ISBN recenzja Prof. dr hab. Paweł Wiliński. redakcja wydawnicza, sład i łamanie Michał Staniszewski

Transkrypt

1

2

3

4

5 recenzja Prof. dr hab. Paweł Wiliński redakcja wydawnicza, sład i łamanie Michał Staniszewski projekt okładki i stron tytułowych Karolina Zarychta Publikacja sfinansowana z działalności statutowej Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Gdańskiego Copyright by Uniwersytet Gdański Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego ISBN wydawnictwo uniwersytetu gdańskiego ul. Armii Krajowej 119/121, Sopot tel./fax , tel wydawnictwo@ug.edu.pl Księgarnia internetowa:

6 Spis treści wykaz skrótów... 9 wstęp część pierwsza konsensualizm procesowy piotr karlik Konsensualizm w procesie karnym z perspektywy ostatnich zmian sławomir steinborn Porozumienia po przejściach konsensualizm procesowy w świetle zmian z lat barbara janusz-pohl Konsensualizm procesowy rozważania w kontekście koncepcji tzw. norm poprawczych adrian bartha Wniosek oskarżonego w trybie art. 338a ustawy Kodeks postępowania karnego a sprawność (szybkość) postępowania jurysdykcyjnego katarzyna firaza-ciupa Sprzeciw pokrzywdzonego w trybach konsensualnych. Wybrane zagadnienia marta kowalczyk-ludzia Przyznanie się podejrzanego do winy w trybie art. 335 i 387 k.p.k marek smarzewski Skutki uchylenia art. 80a k.p.k. przy rozszerzonych trybach konsensualnych i reformatoryjnym orzekaniu w postępowaniu apelacyjnym w świetle nowelizacji Kodeksu postępowania karnego z dnia 11 marca 2016 r marta werbel-cieślak Trudny i krótki żywot umorzenia restytucyjnego

7 Spis treści 6 część druga postępowanie przygotowawcze cezary kulesza Model postępowania przygotowawczego perspektywa obrony jerzy skorupka Model postępowania przygotowawczego perspektywa ustawodawcy małgorzata żbikowska Ustawowy i rzeczywisty model postępowania przygotowawczego po nowelizacji kodeksu postępowania karnego aneta kamińska-nawrot Kontradyktoryjność kosztem postępowania przygotowawczego niespełnione intencje dagmara gruszecka W kierunku prywatyzacji postępowania przygotowawczego jessica wysocka, anna just Analiza zasadności połączenia funkcji Ministra Sprawiedliwości i Prokuratora Generalnego czesław p. kłak Organy prowadzące śledztwo w znowelizowanym procesie karnym jacek potulski Przesłuchanie ofiary przestępstwa seksualnego w trybie art. 185c k.p.k. Pomiędzy ideą a rzeczywistością michał kurowski Udział osób trzecich w czynnościach procesowych w postępowaniu przygotowawczym i jego wpływ na zakres i sposób dokumentowania przebiegu czynności katarzyna rydz-sybilak Tajemnica śledztwa, ochrona zdrowia psychicznego, wyłączenie jawności rozprawy a prawo prasowe część trzecia postępowanie przed sądem i instancji dariusz świecki Przeprowadzanie dowodów na rozprawie głównej. Wybrane zagadnienia jakub kosowski Relacje pomiędzy rozprawą a posiedzeniem w świetle nowelizacji kodeksu postępowania karnego

8 Spis treści 7 małgorzata wąsek-wiaderek Prawo oskarżonego do realizowania obrony na rozprawie w świetle ostatnich zmian kodeksu postępowania karnego beata najman Nowe zasady zezwalania przedstawicielom środków masowego przekazu na dokonywanie utrwaleń obrazu i dźwięku z przebiegu rozprawy w świetle nowelizacji z dnia 10 czerwca 2016 r michał błoński Zaliczenie protokołów i dokumentów w poczet materiału dowodowego bez ich odczytywania jako wyjątek od zasady bezpośredniości, sprzyjający sprawności postępowania krzysztof nowicki Pisemne uzasadnienie wyroku sądu I instancji w ograniczonym zakresie rossana broniecka Uzupełnienie uzasadnienia wyroku uwagi natury ogólnej piotr rogoziński Uzupełnienie uzasadnienia zaskarżonego wyroku w trybie art. 449a k.pk. a zagadnienie gwarancji procesowych stron część czwarta środki zaskarżenia joanna brylak Początki apelacji w polskim procesie karnym cezary kulesza, dariusz kużelewski, katarzyna boratyńska, ewa kowalewska-borys, małgorzata mańczuk, katarzyna łapińska, izabela urbaniak-mastalerz Ewolucja polskiego modelu postępowania odwoławczego w sprawach karnych w świetle zasad rzetelnego procesu maciej fingas Prekluzja dowodowa w postępowaniu odwoławczym na tle zmian modelu postępowania jurysdykcyjnego wprowadzonych przez ustawę nowelizującą z dnia 11 marca 2016 r marek swarcow Dopuszczalność powoływania nowych faktów i dowodów w postępowaniu odwoławczym w kodeksie postępowania karnego po zmianach ustawy procesowej z dnia 11 marca 2016 r

9 Spis treści 8 magdalena komar-zabłocka Rola przedstawiciela procesowego w postępowaniu apelacyjnym w kontekście ostatnich nowelizacji zagadnienia wybrane anna grochowska-wasilewska, łukasz malinowski Skarga na wyrok sądu odwoławczego jako nowy nadzwyczajny śodek zaskarżenia uwagi na tle art k.p.c wojciech jasiński Efektywnośc skargi na przewlekłość postępowania uwagi na tle wyroku ETPC w sprawie Rutkowski i inni przeciwko Polsce część piąta europejska współpraca sądowa w sprawach karnych martyna kusak Minimalne standardy gromadzenia dowodów w sprawach karnych w UE jako sposób wzmacniania ich wzajemnej dopuszczalności arkadiusz lach Europejski nakaz dochodzeniowy część szósta varia paweł czarnecki Aparat intertemporalny w nowelizacjach kodeksu postępowania karnego próba poszukiwania optymalnego modelu agnieszka orfin Czy polski proces karny jest kosztowny? Kilka uwag o sprawności postępowania karnego i jego kosztach hanna paluszkiewicz, olaf włodkowski Zmiany w prawie karnym skarbowym uwagi na tle ostatnich nowelizacji ewelina kusowska Przedmiot odpowiedzialności dyscyplinarnej a koncepcja wspólnej procedury dyscyplinarnej autorzy

10 Wykaz skrótów EKPC k.k. k.k.s. k.k.w. k.p.c. k.p.k. k.p.w. k.w. StPO Akty prawne Konwencja o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności sporządzona w Rzymie 4 listopada 1950 r. (Dz. U. z 1993 r. Nr 61, poz. 284 ze zm.) ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks karny (tekst jedn.: Dz. U. z 2018 r., poz. 1600) ustawa z dnia 10 września 1999 r. Kodeks karny skarbowy (tekst jedn.: Dz.U. z 2017 r., poz ze zm.) ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks karny wykonawczy (tekst jedn.: Dz. U. z 2018 r., poz. 652 ze zm.) ustawa z dnia 17 listopada 1964 r. Kodeks postępowania cywilnego (tekst jedn.: Dz. U. z 2018 r., poz ze zm.) ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks postępowania karnego (tekst jedn.: Dz. U. z 2017 r., poz ze zm.) ustawa z dnia 24 sierpnia 2001 r. Kodeks postępowania w sprawach o wykroczenia (tekst jedn. Dz. U. z 2018 r., poz. 475 ze zm.) ustawa z dnia 20 maja 1971 r. Kodeks wykroczeń (tekst jedn.: Dz. U. z 2018 r., poz. 618 ze zm.) Strafprozessordnung (niemiecki kodeks postępowania karnego) (tekst jedn.: BGBl. I 1987, s. 1074) TFUE Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej z 25 marca 1957 r. (Dz. Urz. UE C 83 z 30 marca 2010 r., s. 47) Urzędy, organizacje i instytucje ETPC SA SN SO TK Europejski Trybunał Praw Człowieka sąd apelacyjny Sąd Najwyższy sąd okręgowy Trybunał Konstytucyjny

11 Czasopisma i publikatory Dz. U. Dz. U. Dz. Urz. MS Cz.PKiNP GSP KZS Legalis LEX NP OSA OSNC OSNKW OSNwSK OSNPG OSP OTK OTK-A PiP Pr.w Dział. Prok. i Pr. PS RPEiS WPP ZNUJ ZStW Dziennik Ustaw Dziennik Urzędowy Dziennik Urzędowy Ministra Sprawiedliwości Czasopismo Prawa Karnego i Nauk Penalnych Gdańskie Studia Prawnicze Krakowskie Zeszyty Sądowe System Informacji Prawnej wydawnictwa C.H. Beck System Informacji Prawnej wydawnictwa Wolters Kluwer Nowe Prawo Orzecznictwo Sądów Apelacyjnych Orzecznictwo Sądu Najwyższego. Izba Cywilna Orzecznictwo Sądu Najwyższego. Izba Karna i Wojskowa Orzecznictwo Sądu Najwyższego w Sprawach Karnych Orzecznictwo Sądu Najwyższego. Prokuratura Generalna Orzecznictwo Sądów Polskich Orzecznictwo Trybunału Konstytucyjnego Orzecznictwo Trybunału Konstytucyjnego. Seria A Państwo i Prawo Prawo w Działaniu Prokuratura i Prawo Przegląd Sądowy Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny Wojskowy Przegląd Prawniczy Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego Zeitschrift für die gesamte Strafrechtswissenschaft

12 Wstęp VII Ogólnopolski Zjazd Katedr Postępowania Karnego odbył się w Gdańsku i Sopocie w dniach 2 4 czerwca 2016 r. Został on zorganizowany przez Katedrę Prawa Karnego Procesowego i Kryminalistyki Uniwersytetu Gdańskiego, która w ten sposób podjęła próbę podtrzymania po kilkuletniej przerwie od ostatniego zjazdu w Łodzi w 2011 r. idei regularnych spotkań całego środowiska karnistów procesualistów. Jednocześnie organizatorzy powrócili do tradycji numerowania zjazdów, w konsekwencji gdański zjazd został oznaczony jako siódmy. Warto zatem w tym miejscu przypomnieć, że wcześniej odbyły się następujące zjazdy: I. Karpacz, 8 10 marca 1966 r., zorganizowany przez Katedrę Postępowania Karnego Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu 1, II. Lublin i Kazimierz, września 1986 r., zorganizowany przez Katedrę Postępowania Karnego Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie 2, III. Kazimierz Dolny, 10 września 1997 r., zorganizowany przez Katedrę Postępowania Karnego Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie 3, IV. Kraków, września 2008 r., zorganizowany przez Katedrę Postępowania Karnego Uniwersytetu Jagiellońskiego 4, 1 Zob. B. Kowalska, Sprawozdanie: Konferencja przedstawicieli katedr postępowania karnego, Gazeta Sądowa i Penitencjarna 1966, nr 6, s Zob. A. Klonowiecka-Milart, I. Nowikowski, Sprawozdanie: II Zjazd Zakładów (Katedr) Postępowania Karnego (Lublin, Kazimierz, IX 1986), PiP 1987, z. 4, s Zjazd miał miejsce trzeciego dnia konferencji naukowej dotyczącej nowego kodeksu postępowania karnego. Zob. E. Kruk, Sprawozdanie: Konferencja naukowa na temat nowego kodeksu postępowania karnego (Lublin - Kazimierz n/wisłą, 8 10 września 1997 r.), Prok. i Pr. 1997, nr 11, s. 169; K. Dudka, Sprawozdanie: Konferencja naukowa poświęcona nowemu kodeksowi postępowania karnego oraz III Zjazd katedr (zakładów) postępowania karnego (Lublin-Kazimierz Dolny, 8 10 IX 1997), PiP 1998, z. 2, s Zob. M. Rusinek, M. Żak, Sprawozdanie Ogólnopolski Zjazd Katedr Postępowania Karnego (Kraków, IX 2008), PiP 2009, z. 5, s ; J. Kosowski, Sprawozdanie: Zjazd Katedr Postępowania Karnego (Kraków, IX 2008), Studia Iuridica Lublinensia 2010, nr 13, s ; J. Kanimir, Sprawozdanie: Zjazd Katedr Postępowania Karnego (Kraków, IX 2008), Palestra 2008, nr 11 12, s

13 12 Wstęp V. Olsztyn, września 2009 r. (wspólnie z Katedrami Kryminalistyki), zorganizowany przez Katedrę Procesu Karnego Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie, VI. Łódź, września 2011 r., zorganizowany przez Katedrę Postępowania Karnego i Kryminalistyki Uniwersytetu Łódzkiego 5. W gdańskim Zjeździe uczestniczyło łącznie ponad 160 osób. Wśród nich byli przedstawiciele wszystkich uniwersyteckich wydziałów prawa, Instytutu Nauk Prawnych PAN oraz uczelni niepublicznych, a także reprezentanci praktyki sędziowie Sądu Najwyższego i sądów powszechnych, prokuratorzy Prokuratury Krajowej i prokuratur podległych, adwokaci i radcowie prawni, przedstawiciele Biura Rzecznika Praw Obywatelskich. Patronat honorowy nad Zjazdem objęli Prezes Trybunału Konstytucyjnego prof. dr hab. Andrzej Rzepliński, Pierwsza Prezes Sądu Najwyższego prof. dr hab. Małgorzata Gersdorf, Prezes Sądu Najwyższego kierujący Izbą Karną prof. dr hab. Lech K. Paprzycki oraz Rzecznik Praw Obywatelskich dr Adam Bodnar. W uroczystym otwarciu Zjazdu uczestniczyli Rektor Uniwersytetu Gdańskiego prof. dr hab. Bernard Lammek, Rektor elekt UG prof. dr hab. Jerzy Gwizdała, Dziekan Wydziału Prawa i Administracji UG prof. dr hab. Jakub Stelina, Zastępca Rzecznika Praw Obywatelskich Stanisław Trociuk, Prezes Sądu Apelacyjnego w Gdańsku Anna Skupna, Wicedziekan Okręgowej Rady Adwokackiej w Gdańsku Marcin Derlacz, Prezydent Miasta Sopotu dr Jacek Karnowski i Dyrektor Wydawnictwa Wolters Kluwer Justyna Kossak 6. VII Ogólnopolski Zjazd Katedr Postępowania Karnego przypadł w okresie dość burzliwym dla polskiego ustawodawstwa karnego procesowego. W połowie 2015 r. weszła w życie ustawa z 27 września 2013 r. nowelizująca Kodeks postępowania karnego i szereg innych ustaw, która diametralnie zmieniła model postępowania jurysdykcyjnego w polskim procesie karnym, nadając mu zdecydowanie kontradyktoryjny charakter, odchodząc jednocześnie w wielu punktach od przestarzałych rozwiązań, których rodowód niejednokrotnie sięgał jeszcze reform procedury karnej z lat Planując Zjazd i inicjując przygotowania do niego, organizatorzy byli przekonani, że będzie on przede wszystkim skupiony na kontynuacji dyskusji naukowej dotyczącej tzw. wielkiej reformy, którą środowisko naukowe w ożywiony sposób prowadziło od kilku lat, a także na dokonaniu pierwszych ocen dotyczących funkcjonowania nowych unormo- 5 B. Piechota, M. Zbrojewska, Sprawozdanie ze Zjazdu Katedr Postępowania Karnego (Łódź, IX 2011), Palestra 2012, nr 1 2, s ; B. Dudzik, J. Kosowski, Sprawozdanie ze Zjazdu Katedr Postępowania Karnego pt. Funkcje procesu karnego z uwzględnieniem aspektu prawa karnego skarbowego i europejskiego (Łódź, IX 2011), Studia Iuridica Lublinensia 2011, nr 16, s Zob. szerzej M. Fingas, Sprawozdanie z VII ogólnopolskiego zjazdu katedr postępowania karnego (Gdańsk Sopot, 2 4 VI 2016), PiP 2017, z. 1, s

14 Wstęp 13 wań. Tymczasem ukonstytuowanie się pod koniec 2015 r. nowego parlamentu oraz zmiana rządu skutkowały koniecznością szybkiego zrewidowania przyjętych założeń. Opracowana w ekspresowym tempie ustawa cofająca większość wprowadzonych w 2015 r. zmian była niemal w równym stopniu wydarzeniem bez precedensu w historii polskiego prawa karnego procesowego, jak reforma z lat Ta ostatnia wyróżniała się przede wszystkim tym, że zarówno jej opracowaniu, jak i wejściu w życie towarzyszyła szeroka debata teoretyków i praktyków procedury karnej o skali porównywalnej chyba tylko z dyskusjami prowadzonymi podczas prac nad kodeksami karnymi w latach 90. XX w., a w toku prac legislacyjnych rzeczywiście wykorzystano przede wszystkim za sprawą Komisji Kodyfikacyjnej Prawa Karnego ustalenia nauki prawa karnego procesowego. Wyjątkowa była również skala przygotowań mających na celu efektywne wdrożenie nowego ustawodawstwa w praktyce, przede wszystkim polegających na szkoleniach, seminariach, przygotowanych publikacjach naukowych i praktycznych. Precedensowy charakter choć całkowicie z odmiennych powodów miała także nowelizacja przyjęta 11 marca 2016 r., która weszła w życie 15 kwietnia 2016 r. Jej twórcy, opierając się na sobie wyłącznie znanych założeniach, arbitralnie odrzucili ustalenia nauki prawa oraz pracę włożoną w przygotowanie reformy z lat Trudno bowiem za przekonujący argument uznać hasło, że reforma wprowadzająca kontradyktoryjność okazała się klapą. Zdanie to było bowiem prawdziwe w takim samym stopniu, jak stwierdzenie, że reforma jest sukcesem. Trudno bowiem odpowiedzialnie oceniać efekty wprowadzonych zmian po kilku zaledwie miesiącach od ich wejścia w życie, tym bardziej że kształt regulacji intertemporalnej powodował, iż stosowanie szeregu nowych przepisów w praktyce następowało stopniowo wraz z nowymi wnoszonymi do sądów aktami oskarżenia. W ciągu kilkunastu zaledwie tygodni przygotowano i uchwalono ustawę, która opierała się na prostym zaprzeczeniu zdecydowanej większości wprowadzonych w 2015 r. zmian. W tym kontekście szczególnie warte zauważenia jest, że twórcy owej kontrreformy w zasadzie nie zaproponowali żadnych nowych rozwiązań, które pozwoliłyby na zaradzenie zdiagnozowanym przecież od dawna problemom i bolączkom polskiego procesu karnego, a jedynie postanowili przywrócić większość poprzednich unormowań, nawet tych, które wprowadzone zostały jeszcze w okresie PRL i nawiązywały do wzorców radzieckich. Nie pierwszy i pewnie nie ostatni raz nauka musiała ustąpić innym celom, a na bolączki polskiego procesu karnego zaaplikowano nie rozwiązania oparte na wiedzy naukowej, ale metody bliższe homeopatii. Zamiast budowania rozwiązań na solidnych naukowych fundamentach, postanowiono sięgnąć po różnorakie, głównie znane już rozwiązania, bez zastanowienia się, czy są one jeszcze w stanie rzeczywiście przynieść poprawę sytuacji, zaś nieliczne nowe regulacje wprowadzono z kolei bez oglądania się na spójność systemu prawa karnego procesowego i modelu procesu.

15 14 Wstęp Oddawany właśnie w ręce Szanownych Czytelników tom wraz z opracowaniem Proces karny w dobie przemian. Część ogólna zawiera owoce VII Ogólnopolskiego Zjazdu Katedr Postępowania Karnego w postaci łącznie niemal 80 opracowań przygotowanych przez 90 autorów. Są to zarówno wersje pisemne referatów wygłoszonych podczas Zjazdu, jak też opracowania przedstawione wyłącznie w wersji pisemnej czy też będące reakcją na prowadzone w czasie Zjazdu debaty. Stanowią one z jednej strony próbę oceny kondycji polskiego procesu karnego, z drugiej zaś są też obrazem stanu polskiej nauki prawa karnego procesowego. Wszystkie one są jednak przede wszystkim świadectwem tego burzliwego czasu zmian w latach Podkreślić należy, że z opisanych powyżej względów uczestnicy Zjazdu Katedr, zwłaszcza autorzy referatów, niejednokrotnie stanęli przed trudnym zadaniem szybkiego reagowania na zmieniającą się rzeczywistość normatywną, bowiem do istotnych zmian stanu prawnego doszło w czasie, kiedy wystąpienia i teksty właśnie powstawały lub też już zostały opracowane. Między innymi z tego względu, jak również z uwagi na szeroki zasięg tematyczny, oba zbiory stanowiące całość materiałów Zjazdu nie są dziełem spójnym. Z uwagi na te specyficzne uwarunkowania nie było też możliwe odniesienie wszystkich opracowań do jednego konkretnego stanu prawnego. Poszczególne teksty w różnym stopniu bowiem uwzględniają zmiany, które dokonały się w latach r. Warto tu wspomnieć, że kolejne zmiany ustawowe zaszły już w okresie prac wydawniczych, co niektórzy autorzy starali się również uwzględnić. Niezależnie jednak od tego, czy konkretne opracowanie w pełni opiera się na aktualnym stanie prawnym, czy też zakotwiczone jest w określonym punkcie czasowym w przeszłości, należy pamiętać, że nawet poruszanie zagadnień i problemów, które w chwili obecnej nie odnoszą się do aktualnego stanu prawnego, nie oznacza wcale, że straciły one na znaczeniu, czy też mają wyłącznie historyczny wymiar. Nauka prawa nie polega przecież wyłącznie na podążaniu w ślad za nie zawsze rozsądnymi poczynaniami ustawodawcy i ich komentowaniu, lecz powinna mieć wymiar bardziej ogólny i perspektywiczny. Wyrażamy przekonanie, że nadal istnieje sens dyskusji nad kwestiami modelowymi, w tym dotyczącymi modelu postępowania przygotowawczego oraz jurysdykcyjnego, a także potrzeba analizy zagadnień, które nie znajdują obecnie wyrazu w normach prawnych. Niewątpliwie przyjdzie bowiem czas, kiedy ustawodawca powróci do prawdziwie reformatorskich działań. Przedstawiane opracowania mają stanowić wkład do debaty dotyczącej polskiego procesu karnego z jednej strony mają oceniać wprowadzone zmiany, zarówno z punktu widzenia efektywności realizacji celów procesu karnego, jak i pod kątem przestrzegania standardów demokratycznego państwa prawa i rzetelnego procesu, z drugiej zaś inicjować dyskusję nad możliwymi do przyjęcia w przyszłości rozwiązaniami i stanowić teoretyczną podbudowę dla przyszłego rozwoju polskiego procesu karnego.

16 Wstęp 15 Na zakończenie chcielibyśmy jeszcze raz złożyć podziękowania instytucjom, które udzieliły wsparcia, dzięki któremu zorganizowanie VII Zjazdu było możliwe: Grupie Energa, Wydawnictwu Wolters Kluwer, Wydawnictwu C.H. Beck, Pomorskiej Izbie Adwokackiej w Gdańsku, Grupie Allegro oraz Stowarzyszeniu Sygnał, a także Dziekanowi Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Gdańskiego prof. dr. hab. Jakubowi Stelinie, który udzielając wsparcia finansowego ze środków Wydziału, umożliwił opublikowanie materiałów VII Ogólnopolskiego Zjazdu Katedr Postępowania Karnego. Osobne podziękowania należą się również całemu zespołowi Katedry Prawa Karnego Procesowego i Kryminalistyki Uniwersytetu Gdańskiego za zaangażowanie i trud włożony w organizację VII Zjazdu. Sławomir Steinborn Krzysztof Woźniewski

17

18 część pierwsza Konsensualizm procesowy

19

20 Piotr Karlik Konsensualizm w procesie karnym z perspektywy ostatnich zmian Możliwość zakończenia postępowania karnego w nurcie konsensualnym 1 została wprowadzona do polskiego prawa karnego procesowego wraz z uchwaleniem Kodeksu postępowania karnego z 1997 r. Wtedy po raz pierwszy w polskim porządku prawnym przyjęto rozwiązania umożliwiające porozumiewanie się uczestników postępowania karnego. Warto jednak zaznaczyć, że dyskusja nad modelem poszczególnych instytucji toczyła się na długo przed powstaniem obowiązującej ustawy procesowej 2, a wzory czerpano z systemów prawnych innych państw 3. Ostatecznie do konsensualnych trybów zakończenia postępowania karnego zaliczono instytucje skazania bez rozprawy (art k.p.k.) oraz dobrowolnego poddania się karze (art. 387 k.p.k.). Nie ulega jednak wątpliwości, że oba te rozwiązania, wcześniej nieznane w polskim systemie prawnym, zostały początkowo wprowadzone niejako na próbę. Świadczyć może o tym m.in. katalog spraw, które podlegały rozpoznaniu w ramach tych dwóch instytucji 4. Jednak 1 W literaturze przedmiotu można spotkać się z pojęciami nurt konsensualny oraz tryby konsensualne. Większość autorów posługuje się pojęciem trybów konsensualnych, co może prowadzić do pewnych nieporozumień w kontekście wyróżniania trybów szczególnych w postępowaniu karnym. Uwagę na to zwrócili już S. Waltoś, P. Hofmański, Proces karny. Zarys systemu, Warszawa 2016, s. 665 oraz ostatnio 3 czerwca 2016 r. Katarzyna Dudka w trakcie Zjazdu Katedr Postępowania Karnego. Wydaje się jednak, że odmienność rozwiązań konsensualnych pozwala określać je postępowaniami szczególnymi (tak też S. Waltoś, P. Hofmański, Proces karny, s. 665). Posługiwanie się pojęciem tryby konsensualne jest niepoprawne z systemowego punktu widzenia, ale niestety utrwalone w języku prawniczym. 2 Jako przykład takiej dyskusji można wskazać konferencję Porozumiewanie się i uzgadnianie rozstrzygnięć przez uczestników postępowania karnego, która odbyła się w Poznaniu w dniach czerwca 1992 r. Zob. A. Szwarc, Porozumiewanie się i uzgadnianie rozstrzygnięć przez uczestników postępowania karnego, Warszawa Poznań Jako przykład można tutaj wskazać na francuskie comparution sur reconnaissance prealable de culpabilite, hiszpańskie conformidad, niemieckie Absprachen czy włoskie pattaggiamento. 4 W art. 335 k.p.k. dotyczyło to czynów zabronionych, w przypadku których kara nie przekraczała 5 lat pozbawienia wolności, a w odniesieniu do art. 387 k.p.k. 8 lat pozbawienia wolności.

21