Wykorzystanie wskaźnika BODE w ocenie efektów rehabilitacji chorych na przewlekłą obturacyjną chorobę płuc

Transkrypt

1 Fizjoterapia 2008, 16, 1, N DO: /v x Wykorzystanie wskaźnika BODE w ocenie efektów rehabilitacji chorych na przewlekłą obturacyjną chorobę płuc Jan zczegielniak¹, Katarzyna Bogacz¹, Jacek Łuniewski¹, Marcin Krajczy² ¹ Katedra Klinicznych Podstaw Fizjoterapii Wydziału Wychowania Fizycznego i Fizjoterapii Politechniki Opolskiej Technical University of Opole, Faculty of Physical Education and Physiotherapy, Division of Clinical Bases of Physiotherapy ² zpital Miejski w Nysie Nysa City Hospital treszczenie: Wskaźnik BODE jest wskaźnikiem prognostycznym w przewlekłej obturacyjnej chorobie płuc, w którym poza obturacją oskrzeli uwzględnia się wskaźnik masy ciała, duszność i wydolność wysiłkową chorych. Wskaźnik składa się z kilku elementów: B BM, O obturacja, D duszność, E wysiłek (exercise), uwzględniających różne aspekty ogólnoustrojowe choroby. Celem pracy było wykorzystanie wskaźnika BODE w ocenie efektów rehabilitacji chorych na przewlekłą obturacyjną chorobę płuc. Zbadano 60 chorych na przewlekłą obturacyjną chorobę płuc leczonych stacjonarnie w zpitalu pecjalistycznym MWiA w Głuchołazach. Chorych skierowanych na rehabilitację podzielono na dwie grupy. Przed i w obu grupach przeprowadzono ocenę pacjenta na podstawie skali BODE. Każdej zmiennej wskaźnika BODE można przyznać od 0 do 3 pkt, poza BM, dla którego punktacja wynosi od 0 do 1. Najniższa wartość wskaźnika BODE wynosi 0, a najwyższa 1. Wyniki badań wstępnych i końcowych chorych poddano statystycznej analizie porównawczej. Analizę wyników badań przeprowadzono oznaczając średnie wartości wszystkich wskaźników wg BODE, porównując je z wartościami przed i po programie rehabilitacji. W celu sprawdzenia, czy średnie wartości obu badań różnią się między sobą w sposób istotny, porównano je testem t-tudenta dla prób parowanych oraz obliczono średnią przyrostu wszystkich wskaźników. Analiza wyników badań wykazała poprawę wskaźników BODE w wartościach bezwzględnych. Nie wykazano jednak poprawy w różnicach wartości wskaźnika BODE. Wydaje się, że przydatność wskaźnika BODE do oceny efektów rehabilitacji jest związana z modyfi kacją i rozszerzeniem zakresu punktacji. łowa kluczowe: wskaźnik BODE, przewlekła obturacyjna choroba płuc, rehabilitacja. Abstract: BODE index is the prognostic indicator in chronic obstructive lung disease, in which beyond bronchial obstruction the body mass index, dyspnea and competence exercise are taken into consideration. The indicator consists of few elements: B BM, O obturation, D dyspnea, E exercise, taking into consideration various constitutional aspects of disease. The purpose of the paper was usage of BODE index in estimation of results of rehabilitation of patients with Chronic Obstructive Lung Disease. 60 in- hospital patients with chronic obstructive lung disease were examined, in pecialized Hospital MWiA (Ministry of nterior and Administration) in Głuchołazy. The patients, who were referred to rehabilitation, were divided into two groups. Before and after the rehabilitation in both groups the valuation of the patients was conducted on basis of BODE scale. Each variable of BODE indicator can be given from 0 to 3 points, beyond BM, for which mark is from 0 to 1. The lowest value of BODE index is 0, as the highest one is 1s. The results of preliminary and fi nal examination of examined patients were under statistical comparative analysis. The analysis of the results of the research was carried out by assay the mean value of all indexes according to BODE, comparing them with values before and after the programme of rehabilitation. n order to verify if the mean values of both researches vary from each other in signifi cant level, they were compared with tudent s Test for pair samples and the average of the gain was calculated of all indicators. The analysis of the results of research showed the improvement of BODE indexes after the rehabilitation as the absolute values. There was no improvement in variations of values of BODE indexes. t seems that the usefulness of BODE index to estimate the results of rehabilitation associated with modifi cation and expanding the scope of marking. Key words: BODE indicator, chronic obstructive lung disease, rehabilitation. 64 Wprowadzenie W przebiegu przewlekłej obturacyjnej choroby płuc (POChP) wyróżnia się okresy zaostrzeń i stabilnego przebiegu choroby. W przypadku chorych znajdujących się w stabilnym okresie choroby mają zastosowanie określone programy ntroduction During the course of Chronic Obstructive Pulmonary Disease (COPD) the periods of exacerbation and steady course of disease can be distinguished. n case of patients who are at the steady course of disease, particular physio-

2 Physiotheraphy 2008, 16, 1 Jan zczegielniak, Katarzyna Bogacz, Jacek Łuniewski, Marcin Krajczy fi zjoterapii, poprzedzone kwalifi kacją chorego do danego modelu usprawniania [1-3]. Wskaźnik BODE jest wskaźnikiem prognostycznym w przewlekłej obturacyjnej chorobie płuc, w którym poza obturacją oskrzeli uwzględnia się wskaźnik masy ciała, duszność i wydolność wysiłkową chorych. Wskaźnik ten okazał się przydatny nie tylko do prognozowania przeżycia, ale także oceny wyników różnorodnych interwencji medycznych, w tym oceny efektów rehabilitacji w aspekcie poprawy przeżycia w POChP. Cote i Celli [1] wykazali, że chorzy na POChP, którzy ukończyli rehabilitację, poprawili wskaźnik BODE, co może wpływać istotnie na poprawę przeżycia w POChP. W tym samym czasie chorzy, którzy zrezygnowali z rehabilitacji, mieli wyższą punktację BODE, która rosła podczas 2-letniej obserwacji, oraz większą śmiertelność [4]. Zaproponowany wskaźnik prognostyczny BODE u chorych na POChP uwzględniający ocenę: masy ciała (BM), stopnia obturacji (0) i duszności (D) oraz zdolności do wykonywania wysiłku fi zycznego (E) może być także przydatny w ocenie efektów rehabilitacji chorych na POChP [5]. Celem pracy była próba wykorzystania wskaźnika BODE w ocenie efektów rehabilitacji chorych na przewlekłą obturacyjną chorobę płuc. therapy programmes are applied, preceded with the classifi cation of the patient to the particular model of improvement [1-3]. BODE index is the prognostic indicator in chronic obstructive lung disease, in which beyond bronchial obstruction the body mass index, dyspnea and competence exercise are taken into consideration. This indicator occurred to be useful not only for prognosis of survival but also to estimate the results of various medical interventions including estimation of the results of rehabilitation as regard the improvement of survival after the rehabilitation of chronic obstructive lung disease. Cote and Celli [1] demonstrated that patients with COPD, who completed the rehabilitation, improved the BODE index, that can have the signifi cant infl uence on improvement of survival after the rehabilitation in COPD. At the same time, the patient who resigned from rehabilitation, had higher score of BODE, which was growing during 2-year observation and higher level of lethality [4]. The proposed prognostic index BODE with patients who suffer from COPD taking into consideration: body mass index (BM), the degree of obstruction (0) and dyspnea (D) as well as the ability to perform the exercises (E) can be also useful while estimating the results of rehabilitation of patients with COPD [5]. The purpose of that paper was the attempt to use BODE index to estimate the results of rehabilitation of patients with Chronic Obstructive Lung Disease. Materiał i metody badań Zbadano 60 chorych na przewlekłą obturacyjną chorobę płuc leczonych stacjonarnie w zpitalu pecjalistycznym MWiA w Głuchołazach od czerwca 2006 roku do września 2006 roku. Chorych skierowanych na rehabilitację podzielono na dwie grupy. U chorych w grupie pierwszej występowało ograniczenie rezerw wentylacyjnych w stopniu średnim (między 40-60). liczyła 30 osób (20 kobiet i 10 mężczyzn). Średnia wieku wynosiła 45 lat. Druga grupa obejmowała chorych z rozpoczynającym się ograniczeniem rezerw wentylacyjnych (60-80). liczyła 30 osób (20 kobiet i 10 mężczyzn). Średnia wieku wynosiła 55 lat (tab. 1). U wszystkich chorych przed rehabilitacją wykonano pełne badanie spirografi czne przy użyciu aparatu Master- -Lab Transfer fi rmy Jaeger. Do oceny funkcji oddechowej użyto następujących wskaźników wentylacyjnych: natężonej pojemności życiowej (FVC), maksymalnej objętości wydechowej pierwszosekundowej ( ), wskaźnika procentowego uzyskanej do aktualnej VC ( %), szybkości przepływu w środkowej części natężonego wydechu (MMEF ), średniego przepływu wydechowego dla maksymalnej FVC ( ), przepływu szczytowego (PEF). Przed i w obu grupach przeprowadzono ocenę pacjenta na podstawie skali BODE. W pierwszej kolejności oceniano: BM (wskaźnik masy ciała) waga/wzrost w metrach do kwadratu. Przy prawidłowej masie ciała wskaźnik BM wynosi 18,5-24,9. Jeżeli u chorego na POChP wskaźnik wynosił 21 lub mniej otrzymywał on 1 pkt, powyżej 21. Obturację określała w procentach należnej wartości. Chorzy, u których wynosiło 65 lub więcej, otrzymywali, pkt, pkt, 35 i mniej % wartości należnej 3 pkt. Do oceny duszności zastosowano skalę MRC. Chorzy, którzy mieli duszność na 0-1, otrzymali, na 2 otrzymali 1 pkt, na 1 otrzymali 2 pkt, na 3 otrzymali 3 pkt. Material and study methods 60 in- hospital patients with chronic obstructive lung disease were examined, in pecialized Hospital MWiA (Minis try of nterior and Administration) in Głuchołazy, who were under treatment since June 2006 till eptember The patients, who were referred to rehabilitation, were divided into two groups. At patients in the fi rst group the limitation of ventilation reserves was observed at moderate degree (between 40-60% of the predicted value). The group consisted of 30 patients (20 women and 10 men). The average age was 45. The second group consisted of patients with initiation of limitation of ventilation reserves (60-80% of the predicted value). The group consisted of 30 patients (20 women and 10 men). The average age was 55 (Table 1). For all patients before the rehabilitation, the complete spirographic test was carried out with the use of apparatus Master-Lab Transfer by Jaeger company. To estimate the respiratory function, the following ventilation indicators were used: Forced Vital Capacity (FVC), the maximum Forced Expiratory Volume in 1 econd ( ), the percentage indicator of to current VC ( %), maximum midexpiratory flow (MMEF ), average expiratory flow for Forced Expiratory Volume FVC ( ), peak expiratory flow (PEF). Before and after the rehabilitation in both groups the valuation of patient was carried out on basis of BODE scale. Firstly the following points were estimated: BM (body mass index) weight/height expressed in meters squared. At proper body mass index, BM value is f at patient with COPD, the index was 21 or less, then the patient got 1 point, above 21. Obstruction defi ned as the percentage of predicted value. Patients whose was 65 or more then they got, 50-64, 1 point, 30-49, 2 points, 35 and less % of predicted value, then 3 points. To estimate the dyspnea MRC scale was applied. The patients who had the dyspnea at level 0-1 got, at level 2 got 1 point, at level 1 got 2 points, at level 3 got 3 points. 65

3 Jan zczegielniak, Katarzyna Bogacz, Jacek Łuniewski, Marcin Krajczy Wykorzystanie wskaźnika BODE w ocenie efektów rehabilitacji chorych na przewlekłą obturacyjną chorobę płuc Fizjoterapia 2008, 16, 1 Wysiłek był określony dystansem w metrach przebytym w czasie 6 min marszu. Przed testem i bezpośrednio po nim każdemu choremu mierzono ciśnienie krwi, tętno i określano nasilenie duszności. Na podstawie przebytego dystansu chorzy otrzymywali punkty: 350, pkt, pkt, pkt. Każdej zmiennej wskaźnika BODE przyznawano od 0 do 3 pkt, poza BM, dla którego punktacja wynosiła 0 lub 1 (tab. 2). Wartość wskaźnika BODE wynosiła od 0 do 10 pkt [5]. Kwalifi kacja i usprawnianie prowadzono standardowo według modelu szpitalnej rehabilitacji pulmonologicznej opracowanego przez prof. Jana zczegielniaka w oparciu o wytyczne GOLD oraz wytyczne komisji ds. opracowania standardów rehabilitacji kardiologicznej. Program rehabilitacji obejmował: 1) Pozycje drenażowe. 2) nhalacje. 3) Zespołowe ćwiczenia oddechowe i ogólnousprawniające. 4) Trening wydolnościowy na ergometrze rowerowym. 5) Wybrane zabiegi fi zykoterapeutyczne. 6) Masaż klasyczny klatki piersiowej. 7) Drenaż złożeniowy i efektywny kaszel. 8) Oklepywanie klatki piersiowej. 9) amodzielne ćwiczenia oddechowe. Wyniki badań wstępnych i końcowych badanych chorych poddano statystycznej analizie porównawczej. Analizę wyników badań przeprowadzono oznaczając średnie wartości wszystkich wskaźników wg BODE, porównując je z wartościami przed i po programie rehabilitacji. W celu sprawdzenia, czy średnie wartości obu badań różnią się między sobą w sposób istotny, porównano je testem t-tudenta dla prób parowanych oraz obliczono średnią przyrostu wszystkich wskaźników. Exertion was determined by the distance expressed in meters covered during 6 minute-march. Before the test and immediately after it each patient had the blood pressure taken, the pulse, and the level of dyspnea was determined. On basis of covered distance the patients got the following points: 350, point, points, points Each variable of BODE index was given from 0 to 3 points, beyond BM, for which the score was 0 or 1 (Table 2). The value of BODE index was from 0 to 1s [5]. Classifi cation and reformation were carried out in the standard way according to the model of hospital pulmonological rehabilitation elaborated by prof. Jana zczegielniak on basis of objectives GOLD as well as objectives of commission responsible for elaborating the standards of cardiological rehabilitation. The rehabilitation programme includes: 1) Drainage positions. 2) nhalations. 3) respiratory exercises and general reformation exercises. 4) Competence training on bike ergometer. 5) elected physicotherapeutical procedures. 6) Chest classical massage. 7) Assembly drainage and effective cough. 8) Tapping the chest, percussion. 9) Unassisted respiratory exercises. The results of preliminary and fi nal examination of examined patients were under statistical comparative analysis. The analysis of the results of the research was carried out by assay the mean value of all indexes according to BODE, comparing them with values before and after the programme of rehabilitation. n order to verify if the mean values of both researches vary from each other in significant level, they were compared with use of tudent s Test for pair samples and the average of the gain was calculated of all indicators Tabela 1. Średnia wieku badanych w obu grupach Table 1. The average age of patients in both groups Wiek Age 45 ± ± 13 Razem Total 50 ± 12 Tabela 2. Punktacja według BODE Table 2. core according to BODE 1 pkt 1 point 2 pkt 2 points 3 pkt 3 points Test 6-min marszu Test 6-minute march MRC BM > 21 21

4 Physiotheraphy 2008, 16, 1 Jan zczegielniak, Katarzyna Bogacz, Jacek Łuniewski, Marcin Krajczy Omówienie wyników badań Research results and their summary Według skali BODE najlepsze wyniki uzyskali chorzy, z punktacją 0-2, a najgorsze chorzy z punktacją Przed rehabilitacją w grupie 28 chorych (94,32%) miało powyżej 21 BM, uzyskując 1 pkt, a 2 chorych (5,68%) miało poniżej 21 BM, uzyskując. W grupie 18 chorych (60%) miało poniżej 21 BM, uzyskując, a 12 chorych (40%) miało powyżej 21 BM, uzyskując 1 pkt (tab. 3). Badanie czynnościowe płuc przed rehabilitacją w grupie pierwszej wykazało u badanych chorych zmniejszenie wartości wskaźnika do 48,5, PEF do 47,8, MMEF do 37,4% wartości należnej oraz do 38,8. Wartości wskaźnika FVC oraz % wynosiły odpowiednio 79,4% i 48,5. W drugiej grupie stwierdzono zmniejszenie wartości wskaźnika PEF do 66,7, MMEF do 65,7 i do 76,9. Wartości wskaźnika FVC, i % wynosiły odpowiednio 100%, 72,2% i 78,7 (tab. 4). W grupie wszyscy chorzy mieli w granicach (x 48,5). Chorzy ci uzyskali 2 pkt wg skali BODE. W grupie wszyscy chorzy mieli w granicach 60-80% wartości należnej (x 72,2). Chorzy ci uzyskali wg skali BODE (tab. 5). W ocenie skali duszności MRC, w grupie 26 chorych (86,66%) oceniło duszność na 3 i otrzymało 2 pkt, a 4 chorych (3,33%) oceniło duszność na 4 i otrzymali 3 pkt. W grupie 20 chorych (66,67%) oceniło duszność na 2 i otrzymało 1 pkt, a 10 chorych (33,33%) oceniło duszność na 1 i otrzymało wg skali BODE (tab. 6). Ocena wysiłku przed rehabilitacją na podstawie 6-minutowego marszu wykazała w grupie, że średnia przebytego dystansu wynosiła 300 m. Wszyscy chorzy wg skali BODE otrzymali 1 pkt. W grupie średnia przebytego dystansu wynosiła 350 m. Wszyscy chorzy otrzymali 1 pkt. Po 3-tygodniowej rehabilitacji w grupie 26 chorych (86,67%) miało powyżej 21 BM, uzyskując 1 pkt, a 4 chorych (13,33%) miało poniżej 21 BM, uzyskując.w grupie 15 chorych (50%) miało poniżej 21 BM, uzyskując, a 15 chorych (50%) miało powyżej 21 BM, uzyskując 1 pkt (tab. 7). Badanie czynnościowe płuc w grupie pierwszej wykazało u badanych chorych zmniejszenie wartości wskaźnika do 58,8, PEF do 52,8, MMEF do 35,6 oraz do 43,4. Wartości wskaźnika FVC oraz % wynosiły odpowiednio 85,4% i 81,1. W drugiej grupie stwierdzono zmniejszenie wartości wskaźnika PEF do 84,3% wartości należnej, MMEF do 72 i do 78. Wartości wskaźnika FVC, i % wynosiły odpowiednio 104,2%, 82,1% i 91,5% wartości należnej (tab. 8). W grupie wszyscy chorzy mieli w granicach (x 58,8). Chorzy ci uzyskali 1 pkt wg skali BODE. W grupie wszyscy chorzy mieli w granicach 60-80% wartości należnej (x 82,1). Chorzy ci uzyskali wg skali BODE. W ocenie duszności wg zmodyfi kowanej skali duszności MMRC, w grupie 16 chorych (51,43%) oceniło duszność na 2 i otrzymało 1 pkt, a 14 chorych (48,57%) oceniło duszność na 1 i otrzymało. W grupie 14 chorych (46,67%) oceniło duszność na 1 i otrzymało, a 16 chorych (53,33%) oceniło duszność na 0 i również otrzymało wg skali BODE (tab. 9). According to BODE scale the best result were obtained by the patients with score 0-2, and the worst ones by the patients with the score Before rehabilitation in group, estimating BM of 28 patients (94.32%) had BM above 21, obtaining 1 point, and 2 patients (5.68%) had BM below 21, obtaining. n group, 18 patients (60%) had BM below 21, obtaining s, and 12 patients (40%) had BM above 21, obtaining 1 point (Table 3). Functional examination of lungs before rehabilitation in the first group showed at examined patients the reduction of value of indicator to 48.5, PEF to 47.8, MMEF to 37.4% of predicted value and to The value of indicator FVC and % were respectively 79.4% and 48.5% of predicted value. n the second group the decrease of value of indicator PEF was observed to 66.7, MMEF to 65.7% of predicted value and to 76.9s. The value of indexes FVC, and % were respectively 100%, 72.2% and 78.7 (Table 4). n group all patients had within 40-60% of predicted value (x 48.5). Those patients obtained 2 points according to BODE scale. n group all patients had within (x 72.2% of predicted value). Those patients obtained according to BODE scale (Table 5). To estimate the scale of dyspnea MRC, in group, 26 patients (86.66%) appreciated the dyspnea at 3 and obtained 2 points and 4 patients (3.33%) appreciated the dys pn ea at 4 and obtained 3 points. n group, 20 patients (66.67%) appreciated the dyspnea at 2 and obtained 1 point, and 10 patients (33.33%) appreciated the dyspnea at 1 and obtained s according to BODE scale (Table 6). The estimation of exertion before the rehabilitation on basis of 6-minute march showed in group, that the average of covered distance was 300 meters. All patients according to BODE scale obtained 1 point. n group the average of covered distance was 350 meters. All patients obtained 1 point. After 3-week rehabilitation in, estimating BM, 26 patients (86.67%) had BM above 21, obtaining 1 point, and 4 patients (13.33%) had BM below 21 BM, obtaining. n group, 15 patients (50%) had BM below 21, obtaining, and 15 patients (50%) had BM above 21, obtaining 1 point (Table 7). Functional examination of lungs before rehabilitation in the fi rst group showed at examined patients the reduction of value of indicator to 58.5, PEF to 52.8, MMEF to 35.6% of predicted value and to The value of indicator FVC and % were respectively 85.4% and n the second group the decrease of value of indicator PEF was observed to 84.3% of predicted value, MMEF to 72 and to 78s The value of indicators FVC, and % were respectively 104.2%, 82.1% and 91.5 (Table 8). n group all patients had within 60-80% of predicted value (x 58.8). The patients obtained 1 point according to BODE scale. n group all patients had within (x 81.1). The patients obtained according to BODE scale. To estimate the modifi ed scale of dyspnea MMRC, in group, 16 patients (51.43%) appreciated the dyspnea at 2, obtained 1 point and 14 patients (48.57%) appreciated the dyspnea at 1, obtained. n group, 14 patients (46.67%) appreciated the dyspnea at 1 and obtained, 67

5 Jan zczegielniak, Katarzyna Bogacz, Jacek Łuniewski, Marcin Krajczy Wykorzystanie wskaźnika BODE w ocenie efektów rehabilitacji chorych na przewlekłą obturacyjną chorobę płuc Fizjoterapia 2008, 16, 1 Tabela 3. Ocena BM Table 3. core BM BM poniżej 21 () BM below 21 () 2 chorych (5,68%) 2 patients (5,68%) 18 chorych (60 %) 18 patients (60 %) BM powyżej 21 (1 pkt) BM above 21 (1 point) 28 chorych (94,32%) 28 patients (94,32%) 12 chorych (40 %) 12 patients (40 %) Tabela 4. Średnie wartości analizowanych wskaźników w poszczególnych grupach przed rehabilitacją Table 4. The average values of analysed indicators in particular groups before the rehabilitation wartości średnie mean values wartości średnie mean values FVC 3,02 0,94 79,4 3,48 0, ,98 0,35 48,5 2,80 0,67 72,2 % (%) 63,02 11,1 72,2 77,7 6,5 78,7 PEF 3,65 1,12 47,8 5,33 2,13 66,1 MMEF ,22 0,63 37,4 2,56 0,77 65,7 1,39 0,74 38,8 2,79 1,22 76,9 Tabela 5. Ocena stopnia obturacji Table 5. Estimation of obturation degree Wskaźnik ndex pkt 2 points Tabela 6. Ocena duszności wg skali MRC Table 6. Estimation of dyspnea according to MRC scale pkt 2 1 point 3 2 pkt 3 2 point 4 3 pkt 4 3 point 86,66% chorych 86,66% patients 13,33% chorych 13,33% patients 33,33% chorych 33,33% patients 66,67% chorych 66,67% patients Tabela 7. Ocena BM Table 7. Estimation BM BM poniżej 21 BM below 21 BM powyżej 21 BM above 21 4 chorych (13,33%) 4 patients (13,33%) 26 chorych (86,67%) 26 patients(86,67%) chorych (50%) 15 patients (50%) 15 chorych (50%) 15 patients(50%)

6 Physiotheraphy 2008, 16, 1 Jan zczegielniak, Katarzyna Bogacz, Jacek Łuniewski, Marcin Krajczy Tabela 8. Średnie wartości analizowanych wskaźników w poszczególnych grupach Table 8. Mean values of analyzed indexes in particular groups after the rehabilitation wartości średnie mean values % predicted value wartości średnie mean values % predicted value FVC 3,13 1,01 85,4 3,64 1,01 104,2 1,85 0,59 58,8 2,91 0,72 82,1 % (%) PEF 67,05 12,1 81,1 80,90 6,3 91,5 3,91 1,13 52,8 6,63 2,18 84,3 MMEF ,26 0,53 35,6 2,65 0, ,48 0,73 43,4 3,34 1,03 78 Tabela 9. Ocena duszności wg skali MMRC Tabela 9. Estimation of dyspnea according to MMRC scale pkt 2 1 points 3 2 pkt 3 2 points 4 3 pkt 4 3 points 48,57% chorych 48,57% patients 51,43% chorych 51,43% patients 53,33% chorych 53,33% patients 46,67% chorych 46,67% patients Ocena wysiłku na podstawie 6-minutowego marszu wykazała w grupie zwiększenie przebytego dystansu. Średnia dystansu wynosiła 353 m. Wszyscy chorzy wg skali BODE otrzymali. W grupie średnia przebytego dystansu wynosiła 395 m. Wszyscy chorzy otrzymali. W grupie pierwszej przed rehabilitacją znajdowali się chorzy z ograniczeniem rezerw wentylacyjnych w stopniu średnim. Wg skali BODE uzyskali średnio od 5 do 7 pkt. Po rehabilitacji chorzy ci uzyskali wg skali BODE od 1 do 3 pkt (tab. 10, 11). Druga grupa obejmowała chorych z rozpoczynającym się ograniczeniem rezerw wentylacyjnych. Wg skali BODE uzyskali oni od 1 do 2 pkt. Po rehabilitacji chorzy ci uzyskali wg skali BODE od (tab. 10, 11). ystematyczne stosowanie wysiłku fizycznego o odpowiednim natężeniu zwiększa tolerancję wysiłku i poprawia subiektywne odczucia chorych na przewlekłą obturacyjną chorobę płuc. Podkreśla się korzystną rolę wysiłku fizycznego w programie treningu ogólnousprawniającego, jak również ćwiczeń wybranych grup mięśniowych, w tym mięśni oddechowych, na zmniejszenie pracy dodatkowych mięśni oddechowych, zwiększenie siły mięśni brzucha i kurczliwości przepony, co może przyczyniać się do poprawy czynności wentylacyjnej płuc. Zwraca się też uwagę na poprawę sprawności chorego poprzez maksymalne wykorzystanie jego rezerw czynnościowych [1, 2, 6-8]. Analiza wyników badań wykazała poprawę wskaźników BODE w wartościach bezwzględnych. Nie wykazano jednak poprawy w różnicach wartości wskaźnika BODE. Wydaje się, że przydatność wskaźnika BODE do oceny efektów rehabilitacji jest związana z modyfikacją i rozszerzeniem zakresu punktacji (tab.12). and 16 patients (53.33%) appreciated the dyspnea at 0 and obtained s according to BODE scale (table 9). The estimation of exertion before the rehabilitation on basis of 6-minute march showed in group, the increase of covered distance. The average distance was 353 meters. All patients according to BODE scale obtained. n group the average of covered distance was 395 meters. All patients obtained. n the fi rst group before rehabilitation there were patients with limitation of ventilation reserves at moderate level. According to BODE scale they obtained on average from 5 to 7 points. After rehabilitation the patients obtained according to BODE scale from 1 to 3 points (Table 10, 11). The second group included patients with initiation of limitation of ventilation reserves. According the BODE scale they obtained from 1 to 2 points. After rehabilitation the patients obtained according BODE scale from (Table 10, 11). ystematic doing exercises at suitable intensity, increases the tolerance of exertion and improves subjective feelings of patients with chronic obstructive lung disease. The beneficial role of exertion is emphasized in improvement training programme as well as exercises of selected muscles groups, including respiratory muscles to reduce the work of additional respiratory muscles, increase of strength of abdomen muscles and contractility of diaphragm, that can have the influence on improvement of ventilation functions of lungs. The attention is also drawn to improvement of efficiency of the patient by maximum use his/her functional reserves [1, 2, 6-8]. The analysis of the results showed the improvement of patients condition estimated as the absolute values. There was no improvement in variation of values of BODE index. t seems that the usefulness of BODE indicator to estimate the results of rehabilitation is associated with modifi cation and expanding the scope of marking (Table 12). 69

7 Jan zczegielniak, Katarzyna Bogacz, Jacek Łuniewski, Marcin Krajczy Wykorzystanie wskaźnika BODE w ocenie efektów rehabilitacji chorych na przewlekłą obturacyjną chorobę płuc Fizjoterapia 2008, 16, 1 Tabela 10. Średnie wartości analizowanych wskaźników w grupie Table 10. Mean values of analyzed indexes in group Przed rehabilitacją Before rehabilitation ±D Po rehabilitacji After rehabilitation ±D T Przyrost % Gain % FVC 3,04 0,96 81,4 3,13 1,01 85,4 p < 0,01 8% 1,77 0,46 48,6 1,85 0,59 58,8 p < 0,01 12% % (%) 65,03 13,1 78,1 67,05 12,1 81,1 p < 0,01 9% PEF 3,84 1,14 48,9 3,91 1,13 52,8 p < 0,01 9% MMEF ,21 0,66 32,4 1,26 0,53 35,6 N 4% 1,34 0,71 38,4 1,48 0,73 43,4 p < 0,01 10% Tabela 11. Średnie wartości analizowanych wskaźników w grupie Table 11. Mean values of analyzed indexes in group Przed rehabilitacją Before rehabilitation ±D Po rehabilitacji After rehabilitation ±D T Przyrost % Gain % FVC 3,60 0, ,64 1,01 104,2 p < 0,01 8% 2,85 0,71 77,1 2,91 0,72 82,1 p < 0,01 10% % (%) 77,9 6,4 74,85 80,90 6,3 78,79 p < 0,01 11% PEF 6,36 2,28 78,1 6,63 2,18 84,3 p < 0,01 10% MMEF ,48 0,7 66 2,65 0,68 72 p < 0,01 7% 3,29 1, ,34 1,03 78 N 4% Tabela 12. Porównanie punktacji wg skali BODE przed i po programie rehabilitacji Tabela 12. Comparison of scores according to BODE scale before and after the rehabilitation programme przed rehabilitacją before rehabilitation przed rehabilitacją before rehabilitation B BM O 2 pkt 2 points 1 pkt D duszność D dyspnea 2-3 pkt 2-3 points E test marszu E march test 1 pkt 1 point 1 pkt 1 point 70 uma pkt Total 5-7 pkt 5-7 points 1-3 pkt 1-3 points 1-2 pkt 1-2 points

8 Physiotheraphy 2008, 16, 1 Jan zczegielniak, Katarzyna Bogacz, Jacek Łuniewski, Marcin Krajczy Wnioski Conclusions 1. Analiza wyników wykazała poprawę stanu chorych ocenianą w wartościach bezwzględnych. 2. Nie wykazano poprawy w różnicach wartości wskaźnika BODE. 3. Wydaje się, że przydatność wskaźnika BODE do oceny efektów rehabilitacji jest związana z modyfi kacją i rozszerzeniem zakresu punktacji. 1. The analysis of results showed the improvement of patients condition was estimated as absolute values. 2. The improvement in variation of BODE indicator value were not observed 3. t seems that the usefulness of BODE indicator to estimate the result of rehabilitation is associated with modifi cation and expanding the scope of score. Piśmiennictwo References [1] Cote C. G., Celli B. R. Pulmonary rehabilitation and the BODE index in COPD. Eur. Respir. J., 2005, 26, [2] Couser J. i Jr., Martinez F. J., Celli B. R. Pulmonary rehabilitation that includes arm exercise reduces metabolic and ventilatory reqirements for simple arm elevation. Chest, 1993, 103, 37. [3] Dekhuijzen P. N., Folgering H. T., Van Herwaarden C. L. Target-fl ow inspiratory muscle training during pulmonary rehabilitation in patients with COPD. Chest, 1991, 99, 128. [4] Górecka D. prognostyczne w przewlekłej obturacyjnej chorobie płuc. Przew. Lek., 2006, 2, [5] Planowanie i stosowanie programów rehabilitacji pulmonologicznej. Ocena wydolności wysiłkowej i trening. Rehabilitacja Medyczna, 1999, 3 (nr spec.), [6] Bach J. R., Lee.J. New therapeutic techniques and strategies in pulmonary rehabilitation. Yonsei Med. J., 1993, 34, 201. [7] Carter R., Coast J. R., dell. Exercise training in patients with chronic obstructive pulmonary disease. Med. ci. ports Exerc., 1992, 24, 281. [8] Celli B. R. i in. The body-mass index, airfl ow obstruction, dyspnea, and exercise capacity index in chronic obstructive pulmonary disease. N. Engl. J. Med., 2004, 350, [9] Foster., Thomas H. M. Pulmonary rehabilitation in lung disease other than chronic obstructive pulmonary disease. Am. Rev. Respir. Dis., 1990, 141, 601. [10] Heggetry M. C. Outpatient management of common problems in patients with chronic obstructive pulmonary disease. Nurse Pract. Forum, 1993, 4, 16. [11] Jong P. T., Grevink R.G., Ruurd J. i in. Effect of a home exercise training program in patients with cystic fi brosis, Chest, 1994, 105, 5, [12] Lake F. R., Henderson K., Briffa T., Poenshaw J., Musk A. W. Upper-limb and lower limb exercise raining in patients with chronic airfl ow obstruction. Chest, 1990, 97, [13] Lannefors L., Wollmar P. Mucus clearance with three chest physiotherapy regimes: a comparison between postural drainage, PEP and physical exercise. Eur. Respir. J.,1992, 5, [14] Matsumoto. i in. Effects of swimming training on aerobic capacity and exercise induced bronchoconstriction in children with bronchial asthma. Thorax, 1999, 54, [15] Olopade C. O., Beck K. C., Viggiano R. W., taats B. A. Exercise limitation and pulmonary rehabilitation in chronic obstructive pulmonary disease. Mayo. Clin. Proc., 1992, 67, 144. [16] Punzal A. i in. Maximum intensity exercise training in patients with COPD. Chest, 1991, 100, 3, [17] Ries A. L. The importance of exercise in pulmonary rehabilitation. Clin. Chest Med., 1994, 15, 2, [18] Rodriques J. C., lowite J.. Pulmonary rehabilitation in the elderly patient. Clin. Chest Med., 1993, 14, 429. [19] werts P. M., Kretzers L. M., Terpstra-Lindeman E., Verstappe F. T., Wouters E. F. Exercise reconditioning of patients with chronic obstructive pulmonary disease: a short- and long-term analisis. Arch. Phys. Med. Rehabil., 1990, 71, 570. [20] zczegielniak J. Wpływ fi zjoterapii na czynność wentylacyjną płuc u chorych na przewlekłą obturacyjną chorobę płuc. Fizjoterapia, 1996, 1-2, 20. [21] zczegielniak J. Model usprawniania chorych na przewlekłą obturacyjną chorobę płuc. Prob. Lek., 1998, 1, 12. Adres do korespondencji: Address for correspondence: Jan zczegielniak zpital pecjalistyczny MWiA ul. Karłowicza Głuchołazy tel. (0-77) dul@szpitalmsw-glucholazy.p Wpłynęło/ubmitted: 2006 Zatwierdzono/Accepted: V