Kryzys strefy Euro - początek dezintegracji Unii Europejskiej?

Transkrypt

1 VI Konkurs na esej w zakresie stosunków międzynarodowych 2012/2013 Kryzys strefy Euro - początek dezintegracji Unii Europejskiej? Paweł Kocan Klasa I IV Liceum Ogólnokształcące im. Mikołaja Kopernika w Rzeszowie ul. gen. J. Dąbrowskiego Rzeszów 1

2 Kryzys strefy Euro - początek dezintegracji Unii Europejskiej? Trzeba odwagi, Ŝeby wstać i zacząć mówić. Trzeba teŝ odwagi, Ŝeby siąść i zacząć słuchać Winston Churchill Unia Europejska to związek państw, powołany w 1993 r. traktatem z Maastricht. Za ojców załoŝycieli Wspólnot Europejskich uwaŝani są m. in. Konrad Abenauer, Jean Monnet, Robert Schuman, Alcide de Gaspieri oraz Paul-Henri Spaak. Integracja między państwami realizowana była (i ciągle jest) w wymiarze 11- etapowego planu na dwóch zasadniczych płaszczyznach: ekonomicznej i politycznej. Cały proces integracji rozpoczął się po II wojnie światowej w 1950 r. powołaniem Europejskiej Wspólnoty Węgla i Stali. W kolejnych latach narodziła się Europejska Wspólnota Gospodarcza i Europejska Wspólnota Energii Atomowej. Poczynając od ustanowienia wspólnej Komisji Europejskiej, kończąc na wspólnej walucie (euro) i traktatach, Unia Europejska stworzyła niepodwaŝalny, niezaleŝny i nadzwyczaj dojrzały system, który stanowi ziemski raj dla krajów starających się o przyjęcie do niej. W 2008 r. rozpoczął się wielki kryzys, który swoimi rozmiarami objął całą Europę. Świadomość utraty oszczędności całego Ŝycia doprowadziła tysiące osób do załamania nerwowego. Czy Europa wyciągnie wnioski z tej sytuacji? Czy początkiem dezintegracji Unii Europejskiej będzie kryzys strefy Euro? O Dniu Europy, obchodzonym co roku 9 maja, przypomina nam zawsze 12 pięcioramiennych złotych gwiazd na lazurowym tle i Oda do radości Fryderyka Shillera, napisana do fragmentu IX symfonii Ludwika van Beethovena. Obecnie do UE naleŝy 27 państw 1. śelazna kurtyna oddzieliła nasz kraj na niemal połowę dwudziestego stulecia, od pręŝnie rozwijających się państw Zachodu. Przepaść technologiczna dała o sobie znać w wyglądzie i liczebności dróg, miast i kolei. A mimo to Polska poradziła sobie z przeciwnościami losu. 1 M. Wesołowska-Stranawska, A. Filipiuk, W. Starnawski, Rok 2009, Wydawnictwo PWN, BliŜej świata str

3 Niewątpliwie integracja całej Unii Europejskiej w czasach kryzysu ekonomicznego jest utrudniona. Rola państwa moŝe być rozpatrywana w kontekście tworzenia warunków, umoŝliwiających rozszerzenie działania mechanizmu rynkowego w skali międzynarodowej. Jednak UE jest jak łańcuszek cokolwiek stanie się w jednej części automatycznie pociąga za sobą całą resztę. Polityka nie polega na rozpaczaniu nad stratami w momencie przebywania na cienkiej tafli lodu. UwaŜam, Ŝe naleŝy szukać rozwiązań problemu, a nie jeszcze bardziej go pogłębiać. Sztuką jest sprawiedliwe traktowanie wszystkich przedstawicieli krajów członkowskich, a nie ocenianie hierarchii wpłacanych składek do wspólnego budŝetu (uzaleŝnionych od wypracowanego PKB). Inaczej traktowane są bowiem na szczytach europejskich państwa niedawno przyjęte do UE, od tych państw, które równieŝ są członkami, ale posiadają walutę Euro. Aby lepiej uświadomić sobie skalę problemu przedstawię pewną zaleŝność. Nowe państwa członkowskie Unii Europejskiej z Europy Środkowej i Wschodniej, a takŝe państwa tego regionu starające się o przyjęcie do wspólnoty, nie odczuły powaŝniejszych konsekwencji greckiego kryzysu. W opozycji do Grecji, Irlandii, Hiszpanii, Włoch czy Portugalii inwestycje w tych krajach są, w ocenie inwestorów, bezpieczniejsze niŝ w państwach środka strefy Euro. Mimo to, politycy unijni zaŝądali, aby akcesja nowych krajów do strefy nie ograniczała się tylko do kryteriów traktatu z Maastricht. Surowe wymogi rekrutacji z pewnością wpłyną na procesy integracyjne Europy. NaleŜy pamiętać, Ŝe obecnie członkami Unii Gospodarczej i Walutowej jest 17 z 27 państw członkowskich Unii Europejskiej, a ponadto: Monako, San Marino i Watykan. W kolejnych krajach euro jest walutą bez członkostwa: Czarnogóra i Kosowo. 1 lipca 2013 r. Andora zostanie członkiem Unii Gospodarczej i Walutowej. Planowany termin wprowadzenia Euro w pozostałych 10 państwach jest bliŝej nieokreślony. Niektóre państwa, takie jak Dania i Szwecja, odrzuciły ją w referendum. Następną sprawą, którą chciałbym poruszyć, jest klauzula opt-out 2, 2 Klauzula opt-out - porozumienie, które zwalnia z obowiązku przyjęcia wspólnej waluty. Korzystają z niej m.in.: Wielka Brytania i Dania 3

4 wywalczona przez Wielką Brytanię i Danię. Państwa te, podobnie jak Polska, nie naleŝą do strefy euro, ale dzięki temu postanowieniu mają stałe zwolnienie z obowiązku przyjęcia wspólnej waluty. Czy w świetle obowiązujących traktatów nie został złamany podstawowy cel UE idea jedności monetarnej? Czy wszystkie państwa traktowane są na tych samych zasadach? Czy kryzys strefy Euro pogłębi się? Głównym problemem w określeniu mocnych i słabych stron przyjęcia europejskiej waluty w czasach kryzysu jest trudna prognoza długotrwałych jej skutków. Argumentem przemawiającym za moŝe być zniwelowanie ryzyka zmian kursu walutowego, co moŝe przyczynić się do szybszego rozwoju handlu zagranicznego. Brak wahań cen spowodowałby stabilność i łatwiejszy sposób zawierania transakcji międzynarodowych. Turyści nie musieliby juŝ tak często korzystać z kantorów, a rodzaj oferowanych przez banki kredytów uprościłby się. Dostawcy, którzy podróŝują po całym świecie, nie mieliby problemów z zawieraniem transakcji. Kolejną zaletą wprowadzenia wspólnej waluty moŝe okazać się aspekt marketingowy, który z pewnością pobudziłby gospodarkę. Obecność tylko jednej waluty Euro mogłaby posłuŝyć propagowaniu idei jedności i niezaleŝności przez Unię Europejską. KaŜdy medal ma takŝe tą drugą stronę. Wadą integracji strefy moŝe okazać się polityka fiskalna. Przyjęcie Euro w obecnej sytuacji uniemoŝliwi skuteczne obniŝanie podatków, od których zaleŝy sytuacja rynkowa i zarazem napływ kapitału zagranicznego. Kolejny negatywny aspekt to ukrycie prawdziwego poziomu gospodarczego państw objętych wspólną walutą. W dzisiejszych czasach inwestorzy nie stawiają na równym poziomie papierów wartościowych z róŝnych krajów. Wprowadzenie Euro u potencjalnych kandydatów moŝe wywołać spore zamieszanie na rynkach finansowych i giełdowych. Dlatego właśnie według mnie procesy integracji strefy Euro obarczone są dziś duŝym ryzykiem. Nie ulega wątpliwości, iŝ wpływ na kryzys UE i strefy Euro miały Stany Zjednoczone Ameryki. We współczesnym świecie USA odgrywają rolę supermocarstwa. Kryzys na rynku amerykańskich kredytów hipotecznych ujawnił się 4

5 w pełni, w połowie 2007 r., (choć sygnały wskazujące na widmo kryzysu były widoczne duŝo wcześniej) 3. Sytuacja pogarszała się z miesiąca na miesiąc. Amerykanie bez potwierdzonej lub wystarczająco dobrej zdolności kredytowej brali na bardzo wysoki procent kredyty/poŝyczki na samochód, dom, mieszkanie, wakacje itd. i nie mieli ich czym spłacać. Okazało się takŝe, iŝ zajęte przez banki nieruchomości takŝe nie znajdują nabywców, gdyŝ są one nieproporcjonalnie drogie w stosunku do ich realnej wartości rynkowej. Kryzys z USA przeniósł się na rynki europejskie, ze względu na występujące na rynkach współzaleŝności i powiązania. Bardzo ciekawe zdanie na temat kryzysu zaprezentował dyrektor ds. wydawniczych, pracujący na Uniwersytecie Karola i w WyŜszej Szkole Ekonomicznej w Pradze - Marek Loužek 4. Według niego procesem zjednoczenia walutowego nie kieruje ani gospodarka, ani procesy rynkowe, lecz polityka. JuŜ w czasach Arystotelesa była ona bowiem rozumiana jako rodzaj sztuki rządzenia państwem, której celem jest dobro wspólne. Nie rozumiem więc dlaczego politycy nie potrafią podjąć konkretnych reform ratujących strefę Euro? Co według nich jest właściwym postępowaniem? Loužek szczegółowo przeanalizował wiele danych statystycznych. Obejmowały one między innymi wskaźniki wzrostu gospodarczego w integrującej się Europie, wskaźniki największych dłuŝników w UE oraz stopy inflacji na peryferiach UE. W swoim artykule dowodzi, Ŝe kapitał polityczny zainwestowany na przestrzeni 13 lat w rozwój wspólnej waluty był tak potęŝny, Ŝe Ŝaden z inicjatorów projektu nie zdecyduje się na jego porzucenie. Dlatego idea waluty Euro nie upadnie. Rodzi to w mojej osobie mieszane uczucia. Nie potrafię ze spokojem przyjąć informacji, Ŝe kraj, który przyjął gigantyczną pomoc od innych z UE na ratowanie swojej gospodarki decyduje się na budowę toru Formuły 1 wartego 94,6 miliona euro. PrzecieŜ jeszcze w sierpniu rząd Grecji otrzymał około 11 miliardów euro na spłatę rat wobec międzynarodowych wierzycieli. CzyŜby europejczycy mieli płacić znowu za greckie igrzyska? Przypomnę - w 2010 r. w maju Grecja otrzymała 110 mld euro pomocy

6 W literaturze pojawił się nawet termin PIIGS określający grupę państw mających kłopoty finansowe. PIIGS (ang. dosł. świnie) stanowi akronim nazw państw potrzebujących pomocy: Portugal, Ireland, Italy, Greece, Spain. Rozpustne Ŝycie w wyŝej wymienionych krajach, liczne manipulacje podatkowe doprowadziły te państwa do skrajnego wyczerpania finansowego i pokazały absurdy obowiązującego systemu. Zadaję sobie pytanie: jak moŝna być tak wyrachowanym, aby nie zgłosić śmierci członka własnej rodziny w urzędzie uzasadniając to tym, iŝ chciało się pobierać bezprawnie przez następne kilka lat rentę/emeryturę po nim. Gdzie jest granica obowiązujących norm etycznych/moralnych? Kto kontroluje poczynania obywateli tych państw? Gdzie są organy systemu sprawiedliwości, kontroli, nadzoru? Do czego jeszcze mogą posunąć się ludzie, aby lekko zarabiać? Gdyby kraje kontrolowały swoje Ŝycie na kredycie o takich paradoksach nie byłoby mowy. W 2011 dług publiczny 17 krajów strefy wyniósł 87,2 proc. PKB. Kryzysowi w strefie euro ma zapobiegać pakt fiskalny. Podpisany 2 marca 2012 r. w Brukseli pakt ma za zadanie: wymuszać równowagę budŝetową, zwiększać kontrolę Rady Unii Europejskiej oraz Komisji Europejskiej nad stanem finansów publicznych państw i poprawić koordynację polityk gospodarczych. W ocenie instytutu European Reform nie wnosi on jednak nic nowego w porównaniu do wcześniejszych "miękkich" sankcji z Paktu Stabilności i Wzrostu. KsiąŜka Kryzys Unii Europejskiej pod redakcją Jacka Kloczkowskiego, Ondřeja Krutíleka i Artura Wołka pokazuje tło rozwijających się pod osłoną kryzysu wydarzeń. W dobie kryzysu strefy Euro oliwy do ognia dolewają agencje ratingowe. Tzw. credit rating agency 5 (CRA), takie jak Fitch Ratings, Moody's, Standard & Poor's, A. M. Best i Dominion Bond Rating Service dokonały ogromnego zamieszania na rynku europejskim. Amerykańska Piątka spowodowała, Ŝe kryzys UE przybrał na sile, bo podwaŝana jest niezwykle istotna, nie tylko z punktu widzenia ekonomicznego, ale takŝe psychologicznego, wartość, jaką jest wiarygodność 5 6

7 poszczególnych podmiotów zintegrowanego rynku. Laureatem tegorocznej Pokojowej Nagrody Nobla została właśnie Unia Europejska. Uhonorowano ją za długoletnią rolę w jednoczeniu kontynentu. Preferencyjne porozumienie handlowe, strefa wolnego handlu, unia celna, wspólny rynek, unia walutowa i wreszcie unia gospodarcza zasługują na wyróŝnienie. Czy gospodarka poszczególnych państw zintegrowana jest jednak na tyle, aby przetrwać? To pytanie zostaje jednak bez odpowiedzi. Na podstawie jednak przytoczonych argumentów i przykładów mogę powiedzieć, Ŝe kryzys w strefie Euro w istotny sposób zakłóca integrację Unii. Ale czy aŝ ją dezintegruję? Nie przesadzajmy. Reasumując, wychodzę z załoŝenia, Ŝe z kaŝdego problemu moŝna znaleźć wyjście czasem więcej niŝ jedno. Jesteśmy wspólnotą. Usprawniając systemy i wprowadzając harmoniczne prawa dla obywateli państw członkowskich moŝemy osiągnąć pierwotny zamysł istnienia Unii Europejskiej. Nie taki diabeł straszny jak go malują. W innych krajach objętych strefą Euro przyjęcie wspólnej waluty miało róŝne skutki, ale w Ŝadnym przypadku nie spowodowało na tyle negatywnych zmian, które mogłyby załamać gospodarkę. 7

8 Bibliografia: 1) M. Wesołowska-Stranawska, A. Filipiuk, W. Starnawski, Rok 2009, Wydawnictwo PWN, BliŜej świata str ) &view=article&id=151:marek-louek-qkryzys-strefyeuroq&catid=1:artykuy&itemid=2 3) 4) 5) USA html 6) Internetowe wydanie ksiąŝki Jacka Kloczkowskiego, Ondřeja Krutíleka i Artura Wołka Kryzys Unii Europejskiej 7) pl.wikipedia.org 8) Srodkowej-po-kryzysie-greckim-dalej-do-euro/?pg=2 9) 8