem, bazując na dużej ilości danych energetycznych i wskaźników, którymi dysponuje. Transformacja światowego systemu energetycznego musi stać się jednoczącą wizją o ile cel klimatyczny 2 C ma być osiągnięty. Wyzwanie jest trudne ale rzetelna wizja długoterminowej dekarbonizacji sektora służy wzmocnieniu zobowiązań w krótszych okresach, a środki ich realizacji mogą ostatecznie być kolektywnie przyjęte. Świat musi się szybko nauczyć żyć w ramach ograniczonych zasobów, jeżeli obecne pokolenie ma go przekazać następnemu z czystym sumieniem. 6 World Energy Outlook Special Report

9 nline bookshop PDF versions at 20% discount International Energy Agency 9 rue de la Fédération Paris Cedex 15, France Tel: +33 (0) books@iea.org

10 Obecny dokument był oryginalnie opublikowany przez MAE w języku angielskim. Pomimo iż ten tekst został przetłumaczony możliwie najdokładniej dzięki współpracy z Ministerstwem Gospodarki Rzeczypospolitej Polskiej, mogą istnieć drobne różnice w przekładzie. This publication reflects the views of the IEA Secretariat but does not necessarily reflect those of individual IEA member countries. The IEA makes no representation or warranty, express or implied, in respect of the publication s contents (including its completeness or accuracy) and shall not be responsible for any use of, or reliance on, the publication. IEA PUBLICATIONS, 9 rue de la Fédération, Paris Cedex 15 Printed in France by IEA, June 2015 Cover design: IEA, photo credits: GraphicObsession

11 Energyand Climate Change Świat zbliża się do kluczowego spotkania na temat zmian klimatycznych w Paryżu w grudniu 2015 roku (COP21). Negocjacje tam będą bazowały na zobowiązaniach narodowych, zwanych formalnie Intended Nationally Determined Contributions, a celem spotkania jest wprowadzenie świata na zrównoważoną ścieżkę klimatyczną. Międzynarodowa Agencja Energetyczna (MAE) od dawna podkreśla wobec państw członkowskich i całego świata że produkcja energii i jej zużycie, które nie idą w parze z międzynarodowymi wymogami środowiskowymi nie mogą być zrównoważone gdyż nie zdają egzaminu w zakresie bezpieczeństwa energetycznego. Wobec tego MAE czuje się w obowiązku aby przekazać swój wkład na COP21 wkład który godzi zagadnienia klimatyczne i energetyczne. Taki jest cel tego specjalnego raportu z serii World Energy Outlook. Raport: n Przedstawia pierwsze szczegółowe szacunki wpływu na sektor energetyczny ogłoszonych i sygnalizowanych narodowych zobowiązań klimatycznych na COP21. n Proponuje strategię dojścia w krótkim okresie do szczytu światowych emisji gazów cieplarnianych związanych z sektorem energetycznym aby rozpocząć ich spadek opartą na pięciu pragmatycznych krokach, które mogą przyspieszyć osiągnięcie celów klimatycznych poprzez sektor energetyczny bez ograniczania wzrostu gospodarczego. n Podkreśla pilną potrzebę przyspieszenia rozwoju innowacyjnych technologii, które są niezbędne do transformacji światowego systemu energetycznego w taki, który jest spójny z celami klimatycznymi. n Rekomenduje cztery kluczowe filary, na których COP21 może zbudować sukces, z perspektywy sektora energetycznego. W celu uzyskania dodatkowych informacji oraz pobrania darmowej kopii raportu odwiedź stronę