Szkolenie Okresowe z zakresu Bezpieczeństwa i Higieny Pracy

Transkrypt

1 Szkolenie Okresowe z zakresu Bezpieczeństwa i Higieny Pracy Szkolenie dla grupy pracowników: ADMINISTRACYJNO-BIUROWYCH oraz INŻYNIERYJNO-TECHNICZNYCH Forma szkolenia: SAMOKSZTAŁCENIE KIEROWANE Wstęp Przedstawiam Państwu materiały szkoleniowe z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy dla pracowników zakwalifikowanych do grupy pracowników administracyjno-biurowych. Podstawa prawna Szkolenie realizowane jest na podstawie następujących przepisów: Kodeks Pracy, Rozporządzenie Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 27 lipca 2004r. w sprawie szkolenia w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz. U. Nr 180 poz. 1860), Rozporządzenie Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 28 czerwca 2005r. zmieniające rozporządzenie w sprawie szkolenia w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz. U. Nr 116 poz. 972), Rozporządzenie Ministra Edukacji i Nauki z dnia 3 lutego 2006r w sprawie uzyskiwania i uzupełniania przez osoby dorosłe wiedzy ogólnej, umiejętności i kwalifikacji zawodowych w formach pozaszkolnych (Dz. U. Nr 31 poz. 216), Ustawa o systemie oświaty (Dz. U. Nr 256, poz. 2572, z późn. zm.). Forma organizacji szkolenia Organizatorem szkolenia jest :UNIWERSYTET MEDYCZNY WE WROCŁAWIU Szkolenie zorganizowane jest na podstawie szczegółowego programu opracowanego przez organizatora szkolenia. Szkolenie zakończone jest egzaminem sprawdzającym przeprowadzonym w formie pisemnej. Pytania egzaminacyjne dotyczą tematów z zakresu zaprezentowanego materiału oraz zagrożeń występujących na stanowisku pracy egzaminowanego pracownika. Ukończenie szkolenia potwierdzone jest zaświadczeniem wydanym przez organizatora szkolenia. Cel szkolenia Celem szkolenia jest realizacja przepisów Kodeksu Pracy oraz Rozporządzenia Ministra Gospodarki i Pracy w sprawie szczegółowych zasad szkolenia w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy, a w szczególności aktualizacja i uzupełnienie wiedzy i umiejętności z zakresu: oceny zagrożeń występujących w procesach pracy oraz ryzyka związanego z tymi zagrożeniami, kształtowania bezpiecznych i higienicznych warunków pracy, ochrony pracowników przed zagrożeniami związanymi z wykonywaną pracą, postępowania w razie wypadku oraz w sytuacjach awaryjnych.

2 Ramowy program szkolenia dla pracowników administracyjno-biurowych Lp Temat szkolenia Wybrane regulacje prawne z zakresu prawa pracy dotyczące bezpieczeństwa i higieny pracy, z uwzględnieniem: praw i obowiązków pracowników i pracodawców w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy oraz odpowiedzialności za naruszenie przepisów i zasad bhp, ochrony pracy kobiet i młodocianych, wypadków przy pracy i chorób zawodowych oraz świadczeń z nimi związanych, profilaktycznej ochrony zdrowia pracowników. Postęp w zakresie oceny zagrożeń czynnikami występującymi w procesach pracy oraz w zakresie metod ochrony przed zagrożeniami dla zdrowia i życia pracowników. Problemy związane z organizacją stanowisk pracy biurowej, z uwzględnieniem zasad ergonomii, w tym stanowisk wyposażonych w monitory ekranowe i inne urządzenia biurowe. Liczba godzin * Postępowanie w razie wypadków i w sytuacjach zagrożeń (np. pożaru, awarii), w tym zasady udzielania pierwszej pomocy w razie wypadku. 2 Razem minimum:

3 Wybrane regulacje prawne z zakresu prawa pracy dotyczące bezpieczeństwa i higieny pracy. Definicje: Prawo Pracy-ogół norm prawnych regulujących prawa i obowiązki stron stosunku związanego z pracą człowieka stosunku pracy. Praca -działalność człowieka polegająca na zarobkowym wykonywaniu na rzecz innej osoby czynności mających wartość materialną lub niematerialną w sposób powtarzający się, z reguły w warunkach podporządkowania tj. pod kierownictwem podmiotu organizującego proces pracy i na jego ryzyko. Stosunek pracy -stosunek zobowiązaniowy prawa pracy, w ramach którego: pracownik zobowiązuje się do: wykonywania pracy określonego rodzaju, na rzecz i pod kierownictwem pracodawcy, oraz w miejscu i czasie wyznaczonym przez pracodawcę, pracodawca zobowiązuje się do: zatrudniania pracownika za wynagrodzeniem (art k.p.). Pracownik- osoba zatrudniona, mająca ukończone 18 lat (art. 2 i 22 2 k.p.). Wyjątki od tej reguły dopuszcza: Kodeks Pracy na zasadach określonych w przepisach o zatrudnieniu pracowników młodocianych (dział dziewiąty k.p.), oraz Kodeks Cywilny w przepisach o zdolności prawnej i zdolności do czynności prawnych. Pracodawca -jednostka organizacyjna, choćby nie posiadała osobowości prawnej, a także osoba fizyczna, jeżeli zatrudniają one pracowników (art. 3 k.p.). Stosunek Pracy: Stosunek pracy: osobiste świadczenie pracy; za wynagrodzeniem (art. 22 1, art i art. 84 k.p.); praca pod kierownictwem (art i 2 k.p.); praca wykonywana na ryzyko pracodawcy: ryzyko techniczne przy przestoju (art k.p.), ryzyko osobowe przy doborze pracowników, ryzyko gospodarcze przy stratach, braku zysków, ryzyko socjalne ciężary socjalne. Elementy umowy o pracę (art. 29 1, 3 k.p.) Strony umowy. Rodzaj umowy. Data zawarcia. Rodzaj pracy. Miejsce wykonywania pracy.

4 Wynagrodzenie za pracę odpowiadające rodzajowi pracy, ze wskazaniem składników wynagrodzenia. Wymiar czasu pracy. Termin rozpoczęcia pracy. Dobowa i tygodniowa norma czasu pracy obowiązująca pracownika. Częstotliwość wypłaty wynagrodzenia za pracę. Wymiar urlopu wypoczynkowego. Długość okresu wypowiedzenia. Wskazanie układu zbiorowego, którym pracownik jest objęty. Zmiana stosunku pracy: Zmiana warunków umowy o pracę: w drodze porozumienia zmieniającego, w drodze wypowiedzenia warunków pracy lub płacy (art k.p.). Zmiana warunków pracy: w drodze czasowego powierzenia innej pracy (art k.p.), w dowolny sposób: zmiana zakresu obowiązków bez zmiany rodzaju pracy i stanowiska. Ustanie stosunku pracy tryb ustania umowy o pracę USTANIE WYGAŚNIĘCIE ROZWIĄZANIE Śmierć pracownika Na mocy porozumienia stron Śmierć pracodawcy Za wypowiedzeniem Areszt dłuższy niż 3 miesiące Bez wypowiedzenia Nie powrócenie w ciągu 7 dni po ustaniu wyboru Z upływem okresu na jaki została zawarta Nie powrócenie w ciągu 30 dni po przeniesieniu do rezerwy Powołanie do zawodowej służby wojskowej Z ukończeniem pracy na wykonanie jakiej została zawarta Rozwiązanie umowy o pracę za wypowiedzeniem

5 USTANIE ROZWIĄZANIE Na mocy porozumienia stron Za wypowiedzeniem W trybie kodeksu pracy Upadłość lub likwidacja Za 2 tygodniowym wypowiedzeniem Zwolnienia grupowe Bez wypowiedzenia Zwolnienia indywidualne Z upływem okresu na jaki została zawarta Wypowiedzenie warunków płacy i pracy Z ukończeniem pracy na wykonanie jakiej została zawarta Rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia USTANIE ROZWIĄZANIE Przez pracodawcę Na mocy porozumienia stron dyscyplinarnie Długotrwała choroba Za wypowiedzeniem Bez wypowiedzenia Przez pracownika Z upływem okresu na jaki została zawarta Z ukończeniem pracy na wykonanie jakiej została zawarta Z winy pracodawcy Przejście, 7 dniowe uprzedzenie Przejęcie, inni pracownicy Przywrócenie u 2-go pracodawcy Za zgoda sadu rodzinnego Ustanie stosunku pracy wymogi formalne Forma pisemna rozwiązanie za wypowiedzeniem oraz bez wypowiedzenia (każda strona).

6 Przyczyna uzasadniająca rozwiązanie za wypowiedzeniem umowy na czas nieokreślony oraz bez wypowiedzenia (pracodawca). Pouczenie o drodze odwoławczej rozwiązanie za wypowiedzeniem oraz bez wypowiedzenia (pracodawca). Podanie okresu wypowiedzenia rozwiązanie za wypowiedzeniem (pracodawca). Wydanie świadectwa pracy niezwłocznie wszystkie tryby ustania stosunku pracy (pracodawcy). Ochrona stosunku pracy Powszechna (ogólna): wymóg konsultacji zamiaru rozwiązania ze związkami zawodowymi, wymóg podawania przyczyny uzasadniającej. Indywidualna (szczególna): kobieta w ciąży, na urlopie macierzyńskim, na urlopie wychowawczym; społeczny inspektor pracy; cztery lata do osiągnięcia wieku emerytalnego; w okresie zasadniczej służby wojskowej; żona w okresie odbywania przez męża zasadniczej służby wojskowej; radny; poseł, senator, eurodeputowany; urlop (każdy); niezdolność do pracy spowodowana chorobą; usprawiedliwiona nieobecność w pracy; szczególnie chroniony działacz związkowy; członkowie rady pracowników. Okresy wypowiedzeń Umowa na okres próbny: 3 dni umowa zawarta do 2 tygodni, 1 tydzień umowa zawarta na dłużej niż 2 tygodnie, 2 tygodnie umowa zawarta na 3 miesiące. Umowa na czas określony: 2 tygodnie umowa zawarta na co najmniej 6 miesięcy oraz ten tryb przewidziano w umowie o pracę. Umowa na czas zastępstwa: 3 dni. Umowa na czas nieokreślony: 2 tygodnie staż u pracodawcy wynosi do 6 miesięcy, 1 miesiąc staż u pracodawcy wynosi powyżej 6 miesięcy, 3 miesiące staż u pracodawcy wynosi co najmniej 3 lata. Roszczenia w związku z wadliwym rozwiązaniem stosunku pracy Pracownika: przy wadliwym rozwiązaniu za wypowiedzeniem: uznanie wypowiedzenia za bezskuteczne umowa na czas nieokreślony, przywrócenie do pracy umowa na czas nieokreślony,

7 odszkodowanie wszystkie umowy; przy wadliwym rozwiązaniu bez wypowiedzenia: przywrócenie do pracy wszystkie umowy, odszkodowanie wszystkie umowy. Pracodawcy: przy wadliwym rozwiązaniu bez wypowiedzenia: odszkodowanie wszystkie umowy. Wynagrodzenie za pracę - to obowiązkowe, wypłacane okresowo świadczenie ze stosunku pracy o charakterze przysparzająco - majątkowym, należne pracownikowi od pracodawcy za wykonaną pracę, odpowiednio do jej rodzaju, ilości i jakości. Ochrona wynagrodzenia za pracę Zakaz zrzeczenia się. Zakaz przeniesienia prawa. Określony sposób wypłaty. Określone zasady dokonywania potrąceń. Sposób wypłaty W odpowiedniej formie pieniężna. Do rąk pracownika lub na jego konto. W określonej walucie przy zatrudnieniu w państwie z poza UE. O określonej częstotliwości. W określonym terminie. W danym czasie i miejscu. Zasady dokonywania potrąceń Po odliczeniu zaliczek na poczet podatku dochodowego oraz składek na ubezpieczenia społeczne można potrącić: tytuły wykonawcze na zaspokojenie roszczeń alimentacyjnych, tytuły wykonawcze na zaspokojenie roszczeń innych niż alimentacyjne, zaliczki pieniężne udzielone pracownikowi, kary pieniężne. Granice potrąceń alimenty do 3/5 inne + zaliczki do 1/2 / max do 1/2 inne + zaliczki + alimenty / max do 3/5 kary w nałożonej wysokości Kwoty wolne od potrąceń przy innych niż roszczeniach alimentacyjne minimalne wynagrodzenie, przy zaliczkach 75% minimalnego, przy karach 90% minimalnego, przy alimentach brak. Urlop wypoczynkowy to coroczna, nieprzerwana i płatna, przerwa w wykonywaniu pracy, przysługująca pracownikowi w celu realizacji prawa do wypoczynku, w wymiarze

8 uzależnionym od okresów zatrudnienia, do którego dolicza się okres nauki, udzielana w okresie ustalonym z pracodawcą. Zasady nabywania pierwszy raz w życiu prawo z upływem każdego miesiąca w wymiarze 1/12 wymiaru rocznego; po raz kolejny z każdym następnym rokiem kalendarzowym. Wymiary 20 dni zatrudnienie do 10 lat, 26 dni zatrudnienie powyżej 10 lat. Zmiana terminu urlopu Fakultatywna: Na wniosek pracownika umotywowany ważnymi przyczynami. Szczególne potrzeby pracodawcy, jeżeli nieobecność pracownika spowodowałaby poważne zakłócenia toku pracy. Obligatoryjna: Odosobnienie w związku z chorobą zakaźną. Ćwiczenia, przeszkolenie wojskowe na czas do 3 miesięcy. Urlop macierzyński. Czasowa niezdolność do pracy z powodu choroby. Odwołanie z urlopu Gdy obecności pracownika w zakładzie wymagają okoliczności nieprzewidziane w chwili rozpoczęcia urlopu. Pracodawca jest zobowiązany pokryć koszty poniesione przez pracownika w bezpośrednim związku z odwołaniem go z urlopu. Urlop na żądanie Pracodawca jest obowiązany udzielić na żądanie pracownika i w terminie przez niego wskazanym nie więcej niż 4 dni urlopu w każdym roku kalendarzowym. Pracownik zgłasza żądanie udzielenia urlopu najpóźniej w dniu rozpoczęcia urlopu. CZAS PRACY- to czas pozostawania pracownika w dyspozycji pracodawcy w zakładzie pracy lub innym miejscu wyznaczonym przez pracodawcę do wykonywania pracy. Pozostawać w dyspozycji oznacza, że pracownik: świadczy pracę lub oczekuje na wykonywanie pracy, jednocześnie będąc: faktycznie gotowym do wykonywania pracy, zdolnym do wykonywania pracy. Czyli pracownik ma: być trzeźwy, być zdrowy, być we właściwym miejscu, mieć zamiar wykonywania pracy.

9 Definicje Wymiar liczba godzin, w jakich pracownik powinien faktycznie pozostawać w dyspozycji pracodawcy w danym okresie rozliczeniowym. Norma miara wymiaru. Maksymalna liczba godzin - wymiar czasu pracy w okresie doby i tygodnia, w jakim pracownik ma pozostawać w dyspozycji pracodawcy zgodnie z obowiązującymi przepisami. Okres rozliczeniowy okres, w którego ramach dokonujemy rozliczenia czasu pracy. Rozkład czasu pracy plan pracy. Układ godzin pracy ustalany na dobę, tydzień i okres rozliczeniowy. System czasu pracy pewien zespół reguł, tworzący schemat organizacji czasu pracy, w ramach którego ustala się rozkład czasu pracy. Rozkłady i systemy czasu pracy Kodeks pracy przewiduje kilka możliwych systemów czasu pracy czyli rozłożenia czasu pracy w inny sposób niż określone normy w kp, w zależności od sytuacji, charakteru pracy czy ustaleń między pracownikiem, a pracodawcą. Wybrane omówimy szerzej ze względu na ich potencjalne wykorzystanie w organizacjach. System zadaniowego czasu pracy (art. 140 kp) polega na ustaleniu między pracodawcą, a pracownikiem, ile czasu potrzeba na wykonanie powierzonych zadań (ale z uwzględnieniem norm dobowych i tygodniowych Kodeksu pracy). Na przykład pracownik jest zatrudniony na pół etatu do udzielania porad klientom organizacji. Z dotychczasowej praktyki wiadomo, że w ciągu ostatnich 2 tygodni miesiąca porad jest dużo więcej, niż na początku. Powoduje to, że czasem pracownik nie ma co robić, a pod koniec miesiąca nie wyrabia się z pracą. Wykorzystując zadaniowy czas pracy może on przychodzić na krócej (bądź nie przychodzić, jeśli nie ma takiej potrzeby) w okresie gdy nie ma porad, a być odpowiednio dłużej w czasie większego zapotrzebowania na jego pracę ważne aby w okresie rozliczeniowy zgodziła się liczba przepracowanych godzin. Na pisemny wniosek pracownika może zostać ustalony również indywidualny rozkład czasu pracy pracownika (art. 142 kp), w ramach obowiązującego go systemu czasu pracy. System skróconego tygodnia pracy (art. 143 kp) dopuszcza wykonanie przez pracownika pracy przez mniej niż 5 dni w tygodniu, przy dłuższym wymiarze dobowym (ale nie przekraczającym 12 godzin), w miesięcznym okresie rozliczeniowym. Przykład: Pracownik może pracować przez 4 dni w tygodniu po 10 godzin dziennie. Takie rozwiązanie musi się zgodzić w ciągu miesiąca (tzn. może np. przez 2 tygodnie pracować tylko przez 3 dni w tygodniu po 10 godzin, a pozostałe 20 godzin odpracować w ciągu pozostałych 2 tygodni w miesiącu). Ten system może być zastosowany na pisemny wniosek pracownika.

10 Pozostałe możliwe systemy czasu pracy to: system równoważnego czasu pracy: dobowy wymiar czasu pracy jest wydłużony maksymalnie do 12 godzin. Dłuższe dni równoważone są niższym wymiarem w inne dni; system stosuje się np. przy dozorze urządzeń, ochronie osób lub mienia; praca w ruchu ciągłym: czas pracy może zostać wydłużony do 43 godzin tygodniowo w 4 tygodniowym okresie rozliczeniowym, a dobowy wymiar może być przedłużony do 12 godzin; system stosuje się np. w fabrykach; przerywany czas pracy: dopuszcza jedną, maksymalnie 5 godzinną przerwę w ciągu doby, której nie wlicza się do czasu pracy, ale przysługuje za nią określone przepisami wynagrodzenie; system pracy weekendowej: polega na tym, że praca jest świadczona w piątki, soboty, niedzielę i święta, przy wydłużonym dobowym wymiarze do 12 godzin w okresie rozliczeniowym 1 miesiąca. Niezależnie jednak od przyjętego systemu pracy, pracownik musi mieć zapewnioną liczbę dni wolnych od pracy odpowiadającą przynajmniej liczbie niedziel, świąt i dni wolnych od pracy w przeciętnie 5 dniowym tygodniu pracy, przypadających w tym okresie. Ważnym wyjątkiem jest też ograniczenie czasu pracy do maksymalnie 8 godzin na dobę (poza systemem przerywanym, zadaniowym i indywidualnym) dla: pracownic w ciąży; pracowników opiekujących się dzieckiem do 4 lat (chyba, że wyrazili zgodę na dłuższy czas pracy); pracowników zatrudnionych w warunkach szkodliwych dla zdrowia. Praca w godzinach nadliczbowych Praca w godzinach nadliczbowych jest pracą wykonywaną: ponad obowiązujące normy, ponad wydłużony dobowy wymiar czasu, wynikający z obowiązującego systemu i rozkładu czasu pracy. Jest dopuszczalna w razie: szczególnych potrzeb pracodawcy (nie dotyczy stanowisk z przekroczeniami NDS i NDN liczba godzin w roku nie może przekroczyć 150h); prowadzenia akcji ratowniczej w celu ochrony życia lub zdrowia ludzkiego, ochrony mienia lub środowiska albo usunięcia awarii (brak ograniczeń co do dopuszczalnego limitu); Rekompensata za pracę w godzinach nadliczbowych. Rekompensata jest dwojaka: w formie pieniężnej - normalne wynagrodzenie + dodatek 100% za pracę w godzinach nadliczbowych: w niedziele i święta nie będące dniami pracy, w dniu wolnym udzielonym w zamian za pracę w niedzielę i święta; w nocy, 50% w innych przypadkach;

11 100% dodatek ten przysługuje także z tytułu przekroczenia przeciętnej tygodniowej normy, chyba że przekroczenie to powstało z tytułu przekroczenia norm dobowych (art. 151¹ 2 k.p.); ryczałt ma zastosowanie do pracowników: poza zakładem pracy; stale wykonujących pracę, w formie czasu wolnego Za pracę w godzinach nadliczbowych ( art. 151¹ 1 k.p.) - (art. 151² 3 k.p.) bez prawa do dodatku na pisemny wniosek pracownika (1:1) wniosek powinien być złożony w miesiącu, w którym praca w godz. nadliczbowych miała miejsce, pracodawca bez wniosku pracownika (1:1,5) do końca okresu rozliczeniowego, bez obniżenia pracownikowi wynagrodzenia; za pracę 6 dnia tygodnia (art. 151³ 1) prawo do innego dnia wolnego do końca okresu rozliczeniowego, w terminie uzgodnionym z pracownikiem; za pracę w niedziele i święta ( art. 151¹ i 151¹¹k.p.): za pracę w niedzielę w okresie 6 dni przed lub po takiej pracy do końca okresu rozliczeniowego/dodatek 100%, za pracę w święto w ciągu okresu rozliczeniowego/dodatek 100%. - (praca 6 dnia, w niedzielę i święto nie jest pracą w godzinach nadliczbowych jeżeli czas pracy w tym dniu nie przekracza normy). Ochrona pracy kobiet Ochrona dotycząca wszystkich kobiet wykaz prac wzbronionych kobietom. Ochrona dotycząca okresu macierzyństwa ochrona trwałości stosunku pracy: zakaz stosowania wypowiedzenia zmieniającego, zakaz wypowiadania i rozwiązywania, obowiązek uzyskania zgody związku zawodowego przy trybie art. 52; szczególna ochrona zdrowia: bezwzględny zakaz zatrudniania w porze nocnej i w nadgodzinach, względny zakaz zatrudniania w przerywanym systemie czasu pracy, względny zakaz delegowania; badania lekarskie w związku z ciążą; uprawnienia związane z ciążą: urlop macierzyński, urlop na prawach urlopu macierzyńskiego (przysposobienie). Ochrona dotycząca okresu wychowywania dziecka do lat czterech względny zakaz zatrudniania w porze nocnej i w nadgodzinach, względny zakaz zatrudniania w przerywanym systemie czasu pracy, względny zakaz delegowania.

12 Zakres obowiązków i uprawnień pracodawcy, pracowników oraz poszczególnych jednostek organizacyjnych zakładu pracy Bardzo ważne jest, że za stan bezpieczeństwa i higieny pracy odpowiada wyłącznie pracodawca ( art kp). Nie może się on zatem powoływać na fakt, iż naruszenie przepisów i zasad bhp nastąpiło bez jego winy lub winę ponosi wyłącznie osoba trzecia. Zapewnienie należnego stanu bhp w zakładzie pracy jest więc podstawowym obowiązkiem pracodawcy, obowiązki ogólne i szczegółowe stanowią zaś jedynie rozwinięcie i uszczegółowienie obowiązku podstawowego. Ogólne obowiązki pracodawcy w zakresie bhp Pracodawca jest zobowiązany chronić zdrowie i życie pracowników poprzez zapewnienie bezpiecznych i higienicznych warunków pracy przy odpowiednim wykorzystaniu osiągnięć nauki i techniki ( art kp). Oznacza to w szczególności obowiązek: organizowania pracy w sposób zapewniający bezpieczne i higieniczne warunki pracy Pracodawca zobowiązany jest zapewnić higieniczne i bezpieczne warunki pracy nie tylko pracownikom, ale także wszystkim osobom, które wykonują pracę na terenie zakładu pracy, bez względu na podstawę prawną świadczenia tej pracy. Obowiązek ten ciąży więc na pracodawcy również względem osób zatrudnionych na podstawie umów cywilnoprawnych (umowa o dzieło, zlecenia), a także studentów, praktykantów lub uczniów wykonujących swe zadania w zakładzie pracy. zapewnienia przestrzegania w zakładzie pracy przepisów oraz zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, wydawania poleceń usunięcia uchybień w tym zakresie oraz kontrolowania wykonania tych poleceń zapewnienia wykonania nakazów, wystąpień, decyzji i zarządzeń wydawanych przez organy nadzoru nad warunkami pracy zapewnienia wykonania zaleceń społecznego inspektora pracy Do ogólnych obowiązków pracodawcy oraz osoby kierującej pracownikami należy również obowiązek posiadania wiedzy o przepisach i zasadach bhp, w zakresie niezbędnym do wykonywania ciążących na nich obowiązków. Każdy pracodawca zobowiązany jest do odbycia okresowego powtarzalnego szkolenia w dziedzinie bhp. Celem takiego szkolenia jest przede wszystkim uzupełnienie i aktualizacja wiedzy oraz umiejętności z zakresu oceny zagrożeń występujących w procesie pracy, oceny ryzyka związanego z tymi zagrożeniami, kształtowania bezpiecznych i higienicznych warunków pracy oraz ochrony pracowników przed zagrożeniami związanymi z wykonywaną pracą. Obiekty i pomieszczenia pracy Pracodawca jest zobowiązany:

13 1. Dopilnować, aby budowa lub przebudowa obiektu budowlanego, w którym przewiduje się pomieszczenia pracy, była wykonywana na podstawie projektów uwzględniających wymagania bezpieczeństwa i higieny pracy, pozytywnie zaopiniowanych przez uprawnionych rzeczoznawców, 2. Zapewnić pomieszczenia pracy odpowiednie do rodzaju wykonywanych prac i liczby zatrudnionych pracowników, 3. Utrzymywać obiekty budowlane i znajdujące się w nich pomieszczenia pracy, a także tereny i urządzenia z nimi związane w stanie zapewniającym bezpieczne i higieniczne warunki pracy (art. 213 i 214 kp), 4. Rejestrować wszystkie rodzaje prac w kontakcie z substancjami, preparatami, czynnikami lub procesami technologicznymi o działaniu rakotwórczym lub mutagennym, a także prowadzić rejestr pracowników zatrudnionych przy tych pracach (art kp). Czynniki i procesy pracy stwarzające szczególne zagrożenie: W razie zatrudnienia pracownika w warunkach narażenia na działanie szkodliwych czynników biologicznych pracodawca musi stosować wszelkie dostępne środki eliminujące narażenie, a jeżeli jest to niemożliwe ograniczające stopień tego narażenia, przy odpowiednim wykorzystaniu osiągnięć nauki i techniki. Pracodawca zobowiązany jest prowadzić rejestr prac narażających pracowników na działanie szkodliwych czynników biologicznych oraz rejestr pracowników zatrudnionych przy takich pracach Na pracodawcy ciąży również obowiązek ochrony pracowników przed promieniowaniem jonizującym pochodzącym ze źródeł sztucznych i naturalnych występujących w środowisku pracy. Pracodawca prowadzący działalność, która stwarza możliwość wystąpienia nagłego niebezpieczeństwa dla zdrowia lub życia pracowników zobowiązany jest podejmować działania zapobiegające takiemu niebezpieczeństwu. W przypadku wystąpienia nagłego niebezpieczeństwa pracodawca ma obowiązek zapewnić: Odpowiednie do rodzaju niebezpieczeństwa urządzenia i sprzęt ratowniczy oraz ich obsługę przez osoby należycie przeszkolone, Udzielenie pierwszej pomocy poszkodowanym Pracodawca jest zobowiązany dopilnować, aby prace, przy których istnieje możliwość wystąpienia szczególnego zagrożenia dla zdrowia lub życia ludzkiego, były wykonywane prze co najmniej dwie osoby w celu zapewnienia asekuracji ( art kp). Profilaktyczna ochrona zdrowia: Pracodawca: Ocenia i dokumentuje ryzyko zawodowe związane z wykonywaną pracą oraz stosuje niezbędne środki profilaktyczne zmniejszające ryzyko ( art. 225 pkt 1 kp), Informuje pracowników o ryzyku zawodowym, które wiąże się z wykonywaną pracą, oraz o zasadach ochrony przed zagrożeniami (art. 226 pkt 2 kp), Jest zobowiązany stosować środki zapobiegające chorobom zawodowym i innym chorobom związanym z wykonywaną pracą, w szczególności:

14 1. Utrzymywać w stanie stałej sprawności urządzenia ograniczające lub eliminujące szkodliwe dla zdrowia czynniki środowiska pracy oraz urządzenia służące do pomiarów tych czynników, 2. Przeprowadzać na swój koszt badania i pomiary czynników szkodliwych dla zdrowia, rejestrować i przechowywać wyniki tych badań i pomiarów oraz udostępniać je pracownikom (art kp), Na podstawie orzeczenia lekarskiego zobowiązany jest przenieść do odpowiedniej pracy pracownika, który stał się niezdolny do wykonywania dotychczasowej pracy wskutek wypadku przy pracy lub choroby zawodowej i nie został uznany za niezdolnego do pracy w rozumieniu przepisów o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (art. 231 kp), Jest zobowiązany zapewnić pracownikom zatrudnionym w warunkach szczególnie uciążliwych, nieodpłatne, odpowiednie posiłki i napoje, jeżeli jest to niezbędne ze względów profilaktycznych (art. 232 kp) Wypadki przy pracy choroby zawodowe Pracodawca jest zobowiązany zapewnić pracownikom odpowiednie urządzenia higieniczno-sanitarne oraz dostarczyć niezbędne środki higieny osobistej, a także zapewnić środki do udzielania pierwszej pomocy w razie wypadku W razie wypadku przy pracy pracodawca jest zobowiązany podjąć niezbędne działania eliminujące lub ograniczające zagrożenia, zapewnić udzielenie pierwszej pomocy osobom poszkodowanym i ustalenie w przewidzianym trybie okoliczności i przyczyn wypadku oraz zastosować odpowiednie środki zapobiegające podobnym wypadkom. Pracodawca jest zobowiązany niezwłocznie zawiadomić właściwego inspektora pracy i prokuratora o śmiertelnym, ciężkim lub zbiorowym wypadku przy pracy oraz o każdym innym wypadku, który wywołał wymienione skutki, mającym związek z pracą, jeżeli może być uznany za wypadek przy pracy Pracodawca jest zobowiązany prowadzić rejestr wypadków przy pracy Pracodawca jest zobowiązany niezwłocznie zgłosić właściwemu organowi Państwowej Inspekcji Sanitarnej i właściwemu inspektorowi pracy każdy przypadek rozpoznanej choroby zawodowej albo podejrzenia o taką chorobę. W razie rozpoznania u pracownika choroby zawodowej pracodawca jest zobowiązany: 1. Ustalić przyczyny powstania choroby zawodowej oraz charakter i rozmiar zagrożenia tą chorobą, działając w porozumieniu z właściwym organem Państwowej Inspekcji Sanitarnej 2. Przystąpić niezwłocznie do usunięcia czynników powodujących powstanie choroby zawodowej i zastosować inne niezbędne środki zapobiegawcze 3. Zapewnić realizację zaleceń lekarskich Pracodawca jest zobowiązany prowadzić rejestr zachorowań na choroby zawodowe i podejrzeń o takie choroby Szkolenia bhp Pracodawca jest zobowiązany do zapewnienia przeszkolenia pracownika w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy przed dopuszczeniem go do pracy oraz do prowadzenia okresowych szkoleń w tym zakresie

15 Pracodawca nie może dopuścić pracownika do pracy, do której wykonywania nie posiada on wymaganych kwalifikacji lub potrzebnych umiejętności, a także dostatecznej znajomości przepisów oraz zasad bhp (art kp) Szkolenie pracownika przed dopuszczeniem do pracy nie jest wymagane w przypadku podjęcia przez niego pracy na tym samym stanowisku, które zajmował u danego pracodawcy bezpośrednio przed nawiązaniem z tym pracodawcą kolejnej umowy o pracę. Pracodawca jest zobowiązany do odbycia okresowo powtarzalnego szkolenia w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy w zakresie niezbędnym do wykonywania ciążących na nim obowiązków. Obowiązkiem pracodawcy jest także zaznajamianie pracowników z przepisami i zasadami bhp dotyczącymi wykonywanych przez nich prac oraz wydawanie szczegółowych instrukcji i wskazówek dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy na stanowiskach pracy (art. 237 kp) Wstępne szkolenia BHP organizowane są przed dopuszczeniem pracownika do pracy. Ich głównym celem jest dostarczenie pracownikowi wiedzy i umiejętności niezbędnych do wykonywania pracy z uwzględnieniem przepisów i zasad bezpieczeństwa oraz zapoznanie pracownika z zagrożeniami występującymi na konkretnych stanowiskach pracy. Wstępne szkolenie BHP obejmuje m.in. instruktaż ogólny oraz instruktaż stanowiskowy. Instruktaż ogólny powinien być przeprowadzony w taki sposób, aby zapoznać pracownika z przepisami BHP zawartymi w Kodeksie pracy, w obowiązującym pracowników danej firmy regulaminie pracy oraz z zasadami udzielania pierwszej pomocy. Instruktaż ogólny z zasad BHP odbywają, nowo zatrudnieni pracownicy, studenci -praktykanci oraz uczniowie szkół zawodowych zatrudnieni w celu praktycznej nauki zawodu. Instruktaż stanowiskowy odbywa się na stanowisku pracy, na którym pracownik będzie pracował. Ma na celu zapoznanie pracownika z zagrożeniami występującymi na tym stanowisku, sposobami ochrony przed zagrożeniami oraz metodami bezpiecznego wykonywania pracy. Przeprowadza je bezpośredni przełożony lub osoba wyznaczona przez niego (posiadająca odpowiedni zakres wiedzy potrzeby no przeprowadzenia instruktażu) Powinien on obejmować następujące etapy: 1. rozmowę wstępną instruktora (przełożony pracownika, lub osoba wyznaczona) z pracownikiem, 2. pokaz i objaśnienie przez instruktora wszystkich czynności, jakie ma wykonywać pracownik na stanowisku pracy z zachowaniem bezpiecznych metod pracy, 3. próbne wykonanie czynności przez pracownika i ewentualna ich korekta przez instruktora, 4. samodzielna praca pracownika pod nadzorem instruktora. Instruktaż stanowiskowy powinien być za kończony sprawdzianem wiadomości z zakresu bezpiecznego wykonywania pracy. Pozytywne zdanie takiego sprawdzianu stanowi podstawę do dopuszczenia pracownika do pracy na określonym stanowisku. Czas trwania tego szkolenia powinien być uzależniony od przygotowania zawodowego pracownika, dotychczasowego stażu pracy oraz rodzaju pracy i zagrożeń występujących na stanowisku pracy, na którym pracownik ma być zatrudniony.

16 Czasookres szkoleń okresowych z zakresu BHP i P.Poż. Lp. Grupa pracowników I-sze szkolenie okresowe Szkolenie okresowe 1 Stanowiska Robotnicze do 12 m-cy od rozpoczęcia pracy. czas/okres: 8 godz. co 3 lata czas/okres: 8 godz. co 12 m-cy (na stanowiskach pracy na których wykonuje się prac szczególnie niebezpieczne) 2 Stanowiska administracyjnobiurowe do 12 m-cy od rozpoczęcia pracy. czas/okres: 8 godz. co 6 lat 3 Stanowiska inżynieryjnotechniczne do 12 m-cy od rozpoczęcia pracy. czas/okres: 16 godz. co 5 lat 4 Pracodawcy i osoby kierujące pracownikami do 6 m-cy od rozpoczęcia pracy. czas/okres: 16 godz. co 5 lat Środki ochrony indywidualnej Przypominamy wam, że pracodawca nie może dopuścić pracownika do pracy bez środków ochrony indywidualnej oraz odzieży i obuwia roboczego, przewidzianych do stosowania na danym stanowisku pracy. Na Uczelni (Uniwersytet Medyczny we Wrocławiu) sprawy dotyczące środków ochrony indywidualnej reguluje zarządzenie Rektora nr 08/XIV R/2008 dostępne na stronie internetowej Uczelni. Pracodawca jest zobowiązany: Dostarczyć pracownikowi nieodpłatnie środki ochrony indywidualnej zabezpieczające przed działaniem niebezpiecznych i szkodliwych dla zdrowia czynników występujących w środowisku pracy oraz informować go o sposobach posługiwania się tymi środkami; Dostarczyć pracownikowi środki ochrony indywidualnej, które spełniają wymagania dotyczące oceny zgodności; Dostarczyć pracownikowi nieodpłatnie odzież i obuwie robotnicze, spełniające wymagania określone w Polskich Normach: 1. Jeżeli odzież własna pracownika może ulec zniszczeniu lub znacznemu zabrudzeniu 2. Ze względu na wymagania technologiczne, sanitarne lub bhp Wypłacić ekwiwalent pieniężny pracownikowi używającemu własnej odzieży i obuwia roboczego (ekwiwalent ten musi uwzględniać ich aktualne ceny);

17 Pracodawca ustala rodzaje środków ochrony indywidualnej oraz odzieży i obuwia roboczego, których stosowanie na określonych stanowiskach jest niezbędne. Ponadto pracodawca może ustalić stanowiska, na których dopuszcza się używanie przez pracowników, za ich zgodą, własnej odzieży i obuwia roboczego, spełniających wymagania bezpieczeństwa i higieny pracy. W pewnych sytuacjach wybór przez pracodawcę odzieży i obuwia roboczego nie jest swobodny- ma on obowiązek zapewnienia nieodpłatnie odzieży i obuwia roboczego, w przypadku gdy: Odzież własna pracownika może ulec zniszczeniu lub znacznemu zabrudzeniu Istnieją wymagania technologiczne, sanitarne lub bezpieczeństwa i higieny pracy Oraz pracownikom zatrudnionym na stanowiskach, na których wykonywane są prace związane z : Bezpośrednią obsługą maszyn i innych urządzeń technicznych Prace powodujące intensywne brudzenie lub skażenie odzieży i obuwia roboczego środkami chemicznymi lub promieniotwórczymi albo materiałami biologicznie zakaźnymi (art i 3 kp). Dodać należy, że środki ochrony indywidualnej oraz odzież i obuwie robocze dostarczone przez pracodawcę nie są własnością pracownika Zapewnić, aby stosowane środki ochrony indywidualnej oraz odzież i obuwie robocze posiadały właściwości ochronne i użytkowe oraz zapewnić odpowiednio ich pranie, konserwację, naprawę odpylanie i odkażanie; Jeżeli pracodawca nie może zapewnić prania odzieży roboczej, czynności te mogą być wykonywane przez pracownika pod warunkiem wypłacenia przez pracodawcę ekwiwalentu pieniężnego w wysokości kosztów poniesionych przez pracownika. Zapewnić, aby środki ochrony indywidualnej oraz odzież i obuwie robocze, które w wyniku stosowania w procesie pracy uległy skażeniu środkami chemicznymi lub promieniotwórczymi albo materiałami biologicznie zakaźnymi, były przechowywane w miejscu przez niego wyznaczonym; Powierzanie pracownikowi prania, konserwacji, odpylania i odkażania tych przedmiotów jest niedopuszczalne (atr. 237 kp) Podstawowe prawa pracownika Podstawowym uprawnieniem pracownika, zgodnym z wymaganiami Międzynarodowej Organizacji Pracy, jest możliwość powstrzymania się od wykonywania pracy bądź oddalenia się z miejsca zagrożenia w następujących przypadkach (art. 210 kp): 1. Gdy warunki pracy nie odpowiadają przepisom bhp i stwarzają bezpośrednie zagrożenie dla zdrowia lub życia pracownika albo gdy wykonywana przez niego praca grozi takim

18 niebezpieczeństwem innym osobom, pracownik ma prawo powstrzymać się od wykonywania pracy, zawiadamiając o tym niezwłocznie przełożonego. Za czas powstrzymania się od wykonywania pracy pracownik zachowuje prawo do wynagrodzenia. 2. Jeżeli powstrzymanie się od wykonywania pracy nie usuwa zagrożenia dla zdrowia lub życia pracownika, pracownik ma prawo oddalić się z miejsca zagrożenia, zawiadamiając o tym niezwłocznie przełożonego. Za czas oddalenia się z miejsca zagrożenia pracownik zachowuje prawo do wynagrodzenia. 3. Pracownik ma prawo, po uprzednim zawiadomieniu przełożonego, powstrzymać się od wykonywania pracy wymagającej szczególnej sprawności psychofizycznej, w przypadku gdy jego stan psychofizyczny nie zapewnia bezpiecznego wykonywania pracy i stwarza zagrożenie dla innych osób. Takimi pracami są np.: prace przy materiałach łatwopalnych, środkach toksycznych i materiałach biologicznie zakaźnych. Oceny sytuacji upoważniającej do powstrzymania się od wykonywania pracy dokonuje sam pracownik. Jednak nie każde naruszenie przepisów bhp uzasadnia uchylenie się pracownika od wykonywania pracy. Uzasadnione będą jedynie te przypadki powstrzymania się od wykonywania określonej pracy bądź oddalenia się z miejsca pracy, które były spowodowane bezpośrednim zagrożeniem dla zdrowia lub życia. Przypominam, że zasady upoważniające pracownika do powstrzymania się od wykonywania pracy lub oddalenia się z miejsca pracy nie dotyczą pracownika, którego obowiązkiem pracowniczym jest ratowanie życia ludzkiego lub mienia.\

19 Podstawowe prawa pracownika: -Prawo do bezpiecznej pracy- -Prawo do wynagrodzenia- -Prawo do urlopu- -Prawo do opieki lekarskiej- -Ochrona pracy młodocianych- -Ochrona pracy kobiet- Podstawowe obowiązki pracownika Podstawowymi obowiązkiem pracownika jest przestrzeganie przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy. W szczególności pracownik jest zobowiązany: 1. Znać przepisy i zasady BHP, Brać udział w szkoleniu i instruktażu z tego zakresu oraz poddawać się wymaganym egzaminom sprawdzającym 2. Wykonywać pracę w sposób zgodny z przepisami i zasadami BHP oraz stosować się do wydawanych w tym zakresie poleceń i wskazówek przełożonych 3. Dbać o należyty stan maszyn, urządzeń, narzędzi i sprzętu oraz porządek o ład w miejscu pracy 4. Stosować środki ochrony zbiorowej, a także używać przydzielonych środków ochrony indywidualnej oraz odzieży i obuwia roboczego zgodnie z ich przeznaczeniem 5. Poddawać się wstępnym, okresowym i kontrolnym oraz innym zaleconym badaniom lekarskim i stosować się do wskazań lekarza 6. Niezwłocznie zawiadomić przełożonego o zauważonym w zakładzie pracy wypadku albo zagrożeniu życia lub zdrowia ludzkiego oraz ostrzec współpracowników i inne osoby znajdujące się w rejonie zagrożenia, o grożącym im niebezpieczeństwie 7. Współdziałać z pracodawcą i przełożonymi w wypełnianiu obowiązków dotyczących BHP (art.21 kp)

20 Podstawowe obowiązki pracodawcy Kodeks pracy zobowiązuje pracodawcę m.in. do : - zaznajamiania pracowników podejmujących pracę z zakresem obowiązków, sposobem wykonywania pracy na wyznaczonych stanowiskach oraz ich (pracowników) uprawnieniami, - zapewnienia bezpiecznych i higienicznych warunków pracy oraz prowadzenia systematycznego szkolenia pracowników w zakresie bhp, - terminowego i prawidłowego wypłacania wynagrodzenia, - ułatwiania pracownikom podnoszenia kwalifikacji zawodowych, - zaspokajania, w miarę posiadanych środków, socjalnych potrzeb pracowników, - stosowania obiektywnych i sprawiedliwych kryteriów oceny pracowników oraz wyników ich pracy, - prowadzenia dokumentacji w sprawach związanych ze stosunkiem pracy oraz akt osobowych pracowników, - niezwłocznego wydania pracownikowi, w związku z rozwiązaniem lub wygaśnięciem stosunku pracy, świadectwa pracy (wydanie świadectwa nie może być uzależnione od uprzedniego rozliczenia się pracownika z pracodawcą). Ponadto pracodawca ma obowiązek szanować godność i inne dobra osobiste pracownika. Musi także pamiętać o tym, że pracownicy mają równe prawa z tytułu wypełniania jednakowych obowiązków - dotyczy to w szczególności równego traktowania mężczyzn i kobiet. Niedopuszczalna jest także jakakolwiek inna dyskryminacja wobec pracowników - ze względu na wiek, niepełnosprawność, rasę, narodowość, przekonania, zwłaszcza polityczne lub religijne, oraz przynależność związkową. Jeżeli chodzi o zapewnianie pracownikom bezpiecznych i higienicznych warunków pracy, to pracodawca powinien m.in. pamiętać o tym, że : - do jego obowiązków należy informowanie pracowników o ryzyku zawodowym, które wiąże się z wykonywaną pracą; - obecnie niedopuszczalne jest wyposażanie stanowisk pracy w maszyny i inne urządzenia techniczne, które nie uzyskały wymaganego certyfikatu na znak bezpieczeństwa i nie zostały oznaczone tym znakiem, albo nie posiadają tzw. "deklaracji zgodności" z polską normą; - niedopuszczalne jest stosowanie materiałów i procesów technologicznych bez uprzedniego ustalenia stopnia ich szkodliwości dla zdrowia pracowników i podjęcia odpowiednich środków profilaktycznych. Nie wolno także stosować substancji chemicznych nie oznakowanych w sposób widoczny i umożliwiający ich identyfikację. Zabronione jest ponadto stosowanie niebezpiecznych substancji chemicznych nie posiadających kart charakterystyki tych substancji, a także opakowań zabezpieczających przed ich szkodliwym działaniem, pożarem lub wybuchem. Stosowanie niebezpiecznych substancji chemicznych jest dopuszczalne pod warunkiem zastosowania środków zapewniających pracownikom ochronę ich zdrowia i życia; - odpowiada za badania lekarskie pracowników (ponosi koszty profilaktycznej opieki zdrowotnej nad pracownikami); - jest obowiązany zapewnić pracownikom zatrudnionym w warunkach szczególnie uciążliwych odpowiednie posiłki i napoje, jeżeli jest to niezbędne ze względów profilaktycznych. Napoje powinny być odpowiednio zimne lub gorące, w zależności od warunków wykonywania pracy; - odpowiada za szkolenie pracowników w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy; - jest obowiązany dostarczyć pracownikowi nieodpłatnie : środki ochrony indywidualnej (maski ochronne, ochronniki słuchu itp.) zabezpieczające przed działaniem niebezpiecznych i szkodliwych dla zdrowia czynników występujących w środowisku pracy oraz odzież i obuwie robocze spełniające wymagania określone w polskich normach (jeżeli odzież własna pracownika może ulec zniszczeniu lub znacznemu zabrudzeniu, a także ze względu na wymagania technologiczne, sanitarne lub bezpieczeństwo pracy); pracownikowi używającemu własnej odzieży i obuwia roboczego pracodawca powinien wypłacić ekwiwalent pieniężny w wysokości uwzględniającej ich aktualne ceny oraz przewidywane okresy używania.

21 OCHRONA PRACY KOBIET I MŁODOCIANYCH Ochrona pracy obejmuje wszystkich pracowników jednak w sposób szczególny dotyczy to kobiet, pracowników młodocianych, niepełnosprawnych. Kobiety w niektórych dziedzinach są dominującą grupą pracowniczą. Jednocześnie odgrywają w społeczeństwie ważną rolę ze wzgl. na swoją funkcję macierzyńska i związaną z tym odmienność biologiczną. Powoduje to konieczność zapewnienia kobietom pracującym szczególnej ochrony zdrowia oraz warunków do wychowywania dzieci. Dotyczy to w sposób szczególny okresu ciąży, porodu i macierzyństwa. Zagadnienia ochrony pracy kobiet regulują następujące przepisy: o o o Kodeks pracy (dział VIII). Rozporządzenie Rady Ministrów dnia 10 września 1996 roku. W sprawie wykazu prac wzbronionym kobietom(dz. U. z dnia 27 września 1996 r.) znowelizowane rozporządzeniem Rady Ministrów dnia 30 lipca 2002r. (Dz. U ) Rozporządzenia ministra pracy i polityki społecznej z dnia 14 marca 2000 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy ręcznych pracach transportowych (Dz. U ) Akty prawne mające na celu ochronę pracy kobiet uwzględniają w szczególności: Ochronę stosunku pracy kobiet w ciąży i w okresie urlopu macierzyńskiego zakaz zatrudniania kobiet w ciąży i w okresie urlopu macierzyńskiego zakaz zatrudniania kobiet w ciąży i opiekujących się dziećmi wieku do czterech lat w godzinach nadliczbowych porze nocnej, a także delegowania ich poza stałe miejsce pracy. Zakaz zatrudniania kobiet przy pracach im wzbronionych szczególnie uciążliwych lub szkodliwych dla zdrowia Uprawnienia służące do zapewnienia właściwej opieki dziecku (urlop macierzyński i urlop wychowawczy, przerwy na karmienie dziecka, inne zwolnienia z pracy.) Prace wzbronione kobietom: - związane z wysiłkiem fizycznym i transportem ciężarów oraz wymuszoną pozycją ciała - w mikroklimacie zimnym, gorącym, zmiennym - w narażeniu na hałas i drgania - narażające na działanie pól elektromagnetycznych, promieniowania jonizującego i nadfioletowego - pod ziemią, poniżej poziomu gruntu i na wysokości - w podwyższonym lub obniżonym ciśnieniu - w kontakcie ze szkodliwymi czynnikami biologicznymi - w narażeniu na działanie szkodliwych substancji chemicznych - grożące ciężkimi urazami fizycznymi i psychicznymi Pracownicy przysługuje urlop macierzyński w wymiarze: - 16 tyg. przy pierwszym porodzie - 18 tyg. przy każdym następnym porodzie - 26 tyg. w przypadku urodzenia więcej niż jednego dziecka w czasie jednego porodu Młodocianym, w rozumieniu Kodeksu pracy, jest osoba, która ukończyła lat 16, a nie

22 przekroczyła 18. Zabronione jest zatrudnianie osób, które nie ukończyły 16 lat, Wolno zatrudniać tylko tych młodocianych, którzy ukończyli, co najmniej gimnazjum i przedstawią świadectwo lekarskie stwierdzające, że praca danego rodzaju nie zagraża ich zdrowiu. Młodociany nie posiadający kwalifikacji zawodowych może być zatrudniony tylko w celu przygotowania zawodowego. Pracownicy młodociani ze względu na trwający intensywny proces dojrzewania fizycznego psychicznego podlegają szczególnej ochronie z zakresu czasu pracy, sposobu wykonywania pracy jak i celów, dla których mogą być zatrudnieni. Regulują to przepisy: 1 Działu IX kodeksu pracy dotyczące zatrudniania młodocianych, 2 Rozporządzenie Rady Ministrów dnia 28 maja 1996 r. w sprawie przygotowania zawodowego młodocianych ich wynagradzania znowelizowane rozporządzeniem ministra edukacji narodowej i sportu z dnia 12 listopada 2002 r. (Dz. U. Nr 197, poz.1663 a dnia 27 listopada 2002r.) 3 Rozporządzenie ministra edukacji narodowej i sportu z dnia 1 lipca 2002 r. w sprawie praktycznej nauki zawodu 4 Rozporządzenie ministra pracy i polityki społecznej z dnia 30 października 2002 r. w sprawie przypadków, w których wyjątkowo jest dopuszczalne zatrudnianie młodocianych, którzy nie ukończyli gimnazjum, osób nie mających 16 lat, które ukończyły gimnazjum oraz osób nie mających 16 lat, które nie ukończyły gimnazjum (Dz. U. Nr 214, poz z dnia 17 grudnia 2002r.) 5 Rozporządzenie Rady Ministrów dnia 1 grudnia 1990 r. w sprawie prac wzbronionych młodocianym (Dz. U ), uaktualnione przez rozporządzenie Rady Ministrów dnia 30 lipca 2002 r. (Dz. U ). Prace wzbronione młodocianym: - związane z nadmiernym wysiłkiem fizycznym i transportem ciężarów oraz wymuszoną pozycją ciała - w obciążającym mikroklimacie środowiska pracy - przy nieodpowiednim oświetleniu - w narażeniu na hałas i drgania - pod ziemią, poniżej poziomu gruntu i na wysokości - w podniesionym lub obniżonym ciśnieniu - w narażeniu na szkodliwe działanie płynów - w kontakcie ze szkodliwymi czynnikami biologicznymi - w narażeniu na działanie szkodliwych substancji chemicznych - zagrażające prawidłowemu rozwojowi psychicznemu - stwarzające możliwość urazów u młodocianych i spowodowania zagrożeń dla innych osób - w polach elektromagnetycznych, elektrostatycznych i narażających na promieniowanie jonizujące, laserowe nadfioletowe i podczerwone Czas pracy młodocianego w wieku do 16lat nie może przekraczać 6 godzin na dobę. Czas pracy młodocianego w wieku powyżej 16 lat nie może przekraczać 8 godzin na dobę. Do czasu pracy młodocianego wlicza się czas nauki w wymiarze wynikającym z obowiązkowego programu zajęć szkolnych, bez względu na to czy odbywa się ona w godzinach pracy. Jeżeli dobowy wymiar czasu pracy młodocianego jest dłuższy niż 4,5 godziny pracodawca jest obowiązany wprowadzić przerwę w pracy trwającą nieprzerwanie 30 minut. Młodocianego nie wolno zatrudniać w godzinach nadliczbowych ani w porze nocnej. Przerwa w pracy młodocianego obejmująca porę nocną powinna trwać nieprzerwanie mniej niż 14 godzin. Nie

23 wolno zatrudniać młodocianych przy pracach wzbronionych, których ustala w drodze rozporządzenia Rada Ministrów. Młodociany uzyskuje z upływem 6 miesięcy od rozpoczęcia pierwszej pracy prawo do urlopu w wymiarze 12 dni roboczych, Z upływem roku pracy młodociany uzyskuje prawo urlopu w wymiarze 26 dni roboczych, Jednakże w roku kalendarzowym, w którym ukończył on 18 lat, ma prawo do urlopu w wymiarze 20 dni roboczych, jeżeli prawo do urlopu uzyskał przed ukończeniem 18 lat. Rozwiązanie za wypowiedzeniem umowy o pracę zawartej w celu przygotowania zawodowego dopuszczalne jest tylko w razie niewypełnienia przez młodocianego obowiązków wynikających z umowy o pracę lub obowiązku dokształcania się, pomimo stosowania wobec niego środków wychowawczych, ogłoszenia upadłości lub likwidacji zakładu pracy, reorganizacji zakładu pracy uniemożliwiającej kontynuowanie przygotowania zawodowego, stwierdzenia nieprzydatności młodocianego do pracy, do której jest przygotowywany.

24 Postęp w zakresie oceny zagrożeń czynnikami występującymi w procesach pracy oraz w zakresie metod ochrony przed zagrożeniami dla zdrowia i życia pracowników Czynniki środowiska pracy Podstawowy podział czynników środowiska pracy: Chemiczne. Podział: w zależności od możliwych skutków i rodzaju ich działania: toksyczne, drażniące, uczulające, rakotwórcze, mutagenne, upośledzające funkcje rozrodcze; w zależności od sposobów wchłaniania: przez drogi oddechowe, przez skórę, błony śluzowe, przez przewód pokarmowy; w zależności od stopnia szkodliwości: trucizny, środki szkodliwe, środki praktycznie nieszkodliwe dla zdrowia. Charakterystyka działania substancji chemicznych Zatrucie przemysłowe substancjami chemicznymi może mieć następujący przebieg: ostry o objawach wyraźnych i wymagających natychmiastowej interwencji, podostry rozwijające się w okresie od kilku godzin do kilku dni od kontaktu z substancją toksyczną, przewlekły wskutek wprowadzania do organizmu małych ilości substancji szkodliwej przez długi czas. Efekty działania substancji chemicznych o działaniu toksycznym można podzielić na: żrące; drażniące: -skórę i błony śluzowe,- oczy, -układ oddechowy; uczulające: -z objawami skórnymi, -z zaburzeniami układu oddechowego; powodujące niedotlenienie:- proste gazy duszące, -gazy chemicznie duszące; narkotyczne; teratogenne; embriotoksyczne; genotoksyczne; mutagenne; kancerogenne.

25 Piktogramy ostrzegawcze: Przed rozpoczęciem pracy z nowym odczynnikiem chemicznym każdy pracownik jest zobowiązany do zapoznania się z kartą charakterystyki danego odczynnika, karta powinna być dostarczona przez producenta wraz z odczynnikiem.

26 Psychofizyczne. Podział: obciążenie fizyczne: statyczne, dynamiczne; obciążenie nerwowo-psychiczne: obciążenie umysłu, obciążenie lub niedociążenie percepcyjne, obciążenie emocjonalne. wysiłek głosowy Fizyczne. Podział: hałas; drgania (wibracja); promieniowanie: jonizujące, podczerwone, nadfioletowe, laserowe; pole elektromagnetyczne; elektryczność statyczną; pyły przemysłowe; czynniki niebezpieczne mogące prowadzić do urazów: poruszające się maszyny, ruchome elementy maszyn, przemieszczające się wyroby i materiały, ostre oraz wystające elementy i krawędzie. Biologiczne. Podział: mikroorganizmy: bakterie, wirusy, grzyby, pierwotniaki; makroorganizmy: rośliny, zwierzęta. Przed rozpoczęciem pracy przy której istnieje możliwość kontaktu z materiałem biologicznym każdy pracownik jest zobowiązany do zapoznania się z zarządzeniem rektora nr. 3/XIV R/2010 w sprawie wprowadzenia dla pracowników i studentów oraz uczestników studiów doktoranckich Procedury postępowania po ekspozycji zawodowej na zakażenie wirusem HIV, HBV, HCV. Ryzyko zakażenia stwarza : naruszenie ciągłości skóry poprzez zakłucie, zadrapanie skaleczenie, zachlapanie błon śluzowych (jama ustna, spojówki, przedsionek nosa), kontakt skóry z dużą objętością materiału zakaźnego. Do zakażenia może dojść w wyniku kontaktu z: krwią, płynami ustrojowymi, wydzieliną pochwy, nasieniem. PAMIĘTAJ!!!!! Każda ekspozycja zawodowa może być groźna i wymaga oceny stopnia ryzyka zakażenia. W porę podjęte działanie profilaktyczne może uchronić Cię przed zakażeniem.

27 Mikroklimat jest to zespół elementów meteorologicznych (klimatycznych) cechujących ograniczone pomieszczenie lub niewielki obszar terytorialny. Na warunki klimatyczne składają się: temperatura powietrza, wilgotność powietrza, prędkość ruchu powietrza, temperatury: ścian pomieszczenia, stropu oraz powierzchni urządzeń technologicznych i materiałów, ciśnienie atmosferyczne. Możemy mieć do czynienia z: komfortem cieplnym subiektywnie określa się warunki mikroklimatu, w którym nie odczuwa się ani ciepła ani chłodu temperatura wewnętrzna ciała wynosi 37,0+/- 0,3 C, średnia temperatura powierzchni skóry mieści się w granicach C, a ilość ciepła utraconego przez parowanie potu nie przekracza 20% maksymalnej zdolności utraty ciepła przez parowanie wydzielonego potu; mikroklimatem zimnym występuje on, gdy temperatura powietrza jest poniżej +10 C; mikroklimatem gorącym jest on ściśle powiązany z określonymi warunkami termicznymi i obciążeniem wysiłkiem fizycznym i charakteryzowany jest przez wskaźnik obciążenia termicznego WBGT w C. Nie należy zapominać o tym iż: organizm ludzki jest stałocieplny; następuje ciągła wymiana ciepła między organizmem człowieka, a otoczeniem; wymiana ta następuje na drodze promieniowania, konwekcji, przewodzenia, parowania potu na skórze i przez układ oddechowy; temperatura wnętrza ciała wynosi około 37 C, niezależnie od temperatury otoczenia lub stanu fizjologicznego organizmu; stabilne środowisko termiczne ciała ma podstawowe znaczenie dla prawidłowego przebiegu procesów przemiany materii; tolerancja termiczna organizmu nie przekracza 42 C, a wyższa wewnętrzna temperatura prowadzi do uszkodzenia aktywnych struktur białkowych i śmierci; temperatura regulowana jest przez ośrodkowy układ nerwowy; zasadnicze znaczenie w informowaniu centralnych ośrodków termoregulacyjnych i przenoszeniu ciepła w organizmie ma krew; ciepło metaboliczne wytwarzane przez całe życie w takich narządach jak: wątroba, mózg czy nerki albo powstające w pracujących mięśniach jest przenoszone przez krwioobieg do obszarów ciała narażonych na znaczne utraty ciepła; krew ostudzona na powierzchni ciała dochodzi do narządów wewnętrznych i ochładza je w ten sposób krew chroni w pewnej mierze narządy wewnętrzne przed przegrzaniem. parowanie wody z powierzchni całego ciała zachodzi nieustannie, u dorosłego człowieka w spoczynku osiąga średnią wartość 50 ml na godzinę; organizm człowieka posiada naturalną zdolność przystosowania do wysokich i niskich temperatur otoczenia. Odwodnieniu organizmu można zapobiegać przez: podawanie dobrej jakości napojów z dodatkiem soli; profilaktykę uświadamiającą pracowników o znaczeniu picia napojów z dodatkiem soli (często i w małych ilościach).

28 Każdy pracownik powinien zaznajomić się z: Zarządzeniem nr 14Dyrektora Administracyjnego Akademii Medycznej we Wrocławiu z dnia 15 grudnia 2003 r. w sprawie wydawania pracownikom wody mineralnej. Eliminacja i ograniczenie wpływu zagrożeń. Proces eliminacji i ograniczenia wpływu niebezpiecznych i szkodliwych czynników występujących w procesie pracy należy dokonywać w fazie projektowania oraz w procesie modernizacji stanowisk pracy. Istnieją następujące środki pozwalające na ograniczenie zagrożenia lub nawet jego eliminację : środki techniczne, środki organizacyjne, środki ochrony indywidualnej, profilaktyka lekarska. Środki techniczne to : stosowanie osłon części wirujących, nastawnych, blokujących, stałych i ruchomych, stosowanie barier zabezpieczających, stosowanie elektroczułych urządzeń ochronnych ( EUO ), np. kurtyna świetlna, urządzenia magnetyczne, Środki organizacyjne: W sytuacji, gdy nie możliwość eliminacji lub ograniczenia wpływu niebezpiecznych i szkodliwych czynników dla zdrowia w środowisku pracy należy zmniejszyć częstość i czas ekspozycji pracowników na zagrożenia, a tam, gdzie to możliwe eliminować człowieka z procesu w ogóle. Środki ochrony indywidualnej: Należy dążyć do tego, aby wszelkimi sposobami ograniczyć liczbę zagrożeń oraz poziom związanego z tym ryzyka. W przypadku gdy nie jest to możliwe należy stosować środki ochrony indywidualnej, które uzyskały certyfikat na znak bezpieczeństwa i zostały oznaczone tym znakiem. Należy jednak podkreślić, że praca z użyciem środków ochrony indywidualnej stanowi pewne ograniczenie komfortu w stosunku do warunków pracy, gdy ich stosowanie nie jest konieczne. Właściwy dobór środków ochrony indywidualnej zapewnia ograniczenie działania czynników szkodliwych, przy czym należy nadmienić, że ważne jest przeszkolenie pracowników w zakresie posługiwania się tymi ochronami. Każdy pracownik powinien zaznajomić się z: Zarządzeniem nr 8/XIV R/2008 Rektora Akademii Medycznej we Wrocławiu z dnia 28 lutego 2008 r. w sprawie wprowadzenia w życie Regulaminu gospodarowania środkami ochrony indywidualnej oraz odzieżą i obuwiem roboczym

29 Maszyny, urządzenia techniczne. Niedopuszczalne jest wyposażanie stanowisk pracy w maszyny, urządzenia oraz narzędzia pracy, które: - nie są oznaczone znakiem bezpieczeństwa i nie posiadają aktualnego certyfikatu uprawniającego do oznaczania tym znakiem, jeśli znajdują się w wykazie wyrobów podlegających obowiązkowi zgłaszania do certyfikacji na znak bezpieczeństwa i oznaczanie tym znakiem, - nie posiadają, wystawionej przez producenta lub dostawcę, deklaracji zgodności z normami wprowadzonymi do obowiązkowego stosowania oraz wymaganiami określonymi we właściwych przepisach. Personel użytkujący urządzenia powinien przestrzegać następujące podstawowe zasady bhp: - zapoznać się dokładnie z instrukcją obsługi urządzenia, - wykorzystywać urządzenia zgodnie z ich przeznaczeniem, - utrzymywać w nienagannym stanie technicznym, - zgłaszać konserwatorowi lub przełożonemu wszelkie spostrzeżenia o nieprawidłowej pracy urządzenia, - zatrzymania urządzenia w przypadku stwierdzenia zaburzeń lub nieprawidłowości w jego pracy. Przy użytkowaniu maszyn i urządzeń zasilanych energią elektryczną należy przestrzegać następujących podstawowych zasad: - korzystamy tylko i wyłącznie ze sprawnych technicznie urządzeń, - wykorzystujemy je zgodnie z przeznaczeniem, - utrzymujemy je w należytej czystości, - posługujemy się nimi tylko ze sprawnymi osłonami i zabezpieczeniami, - urządzenia pracujące w nietypowy dla siebie sposób (zbyt głośno, zapach spalenizny itp. ) należy natychmiast wyłączyć i odłączyć z spod napięcia oraz zgłosić przełożonemu. Prace transportowe To jeden z najbardziej niebezpiecznych czynników w czasie pracy. Podczas wykonywania prac transportowych często dochodzi do wypadków, z reguły następujących w momentach wykonywania przez pracownika pracy pośpiesznie i bez należytego skoncentrowania uwagi na wykonywanej czynności. Ponieważ w procesie pracy biorą udział ludzie dorośli, można i należy oczekiwać że ich zachowanie powinno być dostosowane do wykonywanych czynności, bez zbędnego pośpiechu, biegania czy żartów. Zasady prawidłowego przenoszenia ciężaru Podnoszenie ciężaru polega na jego przemieszczeniu z poziomu niższego na poziom wyższy. Z reguły jest związane z jego równoczesnym przemieszczeniem w poziomie. Dźwiganie ciężaru polega na jego podniesieniu z jednoczesnym przemieszczeniu tego ciężaru na odległość maksymalnie do 2 metrów. Dźwiganie ciężaru na odległość większą od 2 m traktujemy tak jak podnoszenie i przenoszenie ciężaru. Przenoszony ciężar należy trzymać tak blisko ciała, jak to jest tylko możliwe. Podnosić ciężar w zakresie wysokości od dłoni do barków. Jeśli podnoszony ciężar znajduje się poniżej wysokości dłoni należy zastosować odpowiednie urządzenia pomocnicze jak pętle, uprząż, hak.

30 Starać się utrzymywać ciężar w dłoniach przez jak najkrótszy okres czasu oraz unikać szybkiego tempa podnoszenia ciężaru. W czasie podnoszenia ciężaru należy minimalizować wykonywanie innych ruchów tułowia jak pochylenia, skłony czy skręcenia. Należy unikać przenoszenia dużych obiektów, wykraczających poza zasięg rąk oraz obiektów swymi gabarytami ograniczających pole widzenia niosącego. Należy unikać przenoszenia obiektów z przemieszczającym się środkiem ciężkości. Należy przenosić ciężar na opuszczonych rękach. Dźwiganie przy rękach zgiętych w stawie łokciowym rękach zwiększa dwukrotnie obciążenie zaangażowanych rąk. Ręczne przemieszczanie przedmiotów przez pomieszczenia, schody, korytarze albo drzwi zbyt wąskie w stosunku do rozmiarów tych przedmiotów. Obrazowe zasady i normy do zapamiętania

31 Normy dźwigania i przenoszenia ładunków

32 NIEDOZWOLONE JEST PRZEKRACZANIE DOPUSZCZALNYCH NORM PRZENOSZONYCH LUB PRZEWOŻONYCH CIĘŻARÓW Normatywy dopuszczalnego zakresu wykonywania prac dla mężczyzn: Dźwiganie i przenoszenie przez jednego pracownika przedmiotów o ciężarze przekraczającym 50 kg jest zabronione. Dopuszczalne normy podnoszenia i przenoszenia ciężarów na jednego pełnoletniego pracownika wynoszą : dla mężczyzn : a) 30 kg przy pracy stałej, b) 50 kg przy pracy dorywczej do 4 razy na godzinę w czasie zmiany roboczej, c) 30 kg na wysokość do 4 m, d) 30 kg na odległość do 25 m Dopuszczalna masa ładunku przemieszczanego na wózku po terenie płaskim o twardej nawierzchni nie może przekroczyć 450 kg na pracownika łącznie z masą wózka. Przy przemieszczaniu ładunku na wózku po pochylniach większych niż 5% masa ładunku, łącznie z masą wózka, nie może przekroczyć 350 kg. Normatywy dopuszczalnego zakresu wykonywania prac dla kobiet: a) 12 kg przy pracy stałej, 3 kg dla kobiet w ciąży i w okresie karmienia, b) 20 kg przy pracy dorywczej do 4 razy na godzinę w czasie zmiany roboczej c) 5 kg dla kobiet w ciąży i w okresie karmienia. Przewożenie ciężarów o masie przekraczającej: a) 80 kg przy przewożeniu na wózkach 2,3 i 4 kołowych, b) 20 kg dla kobiet w ciąży lub karmiących piersią przy przewożeniu na wózkach 2,3 i 4 kołowych Wyżej podana dopuszczalna masa ciężarów obejmuje również masę urządzenia transportowego i dotyczą przewożenia ciężarów po powierzchni nierównej, twardej i gładkiej o pochyleniu nie przekraczającym 2 %. Podstawowe zasady przemieszczania ładunku przy pomocy sprzętu. 1) Drogi komunikacyjne przeznaczone do transportu przy pomocy wózków ręcznych powinny być dostatecznie szerokie i posiadać twardą oraz równą nawierzchnię. 2) Wózek transportowy powinien być uzupełniony odpowiednim pojemnikiem na przewożone książki, co pozwoli na bezpieczny wewnętrzny transport księgozbioru pomiędzy piętrami. 3) Wózki powinny w miarę możliwości technicznej posiadać koła ogumione. 4) Szerokość drogi do przewozu wózkami w ruchu jednokierunkowym powinna wynosić co najmniej o 60 cm więcej niż szerokość załadowanego wózka, zaś przy ruchu dwukierunkowym o 90 cm większa. 5) W trakcie wykorzystywania pomocniczego sprzętu transportowego należy przestrzegać instrukcji bhp obsługi sprzętu podanej w jego DTR. 6) Codziennie należy dokonać przeglądu sprawności wykorzystywanych środków transportu. Wózki uszkodzone w czasie pracy powinny być niezwłocznie wycofane i odstawione do naprawy ((konieczność naprawy należy zgłosić przełożonemu). 7) Zabrania się załadunku wózków w taki sposób aby księgozbiór czy inne przewożone

33 przedmioty wystawały poza obrys wózka i przysłaniały pole widzenia. 8) Zabrania się przewożenia ciężaru po schodach załadowanego wózka o masie przekraczającej 150 kg. Norma dopuszczająca przewożenie ładunków w taki sposób jest obniżona i ogranicza masę wózka z ciężarem do 150 kg. Narzędzia: Przy korzystaniu z narzędzi ręcznych i elektronarzędzi należy stosować takie zasady bezpieczeństwa jak: - korzystać tylko ze sprawnego technicznie sprzętu, - części robocze narzędzi powinny być ostre (bez wyszczerbień i nadmiernego zużycia), - elektronarzędzia ze względu na skuteczność ochrony przed porażenie elektrycznym powinny być okresowo sprawdzane, - zachować ład i porządek na stanowisku pracy.

34 Problemy związane z organizacją stanowisk pracy biurowej, z uwzględnieniem zasad ergonomii, w tym stanowisk wyposażonych w monitory ekranowe i inne urządzenia biurowe. Wykorzystano artykuł Pana Romana Majera dostępny na stronie: 1 Wyposażenie oraz prawidłowa organizacja stanowiska komputerowego Uciążliwości pracy, związane z nadmiernym obciążeniem wzroku i układu mięśniowoszkieletowego, mogą być zmniejszone, a nawet wyeliminowane, poprzez zapewnienie ergonomicznego stanowiska pracy, właściwą organizację pracy oraz zapoznanie pracowników z występującymi na tych stanowiskach pracy czynnikami uciążliwymi i skutkami ich oddziaływania, a także sposobami zapobiegania. Wiąże się to z wyposażeniem stanowiska w sprzęt komputerowy o odpowiednich parametrach, w odpowiedni stół i siedzisko oraz, w pewnych przypadkach, w podnóżek, wspornik nadgarstkowy (podkładka żelująca pod mysz), filtr ochronny i uchwyt na dokument. 1.Wprowadzenie Wymagania bezpieczeństwa i higieny pracy oraz ergonomii dla stanowisk pracy wyposażonych w monitory ekranowe oraz wymagania dotyczące organizacji pracy na stanowiskach wyposażonych w monitory ekranowe określa rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 1 grudnia 1998 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy na stanowiskach wyposażonych w monitory ekranowe (Dz. U. Nr 148, poz. 973). Typowymi przykładami pracy wykonywanej w pozycji siedzącej jest praca związana z obsługą komputerów. Podczas pracy pozycja siedząca jest często przedkładana nad inne pozycje ciała. Ogranicza ona aktywność ruchową pracownika, zapewnia natomiast stabilne podparcie ciała. Stwarza więc większy komfort oraz zwiększa precyzję manipulacji. Powoduje to, że podczas pracy siedzącej obciążenie wysiłkiem fizycznym dynamicznym jest niewielkie, pojawiają się natomiast uciążliwości typowe dla obciążenia statycznego i monotypowego. Przykładowo, podczas obsługi komputerów występują następujące czynniki, które decydują o uciążliwości pracy: - obciążenie narządu wzroku (zmęczenie wzroku) - obciążenie układu mięśniowo szkieletowego -stres psychologiczny Uciążliwości pracy, związane z nadmiernym obciążeniem wzroku i układu mięśniowoszkieletowego, mogą być zmniejszone, a nawet wyeliminowane, poprzez zapewnienie ergonomicznego stanowiska pracy, właściwą organizację pracy oraz zapoznanie pracowników z występującymi na tych stanowiskach pracy czynnikami uciążliwymi i skutkami ich oddziaływania, a także sposobami zapobiegania. Wiąże się to z wyposażeniem stanowiska w sprzęt komputerowy o odpowiednich parametrach, w odpowiedni stół i siedzisko oraz, w pewnych przypadkach, w podnóżek, wspornik nadgarstkowy (podkładka żelująca pod mysz), filtr ochronny i uchwyt na dokument.

35 Meble biurowe są nieodzownym elementem wyposażenia stanowiska pracy, ich odpowiedni dobór oraz rozmieszczenie wpływa na pracownika, a co za tym idzie na wydajność i efektywność jego pracy. Rozmieszczenie mebli biurowych nie może powodować podczas pracy nadmiernego obciążenia układu mięśniowo-szkieletowego i (lub) wzroku oraz być źródłem zagrożenia dla pracownika.. Odpowiedni dobór oraz umiejscowienie mebli biurowych służy polepszeniu warunków pracy pracownika. Do odpowiedniej organizacji stanowiska pracy zobowiązany jest pracodawca, który musi zapewnić pracownikowi warunki spełniające podstawowe wymogi bezpieczeństwa, ergonomii oraz higieny pracy. Do pozostałych obowiązków pracodawcy związanych z wyposażeniem i kontrolą stanowiska pracy z monitorem ekranowym możemy zaliczyć: a)przeprowadzanie oceny warunków pracy na stanowiskach wyposażonych w monitory ekranowe; b)kontrola stanu elementów wyposażenia stanowisk pracy zapewniających bezpieczeństwo pracy, w tym ochronę przed porażeniem prądem; c)obciążenia pracowników czynnikami fizycznymi, w tym szczególnie nieodpowiednim oświetleniem; d)łączenie pracy związanej z obsługą monitora ekranowego z dodatkowym zajęciem, które nie ma negatywnego wpływu na narządy wzroku i wykonywanymi w innych pozycjach ciała niż pozycja siedząca; e)pracodawca jest obowiązany zapewnić pracownikom zatrudnionym na stanowiskach z monitorami ekranowymi profilaktyczną opiekę zdrowotną. 2. Minimalne wymaganie bezpieczeństwa oraz higieny pracy i ergonomii jakie powinny spełniać stanowiska pracy wyposażone w monitory ekranowe Do podstawowych elementów stanowiska pracowniczego wyposażonego w monitor ekrany zaliczamy: biurko pracownicze (blat, stół roboczy), krzesło, monitor ekranowy, klawiaturę, uchwyt na dokumenty oraz na życzenie pracownika stanowisko może być wyposażone w podnóżek Biurko Biurko pracownicze (stół roboczy, blat) powinno: a)umożliwiać dogodne ustawienie elementów wyposażenia stanowiska pracy, w tym zróżnicowaną wysokość ustawienia monitora i klawiatury (z platformą obniżaną pod monitor i bez szuflady pod klawiaturę); b)być wyposażone w regulację wysokości w zakresie cm, aby zapewnić naturalne położenie rąk przy obsłudze klawiatury (z zachowaniem co najmniej kąta prostego między ramieniem i przedramieniem) oraz odpowiednią ilość przestrzeni do umieszczenia nóg pod blatem stołu; c)zapewniać ustawienie elementów wyposażenia w odpowiedniej odległości od pracownika, w zasięgu jego rąk, bez konieczności przyjmowania wymuszonych pozycji; d)być matowe i jasne bez ostrych krawędzi; e)powierzchnia robocza biurka powinna być na tyle duża, aby umożliwiała użytkownikowi

36 bezpieczne i dowolne rozmieszczenie monitora ekranowego, klawiatury, aparatu telefonicznego, dokumentów i innych przedmiotów potrzebnych do pracy; f)pozostawienie 100 mm do 150;mm wolnego miejsca przed każdym urządzeniem mającym urządzenia wejściowe, wolne miejsce może być stosowane do oparcia ręki lub dłoni. Punkty e) oraz f) zostały zaczerpnięte z Polskiej Normy PN-EN (Meble biurowe. Stoły robocze i biurka. Część 1: Wymiary). Miejsce na nogi biurka o stałej i regulowanej wysokości Poniżej powierzchni roboczej powinno znajdować się miejsce na nogi użytkownika o następujących wymiarach (biurka o stałej wysokości): a)szerokość prześwitu nie mniejsza niż 600 mm; b)głębokość prześwitu nie mniejsza niż 600 mm od krawędzi przedniej; c)prześwit w pionie nie mniej niż 650 mm od podłoża (prześwit powinien zapewniać miejsce na nogi użytkownika). Biurka o regulowanej wysokości Biurka o regulowanej wysokości, ustawione na wysokości 720 mm, powinny mieć prześwit zapewniający miejsce na nogi użytkownika, zgodnie z wymaganiami podanymi przy omawianiu biurka o stałej wysokości. Rozwój technologii sprawia, że we współczesnym świecie istnieje wiele różnych rodzajów oraz wzorów mebli biurowych, które są przystosowane do powszechnego stosowania. Według Polskiej Normy PN-EN nie można jednoznacznie sformułować definicji mebli biurowych powszechnego stosowania. We wspomnianej normie założono, że aby stoły nadawały się do powszechnego stosowania powinny być dostosowane do użytkownika oraz do sprzętu i materiałów niezbędnych do spełniania wymogów pracy Krzesło Wzorcowa postawa siedząca na podstawie PN-EN (Meble biurowe krzesła biurowe do pracy, Część 1: Wymiary. Oznaczenie wymiarów). Aby umożliwić określenie dopuszczalnych wymagań wymiarowych przyjęto teoretyczną wzorcową postawę siedzącą. Jednakże postawa ta nie odpowiada automatycznie idealnej lub optymalnej postawie siedzącej: a)podeszwa stopy jest umieszczona na podłodze, b)stopa z podudziem tworzy w przybliżeniu kąt 900, c)podudzie jest w przybliżeniu w pionie, d)podudzie z udem tworzy w przybliżeniu kąt 900, e)udo jest prawie w poziomie, f)tułów jest wyprostowany, g)udo z tułowiem tworzy w przybliżeniu kąt 900.

37 Uwarunkowania PN-EN :2004 dotyczące głównych elementów siedziska: a)oparcie: szerokość: min. 36 cm; wysokość oparcia: min. 26 cm; regulacja b)wysokości oparcia min. 5 cm; regulacja odchylenia oparcia do tyłu: min. 15, c)kształt oparcia dopasowany do naturalnego wygięcia kręgosłupa; d)płyta siedziska: głębokość: min. 38 cm; szerokość: min. 40 cm; regulacja e)wysokości płyty siedziska w zakresie co najmniej cm od podłoża, pochylenie f)płyty siedziska do tyłu: 2 7 ; g)podłokietniki w kształcie litery T regulacja wysokości podłokietników ponad płytą siedziska w zakresie, co najmniej cm; odległość między podłokietnikami:46 51 cm; Wymiary powinny być odpowiednie dla ludzi o wzroście od 1510 mm do 1920 mm. Ludzie o wzroście przekraczającym ten zakres mogą wymagać mebli o różnych wymiarach bądź z podnóżkiem. Krzesło powinno posiadać: a)dostateczną stabilność, przez wyposażenie go w podstawę co najmniej pięciopodporową z kółkami jezdnymi; b)wymiary oparcia i siedziska, zapewniające wygodną pozycję ciała i swobodę ruchów; c)regulację wysokości siedziska w zakresie cm, licząc od podłogi; d)regulację wysokości oparcia oraz regulację pochylenia oparcia w zakresie: 5 do przodu i 30 do tyłu; e)wyprofilowanie płyty siedziska i oparcia odpowiednie do naturalnego wygięcia kręgosłupa i odcinka udowego kończyn dolnych; f)możliwość obrotu wokół osi pionowej o 360 ; g)podłokietniki; h)krzesło powinno zapewniać udom i lędźwiom oparcie o dostatecznej głębokości i wysokości, umożliwiając użytkownikom przyjęcie pozycji siedzącej dostosowanej do wykonywanych czynności i wzrostu; i)krzesło powinno być ustawione na płaskim, sztywnym oraz poziomym podłożu. Punkty h) oraz i) zostały zaczerpnięte z Polskiej Normy PN-EN Mechanizmy regulacji wysokości siedziska i pochylenia oparcia powinny być łatwo dostępne i proste w obsłudze oraz tak usytuowane, aby regulację można było wykonywać w pozycji siedzącej. Podczas siedzenia bardzo ważne są przede wszystkim poprawna pozycja ciała i jej częste zmiany. Należy więc: a)siedzieć, zachowując naturalne krzywizny kręgosłupa, nie garbiąc się; b)podpierać plecy, zwłaszcza w okolicy lędźwiowej, a przedramiona opierać; c)unikać skrętu tułowia (tzn. elementy stanowiska pracy powinny być ustawione na wprost pracownika);

38 d)w celu uniknięcia skrętu tułowia obracać całe ciało, nie tylko tułów, zachowując wyprostowany kręgosłup; e)monitor komputera ustawić tak, aby jego górna krawędź znajdowała się na wysokości oczu lub niżej (część szyjna kręgosłupa w poprawnej pozycji); f)tak dobrać wysokość siedziska, aby jego krawędź nie powodowała ucisku w strefie podkolanowej; g)stopy nie mogą znajdować się pod siedziskiem; h)tak ustawić wysokość siedziska, aby kąt w stawie kolanowym był większy niż 900; i)korzystać z podnóżka, umożliwiającego wyższe podparcie stóp; j)co godzinę przerwać pracę lub znaleźć zajęcie o innym charakterze (związane ze zmianą pozycji czy chodzeniem). Aspekty zdrowotne prawidłowej pozycji przy pracy Według badań wynika, że aż 67% wszystkich zatrudnionych siedzi właśnie w sposób niewłaściwy, tzn. bez kontaktu z oparciem tylnym, na przedniej krawędzi krzesła, z nogami podwiniętymi lub bez możliwości wygodnego podparcia stóp. Zaradzić temu można, używając krzesła skonstruowanego zgodnie z zasadami ergonomii oraz poprawnie siedząc stosując reguły ergonomiczne. Zalecenia te, dotyczą kształtowania wysokości, głębokości, szerokości i kąta pochylenia siedziska i oparcia, ustalania wysokości i rozstawu podłokietników, profilowania oparcia i siedzenia zgodnego z krzywiznami fizjologicznymi, dostosowania zakresu regulacji do proporcji i wymiarów ciała, synchronizacji położenia elementów krzesła, dopasowywania do kształtu dłoni pokręteł, łatwego do nich dostępu, wygodnej obsługi, stabilności konstrukcji, blokady mechanizmu jezdnego, wykończenia ostrych i wystających krawędzi, łatwości utrzymania w czystości, sprężystości materiału wypełniającego, kolorystyki harmonii kształtu i wreszcie zgodności z panującą modą. Praca na stanowisku z monitorem ekranowym sprawia, że pracownik znaczną część czasu pracy spędza w pozycji siedzącej. Ważny aspekt spełnia w tym przypadku pozycja, w jakiej siedzimy, ponieważ nieprawidłowe ułożenie ciała powoduje, że nasz organizm narażony jest na różnego rodzaju dolegliwości, które ilustruje poniższy wykres.

39 2.3. Monitor Monitor ekranowy powinien spełniać następujące wymogi: a)wyraźne i czytelne znaki na ekranie, b)stabilny obraz, c)łatwą regulację jaskrawości i kontrastu, d)możliwość pochylenia ekranu min. 200 do tyłu i 500 do przodu oraz obrót wokół własnej osi min. po 600 w obu kierunkach, e)ekran powinien być pokryty warstwą antyodbiciową lub być wyposażony w odpowiedni filtr i być ustawiony tak, aby ograniczać olśnienie i odbicia światła, f)powinna istnieć możliwość użycia oddzielnej podstawy pod monitor lub regulowany stół, tak aby monitor znajdował się poniżej linii oczu pracownika i kąt obserwacji ekranu monitora był w zakresie cali w dół, g)powinien być ustawiony w odległości cm od oczu pracownika. Ustawienie monitora w pomieszczeniu: a)monitor powinien być tak ustawiony, aby powierzchnia ekranu była możliwie prostopadle do okna; monitora nie należy nigdy ustawiać na tle okna (nawet jeżeli ma ono żaluzje), gdyż niewielka nawet ilość padającego na wprost światła dziennego zmniejsza bardzo wyrazistość obrazu na ekranie, a użytkownik mimowolnie mruży oczy, co wydatnie zwiększa zmęczenie wzroku, co może przełożyć się na efektywność i wydajność jego pracy; b)dopuszcza się takie ustawienie monitora, aby okno było za plecami użytkownika, pod warunkiem że na ekranie nie będą widoczne odbicia i olśnienia; odblaski z okien można wyeliminować albo przez odpowiednie ustawienie kąta pochylenia monitora albo też przez zastosowanie żaluzji oraz dodatkowo zasłon (przydatnych zwłaszcza gdy okno musi być zwykle otwarte by wietrzyć pomieszczenie); c)monitor powinien być tak ustawiony, aby nie występowały także odbicia od opraw oświetleniowych z sufitu; odbicia zwykle występują w mniejszym stopniu, jeżeli monitor jest tak ustawiony, aby powierzchnia ekranu była równoległa do linii ciągów opraw sufitowych, a

40 monitor znajdował się pomiędzy rzędami opraw; d)całkowite wyeliminowanie odbić i olśnień w niektórych sytuacjach jest niemożliwe; wtedy należy tak ustawić monitor by wyeliminować odbicia i olśnienia najbardziej uciążliwe Klawiatura Właściwości, które powinna spełniać klawiatura: a)stanowić oddzielny element wyposażenia podstawowego stanowiska pracy, b)umożliwiać przyjęcie pozycji, która nie powoduje zmęczenia mięśni rąk, c)posiadać możliwość regulacji kąta nachylenia i odpowiednią wysokość, d)powinna być matowa, a znaki powinny być kontrastowe i czytelne, e)być ustawiona w odległości min. 10 cm od krawędzi blatu, f)być ustawiona na blacie stołu roboczego szuflada pod klawiaturę NIE jest rozwiązaniem ergonomicznym!

41 2.4. Mysz Właściwości, które powinna spełniać mysz: mysz powinna mieć owalny kształt i dobrze leżeć w dłoni, mysz powinna suwać się po podkładce, kabel przyłącza myszy powinien zapewniać swobodną pracę, nadgarstek użytkownika powinien swobodnie spoczywać na powierzchni stołu, szybkość pracy myszy powinna być dobrana do wymagań programu, ustawienia myszy powinny zapewniać pracę dla obsługi lewo lub praworęcznej, rolki i kulka wewnątrz myszy powinny być czyszczone raz w miesiącu, co zapewnia gładki ruch kursora po ekranie. Mysz powinna znajdować się w pobliżu klawiatury, tak aby po nią nie sięgać na dalszą odległość 2.5. Podkładka pod mysz Ważnym choć może drobnym elementem wyposażenia jest podkładka pod mysz, zalecane są podkładki żelujące. Kształt podkładki żelowej pod nadgarstki uzależniony jest od siły nacisku ręki i ciepła ciała zapewniając pełny komfort pracy. Specjalna struktura podkładki pod nadgarstki redystrybuuje punkty nacisku w

42 celu złagodzenia podparcia. Zatrzymuje ciepło ciała i usprawnia krążenie. Uwaga Powoduje zmniejszenie ryzyka powstania zespołu cieśni nadgarstka Uchwyt na dokumenty Stanowisko wyposażamy w uchwyt na dokumenty, jeśli przy stanowisku istnieje konieczność korzystania i przepisywania dokumentów. Uchwyt powinien: a)posiadać regulację wysokości, pochylenia oraz odległości od pracownika, b)znajdować się przed pracownikiem - między ekranem monitora i klawiaturą - lub w innym miejscu - w pozycji minimalizującej uciążliwe ruchy głowy i oczu Podnóżek Na życzenie pracownika należy wyposażyć w podnóżek: a)o kącie pochylenia w zakresie 0-150, b)wysokości dopasowanej do cech antropometrycznych pracownika, c)powierzchnia podnóżka nie powinna być śliska, a sam podnóżek nie powinien przesuwać się po podłodze podczas używania. Zaleca się, aby stanowiska pracy były zaprojektowane tak, aby umożliwiały użytkownikom wykonywanie różnych prac. Procedura pracy, stanowiska pracy oraz meble powinny zapewniać użytkownikowi możliwość częstego poruszania tułowiem i kończynami w celu uniknięcia napięcia mięśni. Wskazane jest aby podczas przerw w pracy z komputerem, wykonać kilka ćwiczeń relaksujących.

43 Postępowanie w razie wypadków i w sytuacjach zagrożeń (np. pożaru, awarii), w tym zasady udzielania pierwszej pomocy w razie wypadku. Wypadki Wypadek w drodze do pracy lub z pracy - uważa się nagłe zdarzenie wywołane przyczyną zewnętrzną, które nastąpiło w drodze do lub z miejsca wykonywania zatrudnienia lub innej działalności stanowiącej tytuł ubezpieczenia rentowego, jeżeli droga ta była najkrótsza i nie została przerwana. a. Jednakże uważa się, że wypadek nastąpił w drodze do pracy lub z pracy, mimo że droga została przerwana jeżeli przerwa była życiowo uzasadniona i jej czas nie przekraczał granic potrzeby, a także wówczas, gdy droga, nie będąc drogą najkrótszą, była dla ubezpieczonego, ze względów komunikacyjnych, najdogodniejsza. Za drogę do pracy lub z pracy uważa się oprócz drogi z domu do pracy lub z pracy do domu również drogę do miejsca lub z miejsca: innego zatrudnienia lub innej działalności stanowiącej tytuł ubezpieczenia rentowego; zwykłego wykonywania funkcji lub zadań zawodowych albo społecznych; Ubezpieczony, który uległ wypadkowi do pracy lub z pracy, zwany dalej poszkodowanym zawiadamia niezwłocznie pracodawcę lub po ustaniu przeszkód uniemożliwiających jego zawiadomienie. Uznanie zdarzenia za wypadek w drodze do pracy lub z pracy następuje na podstawie: oświadczenia poszkodowanego, członka jego rodziny lub świadków co do czasu, miejsca i okoliczności zdarzenia; informacji i dowodów pochodzących od podmiotów badających okoliczności i przyczyny zdarzenia lub udzielających poszkodowanemu pierwszej pomocy; ustaleń sporządzającego kartę wypadku drodze do pracy lub z pracy. Świadczenia ZUS w związku z wypadkiem w drodze do pracy i z pracy Poszkodowany ma prawo do wynagrodzenia za okres 33 dni niezdolności do pracy (art pkt 2 Kodeksu pracy). Z tytułu dalszej nieobecności, przysługuje mu zasiłek chorobowy z ustawy z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (Dz.U. z 2005 r. Nr 31, poz. 267 z późn. zm.). Wysokość zasiłku wynosi 100% podstawy wymiaru. Zasiłek przysługuje bez zachowania tzw. okresu karencji (30 dni podlegania ubezpieczeniu z tytułu choroby) - do upłynięcia 182 dni niezdolności do pracy. Po upływie okresu zasiłkowego, może być przyznane poszkodowanemu świadczenie rehabilitacyjne w wysokości 100% podstawy wymiaru. Przysługuje ono wówczas, gdy poszkodowany nadal jest niezdolny do pracy, a dalsze leczenie lub rehabilitacja rokuje odzyskanie tej zdolności. Świadczenie rehabilitacyjne przysługuje w okresie niezbędnym do przywrócenia zdolności do pracy, jednak nie dłużej niż przez okres 12 miesięcy. Nie przysługuje ono uprawnionemu do emerytury lub renty z tytułu niezdolności do pracy, zasiłku dla bezrobotnych, zasiłku przedemerytalnego lub do świadczenia przedemerytalnego, a także do urlopu dla poratowania zdrowia udzielonego na podstawie odrębnych przepisów prawnych (np. urzędnikom państwowym). Z tytułu niezdolności do pracy z powodu wypadku w drodze do pracy i z pracy przysługuje poszkodowanemu również renta. Nie mają tu zastosowania przepisy dotyczące wymaganego

44 okresu składkowego (art. 57a ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych Dz. U. z 2004 r. Nr 39, poz. 353 z późn. zm.). Podstawą do ubiegania się o wyżej wymienione świadczenia jest dokumentacja umożliwiająca ustalenie, czy okoliczności i przyczyny zdarzenia, które doprowadziło do urazu, dają podstawę do uznania go za wypadek w drodze do pracy i z pracy. Wypadek przy pracy aby zdarzenie mogło być zakwalifikowane jako wypadek przy pracy muszą być spełnione jednocześnie cztery kryteria: zdarzenie nagłe; przyczyna zewnętrzna; uraz lub śmierć; związek z wykonywaną pracą. Kryteria definicji wypadku Zdarzenie nagłe zachodzi wtedy gdy nie trwa dłużej niż wynosi czas jednej zmiany roboczej. Przyczyny zewnętrzne to takie czynniki, które nie wypływają z wewnętrznych możliwości człowieka, mają przypadkowy charakter, niezależny od woli człowieka np.: działanie wysokich temperatur; działanie elementów ruchomych maszyn, urządzeń technicznych, narzędzi pracy; działanie energii elektrycznej; działanie substancji chemicznych. Uraz uszkodzenie tkanek ciała lub narządów człowieka wskutek działania czynnika zewnętrznego. Śmierć nieodwracalne ustanie czynności życiowych w wyniku: o starzenia się i zużywania tkanek i narządów; o w następstwie procesów chorobowych ustroju; o ciężkich urazów. Na równi z wypadkiem przy pracy traktuje się w zakresie uprawnienia do świadczeń wypadek, któremu uległ pracownik:

45 w czasie podróży służbowej, chyba że wypadek spowodowany został postępowaniem pracownika, które nie pozostaje w związku z wykonywaniem powierzonych mu zadań; przy wykonywaniu zadań zleconych przez działające u pracodawcy organizacje związkowe; podczas szkolenia w zakresie powszechnej samoobrony. Wypadki szczególne Szczególne wypadki czyli śmiertelne, ciężkie i zbiorowe, których zaistnienie wymaga natychmiastowego zgłoszenia do Państwowej Inspekcji Pracy oraz Prokuratury. Wypadek śmiertelny przy pracy to taki w wyniku, którego nastąpiła śmierć w okresie nie przekraczającym 6 miesięcy od dnia wypadku i przyczyna zgonu miała związek z wypadkiem. Wypadek zbiorowy przy pracy to taki, któremu w wyniku tego samego zdarzenia uległy co najmniej dwie osoby. Wypadek ciężki to taki w wyniku, którego nastąpiło ciężkie uszkodzenie ciała, takie jak utrata: wzroku, słuchu, mowy, zdolności rozrodczej; lub inne uszkodzenia ciała lub rozstrój zdrowia powodujący naruszenie podstawowych funkcji organizmu np.: trwała choroba psychiczna, choroba nieuleczalna lub zagrażająca życiu, całkowita lub częściowa niezdolność do pracy w zawodzie, trwałe, istotne zeszpecenie lub zniekształcenie ciała.

46 Obowiązki zabezpieczyć miejsce wypadku Choroba zawodowa Za chorobę zawodową uważa się chorobę określoną w wykazie chorób zawodowych, o którym mowa w art pkt 2 Kodeksu pracy, jeżeli została spowodowana działaniem czynników szkodliwych dla zdrowia występujących w środowisku pracy lub sposobem wykonywania pracy. Wykaz chorób zawodowych i szczegółowe zasady postępowania w sprawach zgłaszania podejrzenia, rozpoznania i stwierdzenia chorób zawodowych oraz podmioty właściwe w tych sprawach zostały określone w rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia r. w sprawie chorób zawodowych (Dz.U. nr 105, poz. 869). W załączniku do rozporządzenia zostały wykazane choroby, które są uznawane za zawodowe i okres, w którym wystąpienie udokumentowanych objawów chorobowych upoważnia do rozpoznania choroby zawodowej, pomimo wcześniejszego zakończenia narażenia zawodowego. Świadczenia ZUS w związku z wypadkiem przy pracy i chorobą zawodową Zasiłek chorobowy przysługuje poszkodowanemu w wysokości 100% podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie wypadkowe. Prawo do zasiłku przysługuje niezależne od okresu ubezpieczenia już od pierwszego dnia niezdolności do pracy z powodu wypadku przy pracy. Zasiłek nie przysługuje za okresy, za które ubezpieczony miał na podstawie innych przepisów prawnych (np. art. 92 Kodeksu pracy) Jednorazowe odszkodowanie przysługuje ubezpieczonemu, który doznał stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu. Uprawnienia do jednorazowego odszkodowania z tego tytułu określa się po zakończeniu leczenia i rehabilitacji. Odszkodowanie przysługuje w wysokości zależnej od stopnia uszczerbku na zdrowiu. W przypadku zwiększenia się uszczerbku, który był podstawą odszkodowania, o co najmniej o 10 punktów procentowych, odszkodowanie zwiększa się odpowiednio za każdy procent uszczerbku na zdrowiu przewyższający procent, według którego ustalono wcześniej odszkodowanie. Odszkodowanie ulega zwiększeniu, jeżeli w stosunku do ubezpieczonego

47 została orzeczona całkowita niezdolność do pracy oraz niezdolność do samodzielnej egzystencji wskutek wypadku przy pracy. Do ustalenia wysokości jednorazowego odszkodowania, przyjmuje się przeciętne wynagrodzenie obowiązujące w dniu wydania decyzji. Kwoty odszkodowań zaokrągla się do pełnych złotych. Stopień uszczerbku na zdrowiu oraz jego związek z wypadkiem przy pracy ustala lekarz orzecznik ZUS, wydając w tej sprawie orzeczenie. Orzeczenie otrzymuje ubezpieczony lub inna uprawniona osoba (np. członek rodziny poszkodowanego). Od orzeczenia przysługuje sprzeciw do komisji lekarskiej Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (ZUS) w terminie 14 dni od dnia doręczenia orzeczenia. Sprzeciw wnosi się za pośrednictwem placówki ZUS, która jest właściwa dla miejsca zamieszkania zainteresowanego. Komisja lekarska, po rozpatrzeniu sprzeciwu lub zarzutu wadliwości orzeczenia, rozstrzyga sprawę także przez wydanie orzeczenia. Orzeczenie, od którego nie wniesiono sprzeciwu lub co do którego nie zgłoszono zarzutu wadliwości, jest podstawą do wydania przez ZUS decyzji w sprawie wypłaty świadczenia. Świadczenie rehabilitacyjne przysługuje poszkodowanemu w wysokości 100% podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia wypadkowe, niezależnie od okresu ubezpieczenia. Przysługuje ono w sytuacji, gdy po wyczerpaniu zasiłku chorobowego poszkodowany jest nadal niezdolny do pracy, a dalsze leczenie lub rehabilitacja rokuje odzyskanie przez niego zdolności do pracy. Świadczenie rehabilitacyjne przysługuje na okres niezbędny do przywrócenia zdolności do pracy, lecz nie dłużej niż przez 12 miesięcy. O wystąpieniu okoliczności uzasadniających przyznanie bądź nieprzyznanie prawa do tego świadczenia orzeka lekarz orzecznik ZUS. Od orzeczenia przysługuje zainteresowanemu sprzeciw do komisji lekarskiej ZUS, w ciągu 14 dni od dnia doręczenia orzeczenia. Sprzeciw wnosi się za pośrednictwem placówki ZUS właściwej dla miejsca zamieszkania zainteresowanego. Komisja lekarska ZUS rozstrzyga sprawę podobnie jak lekarz orzecznik w formie orzeczenia. Orzeczenie, od którego nie wniesiono sprzeciwu lub co do którego nie zgłoszono zarzutu wadliwości, jest podstawą do wydania przez ZUS decyzji w sprawie wypłaty świadczenia. Świadczenie nie przysługuje uprawnionemu do emerytury lub renty z tytułu niezdolności do pracy, zasiłku dla bezrobotnych, zasiłku przedemerytalnego lub do świadczenia przedemerytalnego oraz do urlopu dla poratowania zdrowia udzielonego na podstawie odrębnych przepisów prawnych (np. urzędnicy). Zasiłek wyrównawczy przysługuje wyłącznie ubezpieczonym posiadającym status pracownika. Zasiłek przysługuje wówczas, gdy wynagrodzenie poszkodowanego ulegnie obniżeniu w wyniku stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu. Prawo do zasiłku wyrównawczego ustaje z dniem zakończenia rehabilitacji zawodowej i przesunięcia do innej pracy, lecz nie później niż po 24 miesiącach od dnia rozpoczęcia rehabilitacji lub w sytuacji, gdy rehabilitacja stała się bezcelowa ze względu na stan zdrowia poszkodowanego. O potrzebie rehabilitacji zawodowej i okolicznościach uzasadniających jej zakończenie, orzeka lekarz orzecznik ZUS. Od orzeczenia przysługuje sprzeciw do komisji lekarskiej ZUS, w ciągu 14 dni od dnia doręczenia orzeczenia. Sprzeciw wnosi się za pośrednictwem placówki ZUS właściwej dla

48 miejsca zamieszkania zainteresowanego. Komisja lekarska ZUS rozstrzyga sprawę podobnie jak lekarz w formie orzeczenia. Orzeczenie, od którego nie wniesiono sprzeciwu lub co do którego nie zgłoszono zarzutu wadliwości, jest podstawą do wydania przez ZUS decyzji w sprawie wypłaty świadczenia. Zasiłek nie przysługuje ubezpieczonemu pracownikowi, który jest uprawniony do emerytury lub renty z tytułu niezdolności do pracy. Jednorazowe odszkodowanie-dla rodziny Jednorazowe odszkodowanie świadczenie to przysługuje członkom rodziny ubezpieczonego, który zmarł wskutek wypadku przy pracy. Odszkodowanie przysługuje także wówczas, gdy ubezpieczony był uprawniony do renty z ubezpieczenia wypadkowego. Ustalenia związku między śmiercią ubezpieczonego lub rencisty z wypadkiem przy pracy, dokonuje lekarz orzecznik ZUS, wydając w tej sprawie orzeczenie. Od orzeczenia lekarza orzecznika przysługuje sprzeciw do komisji lekarskiej ZUS w terminie 14 dni od dnia doręczenia orzeczenia. Sprzeciw wnosi się za pośrednictwem placówki ZUS, która jest właściwa dla miejsca zamieszkania zainteresowanego. Komisja lekarska rozstrzyga sprawę także przez wydanie orzeczenia. Orzeczenie, od którego nie wniesiono sprzeciwu lub co do którego nie zgłoszono zarzutu wadliwości, jest podstawą do wydania przez ZUS decyzji w sprawie wypłaty świadczenia. Kwoty jednorazowego odszkodowania uzależnione są od liczby ubiegających się o świadczenie i stopnia pokrewieństwa ze zmarłym. Renta z tytułu niezdolności do pracy Renta z tytułu niezdolności do pracy przysługuje ubezpieczonemu, który stał się niezdolny do pracy wskutek wypadku przy pracy. Świadczenie to przysługuje niezależnie od długości okresu ubezpieczenia wypadkowego, a także bez względu na datę powstania niezdolności do pracy spowodowanej wypadkiem. Prawo do tej renty ustaje z powodu ustąpienia niezdolności do pracy, a w przypadku ponownego jej wystąpienia, prawo to przywraca się bez względu na to, jak długa była przerwa. Renta szkoleniowa Renta szkoleniowa przysługuje ubezpieczonemu, w stosunku do którego orzeczono celowość przekwalifikowania zawodowego ze względu na spowodowaną wypadkiem przy pracy niezdolność do pracy w dotychczasowym zawodzie. Renta przysługuje niezależnie od długości okresu ubezpieczenia wypadkowego, a także bez względu na datę powstania niezdolności do pracy z powodu wypadku. Renta rodzinna Renta rodzinna przysługuje członkom rodziny ubezpieczonego, który zmarł wskutek wypadku. Przysługuje ono także w razie śmierci rencisty uprawnionego do renty z tytułu niezdolności do pracy. Uprawnienie to nie jest zależnie od długości okresu ubezpieczenia wypadkowego, a także od daty powstania niezdolności do pracy z powodu wypadku. Dodatek do renty rodzinnej Dodatek do renty rodzinnej dla sieroty zupełnej, jeżeli jest uprawniona do renty rodzinnej z ubezpieczenia wypadkowego. Zasady przyznawania tego dodatku i jego wysokość określone są w przepisach ustawy o emeryturach i rentach z FUS. Dodatek pielęgnacyjny

49 Dodatek pielęgnacyjny przysługuje osobie uprawnionej do renty z ubezpieczenia wypadkowego. Zasady przyznawania tego dodatku i jego wysokość określone są w przepisach ustawy o emeryturach i rentach z FUS. Pokrycie kosztów leczenia Pokrycie kosztów leczenia Pokrycie kosztów leczenia z zakresu stomatologii i szczepień ochronnych oraz zaopatrzenia w przedmioty ortopedyczne w zakresie określonym w przepisach. Inne roszczenia Świadczenia z ubezpieczenia wypadkowego, a także odszkodowania określone w art Kodeksu pracy z tytułu utraty lub uszkodzenia przedmiotów osobistego użytku, nie wyczerpują listy możliwych roszczeń związanych ze skutkami wypadków przy pracy. Zainteresowany może domagać się na drodze cywilnoprawnej naprawienia szkody lub zadośćuczynienia za doznaną krzywdę (art k.c.). Poszkodowanemu może być przyznana stosowna suma na leczenie, przygotowanie do nowego zawodu (jeśli poszkodowany stał się inwalidą); renta (np. w przypadku całkowitej lub częściowej utraty zdolności do pracy zarobkowej, wzrostu potrzeb życiowych), a także odpowiednia suma tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę. Przepisy k.c. przewidują również roszczenia, z jakimi mogą występować inne osoby, w tym rodzina zmarłego poszkodowanego. W sytuacji, gdy na zmarłym ciążył obowiązek alimentacyjny, zainteresowana osoba może żądać od zobowiązanego do naprawienia szkody renty (do czasu zakończenia obowiązku alimentacyjnego). Renty mogą także domagać się osoby, którym zmarły dostarczał środków utrzymania. Sąd może ponadto przyznać członkom najbliższej rodziny zmarłego stosowne odszkodowanie lub zadośćuczynienie za doznaną krzywdę. Odszkodowanie od pracodawcy Pracownikowi poszkodowanemu w wypadku przy pracy przysługuje od pracodawcy, zgodnie z art Kodeksu pracy, odszkodowanie za utratę lub uszkodzenie w związku z wypadkiem przedmiotów osobistego użytku (np. protezy, okulary) i przedmiotów niezbędnych do wykonywania pracy, za wyjątkiem pojazdów samochodowych, a także wartości pieniężnych.

50 Zagrożenie Pożarowe Zagrożenie pożarowe to zespół czynników wpływających na powstanie i rozprzestrzenianie się pożaru, a tym samym na poziom bezpieczeństwa życia. Zagrożenie Wybuchowe : Zagrożenie wybuchowe to możliwość tworzenia przez palne gazy, pary cieczy palnych i pyły lub włókna mieszanin z powietrzem, które pod wpływem czynnika inicjującego zapłon wybuchają, czyli ulegają gwałtownemu spalaniu połączonemu z nagłym wzrostem ciśnienia. Trójkąt ognia pożaru: Aby mogło dojść do pożaru konieczne są trzy czynniki 1. Materiał palny 2. Tlen 3. Źródło zapłonu (bodziec termiczny, źródło ciepła) Źródło tlenu (powietrze) Przyczyny powstawania pożaru: Zależne od człowieka, wynikające z: Nieostrożności Niedbalstwa Nieznajomości i nieprzestrzegania przepisów przeciwpożarowych Podpalenia umyślne Materiał palny 1 P o ż a r Źródło zapłonu Niezależne od człowieka : Oddziaływanie termiczne promieni słonecznych na materiały palne poprzez szkło wyładowania atmosferyczne itd. W obiekcie z uwagi na brak urządzeń do usuwania dymu oraz urządzeń zapobiegających zadymieniu, toksyczne produkty spalania będą mogły się swobodnie rozprzestrzeniać na cały budynek. W zasadzie pożar powstały w jednym z pomieszczeń nie powinien się rozprzestrzeniać na sąsiednie pomieszczenia, jednak w przypadku pożaru np. windy, ogień może rozprzestrzeniać się na sąsiednie pomieszczenia i kondygnacje. Pożary w budynkach stanowią poważne zagrożenie dla życia i zdrowia ludzi. Pożar jest, również poważnym zagrożeniem dla wartościowego wyposażenia pomieszczeń. Do najczęstszych przyczyn powstania pożaru należą: Porzucanie nie wygaszonych papierosów i zapałek w miejscach, w których znajdują się materiały palne Użytkowanie prowizorycznych instalacji elektrycznych Ustawienie nagrzewających się urządzeń elektrycznych (kuchenki, grzejniki, czajniki) w bezpośrednim sąsiedztwie wyposażenia pomieszczeń wykonanych z materiałów palnych (meble, zasłony, wykładziny itp.) Nadmierne przeciążenie instalacji elektrycznej Pozostawienie nie wyłączonych z napięcia odbiorników energii elektrycznej, nie przystosowanych do ciągłej pracy

51 Niewłaściwe posługiwanie się i niezachowanie ostrożności podczas użytkowania materiałów łatwopalnych Niewłaściwe zabezpieczenia pomieszczeń przed dostępem osób postronnych Stosowanie materiałów palnych na osłony punktów świetlnych Niewłaściwa lub nadmierna konserwacja urządzeń i instalacji elektrycznej Nieprzestrzeganie środków ostrożności podczas prac pożarowo niebezpiecznych (spawanie, odmrażanie, opalanie palnikiem w czasie prac remontowych, itp.) Nieostrożne posługiwanie się cieczami palnymi w pomieszczeniach laboratoryjnych. Do gaszenia pożarów poszczególnych grup przeznaczone są gaśnice oznakowane odpowiednimi symbolami literowymi A, B, C, D. Rodzaj gaśnicy w jaki wyposażamy pomieszczenie należy dostosować do rodzaju materiału który może ulec zapaleniu. Gaśnice dzielimy również ze względu na sposób magazynowania czynnika wyrzucającego środek gaśniczy, na: typ X gaśnice będące pod stałym ciśnieniem, czynnik wyrzucający i środek gaśniczy znajdują się w tym samym zbiorniku. Zasadę uruchomienia gaśnicy tego typu przedstawia rysunek

52 typ Z - gaśnice w których czynnik wyrzucający środek gaśniczy znajduje się w oddzielnym zbiorniku, zwanym też nabojem. Gaśnice tego typu uruchamiamy w sposób następujący

53 Każda gaśnica posiada pole opisowe na którym najważniejsze informacje dotyczą: napełnienia gaśnicy, Czynnikiem gaśniczym który wypełnia zbiornik gaśnicy może być: proszek gaśniczy P piana gaśnicza W dwutlenek węgla S

54 Postępowanie na wypadek zagrożenia Pożarowego W wypadku zauważenia pożaru lub jego oznak należy zachować spokój, nie wywoływać paniki, natychmiast wcisnąć ręczny ostrzegacz pożarowy (ROP- jeśli takowy znajduje się w obiekcie) oraz bezzwłocznie zaalarmować (poinformować): osoby znajdujące się w zagrożonej części obiektu- rozpocząć ewakuację jeśli to konieczne. kierownika komórki organizacyjnej zarządzającej budynkiem- lub inną osobę funkcyjną, który powiadamia rektora lub zastępującego prorektora oraz kanclerza, portiera, ochronę, Państwową Straż Pożarną (jeśli jest to konieczne). W przypadku zasygnalizowania pożaru przez system sygnalizacji pożaru, osoba wyznaczona przez zarządzającego budynkiem lokalizuje miejsce alarmu, w celu potwierdzenia wystąpienia zagrożenia. Po potwierdzeniu zagrożenia zarządzający budynkiem kierownik - lub inna osoba funkcyjna ma obowiązek zaalarmować Państwową Straż Pożarną, wykonując następujące czynności: wybrać numer 998 lub 112, a po zgłoszeniu się dyspozytora w zrozumiały sposób przekazać informację na temat: o gdzie się pali (nazwa obiektu i jego adres), o co się pali, o czy istnieje zagrożenie życia ludzi (podać ich przybliżoną liczbę), o jak mocno zaawansowana jest sytuacja pożarowa, o czy w rejonie pożaru znajdują się materiały niebezpieczne (wybuchowe, toksyczne lub łatwopalne), o dojazdu do obiektu, o podać imię i nazwisko oraz numer telefonu, z którego zgłaszane jest zagrożenie; po przekazaniu wszystkich danych poczekać na potwierdzenie przyjęcia informacji o zagrożeniu przez dyspozytora służb ratowniczych (nie oddalać się przez dłuższą chwilę od aparatu, z którego zgłoszono zdarzenie, czekając na ewentualne sprawdzenie wiarygodności zgłoszenia); pracownicy, którzy nie biorą udziału w akcji alarmowania o zagrożeniu, a nie stwarza to bezpośredniego narażenia ich życia lub zdrowia, przystępują natychmiast do likwidacji ognia, posługując się znajdującym się w pobliżu miejsca pożaru sprzętem gaśniczym, dostarczają sprzęt gaśniczy do strefy pożarowej oraz przystępują do niesienia pomocy osobom zagrożonym, pomagają im w ewakuacji i przystępują do ewakuacji mienia. W razie konieczności należy również powiadomić o pożarze: Pogotowie Ratunkowe nr telefonu 112, 999, Policję nr telefonu 997, Pogotowie Energetyczne nr telefonu 991, Pogotowie Gazowe nr telefonu 992, Pogotowie Techniczne Wodno-Kanalizacyjne nr telefonu 994, inne służby w razie konieczności.

55 Ewakuacja Zasady ewakuacji PRZYKŁADOWA INSTRUKCJA POSTĘPOWANIA NA WYPADEK POWSTANIA POŻARU I PODJĘCIA DECYZJI O EWAKUACJI LUDZI Z BUDYNKU LP. ETAPY AKCJI KOLEJNOŚĆ WYKONYWANIA CZYNNOŚCI OSOBY ODPOWIEDZIALNE Zawiadomienie telefonicznie 112, 998 straż pożarną o zaistniałym pożarze z określeniem: Wezwanie jednostki straży pożarnej Ogłoszenie rozpoczęcia ewakuacji. 3. Przebieg ewakuacji. adresu budynku objętego pożarem gdzie się pali (podać piętro, nazwę pomieszczenia) co się pali, rodzaj materiałów czy jest zagrożone życie ludzkie nazwisko zgłaszającego i numer telefonu, z którego jest wezwanie. Ogłosić spokojnym głosem rozpoczęcie ewakuacji z określeniem czy opuszczamy dane piętro, budynek lub pomieszczenie Do ogłoszenia ewakuacji należy wykorzystać istniejące w budynku systemy. przydzielenie zadań do wykonywania ustalenie kolejności i kierunków ewakuacji w zależności od występującego zagrożenia na kondygnacjach i w pomieszczeniach. wyznaczenie pracowników odpowiedzialnych za ewakuację osób i mienia z poszczególnych pomieszczeń. ustalenie dodatkowych warunków ewakuacji w sytuacji niekorzystnego rozwoju pożaru (zadymienie, wysoka temperatura) sprawdzenie pomieszczeń na piętrach czy zostały opuszczone Osoba, która zauważyła pożar lub Zarządca obiektu Zarządca obiektu lub osoba wyznaczona Zarządca obiektu lub osoba wyznaczona

56 4. Oczekiwanie na przybycie jednostek straży pożarnej. 5. Gaszenie pożaru. 6. Ewakuacja mienia przez wszystkie osoby wyjść na zewnątrz budynku i oczekiwać na przyjazd jednostek straży pożarnej udzielić informacji o zaistniałej sytuacji i podjętych dotychczas działaniach wskazać miejsce pracy kierującego ewakuacją odłączyć zasilanie prądowe i gazowe Natychmiastowe podjęcie akcji gaśniczej przy użyciu sprzętu gaśniczego ewakuację mienia należy rozpocząć po zakończeniu ewakuacji ludzi w sytuacji, gdy jest ono zagrożone i sytuacja pożarowa pozwala na podjęcie takiego działania. kolejność ewakuacji określa się w zależności od występującego zagrożenia miejscem składowania ewakuowanego mienia będą place na zew. budynku, zabezpieczone siłami policji Osoba wyznaczona Wyznaczona osoba Zarządca obiektu wspólnie z kierującym akcją Zasady postępowania po ogłoszeniu ewakuacji Obowiązki kierownika jednostki organizacyjnej zarządzającej budynkiem Kierownik jednostki zarządzającej budynkiem ponosi bezpośrednią odpowiedzialność za bezpieczeństwo osób i mienia podczas ewakuacji z zagrożonego budynku i jest zobowiązany w szczególności: ustalić sposób postępowania na wypadek wystąpienia pożaru lub innego miejscowego zagrożenia i ogłoszenia ewakuacji, podejmować decyzje o zakresie ewakuacji, po konsultacji z rektorem lub kanclerzem albo osobą zastępującą, zaalarmować lub nadzorować powiadamianie specjalistycznych służb ratowniczych, wprowadzić zakaz wchodzenia do budynku osób niebiorących udziału w akcji ratowniczej, oznakować tablicami informacyjnymi miejsca zbiórki ewakuowanych ludzi, zapewnić osobom przebywającym w budynku bezpieczeństwo i możliwość ewakuacji, zapewnić pełną drożność dróg i wyjść ewakuacyjnych z budynku, wyznaczyć zespoły pracowników (osoby) do prowadzenia ewakuacji osób i mienia, sprawdzić po zakończeniu ewakuacji, czy wszystkie osoby opuściły zagrożony obiekt,

57 powiadomić kierownictwo akcji ratunkowej (Uczelni) o zakończeniu ewakuacji, współdziałać w czasie akcji ratowniczej ze specjalistycznymi służbami ratowniczymi (Strażą Pożarną, Policją, Pogotowiem Ratunkowym, Pogotowiem Energetycznym i Pogotowiem Gazowym); inicjować prowadzenie szkoleń w zakresie praktycznej ewakuacji ludzi i mienia z budynku. Obowiązki pracowników, studentów oraz innych osób stale korzystających z obiektów Uczelni podczas ewakuacji Pracownicy, studenci oraz inne osoby stale korzystające z obiektów Uczelni przebywające w budynku mają obowiązek posiadać dokładne i aktualne dane dotyczące sposobu ewakuacji i alarmowania oraz zasad postępowania po ogłoszeniu ewakuacji z obiektu. Pracownicy i studenci podczas prowadzenia ewakuacji mają w szczególności obowiązek: ściśle się stosować do przekazywanych zaleceń przełożonych i osób prowadzących ewakuację; przerwać wszystkie czynności i opuścić zagrożoną strefę-skierować się na drogi ewakuacyjne, zachować spokój i nie dopuścić do powstania paniki, przystąpić do wykonywania przypisanych im zadań dotyczy osób wyznaczonych do działań zabezpieczających ewakuację, zakończyć pracę sprzętu komputerowego oraz zabezpieczyć dane informatyczne przed dostępem osób niepowołanych, wyłączyć i zabezpieczyć wszystkie urządzenia elektryczne i gazowe, przygotować do ewakuacji (zabezpieczyć) ważną dokumentację i mienie, pozamykać okna, zabrać rzeczy osobiste i dokumenty, opuścić pomieszczenia zamknąć drzwi, klucz pozostawić w zamku od strony zewnętrznej; udać się na miejsce zbiórki po opuszczeniu zagrożonego budynku. W miejscu zbiórki osoby ewakuowane przebywają do chwili otrzymania sygnału lub komunikatu o odwołaniu alarmu o ewakuacji i możliwości powrotu na stanowiska pracy lub na zajęcia albo ich zakończenia. Podczas poruszania się po drodze ewakuacyjnej zabrania się: zatrzymywania, poruszania się pod prąd, poruszania się w kierunku innym niż określają to znaki ewakuacyjne. Jeżeli droga ewakuacyjna jest zadymiona, należy się poruszać jej prawą stroną w pozycji pochylonej.

58 Oznakowanie dróg, kierunków i wyjść ewakuacyjnych zostało przeprowadzone zgodnie z obowiązującą normą PN-92/N-01256/02. Ewakuacja. Nr 1 2 Znak ewakuacyjny Znaczenie (nazwa) znaku ewakuacyjnego Kierunek drogi ewakuacyjnej Wyjście ewakuacyjne 3 Drzwi ewakuacyjne 4 Przesunąć w celu otwarcia Kształt i barwa Znak kwadratowy lub prostokątny Tło: zielone Symbol: biały fosforescencyjny Znak prostokątny Tło: zielone Napis: biały fosforescencyjny Znak kwadratowy Tło: zielone Symbol: biały fosforescencyjny i zielony Znak kwadratowy lub prostokątny Tło: zielone Symbol: biały fosforescencyjny Znaczenie Znak wskazuje kierunek do wyjścia, które może być wykorzystane w przypadku zagrożenia. Strzałki krótkie dostosowania z innymi znakami. Strzałka długa do samodzielnego stosowania. Znak stosowany do oznakowania wyjść używanych w przypadku zagrożenia. Znak stosowany nad drzwiami skrzydłowymi, które są wyjściami ewakuacyjnymi (drzwi lewe lub prawe). Znak stosowany łącznie ze znakiem nr3 na przesuwnych drzwiach wyjścia ewakuacyjnego, jeśli są one dozwolone. Strzałka powinna wskazywać kierunek otwierania drzwi przesuwnych. 5 Kierunek do wyjścia drogi ewakuacyjnej Znak prostokątny Tło: zielone Symbol: biały fosforescencyjny Znak wskazuje kierunek drogi ewakuacyjnej do wyjścia; może kierować w lewo lub wprawo. 6 Kierunek do wyjścia drogi ewakuacyjnej schodami w dół Znak prostokątny Tło: zielone Symbol: biały fosforescencyjny Znak wskazuje kierunek drogi ewakuacyjnej schodami w dół na lewo lub prawo.

59 7 Kierunek do wyjścia drogi ewakuacyjnej schodami w górę Znak prostokątny Tło: zielone Symbol: biały fosforescencyjny Znak wskazuje kierunek drogi ewakuacyjnej schodami w górę na lewo lub prawo. 8 Pchać, aby otworzyć 9 10 Ciągnąć, aby otworzyć Stłuc, aby uzyskać dostęp Znak kwadratowy lub prostokątny Tło: zielone Symbol: biały fosforescencyjny Znak kwadratowy lub prostokątny Tło: zielone Symbol: biały fosforescencyjny Znak kwadratowy lub prostokątny Tło: zielone Symbol: biały fosforescencyjny Znak jest umieszczany na drzwiach dla wskazania kierunku otwierania. Znak jest umieszczany na drzwiach dla wskazania kierunku otwierania. Znak ten może być stosowany: a) w miejscu, gdzie jest niezbędne stłuczenie szyby dla uzyskania dostępu do klucza lub systemu otwarcia, b) gdy jest niezbędne rozbicie przegrody dla uzyskania wyjścia. Pierwsza pomoc zespół czynności wykonywanych w razie wypadku, urazu lub nagłego ataku choroby celu ochrony życia lub zdrowia poszkodowanego oraz zminimalizowania niekorzystnych następstw, zanim możliwe będzie udzielenie specjalistycznej pomocy medycznej (po przewiezieniu do szpitala). Łańcuch: pierwsza pomoc - pomoc ambulatoryjna - pomoc specjalistyczna.