31 S t r o n a K o r t o w s k i P r z e g l ą d P r a w n i c z y

Transkrypt

1 31 S t r o n a K o r t o w s k i P r z e g l ą d P r a w n i c z y Uwagi wprowadzające Porozumienie małżonków o sposobie wykonywania władzy rodzicielskiej i utrzymywaniu kontaktów z dzieckiem po rozwodzie 1 zostało wprowadzone do Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego 2 ustawą z dnia 6 listopada 2008 r. o zmianie ustawy Kodeks rodzinny i opiekuńczy oraz niektórych innych ustaw 3. Celem wprowadzenia tego rozwiązania prawnego przez ustawodawcę do polskiego systemu prawnego była chęć stworzenia rodzicom prawnej możliwości wspólnego wypracowania sposobu wykonywania władzy rodzicielskiej nad małoletnimi dziećmi stron i ustalenia zasad kontaktów z nimi po orzeczeniu rozwodu. By jednak porozumienie wypracowane wspólnie przez strony postępowania rozwodowego było w istocie zgodne z dobrem dziecka ustawodawca postanowił poddać je sądowej kontroli. Niejako inspiracją dla wprowadzenia przez ustawodawcę takiego rozwiązania prawnego były amerykańskie plany wychowawcze, które w tamtejszym systemie prawnym są opracowywane przez rozwodzących się małżonków 4. Należy wskazać, że z uwagi na uwarunkowania istniejące w polskim systemie prawnym na gruncie prawa polskiego nie odwzorowano wprost amerykańskiej idei planu wychowawczego. W Stanach Zjednoczonych w dużym stopniu sformalizowano bowiem proces kształtowania planu wychowawczego, również poprzez wykorzystywanie przy jego sporządzaniu specjalnych kwestionariuszy, na podstawie których rodzice przekazują swoje spojrzenie na to w jaki sposób wyobrażają sobie wykonywanie władzy rodzicielskiej i sposób utrzymywania kontaktów z dzieckiem po rozwodzie 5. Z kolei polskie rozwiązanie prawne w swej konstrukcji ma charakter bardziej ramowy, odformalizowany, bardziej elastyczny i pozostawiający sądowi pewną swobodę w sprawowaniu kontroli nad kształtowaniem przez strony postępowania treści porozumienia 6. Należy się zastanowić na czym więc winna polegać kontrola sądowa sprawowana nad treścią porozumienia i jaki powinna mieć ona charakter. W Słowniku języka polskiego pod pojęciem kontroli rozumie się porównane stanu faktycznego ze stanem wymaganym, rozpatrywanie czegoś, wnikanie, wgląd w coś, nadzór nad czymś lub nad kimś 7. Takie też zadanie będzie stało przed sądem, który w odniesieniu do propozycji rodziców dotyczących sprawowania przez nich władzy rodzicielskiej i kontaktów z dzieckiem po rozwodzie będzie musiał porównać treść porozumienia z wymaganiami nałożonymi przepisami prawa. Sąd będzie musiał więc zweryfikować, czy proponowane porozumienie odpowiada określonej przez przepisy prawa formie oraz, czy propozycje przedstawiane przez rodziców są zgodne z prawem oraz dobrem dziecka. W konsekwencji sąd podczas sprawowania kontroli nad porozumieniem będzie musiał wypowiedzieć się, czy rodzice realizując swe propozycje będą dawali rękojmię tego, że po orzeczeniu rozwodu zagwarantowane zostanie dobro dziecka. Sąd też po przeprowadzeniu analizy treści porozumienia ostatecznie je uwzględni, bądź uznając, że nie jest zgodne z dobrem dziecka nie dokona jego akceptacji 8. Mając powyższe na uwadze można postawić tezę, iż w trakcie sprawowania kontroli nad treścią porozumienia, z uwagi na ważne społecznie treści w nim zawarte oraz konieczność zagwarantowania zachowania dobra 1 Na potrzeby niniejszego artykułu porozumienie o sposobie wykonywania władzy rodzicielskiej i utrzymywania kontaktów z dzieckiem po rozwodzie będzie również określane w skrócie jako porozumienie lub porozumienie rodziców. 2 Dz.U. z 1964 r. Nr 9, poz. 59 ze zm. 3 Dz.U. z 2008 r. Nr 220, poz Druk Sejmu RP IV Kadencji, nr Bardzo obszerne informacje dotyczące amerykańskiej koncepcji planu wychowawczego można odnaleźć w artykule Wandy Stojanowskiej, w którym zostało przedstawione amerykańskie spojrzenie na kwestię sporządzania planów wychowawczych, zob. W. Stojanowska, Postulat przeniesienia amerykańskiej koncepcji planu wychowawczego rozwodzących się rodziców na grunt prawa polskiego, Zeszyty Prawnicze Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego 2007, nr M. Kosek, W. Stojanowska, Nowelizacja prawa rodzinnego na podstawie ustaw z 6 listopada 2008 r. i 10 czerwca 2010 r. Analiza. Wykładnia. Komentarz, Warszawa 2011, LEX nr 10266; Wanda Stojanowska zaznaczała w powołanej w przypisie publikacji, że odejście od amerykańskiej koncepcji porozumienia wychowawczego, w której stosowane są specjalne kwestionariusze, miało to uzasadnienie, iż wpierw, w praktyce orzeczniczej miał zostać opracowany pewien model wypracowywania porozumienia małżonków o sposobie wykonywania władzy rodzicielskiej. Zdaniem Wandy Stojanowskiej, dopiero wówczas można byłoby opracować specjalny, przystosowany do warunków polskich, jednolity kwestionariusz, który pomagałby rodzicom uwzględniać w porozumieniu wszelkie najważniejsze aspekty dotyczące sposobu wykonywania władzy rodzicielskiej i utrzymywania kontaktów z dzieckiem po rozwodzie. 7 Słownik języka polskiego. Tom pierwszy. A-K, red. M. Szymczak, Warszawa 1978, s Por. art. 58 k.r.o.

2 K o r t o w s k i P r z e g l ą d P r a w n i c z y S t r o n a 32 dziecka sąd winien nie tyle ograniczać się do biernej roli jaką byłaby sama ocena porozumienia, lecz powinien aktywnie uczestniczyć w jego kształtowaniu, nawet kosztem istotnych zmian w zaproponowanej przez rodziców pierwotnej propozycji porozumienia. Kontrola formy właściwej porozumieniu Do momentu znowelizowania art k.r.o., ustawą z dnia 25 czerwca 2015 r. o zmianie ustawy Kodeks rodzinny i opiekuńczy oraz ustawy Kodeks postępowania cywilnego 9 sądowa kontrola porozumienia nie obejmowała jego formy. Do momentu wejścia w życie nowelizacji ustawodawca pozostawiał bowiem stronom postępowania rozwodowego dużą elastyczność w zakresie sposobu przedstawienia porozumienia. W praktyce spotykało się różne praktyki uwzględniania przez sądy proponowanych przez rodziców porozumień co do wykonywania władzy rodzicielskiej. Niektóre sądy wywodziły treść porozumienia z samych oświadczeń rodziców składanych podczas rozprawy rozwodowej uwzględniając je podczas wyrokowania. Inną praktyką było inkorporowanie treści porozumienia, choćby ustnego, wprost do protokołu rozprawy. Oczywiście funkcjonowały również porozumienia sporządzane w formie pisemnej, które bądź to były wypracowywane przed rozprawą przez obydwie strony postępowania, bądź ustalane przez rodziców w drodze ugody sporządzonej przed mediatorem. Zdarzały się również sytuacje procesowe, w których jedna ze stron przedstawiała pisemną propozycję porozumienia, druga zaś wyłącznie oświadczała, iż na wskazane porozumienie przystaje 10. Z przeprowadzonych badań dotyczących skutków wprowadzenia analizowanego rozwiązania do polskiego systemu prawnego wynika również, że do momentu nowelizacji sporządzanie porozumień w formie pisemnej należało do rzadkości 11. W chwili obecnej sądowej kontroli została poddana forma przedstawiania propozycji porozumienia przez strony lub ich pełnomocników, bowiem ostatnia nowelizacja art. 58 k.r.o. wprowadziła obowiązek zachowania formy pisemnej. Wskazuje się, że porozumienie posiada cechy pisemnej umowy, stąd też jest rodzajem cywilnoprawnej formy normowania stosunków pomiędzy rozwodzącymi się małżonkami w zakresie wykonywania władzy rodzicielskiej nad dzieckiem po rozwodzie 12. Wydaje się, że sąd sprawując kontrolę nad formą porozumienia winien również mieć na uwadze to, czy porozumienie w konstrukcji swych zapisów nie posiada wewnętrznych sprzeczności, które mogłyby utrudniać lub częściowo uniemożliwiać wykonywanie niektórych z zawartych w nim rozwiązań. Rola sądu wydaje się w tym wypadku o tyle istotna, że weryfikując treść i konstrukcję zapisów porozumienia, w zakresie swych uprawnień kontrolnych sąd może pomóc rodzicom doprecyzować poszczególne jego zapisy. Wydaje się, że z uwagi na swe doświadczenie oraz wiedzę praktyczną, sąd aktywnie uczestnicząc w formułowaniu treści porozumienia pomaga uskutecznić realizację zamysłu małżonków, co do sposobu wykonywania władzy rodzicielskiej po orzeczeniu rozwodu 13. Kontrola zgodności porozumienia z dobrem dziecka Istotnym aspektem sądowej kontroli porozumienia jest również konieczność przeanalizowania przez sąd jego treści pod kątem zapewnieniem zgodności proponowanych w porozumieniu rozwiązań z dobrem dziecka. Zgodnie bowiem z brzmieniem art k.r.o. wysunięta przez strony propozycja porozumienia o wykonywaniu władzy rodzicielskiej i utrzymywaniu kontaktów z dzieckiem po rozwodzie może być uwzględniona przez sąd wyłącznie wówczas, gdy jest ona zgodna z dobrem dziecka. Oznacza, to również, że z uwagi na ustanowione przez ustawodawcę kryterium konieczności zapewnienia zgodności porozumienia z dobrem dziecka rodzicom ograniczono pełnię swobody w jego kształtowaniu 14. W polskim ustawodawstwie nie istnieje legalna definicja tego, czym w istocie jest dobro dziecka, pozostawiając w tej materii sądom dużą elastyczność w interpretacji tego pojęcia. Wskazuje się również, że stworzenie wyczerpującej definicji dobra dziecka nie jest możliwe, Małgorzata Manowska uważa, że: na pojęcie to składają się różne pojęcia o charakterze materialnym i niematerialnym, zespół czynności i zachowań, które składają się na pieczę nad dzieckiem, a które zapewniają dziecku prawidłowy rozwój, stabilizację, bezpieczeństwo i przygotowanie do 9 Dz.U. z 2015 r., poz Zob. szerz. E. Holewińska-Łapińska, Pozostawienie władzy rodzicielskiej nad wspólnymi małoletnimi dziećmi obojgu rozwiedzionym rodzicom oraz rozstrzygnięcia o kontaktach z dziećmi w wyrokach rozwodowych, Warszawa 2012, s (dostęp: ), Wskazana publikacja zasługuje na szczególną uwagę, gdyż autorka w bardzo szczegółowy sposób analizuje wybrane orzeczenia rozwodowe różnych polskich sądów, ukazując praktykę sądową w zakresie ustalania treści porozumień o wykonywaniu władzy rodzicielskiej i utrzymywaniu kontaktów z dzieckiem po rozwodzie. 11 Tamże, s B. Czech, Komentarz do art. 58 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, [w:] Kodeks rodzinny i opiekuńczy. Komentarz, red. K. Piasecki, Warszawa 2011, LEX nr Na możliwość odgrywania przez sąd aktywnej roli w procesie kształtowania treści porozumienia wskazuje Helena Ciepła, zob. H. Ciepła, Nowelizacje Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego z komentarzem, Warszawa 2010, LEX nr W. Stojanowska, Porozumienie rodziców jako przesłanka pozostawienia im obojgu władzy rodzicielskiej po rozwodzie. Wybrane zagadnienia, Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego. Acta Iuris Stetinensis 2014, nr 821, s. 303.

3 33 S t r o n a K o r t o w s k i P r z e g l ą d P r a w n i c z y samodzielnego życia w harmonii ze społeczeństwem 15. Trybunał Konstytucyjny w wyroku z dnia 28 kwietnia 2003 r. wskazał, że nakaz ochrony dobra dziecka ma charakter naczelnej zasady polskiego prawa rodzinnego, ma on również zakorzenienie w art. 18 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej 16, zaś gwarancją zachowania dobra dziecka jest właściwe ułożenie relacji pomiędzy rodzicami, a dzieckiem 17. Wskazuje się również, że z uwagi na swój szczególny charakter pojęcie dobra dziecka jest pojęciem tak elastycznym, że w braku jego zdefiniowania pozostanie ono tak naprawdę zawsze aktualne. Podkreśla się, że z uwagi elastyczność pojęcia dobra dziecka, choćby jego założenia koncepcyjne z czasem zmieniały się pod wpływem nauki i orzecznictwa, nie będzie trzeba z tego powodu zmieniać prawa, to sędzia ma bowiem zważyć na podstawie swojego doświadczenia, co jest zgodne z dobrem dziecka, a co nie. Pojęcie to jest przy tym ważne o tyle, że w swym założeniu nie dyskryminuje żadnego z rodziców dziecka, co również jest istotne w kontekście spraw rozwodowych i powstających w czasie ich trwania konfliktów pomiędzy rozwodzącym się małżonkami 18. Wskazuje się, że zapisy zawarte w treści porozumienia winny być również zgodne z wymogami stawianymi w art. 113 k.r.o. Z tego też powodu sąd kontrolując treść proponowanego przez rodziców porozumienia winien badać przede wszystkim, czy zgodne z dobrem dziecka będą proponowane przez rodziców zapisy dotyczące: odwiedzin i spotkań z dzieckiem, zabierania go po za miejsce stałego pobytu, czy utrzymywania z nim kontaktów za pomocą środków porozumiewania się na odległość 19. Wskazuje się, że sądowa kontrola nie powinna się ograniczać wyłącznie do analizy przedstawionych przez rodziców pomysłów, które zostały inkorporowane do treści porozumienia. Zwraca się także uwagę, że na sędziach ciąży bardzo duża odpowiedzialność, by kontrola porozumienia sprawowana była w sposób prawidłowy i wnikliwy, bowiem w braku asertywności, przejawiającej się w akceptowaniu nieracjonalnych propozycji rodziców zawartych w propozycji porozumienia sędzia doprowadzałby do sytuacji, w której w życie wcielane byłyby pomysły rodziców, które mogłyby godzić w dobro dziecka. Stąd ważne jest, by sędzia nie ograniczał się wyłącznie do analizy treści porozumienia, lecz brał również aktywny udział w ustalaniu ostatecznego jego kształtu tak, by w jak najpełniejszy sposób zagwarantować zgodność zapisów porozumienia z dobrem dziecka 20. Dodatkowo wskazuje się, że sąd nie musi ograniczać się wyłącznie do oceny treści propozycji porozumienia w zakresie jego zgodności z dobrem dziecka, lecz ma również uprawnienie do wysłuchania samego dziecka, jeżeli jego rozwój umysłowy i stopień dojrzałości na to pozwalają 21. Sąd winien mieć na uwadze przede wszystkim to, by dziecko po orzeczeniu rozwodu miało zagwarantowany jak najlepszy kontakt ze swoją rodziną, ponadto winno się mu zapewnić takie warunki wychowawcze, by przyswoiło sobie jak najlepsze wzorce, by było przygotowane do pełnienia ról społecznych, jak i by odebrało w przyszłości dobre wykształcenie 22. Podczas kontroli zgodności porozumienia z dobrem dziecka Sąd będzie miał w perspektywie konieczność oceny bardzo wielu jego aspektów, bowiem sam zakres unormowania sposobu wykonywania władzy rodzicielskiej, jak i utrzymywania z dzieckiem kontaktu po rozwodzie może być bardzo szeroki 23. Wskazuje się, że w takim porozumieniu mogą być przez rodziców poruszane takie kwestie jak: pozostawienie obydwojgu z nich pełnej władzy rodzicielskiej, ustalenie miejsca zamieszkania dziecka przy konkretnym rodzicu, zasady dotyczące bieżącego sprawowania opieki nad dzieckiem, czy przedstawienie propozycji częstotliwości kontaktów rodzica z dzieckiem, również podczas weekendów, świąt oraz wakacji 24. Można w nim także unormować takie zagadnienia, jak sposób finansowania potrzeb dziecka, 15 M. Manowska, Komentarz do art. 56 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, [w:] Kodeks rodzinny i opiekuńczy. Komentarz, red. J. Wierciński, Warszawa 2014, LEX nr Dz.U. z 1997 r. Nr 78, poz. 483 ze zm. 17 Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia r., sygn. akt: K 18/ J. Kosińska-Wiercińska, Władza rodzicielska nad małoletnim dzieckiem w razie rozwodu rodziców na tle prawa amerykańskiego, Rodzina i prawo 2011, nr 19, s Zob. J. Winiarz, Komentarz do art. 58 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, [w:] Kodeks rodzinny i opiekuńczy. Komentarz pod redakcją Krzysztofa Pietrzykowskiego, red. K. Pietrzykowski, Warszawa 2010, s Zob. Szerz. M. Kosek, W. Stojanowska, Nowelizacja prawa rodzinnego, dz. cyt. 21 J. Winiarz, Komentarz, s J. Ignaczewski, Rozwód i separacja w Kodeksie rodzinnym i opiekuńczy, [w:] Rozwód i separacja, red. J. Ignaczewski, Warszawa 2012, s Marsha Kline Pruet wskazuje, że plan wychowawczy powinien być tak skonstruowany, by obydwoje rodzice mogli czuć się zaangażowani w wychowanie dziecka i czuli za nie odpowiedzialność. Zob. M. K. Pruet, All Parenting Plans Are Not Equal, Family Advocate 2010, nr 1, s Sąd w zakresie kontaktów dziecka z rodzicami oraz dalszymi krewnymi winien wziąć pod uwagę również potrzeby samego dziecka. Dzieci, tak jak i rodzice oraz dalsi krewni mają wzajemne prawo do utrzymywania ze sobą styczności po orzeczeniu rozwodu, stąd wydaje się, że cenne byłoby zawarcie w porozumieniu również zapisów dotyczących kwestii utrzymywania kontaktów z dzieckiem po rozwodzie przez dziadków i ewentualnie dalszych krewnych. Sąd podczas sprawowania kontroli nad treścią porozumienia winien wziąć również pod uwagę zdanie samego dziecka. Często w opiniach ROD-K można odnaleźć cenne dla sądu informacje, jak dziecko zapatruje się na kontakty z rodzicami po rozwodzie, bądź jaki ma ono stosunek do utrzymywania kontaktów po rozwodzie z innymi krewnymi. Warto wskazać, że istnieje pogląd, że jeżeli dziecko nie chce utrzymywać styczności ze swoimi krewnymi, to powinno się uszanować jego decyzję. Wydaje się, że argumenty dziecka dotyczące kwestii jego styczności z rodzicami lub innymi krewnymi winny być, podczas analizy treści porozumienia, brane przez sąd pod uwagę, jednak z zastrzeżeniem, że do zadań kontrolnych sądu należy wyważenie, na ile postulaty dziecka są dojrzałe i na ile są one zgodne z jego dobrem. O prawie dziecka do osobistej styczności z rodzicem oraz z dalszymi krewnymi zob.

4 K o r t o w s k i P r z e g l ą d P r a w n i c z y S t r o n a 34 sposób podejmowania przez rodziców decyzji dotyczących jego zdrowia, edukacji oraz kontaktów dzieci z dalszymi krewnymi 25. Podczas dokonywania oceny treści porozumienia sąd, tak jak już wskazano, będzie miał na uwadze takie ukształtowanie jego zapisów, by były one zgodne z dobrem dziecka, gdyż ukształtowanie treści porozumienia w zgodzie z dobrem dziecka będzie stanowiło jedną z pozytywnych przesłanek akceptacji przez sąd rozwiązań zaproponowanych przez rodziców. Zwraca się uwagę, by Sąd przy dokonywaniu oceny, czy treść porozumienia jest zgodna z dobrem dziecka, nie ograniczał się jedynie do przesłuchania stron i świadków, lecz skorzystał również z innych środków weryfikacji wskazanego stanu rzeczy, np. poprzez przeprowadzenie dowodu z opinii ROD-K. Opinia ROD-K stanowi bowiem rzetelną prognozę co do tego jaką rękojmię dają rodzice w kwestii zagwarantowania dobra dziecka 26. W art k.r.o. przedstawiona została również dla sądu dyrektywa, by rodzeństwo wychowywało się wspólnie, chyba, że dobro dziecka wymagałoby innego rozstrzygnięcia. Jest to ważna wskazówka interpretacyjna dla sądu, który winien hamować zapędy rodziców, którzy przedstawiając propozycję porozumienia chcieliby niejako podzielić się dziećmi. Przepis art k.r.o. wskazuje, że tego typu sytuacje winny być absolutnym wyjątkiem, stąd i przy kontroli porozumienia może zaistnieć potrzeba ingerencji sądu w jego zapisy 27. Wskazuje się również, że niezgodne z dobrem dziecka byłoby zaakceptowanie przez sąd zawarcia przez rodziców w treści porozumienia zapisów o sprawowaniu przez nich nad dzieckiem pieczy naprzemiennej, co doprowadziło by do sytuacji, w której dziecko przebywałoby na zmianę raz u jednego, raz u drugiego rodzica. Stąd również przy kontroli porozumienia sąd winien mieć na uwadze, by nie dopuścić do inkorporowania do treści porozumienia tego typu unormowań, które również uważa się za niezgodne z dobrem dziecka 28. Kwestia możliwości modyfikacji przez sąd treści porozumienia Jak już zostało wskazane, zgodnie z art k.r.o. podstawowym kryterium akceptacji porozumienia rodziców co do wykonywania władzy rodzicielskiej jest zgodność porozumienia z dobrem dziecka. Przeprowadzona przez sąd pozytywna prognoza w tym zakresie, oparta na analizie stanu faktycznego, jak i poszczególnych zapisów porozumienia, winna doprowadzić do uwzględnienia przez sąd przedstawionych przez rodziców propozycji. Jeżeli zaś pomysły rodziców zawarte w porozumieniu kłócą się z dobrem dziecka sąd winien negatywnie wypowiedzieć się w kwestii jego akceptacji. Należy zastanowić się, czy sąd w zakresie sprawowanej przezeń kontroli powinien ingerować w treść porozumienia i przedstawiać rodzicom propozycje jego modyfikacji, czy też winien się on ograniczyć wyłącznie do samej oceny propozycji przedstawianych przez rodziców. Zdaniem Grzegorza Jędrejka sąd nie jest ograniczony wyłącznie do przeprowadzenia kontroli porozumienia tak w zakresie jego zgodności z prawem, jak i z dobrem dziecka, lecz jeżeli zaistnieje taka potrzeba powinien on brać aktywny udział w modyfikacji poszczególnych jego zapisów 29. Na to jak ważnym aspektem jest sprawowanie przez sąd aktywnej roli w modyfikacji treści porozumienia wskazuje również Tomasz Sokołowski, który podkreśla, że jeżeli zajdzie potrzeba to sąd powinien wprowadzać konieczne jego zdaniem poprawki 30. Wskazuje się, że sąd w zakresie kontroli porozumienia winien ograniczyć ingerencję w jego treść w przypadkach, gdy rodzice rozwodzą się w sposób zgodny i istnieje pozytywna prognoza co do tego, iż będzie ono zgodne z dobrem dziecka. Zdaniem Tomasza Sokołowskiego takie też podejście sądu, w procesie kontroli treści porozumienia, winno być uważane za modelowe. Uważa on również, że dopiero wówczas, gdy z uwagi na okoliczności porozumienie pomiędzy rodzicami wydawałoby się nieosiągalne wówczas istnieje możliwość przeprowadzenia przez sąd inicjatywy w zakresie ustalania treści poszczególnych jego zapisów 31. Uwagi końcowe Podsumowując powyższe rozważania należy odpowiedzieć na pytanie, czy inicjatywa sądu w zakresie modyfikacji treści porozumienia rzeczywiście jest konieczna, czy też w ramach sprawowanej przezeń kontroli sąd nie powinien w szerz. E. Holewińska-Łapińska, Realizacja prawa do osobistej styczności osoby bliskiej z dzieckiem, Problemy Opiekuńczo Wychowawcze 1998, nr 375, s P. Gluza, Z. Kołakowska-Halbersztadt, M. Tański, Dziecko w rozstaniu rodziców, Warszawa 2013, Lex nr ; Elżbieta Holewińska-Łapińska analizując orzecznictwo sądowe dotyczące porozumień co do sposobu wykonywania władzy rodzicielskiej i utrzymywania kontaktów z dzieckiem po rozwodzie zauważyła, że w praktyce akceptowane przez sąd porozumienia mają charakter bardzo syntetyczny i cechują się dużym stopniem ogólności. Autorka zwraca również uwagę, że porozumienia te, z uwagi na swój często ogólny charakter, w znacznym stopniu różnią się od swego amerykańskiego pierwowzoru. W Stanach Zjednoczonych bowiem, z uwagi na stosowanie specjalnych kwestionariuszy, prawa i obowiązki rodziców względem dziecka po orzeczeniu rozwodu są regulowane w bardzo szeroki i kompleksowy sposób. Zob. szerz. E. Holewińska-Łapińska, Pozostawienie władzy, s Tamże, s Zob. T. Smyczyński, Prawo rodzinne i opiekuńcze, Warszawa 2014, s W. Stojanowska, Porozumienie rodziców jako przesłanka, s G. Jędrejek, Kodeks rodzinny i opiekuńczy. Małżeństwo. Komentarz do art. 1-61(6), Warszawa 2013, LEX nr T. Sokołowski, Porozumienie rodziców w sprawach dziecka, [w:] System prawa prywatnego. Tom 11. Prawo rodzinne i opiekuńcze, red. T. Smyczyński, Warszawa 2009, s T. Sokołowski, Komentarz do art. 58 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, [w:] Kodeks rodzinny i opiekuńczy. Komentarz, red. H. Dolecki, T. Sokołowski, Warszawa 2013, LEX nr 8820.

5 35 S t r o n a K o r t o w s k i P r z e g l ą d P r a w n i c z y braku wypracowania przez rodziców wspólnego stanowiska ograniczyć się wyłącznie do nieuwzględnienia porozumienia i wydać orzeczenie według ogólnych dyrektyw zawartych w art. 58 k.r.o. Wskazuje się, że w swym modelowym założeniu porozumienie rodziców co do wykonywania władzy rodzicielskiej i utrzymywania kontaktów z dzieckiem po rozwodzie jest z pedagogicznego, psychologicznego i prawnego punktu widzenia, koncepcją, która właściwie zabezpieczy dobro dziecka 32. Zawarcie przedmiotowego porozumienia daje także rodzicom szerszy obraz tego jak będzie wyglądać wykonywanie władzy rodzicielskiej po orzeczeniu rozwodu i jakie będą łączyć się z tym prawa i obowiązki. Warto podkreślić, że porozumienie, choć w praktyce niekiedy trudne do wyegzekwowania, nakłada na rodziców wzajemne zobowiązania, które przynajmniej w założeniu winni chcieć oni realizować. Jeżeli dzięki realizacji porozumienia w szerszym zakresie zagwarantowane zostanie dobro dziecka, któremu powinno się zapewnić jak najbardziej dogodne warunki do tego, by mimo orzeczenia rozwodu, czuło, iż ma przy sobie dwoje rodziców, którzy utrzymują z nim stałe kontakty i którzy się o niego troszczą, to ta forma unormowania stosunków między rodzicami dziecka wydaję się jak najbardziej pożądana 33. Z tego też powodu wydaje się, że sąd w ramach sprawowanej kontroli nad propozycją porozumienia nie powinien ograniczać się wyłącznie do biernej kontroli jego treści, lecz winien on aktywnie uczestniczyć w opracowywaniu jego ostatecznego kształtu. Sąd ma bowiem pełną możliwość, by w ramach swych uprawnień kontrolnych, proponować rodzicom wprowadzenie takich rozwiązań, które w sposób rzeczywisty zapewniałyby, w jak najszerszym zakresie, zabezpieczenie dobra dziecka po rozwodzie, jak i które dawałyby nadzieję na pełną realizację zaproponowanego przez rodziców porozumienia. Ważne jednak, by w praktyce sądy, w zakresie sprawowanej kontroli, chciały z tego uprawnienia korzystać 34. * * * In 2008 to Polish Family and Guardianship Code was introduced the possibility to come during divorce an agreement between parents concerning parental authority and contact with the child. During divorce parents submit proposal of written agreement and this agreement is reviewed by the court. The agreement between parents usually concerns matters such as contact with the child after divorce, parental authority, money, education or health care. It is the duty of the court to state that agreement between parents is consistent with best interest of the child. The court has the possibility to help the parents with modifying provisions of the agreement. If the proposal of the agreement between parents is against the law or is not consistent with the best interest of the child, the court will not accept the agreement. Then the court will grant a divorce under the provisions of Family and Guardianship Code without accepting the agreement between parents. 32 W. Stojanowska, Postulat, s Ronald W. Welson wskazuje, że kompleksowy plan rodzicielski pozwala zapewnić przewidywalność tego w jaki sposób rodzice ułożą swoje stosunki z dzieckiem po rozwodzie. Plan rodzicielski, określając bowiem wzajemne prawa i obowiązki rodziców względem dziecka, niweluje potencjalne zagrożenie powstawania pomiędzy nimi konfliktów, Zob. R. W. Welson, Whose Time Is It Anyway?, Family Advocate 2015, nr 38, s Jak zauważa Wanda Stojanowska, instytucja porozumienia rodziców co do wykonywania władzy rodzicielskiej i utrzymywania kontaktów z dzieckiem po rozwodzie w praktyce staje się niekiedy niewygodna dla sądów oraz samych rodziców, którzy starają się unikać jej wykorzystywania, by zaoszczędzić sobie wysiłku związanego odpowiednio ze sporządzaniem oraz analizą i kontrolą treści porozumienia. Zob. szerz. W. Stojanowska, Porozumienie rodziców jako przesłanka, s