Fizjoterapeuta zawód znany czy nieznany? na temat fizjoterapii. Doniesienia wstępne. Physiotherapist profession known or unknown?

Transkrypt

1 ANNALES ACADEMIAE MEDICAE STETINENSIS ROCZNIKI POMORSKIEJ AKADEMII MEDYCZNEJ W SZCZECINIE 2013, 59, 2, Katarzyna Weber-Nowakowska, Magdalena Gębska, Adrian Wiatrak, Krzysztof Skorb, Krzysztof Dąbrowski, Ewelina Żyżniewska-Banaszak Fizjoterapeuta zawód znany czy nieznany? Wiedza mieszkańców województwa zachodniopomorskiego na temat fizjoterapii. Doniesienia wstępne Physiotherapist profession known or unknown? Knowledge of the inhabitants of the West Pomeranian region of physiotherapy. Preliminary reports Samodzielna Pracownia Fizjoterapii i Odnowy Biologicznej Pomorskiego Uniwersytetu Medycznego w Szczecinie ul. Grudziądzka 31, Szczecin Kierownik: dr n. med. Ewelina Żyżniewska-Banaszak Summary Introduction: The aim of this study was to assess the knowledge of the inhabitants of the West Pomeranian region in terms of physiotherapy, and to highlight the need for action to expand public awareness of this topic. Material and methods: A questionnaire survey involved a group of 267 adult men and women aged 18 to 78 years. All subjects were residents of West Pomerania. The questionnaire consists of 15 open and closed questions. Respondents provided answers to questions about physiotherapist competence, learning opportunities, and the availability of physiotherapy services. Conclusions: Knowledge about physiotherapy is insufficient. There is a great need to disseminate information about the profession of the physiotherapist. It is necessary to undertake further studies on a larger group of participants. K e y w o r d s: physiotherapy physical therapy physical therapist. Streszczenie Wstęp: Celem pracy było zweryfikowanie wiedzy mieszkańców województwa zachodniopomorskiego na temat zawodu fizjoterapeuty oraz zwrócenie uwagi na konieczność podjęcia działań w celu poszerzenia świadomości społeczeństwa w tym temacie. Materiał i metody: Badaniem ankietowym objęto grupę 267 dorosłych kobiet i mężczyzn w wieku lat. Wszyscy badani byli mieszkańcami województwa zachodniopomorskiego. Kwestionariusz składał się z 15 pytań otwartych i zamkniętych. Ankietowani udzielali odpowiedzi na pytania dotyczące m.in. kompetencji fizjoterapeuty, możliwości kształcenia czy dostępności usług fizjoterapeutycznych. Wnioski: Wiedza mieszkańców województwa zachodniopomorskiego na temat fizjoterapii jest niewystarczająca. Istnieje duża potrzeba rozpropagowania informacji na temat zawodu fizjoterapeuty. Konieczne jest podjęcie dalszych badań na większej grupie uczestników. H a s ł a: fizjoterapia fizykoterapia fizjoterapeuta. Wstęp Fizjoterapia jest młodą specjalnością medyczną. Ostatnie lata wskazują na jej dynamiczny rozwój. Atrakcyjność oraz zainteresowanie tą dziedziną nauki potwierdza liczba fizjoterapeutów w Polsce oraz studentów kształcących się na tym kierunku. Fizjoterapeuci w Polsce stanowią ok osób. W ostatniej dekadzie zaobserwowano stale rosnącą liczbę uczelni kształcących przyszłych fizjoterapeutów. Aktualnie jest ich 77 na terenie Polski, z czego

2 Fizjoterapeuta zawód znany, czy nieznany? Doniesienia wstępne znajduje się w województwie zachodniopomorskim. Tym samym wzrasta corocznie liczba osób uprawnionych do wykonywania zawodu fizjoterapeuty [1], jak również jego popularność. Wynika to między innymi z faktu starzenia się społeczeństwa oraz wydłużenia średniej długości życia [2]. W przeszłości fizjoterapeuci kształceni byli tylko na potrzeby klinik i szpitali. Aktualnie jest to wszechstronny i uniwersalny model kształcenia pozwalający nie tylko leczyć, ale i zajmować się działaniami profilaktycznymi i prewencyjnymi [3]. Rozwój rehabilitacji medycznej (dawniej leczniczej) rozpoczął się w Polsce i na świecie po II wojnie światowej. Spowodowane to było ogromnymi potrzebami społecznymi na skutek działań wojennych. Kolejna grupa pacjentów wymagających działań rehabilitacyjnych pojawiła się w latach 50. XX w. w wyniku epidemii gruźlicy i choroby Heinego Medina. W późniejszym okresie na rozwój działań fizjoterapeutycznych wpłynął rozwój przemysłu, komunikacji oraz pojawienie się szeregu chorób cywilizacyjnych [4]. Dzięki pracy wielu pokoleń lekarzy i fizjoterapeutów, specjalistów rehabilitacji medycznej oraz rehabilitacji ruchowej obecnie fizjoterapii rehabilitacja stała się standardem postępowania. Odpowiednio wcześnie wprowadzone działania fizjoterapeutyczne przyspieszają powrót pacjenta do zdrowia, zmniejszając tym samym koszty dalszego długotrwałego leczenia [5]. Fizjoterapia znajduje zastosowanie w każdej specjalności medycznej. Zabiegi fizjoterapeutyczne stosowane są w celu leczniczym i prewencyjnym. Większa dostępność usług fizjoterapeutycznych sprawia, że zainteresowanie działaniem zapobiegawczym wciąż rośnie. Czy tak duże zainteresowanie fizjoterapią przedkłada się na świadomość, poziom wiedzy społeczeństwa i dostępność usług fizjoterapeutycznych w Polsce? Czy fakt, iż fizjoterapia do niedawna była kierunkiem prawie nieznanym rzutuje na jakość wiedzy przeciętnego obywatela? Na te i szereg innych pytań odpowiedzieli mieszkańcy województwa zachodniopomorskiego, którzy brali udział w badaniu ankietowym zatytułowanym: Fizjoterapeuta zawód znany czy nieznany? Wiedza mieszkańców województwa zachodniopomorskiego na temat fizjoterapii. Celem przeprowadzonego badania było zweryfikowanie wiedzy na temat zawodu fizjoterapeuty oraz zwrócenie uwagi na konieczność rozpropagowania informacji na temat fizjoterapii w województwie zachodniopomorskim. kształcenia fizjoterapeutów obowiązującego w Polsce. Analizę wyników wykonano za pomocą arkusza kalkulacyjnego Microsoft Excel dostępnego w pakiecie Microsoft Office Wyniki Średnia wieku badanych osób wyniosła 45 lat. Spośród 267 osób, 149 to kobiety, a 118 mężczyźni. Wszyscy ankietowani byli mieszkańcami województwa zachodniopomorskiego. Ponad połowa badanych, 56% to osoby zamieszkujące miasto > mieszkańców, 19% było z miasta do mieszkańców, 16% z miejscowości do mieszkańców, a 9% to mieszkańcy wsi. Badana grupa była zróżnicowana pod względem wykształcenia: 45% ankietowanych to osoby z wykształceniem wyższym, 37% średnim, 15% z wykształceniem zawodowym, a 3% z podstawowym. Pierwsze dwa pytania dotyczyły ogólnych wiadomości na temat fizjoterapii. Na pytanie: Czy wie Pan/Pani czym zajmuje się fizjoterapeuta? większość ankietowanych odpowiedziała twierdząco. Korelację pozytywnej odpowiedzi z wykształceniem ankietowanych przedstawiono na rycinie 1. Kolejne pytanie brzmiało: Czy Pana/Pani zdaniem określenia fizjoterapeuta, fizykoterapeuta i masażysta to synonimy? Osoby z wykształceniem wyższym i średnim w większości przypadków odpowiedziały prawidłowo, zauważając różnicę pomiędzy podanymi określeniami. Jedynie 21% badanych z wykształceniem wyższym oraz 23% z wykształceniem średnim udzieliły odpowiedzi błędnej, uznając, iż wymienione określenia oznaczają to samo. W przypadku ankietowanych z wykształceniem zawodowym i podstawowym wyniki przedstawiają się następująco: 60% osób z wykształceniem zawodowym oraz 37% z wykształceniem podstawowym udzieliło błędnej odpowiedzi. Wskazuje to na związek pomiędzy poziomem wykształcenia badanych a ogólną wiedzą na temat fizjoterapii. Ankietowani zostali podzieleni na dwie grupy. Pierwsza z nich, stanowiąca 18% całości, to osoby, które zadeklarowały, iż wśród członków rodziny bądź osób z najbliższego otoczenia jest osoba będąca fizjoterapeutą. Pozostałe 82% badanych to osoby nieznające bliżej żadnego fizjoterapeuty. Dodatkowo badani zaznaczali w kwestionariuszu, co ich Materiał i metody Badaniem ankietowym objęto grupę 267 dorosłych osób. Byli oni zróżnicowani pod względem płci, wieku, oraz poziomu wykształcenia. Kwestionariusz składał się z 15 pytań otwartych i zamkniętych. Ankietowani udzielali odpowiedzi na pytania dotyczące m.in. kompetencji zawodowych fizjoterapeuty, możliwości zastosowania fizjoterapii w różnych dziedzinach medycyny czy znajomości systemu Ryc. 1. Procentowy rozkład odpowiedzi ankietowanych na pytanie: Czy wie Pan/Pani czym zajmuje się fizjoterapeuta?

3 140 Katarzyna Weber-Nowakowska, Magdalena Gębska, Adrian Wiatrak i wsp. a) b) Ryc. 2. Korelacja pomiędzy znajomością osoby ze środowiska fizjoterapeutycznego a wiedzą na temat zakresu obowiązków fizjoterapeuty a) b) Ryc. 3. Korelacja pomiędzy korzystaniem z zabiegów fizjoterapeutycznych a wiedzą na temat zakresu obowiązków fizjoterapeuty zdaniem należy do obowiązków fizjoterapeuty. Wśród odpowiedzi znalazły się m.in. stawianie diagnozy funkcjonalnej, ustalenie programu rehabilitacyjnego, informowanie pacjenta o działaniu zabiegów na organizm oraz wykonywanie masażu. Korelację pomiędzy znajomością osoby ze środowiska fizjoterapeutycznego (ryc. 2a) a wiedzą na temat zakresu obowiązków fizjoterapeuty przedstawiono na rycinie 2b. Dodatkowo porównaniu poddano stan wiedzy ankietowanych na temat zakresu obowiązków fizjoterapeuty a tym, czy kiedykolwiek korzystali oni z zabiegów fizjoterapeutycznych. Spośród wszystkich badanych, 53% korzystało z usług fizjoterapeutów. Wyniki wskazują na wyższy poziom wiedzy osób korzystających w przeszłości z zabiegów fizjoterapeutycznych w porównaniu z osobami niemającymi styczności z fizjoterapią (ryc. 3a, 3b). Zdecydowana większość osób, korzystających w przeszłości z zabiegów, to pacjenci poddani działaniu fizykoterapii (80%) i masażu (62%). Pozostałe osoby korzystały z działania kinezyterapii (41%) oraz leczenia uzdrowiskowego (15%). Ankietowani odpowiedzieli również na pytanie dotyczące dostępności usług fizjoterapeutycznych. Odpowiedzi negatywnej udzieliło 80%, uznając, że dostępność usług jest niewystarczającą. Za główne przyczyny badani podali długi czas oczekiwania (90%) i wysokie koszty (68%). Kolejne odpowiedzi to: brak specjalistycznych ośrodków (48%) oraz brak wykwalifikowanej kadry (21%). W związku ze stale rosnącą liczbą ośrodków kształcących fizjoterapeutów oraz szeroką gamą kursów, szkoleń i studiów podyplomowych z tej dziedziny, zweryfikowano wiedzę mieszkańców na temat znajomości systemu kształcenia fizjoterapeutów w Polsce. Jedynie 12% badanych wiedziało, że fizjoterapeuci uczestniczą w studiach doktoranckich, a 17% w studiach podyplomowych; 39% ankietowanych wskazało studia wyższe, a 35% studia licencjackie. Wyniki przedstawiono na rycinie 4. Obecnie fizjoterapia stosowana jest na szeroką skalę we wszystkich specjalnościach medycznych. Działania fizjoterapeutów przyspieszają powrót do zdrowia, zmniejszając tym samym koszty leczenia. Aktualnym trendem w Polsce i na świecie jest kształcenie fizjoterapeutów w konkretnych specjalizacjach. Istnieje wiele szkoleń i kursów pozwalających absolwentowi kierunku fizjoterapia na specjalizowanie się w wybranej dziedzinie. Ankietowani odpowiedzieli na pytanie: W jakich dziedzinach Pana/Pani zdaniem można wykorzystać fizjoterapię. Wyniki wskazują na niewystarczający poziom wiedzy w tym aspekcie; 47% odpowiedzi dotyczyło ortopedii, 40% sportu, 35% reumatologii, 34% neurologii. Jedynie 15% badanych uznało neonatologię, a 6% stomatologię i okulistykę jako specjalności, w których można wykorzystać fizjoterapię.

4 Fizjoterapeuta zawód znany, czy nieznany? Doniesienia wstępne 141 Ryc. 4. Jak Pana/Pani zdaniem wygląda system kształcenia fizjoterapeutów w Polsce? Co zatem jest przyczyną niewystarczającej i niepełnej wiedzy społeczeństwa na temat fizjoterapii? Problem z dostępnością do usług fizjoterapeutycznych, wysoki koszt i długi czas oczekiwania bezsprzecznie wpływają na taką sytuację. Dodatkowo można wymienić niewielką ilość informacji na temat fizjoterapii przekazywaną w mediach. Ankietowani odpowiedzieli na pytanie: Czy spotkał się Pan/Pani z informacjami dotyczącymi zawodu fizjoterapeuty przekazywanymi za pośrednictwem mediów? Negatywnych odpowiedzi było 45%. Pozostałe 55% badanych wskazało internet jako źródło informacji (36%), telewizję (26%), gazety (16%), radio (8%) oraz film i książkę (7%). Nieliczne informacje przekazywane w mediach oraz ich jakość dodatkowo przyczyniają się do faktu, iż ogólna wiedza dotycząca fizjoterapii jest niewystarczająca. Dyskusja Stały i dynamiczny rozwój fizjoterapii jest bezsprzecznie odnotowywany w ostatnich latach. Przemawia za tym fakt licznych badań naukowych prowadzonych w tej dziedzinie, powiększająca się rokrocznie ilość absolwentów studiów wyższych oraz fizjoterapeutów uzyskujących stopień doktora. Nie jest to równoznaczne ze wzrostem poziomu wiedzy społeczeństwa na temat tej specjalności. Problem niedostatecznego szerzenia wiedzy na temat fizjoterapii oraz jej niewystarczające stosowanie w medycynie szeroko opisał Śliwiński [5]. Zauważył on, że mimo niekwestionowanych osiągnięć pozycja zajmowana przez fizjoterapię w Polsce nie odpowiada znaczeniu, jaki powinna mieć w ochronie zdrowia. Rola fizjoterapii jest wciąż niedoceniana we współczesnej medycynie. Niedostrzeganie zasadności stosowania fizjoterapii niesie za sobą narastanie zagrożeń zdrowotnych, społecznych i ekonomicznych. Kolejnym ważnym problemem wymagającym szybkiego rozwiązania jest gorsze traktowanie fizjoterapii w porównaniu z pozostałymi specjalnościami medycznymi. Wciąż brak jest ściśle określonego statusu zawodowego fizjoterapeutów w Polsce [5]. Kolejną przyczyną, która może mieć wpływ na taką sytuację jest niewystarczający poziom wiedzy na temat fizjoterapii wśród personelu medycznego. Z badań przeprowadzonych wśród personelu pracującego z pacjentami poddawanymi hemodializoterapii wynika, że świadomość na temat pozytywnego wpływu ćwiczeń fizycznych na stan zdrowia chorych wśród tej grupy zawodowej jest niedostateczna [6]. Kolejna grupa zawodowa poddana badaniu mającemu na celu ocenę poziomu wiedzy na temat fizjoterapii to lekarze rezydenci. Badania przeprowadzono na grupie 345 lekarzy bostońskich szpitali. Za pomocą kwestionariusza oceniono wiedzę lekarzy na temat podstawowych zagadnień z fizjoterapii. Na podstawie wyników badań wykazano, że poziom wiedzy badanych jest niewystarczający. Stwierdzono brak powiązania pomiędzy długością stażu pracy a poziomem wiedzy na temat fizjoterapii. Oznacza to silną potrzebę poprawy systemu kształcenia oraz zwrócenia szczególnej uwagi na zagadnienia dotyczące fizjoterapii [7]. Analiza własnych danych wykazała, że mimo ciągłego i dynamicznego rozwoju fizjoterapii, wiedza pacjentów na temat kompetencji oraz zakresu obowiązków fizjoterapeuty jest niewystarczająca. Ponadto obserwowany w ostatnich latach wzrost liczby absolwentów tego kierunku nie wpływa na dostępność usług oraz ich jakość. Pacjenci kierowani są głównie na zabiegi fizykoterapeutyczne oraz masaż, co świadczyć może o niedostatecznej wiedzy personelu medycznego na temat możliwości i różnorodności, jakie oferuje współczesna fizjoterapia. Wnioski 1. Przeprowadzone badanie dostarczyło wiadomości na temat stanu wiedzy mieszkańców województwa zachodniopomorskiego dotyczącej zawodu fizjoterapeuty. Wyniki wskazują na jej niedostateczny poziom. 2. Istnieje duża potrzeba rozpropagowania informacji na temat zawodu fizjoterapeuty. Ponadto podkreślić należy fakt, że dużą wagę należy przyłożyć do weryfikowania informacji przekazywanych w środkach masowego przekazu, starając się, aby były one na jak najwyższym poziomie. 3. Niezbędne jest podjęcie dalszych badań obejmujących większą grupę badanych. Piśmiennictwo 1. Jacek A., Porada S.: Aspekty prawne wykonywania zawodu fizjoterapeuty. Przegląd Medyczny Uniwersytetu Rzeszowskiego i Narodowego Instytutu Leków w Warszawie. 2012, 1, Hebda P., Madejski J. : Zawód z pasją. Co robić? Kim być? gazetapraca.pl/gazetapraca/1,74896, html ( ). 3. Pujsza A., Tomczak H.: Position of physiotherapy profession in Poland: perception of physiotherapy student. Acta Balneological. 2012, 4, Jandziś S.: Rehabilitacja lecznicza w okresie Polskiej Rzeczpospolitej Ludowej. Przegląd Medyczny Uniwersytetu Rzeszowskiego i Narodowego Instytutu Leków w Warszawie. 2012, 4, Śliwiński Z. : Fizjoterapia. Ministerstwo Zdrowia. pl/wwwfiles/ma_struktura/docs/79_fizjoterapia_ pdf ( ).

5 142 Katarzyna Weber-Nowakowska, Magdalena Gębska, Adrian Wiatrak i wsp. 6. Painter P., Carlson L., Carey S., Myll J., Paul S.: Determinants of exercise encouragment practices in hemodialysis staff. Nephrol Nurs J. 2004, 31, 1, Stanton P 7.., Fox K., Frangos K., Hoover D., Spilecki G.: Assessment of resident physicians knowledge of physical therapy. Phys Ther J. 1985, 65, 1,