Prawo prywatne II RP

Transkrypt

1 1 Mateusz Popiel Prawo prywatne II RP Rok akademicki 2012/2013 Prof. dr hab. Dorota Malec Spis treści Wykład 1 - Partykularyzm prawny II RP Wykład 2 - Unifikacja prawa...4 Wykład 3 - Prawo prywatne międzynarodowe i prawo prywatne międzydzielnicowe...6 Wykład 4 - Prawo autorskie w II RP....8 Wykład 5 - Prawo zobowiązań i kodeks zobowiązań Wykład 6 - Prawo zobowiązań, prawo handlowe, prawo rodzinne Wykład 7 Prawo małżeńskie Wykład 8 - Prawo małżeńskie majątkowe, prawo rodzinne i opiekuńcze, prawo rzeczowe.26 Wykład 9 - Księgi hipoteczne i systemy prowadzenia ksiąg.29 Wykład 10 Prawo rzeczowe, prawo spadkowe Wykład 11 Prawo spadkowe...37 Wykład 12 Postępowanie cywilne.. 42

2 2 Mateusz Popiel Prawo prywatne II RP. Wykład 1 ( ) Zagadnienia kursowe, kwestie organizacyjne Prawo prywatne cywilne Nauka prawa cywilnego najważniejsze ośrodki Elementy kodeksu zobowiązań, prawo handlowe, prawo rzeczowe, prawo małżeńskie, prawo spadkowe Kierunki rozwoju prawa cywilnego w Polsce po II wojnie światowej Elementy prawa procesowego Dwa kazusy 5 punktów do egzaminu o Kazus 1 - Sporządzenie aktu notarialnego; dokonanie umowy sprzedaży nieruchomości (formalności, czy konieczny wpis, jaki miał charakter sukiennice zostały sprzedane). o Kazus 2 Prawo małżeńskie. Porada prawna, krótka opinia. Egzamin testowy 40 pytań jednokrotnego wyboru (10 punktów można na kazusach zdobyć). Terminy planowanych egzaminów przedtermin w I możliwym terminie po Nowym Roku w godzinach wykładu. Przedtermin bez konsekwencji. Nie można poprawiać pozytywnych ocen. Egzamin materiał wykładu. Podręczniki: o Stanisław Płaza Historia prawa na tle porównawczym cz. III (Rozdział III, IV-V, VII). o Leonard Górnicki Prawo cywilne w pracach Komisji Kodyfikacyjnej. Analiza orzecznictwa, czytanie ustaw Część merytoryczna 1918 skomplikowany stan prawny na ziemiach polskich. Z jednej strony ustawodawstwo francusko polskie, ale także rosyjskie (prawo małżeńskie). Akty prawne II i III księga Kodeksu Napoleona, Prawo Hipoteczne Polskie (1818, 1825), Kodeks Cywilny Królestwa Polskiego (1825); Prawo małżeńskie regulowane Ukazem rosyjskim z 1836 roku. Ziemie centralne część. Zabór rosyjski odrębny system prawny. I część X tomu Zwodu Praw (ziemie wschodnie) Ziemie zachodnie zabór pruski (niemiecki): o Najważniejsze źródło BGB (niemiecki KC) Ziemie dawnego zaboru austriackiego (ziemie południowe): o Austriacki KC (ABGB 1811), zmodyfikowany nowelami z lat 1914, 1915, 1916 roku. Prawo węgierskie o Na ogół nieskodyfikowane oparte na regułach wywodzących się z prawa rzymskiego (tylko prawo małżeńskie zostało skodyfikowane) o Prawo węgierskie przejęte wraz z ziemiami Spisza i Orawy. Obowiązywało do 1922 roku - w 1922 na Spisz i Orawę rozciągnięto ustawodawstwo austriackie. Prawo cywilne procesowe o IV systemy Rosyjski kodeks ziemie centralne i wschodnie Niemiecki zachód Austriacki ziemie południowe (przejściowo prawo węgierskie) o Kodeksy postępowania cywilnego nie różniły się tak bardzo. Wywodziły się z Napoleońskiego KPC. Podobieństwo i wspólny rodowód bardzo widoczne. Cząstkowe regulacje i zmiany wprowadzane przez polskiego ustawodawcę

3 3 Mateusz Popiel Brak jednolitej terminologii prawniczej prawnicy z poszczególnych zaborów rozmawiali odmiennymi językami. Dwa podstawowe rozłamy: o Kongresówka i zabór rosyjski specyficzny język prawniczy metoda rozwlekłego opisu (każda instytucja jest opisywana - nie potrafili jej nazwać, więc opisywali). Podjęto idee powstania słownika prawniczego polskiego Prezes SN Szedliński - ostatecznie słownika nie opracowano. Kłopoty z wprowadzaniem do praktyki nowego prawa. Wielu skarżyło się, że praktyka sądów i organów stosujących prawo jest oparta na dzielnicowych wzorach i przyzwyczajeniach. Ogromna rola czynnika ludzkiego. Prawo cywilne związane z naturą ludzką. Rozwiązania stosowane w prawie cywilnym wpływają na rozwiązania innych dziedzin życia. W niektórych krajach obserwujemy załamanie linii rozwoju prawa prywatnego. Przełom wieku XIX i XX statyczne nastawienie do prawa prywatnego. Słabo akcentowane nowe rozwiązania oparcie na założeniach prawa natury (ABGB, Kodeks Napoleona). Kodeksy (ABGB, KN, BGB) cechował indywidualizm wobec jednostki ukryta doktryna liberalizmu. Wojna i kryzys wojenny dokonały wyłomu w podejściu do prawa. Zmieniła się sytuacja gospodarcza po I wojnie światowej. Zmiany w sferze prawa prywatnego. Nowe formy instrumentów prawnych. Odnawialne ustawodawstwo, nowe idee (idea solidarności, prawa słusznego, prawa podmiotowego jednostki). Prawo prywatne zaczęto traktować jako swoiste ograniczenie wzajemnej wolności. Zaczęto realizować nowe podejście wolność tak; ale z ochroną strony słabszej (zagwarantowanie ochrony jej interesów) odrzucenie prawno-naturalnych założeń. Nową ideą solidaryzm społeczny w celu ochrony osoby słabszej. Swoista socjalizacja prawa cywilnego ułatwianie dostępu do prawa. Nowości: o Układy zbiorowe pracy nowość, nowe źródła prawa. Wymuszone zmianą stosunków gospodarczych i potrzebą ochrony strony słabszej (pracownika). o Zmieniający się stosunek sędziego do stosowania prawa, do ustaw. Bywał wyposażany w prawo względnie twórczego wypełniania luk ustawowych. Poparcie dla autonomii sędziowskiej (zwolennikiem m. in. F. Zoll) Uświadamiano sobie potrzebę ujednolicenia prawa na arenie międzynarodowej (m. in. prawo wekslowe) 1926 powołanie Ogólnoeuropejska organizacja powiązana z Ligą Narodów mająca zająć się unifikacją prawa (obecnie unifikacja w ramach prawa unijnego). Problemy dostrzegane także na ziemiach polskich różne systemy prawa, różne metody kodyfikacji. Potrzeba unifikacji prawa wyraźnie dostrzegalna. Na jakiej zasadzie obowiązywały przepisy po roku? Zadecydowano o przejściowym utrzymaniu prawa zaborczego do czasu ujednolicenia i skodyfikowania prawa wg norm polskich. Przepisy zaborcze nie obowiązywały jednak jako prawo obce, ale traktowano je jako dzielnicowe prawo polskie. W praktyce ogłaszano, że przepisy sprzeczne z polską racją stanu przestają obowiązywać. Niezbędnych korekt w zakresie uchylania ustaw dokonywała Rada Ministrów (rząd). Jedynym kryterium oceny ważności/ nieważności uchwały RM decydowało, czy uchylona ustawa działała na niekorzyść grup społecznych (uprzywilejowywała jedną grupę uprzywilejowanie z tytułu narodowości, religii). Zasadę utraty mocy przez akty prawne sprzeczne z polską racją stanu podkreślał NSA (1922) Konstytucja marcowa w art stanowiła, że wszystkie przepisy i akty prawne sprzeczne z jej zasadami mają być uchylone, a treść pozostałych mają być z treścią konstytucji uzgodniona 1 Art.126. Niniejsza Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej ma moc obowiązującą z dniem jej ogłoszenia, względnie - o ile urzeczywistnienie jej poszczególnych postanowień zawisło od wydania odpowiednich ustaw - z dniem ich wejścia w życie.

4 4 Mateusz Popiel o Uznano za niezgodne przepisy o języku urzędowym, o obywatelstwie państw zaborczych. Prawo prywatne II RP. Wykład 2 ( ) Unifikacja prawa Przesłanki kodyfikacji Aspekty psychospołeczne skłaniające do kodyfikacji prawa prawo zaborców ważny czynnik sprzyjający decyzji o kodyfikacji prawa o Budowanie jednolitego społeczeństwa państwa polskiego Przeciwnicy: o Trudności wynikające z sytuacji polityczno-gospodarczej. o Głównym przeciwnikiem Alfons Parczewski (Wilno): wszystkie okresy rewolucji i gwałtownych zmian są niekorzystne dla kodyfikacji prawa. Kodyfikacja powinna charakteryzować się trwałością. Powoływał się on i inni na poglądy Karla von Savigny ego współczesne stosunki są jeszcze trudniejsze, niż te, które krytykował K. von Savigny o Remedium recepcja prawa o W Sejmie ustawodawczy zgłosił propozycje recepcji Kodeksu Tagancewa w zakresie prawa karnego Stanisław Car i rozciągnięcie na inne ziemie. Poparł Stanisław Rapagort, Naczelnik Państwa, Minister Sprawiedliwości. Ale Sejm ustawodawczy odrzucił tą koncepcję zadecydowano o stworzeniu własnej kodyfikacji o Na gruncie cywilistyki obecne poglądy o recepcji Alfons Parczewski O powołaniu naszych czasów do uchwalenia jednolitego kodeksu cywilnego w Polsce (por. K. von Savigny O powołaniu naszych czasów do ustawodawstwa ) o Zjazd prawników w Warszawie w 1920 r. problemy wynikające z kodyfikacji przyzwyczajenie do systemu prawa. Pomysł koncepcji rozciągnięcia na teren całego kraju Kodeksu Napoleona, jako jedynych ustaw niemających związku z niewolą zaborczą i traktowaną, jako prawo polskie. Wywołało to oburzenie prawników z zaboru austriackiego i pruskiego twierdzenia o prymacie prawa niemieckiego. o Wyjątek (dokonanie recepcji) ziemie wschodnie II RP (ziemie, które nigdy nie weszły w skład II RP wcześniej) wprowadzono porządek prawny z kongresówki (prawo francusko-polskie) Inny przykład recepcji - wprowadzenie prawa austriackiego an tereny Spiszu i Orawy Jeśli wybierze się drogę kodyfikacji, to musi ona następować etapami. Musi nastąpić ujednolicenie ustawodawstwa wyrównanie różnic pomiędzy poszczególnymi systemami. Najpierw ujednolicenie, potem dopiero kodyfikacja bez refleksji powtarzany pogląd niemający miejsca w komisji kodyfikacyjnej (od razu kodyfikowano poszczególne dziedziny) Zdecydowano się na rozwiązanie najtrudniejsze z możliwych inne kraje wybrały łatwiejsze metody rozciągały obowiązujące ustawodawstwo na nowe terytoria. Np. Czechosłowacja system prawa austriackiego i węgierskiego. Osobne ministerstwo unifikacji. Pod koniec lat 30 pierwsze ustawy unifikujące prawo czechosłowackie. Podobna sytuacja jak w Polskę występowała w Jugosławii i Rumunii. Ale tam od początku wprowadzono jednolite prawo, ale na granicy kradzieży np. projekt prawa autorskiego można znaleźć w treści Rumuńskiej ustawy ustawa Rumuńska jest tłumaczeniem naszego projektu. Wszelkie istniejące obecnie przepisy i urządzenia prawne, niezgodne z postanowieniami Konstytucji, będą najpóźniej do roku od jej uchwalenia przedstawione ciału ustawodawczemu do uzgodnienia z nią w drodze prawodawczej.

5 5 Mateusz Popiel Sukces w kodyfikacji zależał od tempa poszczególnych rozwiązań. Szybka kodyfikacja stanowiłaby o szybkiej integracji ziem. Wskazywano potrzebę szybkiej kodyfikacji. W Auli Collegium Maius mówił o tym Józef Piłsudski w 1921 roku przy okazji przyznania tytułu Honoris Causa. Piłsudski wskazywał na brak zrozumienia wprowadzenia prawa w kręgu uczonych prawników. Wskazywał na wadę, że profesorowie dążą do doskonałości i przez to wydłużają proces. Ale Komisja Kodyfikacyjna (KK) pod tą krytyką się nie ugięła i pracowała w swoim tempie. Nauka prawa była rozbita różnice poglądów Nauka prawa cywilnego najlepiej rozwijała się w Krakowie i Lwowie (najwyższy poziom cywilistyki Ernest Till i inni) Trudno mówić o nauce prawa cywilnego w Kongresówce. Likwidacja Szkoły Głównej w 1869 r., likwidacja sądownictwa w 1896 r. Lepsi prawnicy skupiali się wokół czasopism np. Gazeta Sądowa Warszawska. Publikowali w niej głównie praktycy. Po roku 1918 i po utworzeniu nowych Wydziałów Prawa odżyła. Uruchomiono Uniwersytet w Warszawie, w Wilnie, uruchomiono uniwersytet w Poznaniu, KUL w Lublinie. Kraków: Fryderyk Zoll, Franciszek Ksawery Firich, Stanisław Wróblewski, Władysław Leopold Jaworski (cywilista, prawo konstytucyjne, prawo administracyjne pierwszy nowoczesny podręcznik, polityk krakowski, pierwsze monografia naukowa poświęcona notariatowi, zmarł 1929 spadł ze schodów) o Młodzi kontynuatorzy cywilistyki krakowskiej: Stanisław Gołąb (także ustrój wymiaru sprawiedliwości), Jerzy Gwiazdomorski (prawo spadkowe), Stefan Grzybowski (103 lata życia prawo cywilne konserwuje), Tadeusz Dziurzyński (dziekan, znawca prawa handlowego), Bronisław Hełczyński (prywatny docent, ostatni prezes Najwyższego Trybunału Administracyjnego), o Praktycy cywiliści w Krakowie Józef Skąpski Lwów: Ernest Till (zmarł 1926), Roman Longchamps de Berier, Kazimierz Przybyłowski (prawo spadkowe; po II wojnie światowej na UJ), Maurycy Allerhand (prawnik praktyk), Kamil Stefko, Władysław Abraham, Władysław Waligórski. Warszawa: Karol Lutostański (adwokat, kierownik Katedry Prawa Cywilnego), Ignacy Koszemba Mskowski, Jan Jakub Litauer, Jan (W/)Wasilkowski, Henryk Konin, Zdzisław Nagórski, Stanisław Głóchowiecki (twórca Ministerstwa Sprawiedliwości w Królestwie Polski na początku II RP, twórca odrodzenia sądownictwa w 1919 roku, wiceprezydent Komisji Kodyfikacyjnej, Prezes Prokuratorii Generalnej, dotknięty ślepotą, poruszał się powozem, był za podjęciem sądownictwa w trakcie okupacji hitlerowskiej nie reaktywowano tylko SN robił to dla ochrony Polaków) Poznań: Alfred Uchanowicz, Romuald Paczkowski, Włodzimierz Prądzyński (adwokat), Jan Sławski (adwokat), Zygmunt Lisowski, Bronisław Stelmachowski (prof. procesu cywilnego) Wilno: Alfons Parczewski (przeciwnik kodyfikacji), Eugeniusz Waszkowski Przeważali zwolennicy formalno-dogmatycznych metod badawczych (pozytywizmu prawniczego). Normy prawne, chociaż powstają pod wpływem czynników pozaprawnych, z chwilą powstania uwalniają się od czynników pozaprawnych. Przedmiotem prawa analiza dogmatyczna prawa. Czołowym przedstawicielem pozytywizmu prawniczego - Stanisław Wróblewski (Kraków) Normatywizm prawniczy. Przedstawiciel Władysław Leopold Jaworski łączył koncepcje Hansa Kelsena ze swoimi własnymi przemyśleniami. Ujmował prawo cywilne łącznie z innymi działami prawa. Zwolennicy metod teleologicznych (celowościowych). Wywodzili się od poglądów Rudolfa Iheringa. Koncepcje można odnaleźć w środowisku lwowskim i krakowskim (F. Zoll). Uważali, że metody celowościowe pomagają kształtowaniu stosunkom gospodarczym. Stosując metodę celowościową nie traci się praktycznych metod

6 6 Mateusz Popiel stosowania prawa. Koncepcja pozaustawowego prawa słusznego (F. Zoll). Zbliżali się także cywiliści lwowscy, nikt tam jednak nie przyjął koncepcji prawa słusznego. W polskiej cywilistyce przeważały poglądy indywidualistyczne, liberalne. Ignacy Koszemba-Rackowski oryginał, pod silnym wpływem francuza Leona Diguita bardzo krytyczny stosunek do teorii autonomii woli w Kodeksie Zobowiązań. Komisja Kodyfikacyjna Powstanie r. Przed powstaniem Komisji Kodyfikacyjnej prace z inicjatywy Rady Regencyjnej (luty 1818 roku Komisja Prawa Cywilnego projekt głównych zasad procesu cywilnego). Listopad 1918 roku prace w Ministerstwie Sprawiedliwości, ale zakres prac przekraczał możliwości Ministerstwa Sprawiedliwości projekt innego organu poseł Zygmunt Marek przedłożył nagły wniosek utworzenia stałej Komisji Kodyfikacyjnej. Miała być organem Sejmu o charakterze stałym. Do wniosku wprowadzono szereg zmian i r. Sejm przyjął Ustawę o Komisji Kodyfikacyjnej (kompromis zwolenników niezależności Komisji Kodyfikacyjnej). Główny nacisk został położony na powiązanie komisji kodyfikacyjnej z Ministerstwem Sprawiedliwości powiązanie było, ale Komisja pozostawała niezależna. Do 1926 roku większość projektów była wprowadzana poprzez Sejm, a po 1926 roku za pośrednictwem rządu. Związek z epokami politycznymi. Członków Komisji mianował Prezydent RP (początkowo naczelnik) wysoki status Komisji i jej członków. Dawało to autorytet umożliwiającymi obronę przed naciskami z zewnątrz. Naciski były obserwatorzy z Ministerstwa Sprawiedliwości (projekt podporządkowania Komisji Kodyfikacyjnej Ministerstwu Sprawiedliwości) Ustawa o Komisji Kodyfikacyjnej była bardzo krótka zakres kompetencji: o Przygotowanie projektów z zakresu prawa cywilnego i karnego o Przygotowanie innych projektów, ale o inne projekty mógł się zwrócić tylko Sejm Ustawodawczy, lub Ministerstwo Sprawiedliwości Komisja działała na zasadzie wewnętrznej autonomii. Ustawa nakazywała, by na jej czele stał Prezydent Komisji Kodyfikacyjnej (do Konstytucji Marcowej także tytuł Prezydenta Rady Ministrów - Premier). I Prezydent Komicji Kodyfikacyjnej Franciszek Ksawery Firich (UJ, postępowanie cywilne, zmarł na zawał serca w gmachu Komisji Kodyfikacyjnej) Prawo prywatne II RP. Wykład 3 ( ) Prawo prywatne międzynarodowe i prawo prywatne międzydzielnicowe Komisja kodyfikacyjna tworzenie poszczególnych ustaw i finalne połączenie ich w kodeks cywilnych Nowe pojęcie własności Kodeks handlowy istniał, ale nie było go gdzie stosować Prawo prywatne międzynarodowe i prawo prywatne międzydzielnicowe: o Polska nie dzieliła się na dzielnice, ale na województwa określenie dzielnice nie powinno znajdować się w ustawie o Prace nad PPM już w listopadzie 1919 roku koncepcja F. Zolla i to jemu komisja powierzono referat nad tą ustawą. Miał przygotować projekt. Koreferentem został Henryk Koniec. o Rywalizacja między uczonymi Stanisław Wróblewski poprzysiągłby go uprzedzić (F. Zolla przy pracach nad PPM) uważał, że PPM powinien być kodyfikowany na samym końcu

7 7 Mateusz Popiel o o o o o o o o o o o o o o o Przed I wojną światową F. Zoll był w Komisji Kodyfikacyjnej austriackiego PPM, wraz z Ernestem Tillem. Pierwszy projekt F. Zolla już w styczniu 1920 roku. Wzorowany na projekcie austriackim sprzed I wojny światowej. Konwencje Haskie miały dla projektu duże znaczenie Projekt PPM obejmujący 40 artykułów wraz z uzasadnieniem. Projekt Prawa międzydzielnicowego, ale bardzo lakoniczny. Kontrprojekt PPM Michała Rostworowskiego, ale zwyciężyły koncepcje Zolla W 1922 roku komisja zakończyła pracę i projekty trafiły za pomocą Ministerstwa Sprawiedliwości do Sejmu w 1923 roku i tutaj przepadły na 3 lata. Sejm uchwalił je jako trzy osobne ustawy w 1926 roku. Należy skojarzyć wejście ustaw (2 sierpnia nowela sierpniowa) z przewrotem majowym (maj 1926 r.) Obie ustawy (PPM) i o prawie właściwym dla stosunków wewnętrznych były ze sobą ściśle związane pojęciem obrotu prawnego. W zakresie obrotu prawnego obie ustawy posługiwały się wspólnymi zasadami zasada pewności obrotu prawnego, zasadę stałości obrotu prawnego, jednolitość norm prawnych. Zasada słusznego i jasnego rozgraniczania porządków prawnych. Te same tytuły w obu ustawach te same treści pod obu sformułowaniami. Systematyka obu projektów nawiązywała do systematyki pandektowej. Inna jednak systematyka pandektowa, niż w BGB. Założeniem ustawodawcy objęcie całokształtu stosunków prawnych. Prawo Prywatne Międzydzielnicowe [PPMd]. Rola: Miało służyć pomocą w sytuacjach kolizyjnych w systemie wewnętrznym Pewna rola w uzupełnianiu obrotu międzynarodowego. Ustawy bardzo zwięzłe w swojej treści i formie PPMd jest w nim wszystko w zaledwie 34 artykułach PPM 42 artykuły. Bardzo zwarte ustawy przy świetnej redakcji. Fundamentalnym pytaniem jak rozwiązywać normy kolizyjne? Który system przyjąć jako podstawę rozstrzygnięcia? Co będzie łącznikiem w obu ustawach? o W PPM głównym łącznikiem lex patriae (art. 1 PPM) zasada obywatelstwa o W PPMd lex domicili (art. 1 PPMd) miejsce zamieszkania. Na gruncie prawa rzeczowego decyduje miejsce położenia rzeczy. o Art. 6 PPM decyduje miejsce położenia rzeczy lex rei cite o PPMd miejsce znajdowania przedmiotu, te same reguły (j.w.) o PPMd wiele reguł określających, jak określać miejsce zamieszkania. Art. 2 - uniemożliwienie szybkiej zmiany miejsca zamieszkania, aby obejść prawo (uniknąć odpowiedzialności) o Art. 3 PPMd Zamiar stałego pobytu ; prawo miejsca jego działalności, Ust. 2 art. 3 PPMd mężatka idzie za miejscem zamieszkania męża o 1921 rok ustawa zmieniająca pewne uprawnienia kobiet na terenie byłego zaboru rosyjskiego pewne uprawnienia do podjęcia samodzielnej pracy zarobkowej bez zezwolenia męża (małżonek wcześniej mógł zaprotestować) Orzeczenie Sądu Najwyższego z r., I C 1872/34 o Moc obowiązująca Zwodu praw zabór rosyjski inny pod tym względem, niż kongresówka (Kodeks Napoleona) o Trzy systemy prawa osobowego małżeńskiego można było uzyskać rozwód, albo nie. Prusy świecki system tylko kodeks cywilny regulował, dopuszczalny rozwód dla wszystkich Zabór austriacki system mieszany o rozwodzie orzekał świecki sąd, ale kierował się przepisami wyznaniowymi.

8 8 Mateusz Popiel o o Ziemie dawnego zaboru rosyjskiego system całkowicie wyznaniowy w zależności od przepisów regulujących dane wyznanie, które znało instytucję rozwodu, lub nie. Art. 17 PPMd rozwód i rozdział od stołu i łoża właściwe ostatnie ich prawo. Nie można żądać rozwodu tam, gdzie jest on niedopuszczalny. Można żądać rozwodu, tylko wtedy kiedy prawo właściwe miejsca zamieszkania przewiduje daną instytucję (tu: rozwód) Małżeństwo zawarte w Niemczech BGB, potem w formie kościelnej w kościele ewangelickim. Wspólnie zamieszkiwali pod obowiązywaniem kodeksu pruskiego. Mąż zamieszkuje w mocy obowiązującej Zwodu praw ukaz carski z 1936 Uchwała z r., III CO 50/63 o Art. 7 PPMd taka forma, jak ta, której wymaga dana czynność o Art. 27 PPMd prawo któremu podlegał w chwili śmierci o Art. 28 PPMd z czasu sporządzenia czynności Prawo prywatne II RP. Wykład 4 ( ) Prawo autorskie w II RP Prace nad ustawą trwały od listopada 1919 roku Inicjatywa Alfonsa Parczewskiego, Fryderyka Zolla W 1920 rok Polska przystąpiła do Konwencji Berneńskiej o Ochronie Praw Autorskich. o Minister Kultury i Sztuki Zenon Przysmycki poprosił o zintensyfikowanie prac nad prawem autorskim [Z. Przysmycki prawnik, dobry literat (pseudonim Miriam )] Kwiecień 1920 roku Komisja Kodyfikacyjna powierzyła przygotowanie referatu (projektu) F. Zollowi, a rolę koreferenta powierzyła Janowi Jakubowi Litauerowi Maj 1920 roku opracowane zostały zasady przyszłego prawa autorskiego (F. Zoll); koreferat J. Litauera Stanisław Trąbczyński (pierwszy Marszałek Sejmu Ustawodawczego II RP) nakłaniał do przyspieszenia prac Prace trwały do grudnia 1920 roku Przepisy karne, które znalazły się w projekcie ustawy zostały opracowane przez Edmunda Krzymuskiego (wielki karnista lat dwudziestych XIX w.), a pomagał mu prof. Juliusz Makarewicz Prace ciągnęły się przez lata konsultowano projekty z środowiskami twórczymi Projekt uległ zmianom, uchwalono go ostatecznie, jako II projekt. 58 stron maszynopisu obejmującego zmiany pomiędzy I, a II projektem (protokół zaginął) Projekt uchwalony w III czytaniu. Miał liczyć 72 artykuły Prace zakończono nad projektem w kwietniu 1923 roku i przesłano do Ministerstwa Sprawiedliwości, ale Ministerstwo Sprawiedliwości nie przesłało go dalej. Głównie z powodu jednego posła. W marcu 1925 roku projekt trafił do Sejmu, jako projekt rządowy. Ministerstwo Sprawiedliwości dokonało pewnych zmian głównie w określeniu przedmiotu prawa autorskiego, inaczej określono właściwość sądów przy określaniu naruszenia prawa autorskiego (właściwe Sądy Okręgowe) Ostatecznie po pracach w Sejmie i Senacie projekt rządowy został uchwalony, jako ustawa jednomyślnie (więcej taka jednomyślność się już nie powtórzyła). Uchwalono roku, wkrótce ogłoszono w Dzienniku Ustaw z maja 1926 roku. Kilkakrotne nowelizacje, główne zmiany spowodowane przystąpieniem Polski do Międzynarodowych Konwencji Tekst jednolity 1935 rok i ów tekst uwzględniający większość ważniejszych zmian Podstawową ideą ustawy pełna ochrona interesów twórców (zasada nadrzędna, której podporządkowano inne zasady

9 9 Mateusz Popiel o Zasadzie tej podporządkowano przedmiot prawa autorskiego (po raz pierwszy w świecie podjęto próbę przedmiotu prawa autorskiego w innych ustawodawstwach wyliczano elementy Art. 1 Ustawy o Definicja syntetyczna Art. 2 Wybór tekstów ustaw nie stanowią prawa autorskiego i nie korzystają z ochrony Orzeczenie z 14 maja 1936 roku o Odtworzenie filmu bezpośrednio o Typowe orzeczenie z typowego zakresu praw autorskich o Tytułem pokutnego obecnie zadośćuczynienie o O sposobie i formie odtworzenie praw autorskich decyduje tylko i wyłącznie autor Orzeczenie z 23 czerwca 1936, I K 336/36 o Numeracja sprzed ogłoszenia tekstu jednolitego (zmieniona) Zasady prawa autorskiego z 1926 roku o Dualizm praw autorskich nowość o Fryderyk Zoll charakteryzował prawo autorskie, jako prawo podmiotowe bezwzględne o Interesy twórcy Interesy osobiste Interesy majątkowe o Ustawy światowe w latach dwudziestych ujmowały prawa autorskie tylko, jako prawa majątkowe (a u nas, także interes osobisty twórcy) o Fryderyk Zoll nawiązywał do nauki francuskiej przepisy chroniące wyższe interesy twórców. W nauce francuskiej określane jako wyższe interesy (fr. droit moral). Koncepcja opracowana przez Eduarda Picarda. o Prawa osobiste wysunięte były na plan pierwszy wyprzedzały interesy majątkowe o Tą samą droga poszła Rumunia (1923) kopiując projekt naszej ustawy o prawie autorskim. Podobnie Czechosłowacja, a następnie Włosi. o Można stwierdzić, że to nasza ustawa określiła kierunek prawa autorskiego w ogóle (a to raczej rzadkość) o Prawa majątkowe skonstruowane na płaszczyźnie koncepcji praw na dobrach niematerialnych (współczesny termin). Fryderyk Zoll mówił o prawach do rzeczowych podobne, a w szczególności podobne do prawa własności. o Przyjmowano wersje ochrony od daty wydania dzieła, albo upływ czasy od daty śmierci twórcy (ochrona interesów majątkowych spadkobierców) Fryderyk Zoll wybrał drugie rozwiązanie (moment śmierci autora). Okres ochrony został ustalony początkowo przez Zolla na 30 lat - J. J. Litauer stał na gruncie 50- letniego terminu i ten dłuższy termin został przyjęty. Po upływie 50 lat prawo majątkowe przechodzi na państwo i czerpie z niego korzycie, lub można korzystać prawie za darmo o Wygrała koncepcja domeny publicznej prawo przechodzi na państwo, a majątkowe korzyści przechodzą na rzecz instytucji Osobiste prawa autorskie prawa moralne, prawa nadrzędne. Po raz pierwszy objęte ochroną i wyeksponowane na plan pierwszy. o Widoczne odwołanie do XIX koncepcji, jako reakcja na poglądy szkoły historycznej

10 10 Mateusz Popiel o Czysta Konstrukcja prawa na dobrach niematerialnych wg Fryderyka Zolla nie uwzględniał wszystkich interesów duchowych i intelektualnych, gdyż były one wieczyste i nieprzenaszalna Jan Matejko zawsze jest autorem Bitwy pod Grunwaldem są to prawa wieczyste, nieprzenaszalne Podstawowa forma ochrony praw autorskich metoda represji cywilistycznej. Wychodzono z założeniem, że tylko twórca rozporządza swoim dziełem wyłącznie i pod każdym względem. Twórca wyłącznym dysponentem praw autorskich każdy czyn stanowi podstawę wystąpienia z roszczeniem naruszającym prawa autorskie. Roszczenia Fryderyk Zoll dzielił na dwie grupy: 1. Roszczenia o charakterze bezwzględnym wobec osób, które bez zgody twórców przywłaszczyły sobie te prawa (przykład: plagiat). 2. Roszczenia o charakterze względnym, które nie dotyczą przywłaszczeń samego prawa autorskiego, a dotyczą szkód wyrządzonych w przedmiocie prawa autorskiego. Kolejne rozróżnienie rozróżnienie dwóch kategorii praw autorskich: 1. Niezależne 2. Zależne definicja w art. 2 ustawy. Znane w większości ustawodawstw. Rozumiane jako te, których wykonywanie łączy się tylko z częściowym wykonywaniem uprawnień z prawa autorskiego wynikającym z bezwzględnego prawa odtwarzanie utworu. Kopiowanie utworu się juz tutaj nie mieści, ale odtworzenie piosenki w innej piosence - już tak. Przeróbka to także zależne naruszenie praw autorskich Wiele tłumaczeń na obce języki. Wynikł błąd - zamiast drobne, było odrębne Ustawa obowiązywała do 1954 roku (nowa ustawa z 1952 roku). Ustawa pozbawiała twórców niemal całkowicie majątkowych praw autorskich. o Kłopoty spadkobierców Stefana Żeromskiego pomoc władz PRL Ochrona patentów i znaków towarowych i zwalczaniu nieuczciwe konkurencji Dzieje prawa patentowego zaczęły się juz 1918 roku Urząd Patentowy 1919 rok Ustawa Prawo patentowe. Przepisy martwe urząd patentowy nie udzielił żadnego patentu przepisy źle pomyślane niedające żadnej ochrony i żadnej korzyści. Projekt Komisji Kodyfikacyjnej Fryderyk Zoll i Stanisław Wróblewski Projekt uchwalony w lutym 1924 roku Ustawa dobrze skonstruowana, odpowiadająca potrzebom Znowelizowanie 22 marca 1928 Rozporządzeniem Prezydenta RP. Nieco obszerniejsze, niż prawo patentowe z 1924 roku uchwalono zmiany pochodzące z Konferencji Paryskiej Jednym z podstawowych pojęć pojecie znaku. Znak towarowy nabywał ochronę po zarejestrowaniu w urzędzie patentowym W latach trzydziestych przystąpienie przez Polskę do kolejnych Konwencji Powołano nawet podkomisję prawa patentowego w Komisji Kodyfikacyjnej Prawo o zapobieganiu nieuczciwej konkurencji Uzupełnione o przepisy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji. Ochronie własności przemysłowej służyły także przepisy o zwalczania nieuczciwej konkurencji Problematyka nieuczciwe konkurencji podejmowana przez różne konferencje. Nowocześniejsze rozwiązania wprowadzono mocą Konferencji Waszyngtońskiej z 1911 roku, a także Konwencji Haskiej z 1925 roku. Dwustronny traktat handlowy Polski z Francją

11 11 Mateusz Popiel roku nowa ustawa o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji. Oparta na koncepcji sile atrakcyjnej przedsiębiorstwa siłą, którą przedsiębiorstwo wywiera na swoich przedsiębiorców. Przedsiębiorstwo wraz z klientelą jest podmiotem ochrony. Zastrzeganie znaczeń regionalnych Piwo grodziskie. Wyrok SN z dnia r. (I K65/38) firma z wywieszką chrześcijańska nie podpada pod nieuczciwą konkurencję Prawo prywatne II RP. Wykład 5 ( ) Prawo zobowiązań i kodeks zobowiązań Dwie ścierające się koncepcje: o Koncepcja liberalno indywidualistyczna na gruncie polskim prezentowali Ernest Till (Lwów) oraz Roman Longchamps de Berier. Zwracano uwagę na urzeczywistnienie woli stron. Wolna wola stron źródłem prawa zobowiązań, wolna wola stron jest tym, na co strony wyraziły zgodę, decyduje indywidualna wola stron, wola stron stanowi o tym, co stanowi stosunek zobowiązaniowy pomiędzy stronami. o Kierunek socjologiczny nieco mniej zwolenników. Najbardziej zagorzały zwolennik Ignacy Koschembahr Łyskowski (Warszawa). Związane z pojęciem społecznego prawa zobowiązań. Zyskiwało to pojęcie na znaczeniu od końca XIX wieku, kiedy zaczęto zwracać uwagę na to, że zupełna wola stron jest fikcją, bo zawsze jedna silniejsza strona wpływa na drugą. Chciano ograniczyć swobodę woli stron poprzez odwołanie się do pewnych ogólnych zasad: zasady sprawiedliwości (niezależna od woli stron). Poprzez odwołanie się do tych ogólnych zasad sąd zyskiwał narzędzie do ochrony strony słabszej. Jeśli chodzi o prawo zobowiązań partykularyzmów nie było dużo. Prace kodyfikacyjne rozpoczęły się szybko i przebiegały łatwo. Duże znaczenie dla członków Komisji Kodyfikacyjnej miał przykład Szwajcarii i tamtejszego Kodeksu Zobowiązań z 1911 roku. Sytuacja Szwajcarii była podobna. Początkowo planowano, że prawo obligacyjne będzie przygotowane przez Sekcję Prawa Handlowego i Sekcję Prawa Cywilnego. Ostatecznie projekty kodeksu zobowiązań powstawały w Sekcji Prawa Cywilnego. Dużym problemem faktycznym były wyraźne dostrzegalne w Europie tendencje do ujednolicania międzynarodowego prawa obligacyjnego. Poza różnicami miedzy koncepcjami istniał klasyczny podział w sferze prawa prywatnego na system germański i system romański. o System romański sfera oddziaływania Kodeksu Napoleona o System germański sfera oddziaływania niemieckiego kodeksu BGB o To rozróżnienie było błędne, bo Kodeks Napoleona był bardziej germański, niż romański, bo opierał się na prawach zwyczajowych, a z kolei BGB był najbardziej z romańskich kodeksów cywilnych ( prawo rzymskie ujęte w paragrafy ). Te schematy i podziały systemów prawa nie są dokładne rok projekt włosko-francuski prawa obligacyjnego. Planowano go wziąć za podstawę naszych prac kodyfikacyjnych. Najwcześniej prace rozpoczęto we Lwowie (1921 rok) Ernest Till przedstawił projekt części Kodeksu Zobowiązań. Wkrótce przygotował kolejny projekt wyraźnie adresowany prawu obligacyjnemu O zobowiązaniach (grudzień 1922 roku). Wkrótce Ernest Till przy pomocy najbliższych współpracowników

12 12 Mateusz Popiel przygotował cały projekt części ogólnej zobowiązań. Wyraźna przewaga ośrodka Lwowskiego. W pracach uczestniczył także Roman Longchamps de Berier. Sekcja Prawa Cywilnego postanowiła opracować cały Kodeks Zobowiązań, aby potem go włączyć do Kodeksu Cywilnego. Rok 1924 podsekcja mająca się zająć pracami projektowymi. Projekt części szczególnej zobowiązań Ernest Till, Roman Longchamps de Berier. Opublikowany w 1928 roku (śmierć E. Tilla w 1926 roku). W Komisji Kodyfikacyjnej ostro skrytykował projekty Lwowskie Ingacy Koschebmahr-Łyskowski, który zarzucił zbytni liberalizm i zbytnie powiązanie z duchem kodeksów XIX-wiecznych. Odrębny projekt Kodeksu Zobowiązań przygotował Ludwik Domański, opracował też własny projekt części ogólnej zobowiązań. Wyraźne były spory doktrynalne, które mocno hamowały prace nad kodeksem. W 1927 roku podkomisja Sekcji Prawa Cywilnego, na której czele stał Roman Longchamps de Berier ( ) opracowała projekt wraz z przepisami wprowadzającymi. Oba projekty opracowywano w pośpiechu z naciskiem ze strony rządu bez uzasadnienia. Kodeks zobowiązań został wprowadzony rozporządzeniem Prezydenta 27 października 1933 rok (data wejścia w życie wielu aktów prawnych, bo dobiegał okres, na który wydano Prezydentowi pełnomocnictwa do wydawania rozporządzeń z mocą ustawy). Kodeks wszedł w życie roku (odroczone wejście w życie o pół roku). Projekt trafił do Ministerstwa bez uzasadnienia i dopiero po wejściu w życie Komisja Kodyfikacyjna zaczęła wydawać uzasadnienie. Uzasadnienie zostało opracowane przez Romana Longchamps de Berier. Do 1939 roku udało się ogłosił uzasadnienie do 400 artykułów. Uzasadnienie publikowane było w odcinkach. Jak ważne to było orzeczenie wskazuje orzecznictwo - Orzeczenie z 1937 roku (III C 2082/37) Uzasadnienie prawne odwołanie się do uzasadnienia Romana Longchamps de Berier (uzasadnienie było artykułem prywatnym ukazującym się pod nazwiskiem autora). Projekty: o Ernesta Tilla o Ignacego Koschembahra-Łyskowskiego o Ludwika Domańskiego Porównawcze studium europejskie z dziedziny prawa obligacyjnego. Przeprowadzono kodeks na język francuski w pierwszej kolejności. Ogromne zainteresowanie w całej Europie i zyskało autorom ogromny autorytet naukowy. Kodeks Zobowiązań nie wprowadzał żadnych rewolucyjnie nowych oryginalnych rozwiązań bez wstrząsów dla życia gospodarczego. Opierał się kodeks na podstawowych zasadach znanych prawu obligacyjnemu: o Zasada bezpieczeństwa obrotu przepisy dotyczące zawierania umów, skutków niewykonania umów, odpowiedzialności solidarnej, zabezpieczenie wierzyciela przed czynnościami dokonanymi na jego szkodę, forma pisemna dla celów dowodowych. o Zasada ochrony zaufania w obrocie jedna z podstawowych zasad prawa cywilnego i obligacyjnego. Przepisy dotyczące błędu, pokrzywdzenia, wygaśnięcia pełnomocnictwa. o Zasada uczciwości w obrocie przepisy regulujące granice wolności umów, przepisy dotyczące tłumaczenia reguł oświadczeń woli, zobowiązania. o Nowością obecność zasady/reguły uspołeczniania pewnych stosunków umownych. Socjalizacja stosunków umownych: umowy o pracę, umowy najmu i dzierżawy, czy umowa dożywocia (jedyna instytucja prawa obligacyjnego sięgająca rodowodem czasów przedrozbiorowych dzięki wchłonięciu do austriackiego ABGB).

13 13 Mateusz Popiel o o Zasada wyrównania krzywd (nazewnictwo Romana Longchamps de Berier) - w kodeksie doszło do rozbudowania obowiązku odszkodowawczego poprzez uwzględnienie zasad słuszności i ryzyka. Wyraźnie widoczne do jak najpełniejszego naprawienia szkody, ale z pewnym zastrzeżeniem bez pokrzywdzenia osoby odpowiedzialnej i bez nieusprawiedliwionej korzyści dla osoby poszkodowanej szkoda naprawiona, ale bez nadmiernego pokrzywdzenia. Nowość przepisy dotyczące obowiązku zwrotu niesłusznego wzbogacenia. Nie było wymogu ograniczającego brak podstawy prawnej. Wzbogacenie miało być niesłuszne nawet przy istnieniu podstawy prawnej sąd mógł nakazać zwrot niesłusznego wzbogacenia. Nowością wprowadzenie układów zbiorowych pracy do kodeksu zobowiązań. Idea socjalizacji, czy uspołecznienie prawa cywilnego znalazło odzwierciedlenie na przykładzie umów o pracę, układów zbiorowych pracy (wzór prawa szwajcarskiego). o W wypadku umów o pracę wybrano rozwiązanie pośrednie pomiędzy potrzebą ochrony pracownika, a zasadą wolności umów. o Wzorem prawa niemieckiego i prawa szwajcarskiego wprowadzono w zakresie przepisów umów o pracę pewne normy o charakterze bezwzględnie obowiązującym przepis dotyczące zachowania prawa do wynagrodzenia w okresie wypowiedzenia (do 2 tygodni). o Bezwzględnie obowiązywał także przepis zakazujący pracownikowi zrzeczenia się z góry jego uprawnień o Pracownik nie mógł się także zrzec wynagrodzenia za pracę. Ochrona praw pracowniczych. Termin wypowiedzenia został znacznie korzystniej określony o Nowością idea umów zbiorowych wzorowano się na prawie szwajcarskim Idea umów/ układów zbiorowych pracy: o Umowy indywidualne zawierające warunki mniej korzystne od warunków zbiorowych były nieważne, a w tych wypadkach wchodziły postanowienia układu zbiorowego. Tych układów w okresie międzywojennym nie zawarto zbyt dużo. o Kodeks zaliczał umowę o pracę do umów o świadczenie usług (doktryna niemiecka). Podobne tendencje do ochrony strony słabszej dostrzegane w umowach najmu dzierżawy i spółki o Dla ochrony najemcy wprowadzono zakaz z góry zrzeczenia się odstąpienia od umowy. Szersza ochrona najemcy w naszym Kodeksie Zobowiązań, niż w kodeksie austriackim, czy niemieckim wynikało to z rzeczywistości gospodarczej. Najem zawarty na okres powyżej 10 lat uznawano za zawarty na okres nieoznaczony. Analogiczne przepisy w wypadku umowy dzierżawy (dłużej zawarta, niż na 30 lat po upływie lat 30 uważano ją zawartą na czas nieoznaczony). W ramach nurtu socjologicznego w prawie cywilnym widoczna ogólna reguła zakazu wyzysku drugiej strony. Taki zakaz wyzysku były znane już wcześniej niemiecki BGB (np. wykorzystano dla sformułowania takiej zasady konstrukcje umowy zawartej pod wpływem wyzysku umowy lichwiarskiej). Odrzucono rozwiązanie z austriackiego ABGB Laesio enormis (łac. pokrzywdzenie ponad połowę wartości). Przyjęto rozwiązanie pośrednie: o Art. 42 Kodeksu Zobowiązań wyraźnie stanowił, że jeśli jedna storna wykorzystując lekkomyślność, niedoświadczenie, drugiej strony przyjmuje, lub zastrzega świadczenie którego wysokość jest rażąco wysoka w stosunku do świadczenia wzajemnego, to wówczas druga strona może żądać zmniejszenia wyraźny zakaz wyzysku i odstąpienie od autonomii woli stron. W pewnych wypadkach Kodeks Zobowiązań nakazywał uwzględnienie również różnicy w stanie majątkowym równoważenie elementów stosunku zobowiązaniowego. Sąd miał prawo uwzględniania różnicy majątku. Sąd upoważniony do odstąpienia od ogólnych reguł (zasada słuszności) pozwalała uwzględniać różnice majątkowe stron.

14 14 Mateusz Popiel Ochrony strony słabszej służyły przepisy o regulaminach i umowach adhezyjnych o Umowy adhezyjne były wprowadzone do naszego Kodeksu Zobowiązań za wzorem szwajcarskim, tyle że w szerszym zakresie (tam ograniczone do umów o pracę i umów o naukę). Umowy adhezyjne były coraz częstsze. W toku prac Komisji Kodyfikacyjnej zaproponowano, że jeśli istnieje wzór umowy wydany, lub zatwierdzony przez władze samorządową, lub rządową wystarczy powołanie się na ten wzór przystąpienie do tej umowy. Chodziło o umowy takie, jak o dostawę prądu, gazu, wody). Koncepcja umów adhezyjnych zapoczątkowany w prawie francuskim. Uwzględnienie również idei sprawiedliwości - miała być realizowana poprzez szerokie wykorzystanie zasady słuszności, dobrej wiary, dobrych obyczajów (klauzul generalnych). Te reguły bardzo często występują w przepisach, jako potencjalna podstawa rozstrzygnięcia sędziowskiego. Sędzia zyskiwał możliwość rozwiązania umowy z powołaniem się na klauzulę generalną (dobra wiara, zasada słuszności, dobre obyczaje). Sędzia zyskał bardzo szeroki zakres swobodnej oceny. Odwołania do klauzul generalnych są bardzo liczne może nie tylko modyfikować treść umowy, ale może i rozwiązać umowę (byłoby to niemożliwe w Kodeksie Napoleona tam prawo między stronami, wola stron powinna być święta). Zdaniem Romana Longchamps de Berier zasada słuszności powinna stanowić podstawę rozstrzygnięcia sędziowskiego w tych wszystkich wypadkach, gdzie nie było słowa ustawodawcy. Sędzia uzyskał prawo do rozwiązania umowy powołując się na klauzule generalne. Duże spory w doktrynie budziła klauzula rebus sic stantibus (art. 269 Kodeksu Zobowiązań) klauzula zmienionych okoliczności. Naruszała ona fundamentalną w prawie cywilnym zasadę pacta sunt servanda i pewność obrotu. Możliwość powołania się na tę klauzulę dla rozwiązania umowy. Rodowód klauzuli nie jest zbyt długi. Niektóre kodeksy z XVIII wieku formułowały tę zasadę, ale XIX wieczne kodeksy już tej reguły nie przyjmowały na podstawie pacta sunt servanda. Powrót rebus sic stantibus po I wojnie światowej z powodu fizycznej niemożliwości wykonania pewnych umów spowodowaną ruiną gospodarczą. Art. 269 Kodeksu Zobowiązań wylicza przesłanki zastosowania klauzuli rebus sic stantibus. Obecny kodeks cywilny zna klauzulę rebus sic stantibus art. 357^1 kc 2. Początkowo projektowano ujęcie szersze klauzuli rebus sic stantibus. Orzeczenie z 1937 odwołanie się do uzasadnienia do art. 269 Kodeksu Zobowiązań. Zakres klauzuli jest szeroki dotyczy wszystkich umów (nie ma rozróżnienia na rodzaje umów, ani na to, kto może się powołać). Kryteria oceny w przepisie zasada dobrej wiary, według zasad dobrej wiary, po rozważeniu interesów obu stron. Tak stworzona zasada z art. 269 Kodeksu Zobowiązań nie wyłącza zasady pacta sunt servanda, ale tylko określa jej granice. Klauzula zmiany okoliczności musi się pojawić w kodeksie ze względu na nadrzędna zasadę, że zobowiązania należy wykonywać z dobrą wiarą skoro z dobrą wiarą, to nie można ich wykonywać z pokrzywdzeniem drugiej strony. Z punktu widzenia klasycznych koncepcji na gruncie prawa obligacyjnego, to nasze pojecie było bardzo szerokie i jednocześnie precyzyjne. Sądy bardzo ostrożnie powoływały się na klauzulę rebus sic stantibus i bardzo dokładnie badały, czy istnieją wszystkie przesłanki. Dwa inne orzeczenia oparte na klauzuli rebus sic stantibus o Orzeczenie z 1934 roku także ochrona stosunków pracy. o Orzeczenie z 1953 roku zderzenia różnych systemów i pojęć prawnych klęska żywiołowa i obowiązek reglamentacji produktów żywieniowych [kazusów do niektórych też] 2 Art. 357^1 kc Jeżeli z powodu nadzwyczajnej zmiany stosunków spełnienie świadczenia byłoby połączone z nadmiernymi trudnościami albo groziłoby jednej ze stron rażącą stratą, czego strony nie przewidywały przy zawarciu umowy, sąd może po rozważeniu interesów stron, zgodnie z zasadami współżycia społecznego, oznaczyć sposób wykonania zobowiązania, wysokość świadczenia lub nawet orzec o rozwiązaniu umowy. Rozwiązując umowę sąd może w miarę potrzeby orzec o rozliczeniach stron, kierując się zasadami określonymi w zdaniu poprzedzającym.

15 15 Mateusz Popiel Systematyka Kodeksu Zobowiązań Interesujące rozwiązanie, uwzględnienie nowoczesnej tendencji do układu materii podział na część ogólna i szczególną Kodeksu Zobowiązań. Nie wszystkie kodeksy obowiązujące w Polsce przewidywały część ogólną prawa obligacyjnego. Czy podział będzie potrzebny we właściwym kodeksie cywilnym i ta kwestia nie została ostatecznie rozstrzygnięta. Pewne reguły ogólne musiały być wyciągnięte przed nawias, bo nie było kodeksu cywilnego Kodeks zawierał 645 artykułów podzielonych na 17 tytułów, podzielonych na działy rozdziały i osobno jeszcze przepisy wprowadzające. Część ogólna - art Kodeksu Zobowiązań. Przepisy dotyczące źródeł zobowiązań, rodzajów zobowiązań, istoty zobowiązań, powstania zobowiązań. Artykuły Kodeksu Zobowiązań zobowiązania umowne: sprzedaż, zamiana, darowizna, renta, depozyt, dożywocie, gra, zakład. Do Kodeksu Zobowiązań włączono także wobec braku Kodeksu Cywilnego przepisy o oświadczeniach woli, warunkach, terminie, przedstawicielstwie i przedawnieniu. Źródłem zobowiązań były przede wszystkim czynności prawne umowy. Drugim w kolejności źródłem były czyny niedozwolone. Kodeks przewidywał szeroki katalog czynów niedozwolonych: czyny własne, czyny cudze i zwierząt. Odpowiedzialność na zasadzie winy, ryzyka, słuszności. Charakterystyczne dążenie do uogólnień i uproszczeń. Zobowiązania umowne rozróżniano jeśli chodzi o moment ich powstania. Pozostałe kwestie starano się uregulować względnie jednolicie zniknęła różnica co do zasad starania się o odszkodowanie w wypadku odpowiedzialności umownej i deliktowej sąd miał stosować te same reguły, przy czym sprawca miał odpowiadać za normalne następstwa czynu. Wyraźnie zaakcentowano normalny związek przyczynowy. Prawo prywatne II RP. Wykład 6 ( ) Prawo zobowiązań, prawo handlowe, prawo rodzinne. Kazus - odnieść się do najważniejszych problemów: o Podstawa prawna ewentualnego rozstrzygnięcia. o Odnieś się do kwestii ochrony praw autorskich. o Komu ona służy? o Czy prawa autorskie mogą być przenoszone? o Forma takiego ewentualnego przekazania czy ono jest możliwe, a jeżeli tak, to jaka forma jest możliwa dwa punkty oceny. o Odnieś się do wszystkich argumentów pozwanego o naruszenie praw autorskich człowieka. o Ogólna charakterystyka, podstawa prawna. Prawo zobowiązań Systematyka umów w Kodeksie Zobowiązań o Problem ten pojawił się w toku prac w Komisji Kodyfikacyjnej i sprawiał wiele problemów. Generalnie w doktrynie europejskiej przyjmuje się wiele kryteriów: funkcjonalne, ekonomiczne, podmiotowe szereg różnych przykładów. Problem z systematyką o tyle dziwny, że nawet po jego opublikowaniu nie było zgodności jak to scharakteryzować. o Według Romana Longchamps de Beriera przyjęto klasyfikację przyjętą w niemieckim kodeksie BGB i szwajcarskim (twierdzenia autora). Widoczne w przeznaczeniu gospodarczym umowy. W kodeksie można wyróżnić: Umowy o przeniesienie praw (sprzedaż zamiana, darowizna),

16 16 Mateusz Popiel Umowy o korzystanie z cudzych rzeczy, lub kapitałów (najem, dzierżawa, pożyczka, użyczenie) Umowy o korzystanie z cudzych usług (umowa o pracę, o dziełu, zlecenia, pośrednictwa, przechowania, przyjęcia do hotelu) Umowy o charakterze spekulacyjnym i losowym (umowę o spółki, renty, dożywocia, umowa gry i zakładu) Umowy i czynności służące do zabezpieczenia zobowiązań (przekaz, ugoda, poręczenie) Koreferent projektu Ludwik Domański uważał, że podział umów w Kodeksie Zobowiązań opiera się na kryterium przedmiotowym na cechach charakterystycznych poszczególnych umów: o Umowy majątkowe (sprzedaż, darowizna zamiana) o Umowy o świadczenie usług Najwybitniejszy komentator Kodeksu Zobowiązań, guru francuskiej cywilistyki, jeden z najbardziej się liczących prawników w I połowie XX wieku (jego opinie były zwane wyrokiem ) - Auril Mazeaud - zachwycał się polskim Kodeksem Zobowiązań. Upowszechniło to wiedzę o polskich cywilistach i rozpowszechniło polski Kodeks Zobowiązań. Charakteryzował umowy w sposób zbliżony do Romana Longchamps de Berier. Poszedł tropem najważniejszego z autorów i ten pogląd Romana Longchamps de Berier należy uznać za najbardziej trafny był w końcu autorem kodeksu, a cała reszta to jest spekulacja. Podobna charakterystyk ę umów po wojnie przedstawił Stefan Grzybowski. Stwierdzał podobieństwo do BGB. Kodeks Zobowiązań był jednym z najwybitniejszych osiągnięć polskiej cywilistyki i wkładem w europejskie prawo zobowiązań. Główni twórcy: Ernest Till, Roman Longchamps de Berier, Ludwik Domański (wychowany na szkole francuskiej). Henryk Konic. Twórcy kodeksu bardzo świadomie wybrali formę ewolucyjną nie chcieli tworzyć od podstaw całego prawa. To nie byłą prosta kompilacja uwzględniano najnowsze trendy rozwojowe System niemiecki przedmiotowy. System francuski podmiotowy. Polski system mieszany. Dzieło twórczo rozwijające ważne zasady i ważne założenia. Cechą charakterystyczną tendencja uspołeczniania prawa zobowiązań ochrona strony słabszej ekonomicznie. Dano sędziemu wyraźną możliwość oceny rzeczywistego stanu i możliwość ingerencji w treść umowy możliwość rozwiązania umowy. Podkreślenia wymagają wszystkie zasady. Uwzględniono także postęp techniczny i nowe środki komunikacji, nowe sposoby zawierania umów, nowe narzędzia odejście od XIX wiecznych zasad i klasycznego prawa obligacyjnego. Nie dało się całkowicie tych zasad ominąć. Ograniczenia służące ochrony strony słabszej. Kodeks nie objął całego prawa obligacyjnego ze względu na doniosłość społeczno-gospodarczą innych gałęzi i ich związek z innymi dziedzinami prawa podjęto taką decyzję. Po II wojnie światowej kodeks obowiązywał. Podlegał ujednolicaniu prawa w Polsce. Kilkakrotnie nowelizowany i zastąpiony kodeksem z roku. Uchylono jego moc obowiązującą, jednak wiele z tego dawnego kodeksu pozostało - wiele przepisów skopiowano. Prawo handlowe Pozostaje w związku z prawem obligacyjnym. Od XIX wieku zaczęto ujmować w formę odrębnych kodeksów. Wzór francuskiego Code de Commerce ważny moment rozwojowy prawa handlowego w Europie w ogóle. Na przełomie XIX i XX wieku odrębne kodeksy miały Niemcy, Austria, Węgry, Portugalia, Rumunia. W XX wieku z tego odrębnego kodyfikowania prawa handlowego rezygnowano. A przepisy prawa handlowego umieszczano w jednolitych kodeksach cywilnych. Wzorcem włączania przepisów prawa handlowego do kodeksu cywilnego stała się Szwajcaria w 1907 roku, a także Włochy.

17 17 Mateusz Popiel W dziedzinie prawa handlowego potrzeba ujednolicenia i skodyfikowania prawa była widoczna. Traktowano to jako zadanie priorytetowe. Przyjęto koncepcje, że ta kodyfikacja prawa handlowego powinna postępować niezależnie od prac nad ogólnym kodeksem cywilnym. Pierwsze praca nad Kodeksem Handlowym zaczęły się przed powstaniem Komisji Kodyfikacyjnej, a potem kontynuowano je w Sekcji Prawa Handlowego. Referentami byli Aleksander Doliński (Lwów) i Antoni Burski (Kraków) W 1927 roku przedstawiono projekt całego Kodeksu Handlowego opartego na wzorach Włoskich. Komisja Kodyfikacyjna w dalszych pracach nie uwzględniała jednak tego projektu i skoncentrowała się na innych zadaniach prace nad prawem wekslowym i czekowym, przepisy o domach składowych, spółkach akcyjnych, spółkach z ograniczoną odpowiedzialnością wprowadzone w życie osobno mocą odrębnych rozporządzeń prezydenta. W miedzy czasie zmarli obaj referenci. Nowy referent Tadeusz Dziurzyński (dziekan WPiA UJ), który przy pomocy innych krakowskich prawników opracował ten projekt. Wrzesień 1933 roku ostateczny projekt. Kodeks wprowadzony od 1 lipca 1934 roku mocą rozporządzenia Prezydenta RP. Do Kodeksu Handlowego włączono wcześniej opracowane przepisy o domach składowych i o spółkach akcyjnych. Włączono także przepisy o sprzedaży na raty. Całość stanowić miały jako tzw. I część Kodeksu Handlowego. Poza kodeksem znajdowała się liczna grupa ważnych przepisów przepisy o organizacji giełd, ustawa o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji. Prawo bankowe (1928), prawo patentowe, wekslowe i czekowe nie planowano włączenia ich do Kodeksu Handlowego, ale planowano II i III części Kodeksu Handlowego prawo ubezpieczeniowego i prawo morskie, prawo rzeczne, jednak prac nigdy nie ukończono. Kodeks Handlowy podobnie, jak Kodeks Zobowiązań również był oceniany wysoko. Wzorcowo skonstruowany pod względem technicznym i prawnym. Zarzucano twórcom, że w zbyt wielu wypadkach wzorowano się na niemieckim prawie handlowym z 1928 roku, ale były to nieuzasadnione zarzuty nie było to bierne powtórzenie, a raczej twórcze ich rozwinięcie. Nie była to kompilacja i recepcja innych kodeksów zaborczych. Kodeks Handlowy dzielił się na dwie księgi: o Księga I - O kupcu. Także przepisy o różnych rodzajach spółek o Księga II - Czynności handlowe. Wprowadzono domniemanie, że czynności prawne kupca związane z prowadzeniem przez niego przedsiębiorstwa jest czynnością handlową. Definiowało to prawo handlowe. W nowym ujęciu prawo handlowe było szczególnym prawem kupców prowadzących czynności handlowe. Prawo handlowe prawem kupców związanym z prowadzonym przez nich przedsiębiorstwem. Pojęcie kupca elastyczne kryterium gospodarcze. Dwie grupy kupców: o Kupcy rejestrowi. Konieczne dla rozpoczęcia prowadzenia działalności wpis do rejestru handlowego w sądzie. Większość przepisów w KH dotyczyła kupców rejestrowych o Kupcy nierejestrowi. Wpis nie był wymagany, formalności znacznie mniejsze. Zdecydowana większość przedsiębiorstw. Wiele postanowień Kodeksu Handlowego modyfikowała przepisy Kodeksu Zobowiązań. Wprowadzono zasadę, iż w braku przepisu określającego sytuację obowiązywać mają normy prawa obligacyjnego. W sytuacjach nieuregulowanych sytuacje z Kodeksu Zobowiązań, co wcale nie oznaczało subsydiarności Kodeksu Handlowego. Po II Wojnie Światowej Kodeks Handlowy nie był stosowany nie było praktycznej możliwości stosowania kodeksu. Do połowy lat osiemdziesiątych XX wieku dokonano pierwszych zmiany w systemie społecznogospodarczym, uwolniono obrót gospodarczy, a Kodeks Handlowy wrócił do praktyki. Uchylony Kodeks Handlowy w roku 2000 (Kodeks Spółek Handlowych).

18 18 Mateusz Popiel Prawo rodzinne Osobowe prawo małżeńskie. Jeśli chodzi o osobowe prawo małżeński, to mieliśmy na ziemiach polskich wielką obfitość wszystkie rodzaje systemów funkcjonowały na ziemiach polskich: o System laicki (BGB), a wcześniej Kodeks Napoleona ( ) Spory reguluje państwo poprzez swoje organy i sądownictwo o System wyznaniowy Królestwo Polskie od 1836 roku, a także ziemie wschodnie Jurysdykcja sądów wyznaniowych o System mieszany ziemie dawnego zaboru austriackiego wprowadzony przez ABGB Spisz i Orawa po 1922 roku - nowożeńcy mogli wybrać albo laicki węgierski, albo według systemu mieszanego z BGB. Bo chociaż przepisy BGB rozciągnięto na Spisz i Orawę, to jednak pewne furtki zostawiono. Różnice miedzy systemami? Podległość sądom. Zawarcie małżeństwa determinuje z jakim systemem mamy do czynienia. Ustanie małżeństwa czy jest dopuszczalne przez rozwód mówimy o charakterystyce na płaszczyźnie ogólnej to zależy od wyznania, więc nie jest to element charakteryzujący. System wyznaniowy na ziemiach Królestwa Polskiego i ziemie centralne mamy ponad połowę ludności zawierająca w systemie wyznaniowym i mogącą uzyskać rozwód (Żydzi) Jedna instytucja wspólna w skali całej Europy instytucja separacji każdy system tę instytucję przewidywał, tyle, że możliwe były różne rozwiązania systemowe. Mogła występować zamiast rozwodu. W wyznaniu rzymsko-katolickim separacja zastępowała rozwód, w innych poprzedzała rozwód, a w jeszcze innych systemach separacja występowała obok rozwodu. Obowiązywanie różnych systemów prawa małżeńskiego było zjawiskiem bardzo negatywnym rozwód. Szkodliwe społecznie było to, iż na części terytorium był dopuszczalny rozwód, a w innych zależał od wyznania, a w jeszcze innych nie był możliwy prowadziło to do poszukiwania luk w prawie turystyka rozwodowa (jak ktoś chciał się rozstać, to się rozstał z Warszawy katolik przenosił się do Poznania). W marcu 1920 roku rozpoczęto dyskusję nad zasadami prawa małżeńskiego (Władysław Leopold Jaworski). Rozwiązania zbliżone do rozwiązań zawartych w Konkordacie miedzy Stolicą Apostolską, a Rządem polskim. W. L. Jaworski zaproponował, by dać nupturientom możliwość wyboru formy małżeństwa przed duchownym, lub przed Urzędnikiem Stanu Cywilnego (rewolucyjna propozycja). Dalsze koncepcje: o Zaproponował dopuszczalność rozwodu, jako zasadę prawa małżeńskiego o Mocne zaakcentowanie równości małżonków w stosunkach prywatno-prawnych o Rozdzielność majątkową Większość członków poparła fakultatywna formę zawarcia związku małżeńskiego. Odrzucono nieważność małżeństwa, jako niewpisanie do rejestru Urzędu Stanu Cywilnego. Korzystniej uważano jest uznać za ważnie zawarte małżeństwa niewpisane do rejestru. Większość Komisji Kodyfikacyjnej opowiedziała się za dopuszczalnością rozwodów - dopuszczono rozwody dobrowolne, ale poprzedzone długą i żmudną procedura dowodową z konieczną separacją, ale wykluczono rozwody dobrowolne. Równouprawnienie małżonków w sferze prywatnoprawnej Władysław Leopold Jaworski zwrócił się do Episkopatu z pytaniem, co oni sądzą o fakultatywnej formie ślubu uzyskał odpowiedź, że Kościół wypowie walkę laicyzowaniu i bolszewicyzowaniu małżeństwa. Więc zdecydowano się na odłożenie prac nad prawem małżeńskim osobowym. W 1924 roku na posiedzeniu parlamentarnych komisji prawniczych Franciszek Ksawery Firich nie chce brać na siebie odpowiedzialności za wybuch niepokojów wyznaniowych w przypadku zajęcia się osobowym prawem małżeńskim i Komisja Kodyfikacyjna odkłada prace na później. Ale nie dotrzymał słowa i Komisja Kodyfikacyjna zmuszona naciskami rządu wróciła do prac w związku z pracami do zawarcia Konkordatu.

19 19 Mateusz Popiel Na referenta wybrano Karola Lutostańskiego. Ustalono węższy skład Podkomisji Prawa Osobowego Małżeńskiego chodzi o to, aby dobrali się ludzie dyskretni. Karol Lutostański główny moderator prac Komisji Kodyfikacyjnej był prawnikiem wszechstronnie wykształconym szerokie kontakty prawnicze, współpracował z Uniwersytetami w Paryżu. Przykładał wielką wagę do poufności. Część prac przeniósł do swojej willi w Konstancinie. Do lipca 1925 roku Komisja działała w warunkach absolutnej poufności do opinii społecznej nie przedostały się żadne fakty. W 1925 roku projekt był gotowy do I czytania. W 1926 roku nastąpiło II czytanie projektu. Komisja nie opublikowała projektu drukiem chodziło o to, aby nie doszło do zbyt głośnej publicznej dyskusji. Tajemnica była na tyle wielka, że Władysław Leopold Jaworski nawet nie wiedział na jakim etapie prac Komisja się znajduje. Tekst projektu został ustalony w 1927 roku. Dalej Komisja Kodyfikacyjna postanowiła grać na zwłokę i nie publikować projektu. Dyskusje przeniesiono na pograniczne problemy. Zaczęto się zastanawiać nad wyodrębnianiem prawa małżeńskiego od reszty prawa rodzinnego. W 1929 roku ostatecznie uchwalony projekt został przesłany do Ministerstwa Sprawiedliwości. W 1931 roku projekt ujrzał światło dzienne opublikowany drukiem. Rozpętało się piekło burzliwa dyskusja. Projekt natychmiast potępiony przez władze kościelne największych związków religijnych w Polsce. Krytycznie Episkopat, Prawosławie, zjazd Rabinów. Nie wystąpił przeciwko projektowi tylko kościół Ewangelickoaugsburski, ale i nie poparł projektu. Najostrzejsza krytyka ze strony kościoła katolickiego. W 1926 roku została opracowana i ogłoszona odezwa biskupów domagająca się zapewnienia katolikom sakramentalnego charakteru małżeństwa. W 1931 roku arcybiskup August Hląd określił projekt, jako bolszewicki. Broszury ks Stanisława Trzeciaka Talmud, Bolszewizm i projekt kodeksu prawa małżeńskiego Kontrprojekt prof. Uniwersytetu Adama Mickiewicza w Poznaniu Zygmunta Lisowskiego. Dobry projekt, tłumaczony i cytowany w literaturze europejskiej. Uznany przez Watykan za jeden z lepszych projektów w Europie i biskupi poparli otwarcie ten projekt. Juliusz Makarewicz został usunięty z Polskiego Stronnictwa Chrześcijańskiej Demokracji tylko za to, że podczas głosowania nad projektem w Komisji Kodyfikacyjnej wstrzymał się od głosowania zamiast głosować przeciw. Projekt dobry, ale nie było w nim nic wyjątkowego w porównaniu z innymi projektami w ówczesnej Europie. Dużą wartość naukową mają uzasadnienia do projektu. W motywach projektu ostra krytyka koncepcji traktowania małżeństwa, jako czystej umowy oderwanej od rzeczywistości społecznej. Komisja uważała, że w prawie małżeńskim powinny być uwzględnione podstawowe zasady Konstytucji Marcowej. Założenie jednolitości prawa małżeńskiego równość małżonków wobec prawa. Interpretowano zasadę ochrony wolności praw obywatelskich w prawie małżeńskim miała fundamentalne znaczenie w pewnymi ograniczeniami (ograniczenia jeśli chodzi o zawarcie małżeństwa). Ustalanie zakres obowiązków przy równości wobec prawa pewne ograniczenia były. Zarzucano projektowi łatwość w rozwiązywaniu małżeństwa, a jedną podstaw kodeksu była trwałość związku małżeńskiego (konieczne kolejne etapy zmierzające do rozwodu). Instytucja zaręczyn (Rosyjski Ukaz o małżeńskie, przepisy niemieckie, zasady z kodeksu szwajcarskiego). Ważność zaręczyn zależała od zdolności stron do zawarcia małżeństwa (znaczenie umowy zaręczyn wykluczanie żądania zawarcia małżeństwa przyznano narzeczonej, która zaszła w ciąże prawo żądanie praw majątkowych na równi z żona rozłączoną (separowana, rozwiedziona) w razie śmierci lub porzucenia bez słusznych powodów mogła się domagać obowiązku alimentacyjnego).

20 20 Mateusz Popiel Kazus 1 Proszę udzielić porady prawnej spadkobiercy (synowi) Jana Iksińskiego: Jak Iksiński, autor popularnych powieści romansowych, zawarł w 1920 r. ze swym przyjacielem Janem Igrekowskim umowę o przekazaniu praw autorskich do swej pierwszej powieści z 1875 r. Wielka miłość. Umowa opierała się na ustnych ustaleniach i nigdy nie nadano jej formy pisemnej. Po śmierci pisarza 15 listopada 1926 r. okazało się, że jedynym spadkobiercą, ustanowionym w drodze ważnego testamentu jest jego syn Adam. Adam Iksiński w połowie 1927 r. nabył w księgarni w Warszawie opublikowaną przez krakowskie wydawnictwo książkę Wielka miłość, napisaną jak wynikało z okładki przez przyjaciela jego zmarłego ojca, Jana Igrekowskiego. Ze zdumieniem odkrył, że pozycja jest identyczna z pierwszą powieścią jego ojca. Publikowaną ponad 50 lat temu pod identycznym tytułem. Zażądał w związku z tym od Jana Igrekowskiego wycofania nakładu, zaprzestania publikowania pod własnym nazwiskiem cudzych dzieł oraz odszkodowania w wysokości 10 tysięcy złotych. Jan Igrekowski odrzucił te żądania twierdząc, że: 1. Zawarł z nieżyjącym autorem ważną umowę o przeniesieniu praw autorskich, a zatem ma prawo do publikowania książki pod własnym nazwiskiem i czerpania zysków z honorarium autorskiego oraz innych należnych tantiem. 2. Stwierdził ponadto, iż nawet gdyby taka umowa nie została zawarta, to i tak autor nie żyje, a od opublikowania powieści upłynęło ponad 50 lat i w związku z tym ewentualna ochrona praw autorskich wygasła. 3. Twierdził również, że prawami tego rodzaju nie można dysponować na wypadek śmierci, a zatem ustanowienie syna Jana Iksińskiego jedynym spadkobiercą nie ma znaczenia prawnego. Udzielając porady, proszę odnieść się zwłaszcza do następujących problemów: 1. Czy spadkobiercy służy ochrona prawna i z jakiego tytułu (podstawa prawna)? Czy może żądać odszkodowania? Do jakiego sądu lub organu powinien zgłosić swe żądanie (i w jakiej formie)? 2. Czy prawami autorskimi można rozporządzać i przenosić na inne osoby? Należy zwrócić uwagę na czynności i między żyjącymi oraz na wypadek śmierci oraz ich ewentualną formę. 3. Charakterystyka praw autorskich 4. Należy rozważyć (opierając się na właściwej podstawie prawnej) argumenty Jana Igrekowskiego. Porada powinna przybrać formę opinii sporządzonej dla Adama Iksińskiego i zawierać dane osoby sporządzającej, miejsce i datę sporządzenia, cel sporządzenia oraz udokumentowane przepisami prawa ewentualne orzecznictwem rozstrzygniecie podstawowych problemów i sugestię ich rozwiązania (Wskazanie drogi prawnej). Moje rozwiązanie (Mateusz Popiel): Na wstępie muszę zaznaczyć, że brak w kazusie pełnych informacji o stanie faktycznym, gdyż powinno być podane miejsce zawarcia umowy pomiędzy Janem Igrekowskim, a autorem utworu Wielka miłość tak, aby określić właściwe prawo do zastosowania w tej transakcji. Gdyż moim zdaniem powinno mieć tutaj zastosowanie prawo miejsca i czasu zawarcia transakcji czyli rok 1920 i miejsce nieokreślone. W braku takich danych przyjmuję, że będzie mieć zastosowanie Ustawa o prawie autorskiem z 1926 roku (Podana w rozwiązaniu ustawa o Prawie autorskim to ustawa ujednolicona rozporządzeniem Prezydenta RP z 1935 roku, podana przez panią prof. na wykładzie).