Arkadiusz Sobczyk. Problem horyzontalnego działania praw jednostki w orzecznictwie sądów pracy

Transkrypt

1 Arkadiusz Sobczyk Problem horyzontalnego działania praw jednostki w orzecznictwie sądów pracy

2 Kodeks pracy a Konstytucja RP - tzw. podstawowe zasady prawa pracy zawarte w kodeksie pracy stanowią odzwierciedlenie norm konstytucyjnych; - Zasady prawa pracy bardziej socjalne niż Konstytucja RP? a. prawo do pracy (art. 10 KP) wolnośd pracy (art. 65 ust. 1 Konst.) b. wynagrodzenie godziwe (art. 13 KP) wynagrodzenie minimalne (65 ust. 3 Konst.) - paostwo adresatem ustawy (art. 10, 13 KP).

3 Prywatnoprawna koncepcja prawa pracy - Prawo pracy a prawo konsumenckie - ingerencja ustawodawcy służy ochronie słabszej strony kontraktu (np. SK 48/03); - Osoby prywatne; - Zobowiązaniowy charakter stosunku pracy (art. 22 K.P.) ; - Umowa i ograniczona wprawdzie ale jednak wolnośd kontraktowania; - Równorzędnośd stron (wszak istnieje zakaz pracy przymusowej).

4 Monistyczna koncepcja stosunku pracy - w polskiej doktrynie prawa i orzecznictwie dominuje koncepcja tzw. monistycznego stosunku pracy. Kodeks pracy jako ogólne warunki stanowi umowy o pracę poprzez zastosowanie art. 56 k.c. (w zw. z art. 300 KP) - pluralistyczna koncepcja prawa pracy przyjmująca, że występuje wiele elementarnych stosunków pracy o różnym charakterze jest pomijana, zwłaszcza, że nigdy nie określiła charakteru prawnego konkretnych stosunków elementarnych.

5 Naleciałości historyczne prawa pracy a ograniczenia doktrynalne - Brak powiązania z teorią socjalnych praw człowieka; - Oderwanie od konstytucyjnych praw i wolności pracodawcy (pracowniczo centryzm) - brak dyskusji z poziomu art. 31 i 64 Konstytucji oraz zasady subsydiarności i proporcjonalności; - Nieobecnośd (nieznajomośd?) idei solidaryzmu społecznego; - Krytyka doktryn zachodnich (np. koncepcji wspólnoty zakładu pracy) jako przejaw sukcesu polskiej myśli prawniczej, a przez to zaniechanie badao w tym kierunku.

6 Publiczne prawo pracy 1. Publiczne zasady - prywatne normy? 2. Socjalne prawa człowieka a prywatne obowiązki pracodawcy? 3. Związki zawodowe czy związkowa reprezentacja pracowników? 4. Czy w prawie pracy obowiązuje zasada wolności umów? 5. Obowiązek równego traktowania jako obowiązek władzy. 6. Obowiązki wspólnotowe (przeciwdziałanie, informowanie, zapewnianie warunków, karanie za naruszenie BHP), 7. Prawo zakładowe i jego twórcy (art. 7 u. o. z. z.).

7 Czyja jest praca (miejsca pracy)? 1. Czy publiczne prawo do pracy (wolnośd pracy) dotyczy przestrzeni prywatnej? 2. Praca nie jest towarem (MOP) 3. Czy przedmiotem umowy o pracę jest zobowiązanie do wykonywania pracy za wynagrodzeniem czy też rozstrzygnięcie o wolności pracy (umowa o pracę jako umowa prawa administracyjnego)? 4. Czy stosunek pracy jest zobowiązaniowy z tego powodu, że wynika z umowy (nie zawsze!!!) czy dlatego, że tak stanowi ustawa (art. 22 KP).

8 Błąd teorii monistycznej Umowa o pracę nie jest źródłem socjalnych praw człowieka (praw pracowniczych), ale zdarzeniem prawnym, z którym ustawa wiąże nabycie takich praw. Prawa pracownika wynikają z ustawy a nie z umowy.

9 Orzecznictwo SN a Prawa Jednostki 1. Art. 2 Konstytucji - ocena prawa zakładowego z pozycji zasady proporcjonalności; 2. Art. 18 Konstytucji nadużycie prawa a rozwiązanie umowy terminowej z kobietą, po ustanie ochrony wynikającej z macierzyostwa prawo pracodawcy czy jego kompetencja? 3. Art. 20 oraz 22 Konstytucji - podkreślenie prawa pracodawcy do autonomicznego określania potrzeby redukcji z przyczyn ekonomicznych - prawo pracodawcy czy jego kompetencja? ; Art. 30 Konstytucji - obowiązek poszanowania godności jako źródło obowiązków pracodawcy;

10 Orzecznictwo SN a Prawa Jednostki 4. Art. 24 Konstytucji, bywa wskazywany przez SN jako uzasadnienie dla ochrony stabilności zatrudnienia poprzez zryczałtowane odszkodowania a co z pracą pracodawcy? Heinrich Bety, ekonomista 1845; Lorenz Diefenbach, pastor, filolog, członek Berlioskiej Akademii Nauk, Art. 30 Konstytucji - obowiązek poszanowania godności jako źródło obowiązków pracodawcy;

11 Orzecznictwo SN a Prawa Jednostki 5. Art. 32 Konstytucji bezpośrednie przeniesienie definicji wypracowanych przez TK to praktyki prawa pracy równośd a prawo prywatne?; 6. Art. 68 Konstytucji stanowiący o prawie obywateli do ochrony zdrowia obowiązek pracodawcy zapewnienia pracownikom określonych pomieszczeo higieniczno - sanitarnych, w tym także palarni; 7. Art. 65 ust. 1 Konstytucji - przepisy k.p. dotyczące umów o zakazie konkurencji są wyjątkiem od zasady wolności pracy - tylko dla Sądu Pracy, albowiem Izba Cywilna SN widzi to inaczej V CSK 30/13

12 Orzecznictwo TK a publiczne prawo pracy TK 38/04., że w sferze stosunków pracowniczych ograniczenia autonomii woli stron są natomiast, ze względu na tendencje ochronne pracownika, na tyle silne, że dyskusyjne może byd samo twierdzenie, że w tej sferze obowiązuje jeszcze zasada wolności umów jako zasada kierunkowa. To bowiem nasycenie stosunków pracy elementami publicznoprawnymi oraz szeroki zakres regulacji imperatywnych, którymi posługuje się ustawodawca - sprawiły, że dominująca częśd doktryny nie zalicza już prawa pracy do prawa prywatnego.

13 Orzecznictwo TK z dnia 22 maja 2013 r. (P 46) dot. tzw. odszkodowao uzupełniających - wadliwe wypowiedzenie lub rozwiązanie umowy o pracę jest naruszeniem umowy, a w konsekwencji jego skutki prawne należy ocenid przez pryzmat art. 471 k.c. w zw. z art. 300 KP. - pracodawca ponosi odpowiedzialnośd kontraktową: a. niezależnie od winy (!!!) b. wypłaca odszkodowanie niezależnie od wystąpienia szkody (!!!)

14 Wnioski Wbrew rozpowszechnionym pozorom, prawo pracy jawi się jako prawo w dominującej części publiczne. Chod występują w nim oczywiście liczne elementy cywilnoprawne. Wyrażam jednak przekonanie, że dominującym rysem prawa pracy jest jednak jego charakter publicznoprawny. W tym zakresie zastosowanie optyki konstytucyjnej będzie niezmiernie szerokie. Tyle tylko, że nie będzie to już wymiar horyzontalny.

15 Dziękuję za uwagę