Co dla Ciebie oznacza SZKOŁA PROMUJĄCA ZDROWIE? Anna Szczepanik

Transkrypt

1

2

3

4 Co dla Ciebie oznacza SZKOŁA PROMUJĄCA ZDROWIE? Anna Szczepanik

5 PODSTAWOWE POJĘCIA Według Światowej Organizacji Zdrowia : zdrowie to nie tylko brak choroby lub niepełnosprawności, lecz stan dobrego samopoczucia fizycznego, psychicznego i społecznego Cztery wymiary (aspekty) zdrowia: Zdrowie fizyczne prawidłowe funkcjonowanie organizmu, wszystkich jego układów i narządów; Zdrowie psychiczne, a w jego obrębie zdrowe: * umysłowe - zdolność do jasnego, logicznego, myślenia, *emocjonalne zdolność do rozpoznawania uczuć i wyrażania ich w odpowiedni sposób; umiejętność radzenia sobie ze stresem, napięciami, depresją, lękiem; Zdrowie społeczne zdolność do utrzymywania prawidłowych relacji z innymi ludźmi oraz pełnienia ról społecznych; Zdrowie duchowe u niektórych ludzi jest związane z wierzeniami i praktykami religijnymi, u innych dotyczy ich osobistego credo, zasad, zachowań i sposobów utrzymywania wewnętrznego spokoju. We współczesnej koncepcji (filozofii) zdrowia, podkreśla się także, że zdrowie jest: Wartością, dzięki której jednostka lub grupa może realizować swoje aspiracje i potrzebę satysfakcji oraz zmieniać środowisko i radzić sobie z nim; Zasobem, (bogactwem) dla społeczeństwa, gwarantującym jego rozwój społeczny i ekonomiczny; tylko zdrowie społeczeństwo może tworzyć dobra materialne i kulturalne, rozwijać się osiągać odpowiedni poziom jakości życia; Środkiem, do codziennego życia (a nie jego celem), umożliwiającym lepszą jakość.

6 Promocja zdrowia Promocja zdrowia jest to proces umożliwiający ludziom zwiększenie kontroli nad swoim zdrowiem oraz jego poprawę. Proces jest to seria działań i zmian, zwykle długotrwałych, pozostających ze sobą w związku przyczynowym, które mogą podejmować ludzie dla poprawy swego samopoczucia i zdrowia; Ludzie w procesie tym uczestniczą jednostki, grupy, społeczności lokalne i całe społeczeństwo uznając, że sami ponoszą odpowiedzialność za zdrowie własne i innych; Kontrola wgląd we własne zdrowie i troska o nie, tzn.: - uświadomienie sobie i określenie własnych problemów zdrowotnych; - rozbudzenie potrzeby ich rozwiązania; - odkrycie własnych możliwości ich rozwiązania; - podjęcie decyzji; - działania dla poprawy zdrowia. Promocję zdrowia określa się także, jako sztukę interwencji w systemy społeczne i zachęcanie ich, aby rozwijały się w kierunku zdrowych środowisk. WAŻNE DLA PRAKTYKI ASPEKTY KONCEPCJI PROMOCJI ZDROWIA Koncentracja na zdrowiu ( nie na chorobie) i jego potęgowaniu; większy potencjał zdrowia to środek do poprawy jakości życia, czyli: - sprawnego funkcjonowania, do późnej starości - większej wydajności pracy i zarobków; - satysfakcji z życia. Nadrzędny cel: kształtowanie stylu życia i środowiska (fizycznego i społecznego) sprzyjającego zdrowiu. Niezbędne jest uświadomienie ludziom, że oni sami: - podejmują decyzje wybory w sprawie swego zdrowia ( także stylu życia); - ponoszą odpowiedzialność za zdrowie własne, a także innych ludzi w swoim otoczeniu. Politycy oraz zarządzający na różnych poziomach i we wszystkich organizacjach (także w szkole) powinni zdawać sobie sprawę, że ich obowiązkiem jest tworzenie warunków, w których zdrowie wybory będą dla ludzi łatwiejszymi wyborami.

7 WARTO WIEDZIEĆ W ostatnich latach zarysowała się nowa tendencja w szkolnym wychowaniu zdrowotnym. Odchodzi się m.in. od akcyjności współzawodnictwa, werbalnego przekazywania wiedzy, traktowania zdrowia wycinkowo, robienia wszystkiego jednocześnie, edukacji nie poprzedzanej diagnozowaniem problemów. Koncepcja Szkoły Promującej Zdrowie /SzPZ/ zawarta została w Raporcie Zdrowa Szkoła opracowanym przez UNO i Szkocką Grupę edukacji Zdrowotnej. Realizację projektu SzPZ rozpoczęto w Polsce we wrześniu 1992 r. Oto kilka /najbardziej przydatnych w rozumieniu koncepcji / definicji i zarys strategii SzPZ. RAZ JESZCZE ZAPAMIĘTAJ!!!! ZDROWIE to nie tylko brak choroby lub niepełnosprawności lecz stan dobrego fizycznego, psychicznego i społecznego samopoczucia. Jest obecnie traktowane jako : - wartość dzięki której jednostka lub grupa może realizować swoje aspiracje i potrzebę satysfakcji oraz zmieniać lub radzić sobie ze środowiskiem : zdrowie jest warunkiem codziennego życia,a nie jego celem, - jeden z podstawowych zasobów społeczeństwa, gwarantującym jego rozwój, społeczny i ekonomiczny ; tylko zdrowe społeczeństwo, może tworzyć dobra materialne i kulturalne, rozwijać się, osiągać odpowiedni poziom jakości życia. Zdrowy styl życia / najważniejsze zasady postępowania służące zachowaniu i pomnażaniu zdrowia /. 1. Wiedza o samym sobie rozumienie zasad funkcjonowania organizmu, umiejętność oceny własnego zdrowia po to, by umieć uprawiać strategię zdrowego stylu życia, planować i realizować różne przedsięwzięcia wyprzedzające chorobę, nie dopuszczać do zachorowań, wspomagać zdrowie. 2. Utrzymywanie sił obronnych organizmu w stałej gotowości. 3. Nie nadużywanie leków. 4. Utrzymywanie wszechstronnej aktywności fizycznej. 5. Prawidłowe odżywianie się. 6. Hartowanie się. 7. Rozwijanie umiejętności radzenia sobie ze stresem. 8. Wyeliminowanie nałogów. 9. Życzliwość dla innych. 10. Zachowanie postawy copingowej / coping dawanie sobie rady w życiu /.

8 Promocja zdrowia proces umożliwiający ludziom zwiększenie kontroli nad swoim zdrowiem i doskonalenie swego zdrowia. JEDNOSTKA GRUPA SPOŁECZNOŚĆ Identyfikują swoje problemy / potrzeby zdrowotne / Podejmują działania dla ich zaspokojenia / rozwiązania / Celem nadrzędnym w promocji zdrowia jest kształtowanie u ludzi zachowań / stylu życia / i warunków życia sprzyjających poprawie i ochronie zdrowia. EDUKACJA PROZDROWOTNA / termin ma szerszy zakres niż wychowanie zdrowotne, określa kierunek działania do zdrowia /. - jest to proces, w którym ludzie uczą się dbać o zdrowie własne i innych CEL Wpływanie na zachowania zdrowotne jednostki i grup poprzez : zwiększenie lub korektę ich wiedzy kształtowanie postaw sprzyjających zdrowiu kształtowanie umiejętności sprzyjających zdrowiu. Ma więc miejsce wtedy, gdy osoba edukowana zdobytą wiedzę wykorzystuje w sposób dla siebie skuteczny, tzn. myśli, zastanawia się, podejmuje decyzje, dokonuje wyborów i działa na rzecz swego zdrowia lub zdobywa umiejętności stylu życia, który mu sprzyja. Cechy szkolnej edukacji zdrowotnej : - holistyczne / całościowe / podejście do zdrowia i czynników warunkujących go ; - wykorzystywanie wszystkich okoliczności do edukacji zdrowotnej; - dążenie do harmonizowania informacji które uczeń otrzymuje z różnych źródeł; - zachęcanie dzieci do zdrowego stylu życia i tworzenie w szkole warunków sprzyjających zdrowiu;

9 Celem jest spowodowanie, aby uczeń nie tylko posiadał określoną wiedzę i umiejętności, Jest to możliwe gdy : ale aby chciał i umiał z nich korzystać. - wiedza o zdrowiu jest integralną częścią całości wiedzy o sobie i świecie, - program jest ramowy, istnieje swoboda doboru treści i metod, - układ programu jest spiralny / poszczególne treści pojawią się w całym ciągu nauki, a ich zakres jest dostosowany do wieku i percepcji odbiorców /, - uczeń nie może być biernym odbiorcą, - uczeń nie może być traktowany jak tabula rasa / trzeba zebrać informacje o dotychczasowej wiedzy /, - zajęcia wymagają odpowiedniej atmosfery akceptacji i zaufania, kontaktu osobistego, poczucia bezpieczeństwa, - program jest realizowany w ścisłym powiązaniu z innymi środowiskami wychowawczymi, a zwłaszcza z rodziną. SZKOŁA PROMUJĄCA ZDROWIE CECHY : - edukacja prozdrowotna w ramach programu nauczania, - uwzględnienie zdrowia w całym życiu szkoły, tzw. etos zdrowia, - w szkole, troska o dobre samopoczucie uczniów i pracowników, - współdziałanie szkoły z rodziną i społecznością lokalną. NADRZĘDNYM CELEM SZKOŁY PROMUJĄCEJ ZDROWIE jest zdrowy styl życia całej społeczności szkolnej / uczniów i pracowników /. Aby osiągnąć ten cel, szkoła powinna starać się : 1. Zapewnić sprzyjające zdrowiu środowisko fizyczne pracy i nauki / budynek, rekreacja, posiłki, bezpieczeństwo /, 2. Kształtować u jednostek, rodzin i społeczności poczucie odpowiedzialności za zdrowie, 3. Zachęcać do zdrowego stylu życia oraz stworzyć uczniom i pracownikom realne i atrakcyjne możliwości dokonywania zdrowych wyborów, 4. Umożliwiać uczniom rozwój ich potencjału fizycznego, psychicznego i społecznego oraz wzmacniać ich poczucie własnej wartości, 5. Przedstawić społeczności szkolnej / uczniom i dorosłym / jasne cele dla promocji zdrowia i bezpieczeństwa, 6. Kształtować dobre relacje między : - pracownikami i uczniami, - samymi uczniami, - szkołą i rodzicami oraz społecznością lokalną, 7. Wykorzystywać wszelkie dostępne środki w społeczności lokalnej dla wspierania działań w zakresie promocji zdrowia, 8. Planować wszechstronną edukację prozdrowotną z zastosowaniem metod aktywizujących uczniów, 9. Wyposażyć uczniów w wiedzę i umiejętności, niezbędne do podejmowania wyborów dla poprawy własnego zdrowia oraz ochrony i poprawy środowiska fizycznego, 10. Włączyć do działań szkoły szkolną służbę zdrowia, zwłaszcza do edukacji prozdrowotnej oraz pomocy uczniom we wchodzeniu w rolę aktywnego konsumenta opieki zdrowotnej.

10 WYŻEJ WYNIENIONE CELE - TO CELE IDEALNE, OPTYMALNE : Określają kierunki, w jakich powinny podążać szkoły Dotychczasowe doświadczenia szkół projektowych mówią że nie jest możliwe : osiągnięcie wszystkich celów, równoczesne podejmowanie wielu różnorodnych zadań. SzPZ jest więc ideą, której nie można osiągnąć, ale można wcielać w życie, odkrywać w sobie lub innych, służyć jej,dążyć do niej, podejmując długofalowe działania. WAŻNE ZASADY W TWORZENIU SZKOŁY PROMUJĄCEJ ZDROWIE. / doświadczenia szkół / SzPZ jest szkołą skutecznego działania i niezbędne jest prawidłowe planowanie / oparte o diagnozę potrzeb / i ewaluacja działań / badanie skuteczności /. Stosujemy metodę małych kroków z nich powstają duże zmiany. Tworzenie SzPZ nie ma celu współzawodnictwa. Każda szkoła może dojść do celu inną drogą i we własnym tempie. Przyznajemy sobie prawo do błędów. Staramy się być elastyczni. Pamiętamy, że w każdych działaniach są wzloty i upadki nie należy wtedy rezygnować. Staramy się świętować wszystkie, nawet drobne sukcesy, to wzmaga entuzjazm. Tworząc SzPZ musimy być wiarygodni dla siebie i innych. NOWE PODEJŚCIA W TWORZENIU SZKOŁY PROMUJĄCEJ ZDROWIE : Podejście od ludzi do problemu zamiast tradycyjnego Od problemu do ludzi. I etap : Ktoś ważny szuka ludzi i zachęca ich, aby dokonali identyfikacji własnych problemów lub potrzeb. II etap : Ludzie określają, jaki problem jest dla nich ważny i chcieliby go rozwiązać. W tej sytuacji ważny wspiera ludzi w rozwiązywaniu ich własnego problemu. Pomysł! S Z K O Ł A W A Ż N Y Nowe podejście: od ludzi do problemu

11 KONCEPCJA I STRATEGIA TWORZENIA SZKOŁY PROMUJĄCEJ ZDROWIE Dwa podstawowe założenia koncepcji Siedlisko: środowisko fizyczne, psychologiczne i społeczne wspierające zdrowie wszystkich członków społeczności szkolnej: holistyczny, zintegrowany program szkoły; dwukierunkowe relacje ze społecznością lokalną; Wzmacnianie potencjału osobistego i społecznego ludzi: możliwość współdecydowania, podejście demokratyczne, oddolne; autonomia; włączenie wszystkich grup; w centrum uwagi zdrowie psychospołeczne. Cztery główne cechy skutecznej SzPZ: - życzliwe i wspierające relacje międzyludzkie: empatia, docenianie/szacunek, szczerość w stosunku do uczniów i nauczycieli; wszyscy kształtują umiejętności skutecznego porozumiewania się; współdziałania, komunikowania się, aktywnego słuchania, budowania poczucia własnej wartości; struktura szkoły (organizacja, etos, system oceniania itd.) wspiera i docenia ludzi (a nie podłamuje ); - uczestnictwo całej społeczności: wspólnota celów, wartości, programów; duch otwartości, współpracy, dzielenia; partnerstwo wszystkich pracowników, uczniów, rodziców, społeczności lokalnej we wszystkich działaniach (zarządzaniu, planowaniu, nauczaniu i uczeniu się); równość tzn. niewyłącznie nikogo ze względu na warstwę społeczną, poziom zdolności; - klarowność (jasność widoczność) przepisów, zasad, oczekiwań, struktury, ról: wszyscy wiedzą na czym stoją i mają poczucie bezpieczeństwa; jasna i konsekwentnie wdrażana polityka dotycząca promocji zdrowia, zapobiegania przemocy, dyscypliny, relacji dom szkoła; - autonomia odpowiedzialność, niezależność, krytyczne myślenie, samoświadomość (przeciwieństwo uległości i posłuszeństwa); koncentracja na uczeniu się, a nie nauczaniu; kształtowanie poczucia wiary w siebie; uczniowie uczą się podejmowania decyzji, nauczyciele kontrolują ich wyniki. / w/g K. Weare na podstawie Szkoła... B. Woynarowska, M. Sokołowska /

12 Koncepcja i strategia szkoły promującej zdrowie Koncepcja Szkoły Promującej Zdrowie wyrosła z ogólnych założeń promocji zdrowia, rozwijanej przez Światową Organizację Zdrowia oraz z dorobku kilku międzynarodowych konferencji poświęconych szkolnej edukacji zdrowotnej. Nie ma jednej, ogólnie przyjętej definicji takiej szkoły. Każdy kraj wypracowuje swój model SzPZ w zależności od uznawanych wartości oraz własnych doświadczeń. W Polsce koncepcja szkoły promującej zdrowie stale się rozwija i ulega modyfikacjom. Przyjęliśmy, że: Szkoła Jest środowiskiem, którego społeczność nie tylko uczy się i pracuje, ale także żyje - nawiązuje kontakty z innymi, przeżywa porażki i sukcesy, odpoczywa, bawi się itp. Szkoła jest więc miejscem, w którym społeczność ma nie tylko wywiązywać się z obowiązków, ale także powinna dobrze się czuć. Promująca Zdrowie Jest elementem środowiska lokalnego: oba te środowiska wzajemnie na siebie oddziałują. Jest miejscem, które przygotowuje młodych ludzi nie tylko do następnego etapu edukacji, ale również do życia, w tym do dokonywania zdrowych wyborów. o Tworząca warunki (fizyczne i społeczne), sprzyjające ochronie i pomnażaniu zdrowia. o Umożliwiająca aktywne uczestnictwo społeczności szkolnej w działaniach na rzecz zdrowia. Ma cztery wymiary: fizyczny, psychiczny, społeczny i duchowy, które powinny być w harmonii. Decyduje o jakości życia ludzi obok wykształcenia i warunków ekonomicznych. W ostatnim roku na podstawie opracowanych standardów przyjęliśmy następującą, nową definicję Szkoły Promującej Zdrowie oraz opracowaliśmy nowy model takiej szkoły. Nowa definicja szkoły promującej zdrowie Szkoła promująca zdrowie tworzy warunki i podejmuje działania, które sprzyjają: dobremu samopoczuciu społeczności szkolnej, podejmowaniu przez jej członków działań na rzecz zdrowia

13 Standardy Szkoły Promującej Zdrowie Szkoła Promująca Zdrowie dąży do osiągnięcia celów i realizuje zadania określone w podstawach programowych kształcenia ogólnego i ponadto: 1. Pomaga członkom społeczności szkolnej zrozumieć i zaakceptować koncepcję szkoły promującej zdrowie. 2. Tworzy strukturę i zarządzanie projektami promocji zdrowia, które umożliwiają skuteczne i ciągłe działania w zakresie promocji zdrowia. 3. Prowadzi edukację zdrowotną uczniów i pracowników i dąży do zwiększenia jej skuteczności. 4. Tworzy klimat społeczny sprzyjający: - zdrowiu i rozwojowi uczniów i pracowników, - osiąganiu przez wszystkich sukcesów i wspierający ich poczucie własnej wartości, - uczestnictwu, partnerstwu i współdziałaniu członków społeczności szkolnej, rodziców i osób ze społeczności lokalnej. 5. Tworzy środowisko fizyczne sprzyjające zdrowiu, bezpieczeństwu i dobremu samopoczuciu uczniów i pracowników. Zespół Promocji Zdrowia Koordynator, wicedyrektor Dorota Romanowska