Makroekonomiczna analiza planowanych efektów kampanii promocyjnej wschodniej Polski w ramach projektu z Działania V.1 PO RPW

Transkrypt

1 Makroekonomiczna analiza planowanych efektów kampanii promocyjnej wschodniej Polski w ramach projektu z Działania V.1 PO RPW Promowanie zrównoważonego rozwoju turystyki Warszawa, 2009 str. 1

2 Spis treści I. Ogólne założenia, cel i zakres... 3 II. Wybrane prognozy dotyczące ruchu turystycznego w Polsce... 5 III. Wielkość inwestycji turystycznych i około turystycznych IV. Wykorzystanie obiektów i atrakcji turystycznych w Polsce Wschodniej V. Dochody z turystyki VI. Wydatki na promocję administracji lokalnej VII. Liczby uczestników wybranych imprez i wydarzeń w województwach Polski Wschodniej IX. Podsumowanie Zestawienie zbiorcze wielkości wskaźników w 2008 roku i prognozy na lata 2011 i Zestawienie zaktualizowanych wielkości na rok str. 2

3 I. Ogólne założenia, cel i zakres Prognostyczna część Studium, będąca przedmiotem niniejszego opracowania, ma dostarczyć materiał analityczny niezbędny do oceny wyboru rynków, grup docelowych, narzędzi i przyszłych efektów realizacji kampanii promującej wschodnie województwa Polski. Do obecnej oceny założeń i dokonanych wyborów oraz przyszłych efektów wykorzystane zostaną rezultaty wcześniejszych opracowań. Do oceny wyboru podstawowych rynków i podziału środków finansowych wykorzystane zostaną informacje o obecnej i przyszłej (potencjale) pozycji rynków na arenie międzynarodowej, ogólnopolskiej i makroregionalnej. Obecna wielkość i możliwe do osiągnięcia wzrosty liczby turystów i dochodów w Polsce Wschodniej stanowić będą podstawy oceny możliwości realizacji poszczególnych celów projektu. Celem ogólnym projektu jest zwiększenie ruchu turystycznego we Wschodniej Polsce, przyczyniającego się do rozwoju społeczno gospodarczego makroregionu. Stopień realizacji tego celu mierzony będzie wzrostem liczby turystów odwiedzających makroregion, wzrostem wpływów z turystyki oraz wykorzystaniem miejsc noclegowych w makroregionie. Biorąc pod uwagę potencjał makroregionu dla prowadzenia kampanii promocyjnych, należy wybrać rynki emisyjne, które mają obecnie i będą mieć w przyszłości największy wpływ na wzrost wymienionych wskaźników. Jak wynika z wcześniejszych analiz stanu aktualnego, jak i z przedstawianych dalej prognoz największe szanse na dalszy rozwój liczby przyjazdów i wzrost dochodów z turystyki w makroregionie ma rynek krajowy, a w ramach niego szczególnie rynek lokalny (wewnątrzwojewódzki) i rynek województw sąsiednich. Rynek zagraniczny ma mniejsze znaczenie, chociaż można tu wyróżnić kraje sąsiednie oraz największy rynek zagraniczny jakim dla Polski są Niemcy. Biorąc pod uwagę potencjał zagranicznych rynków emisyjnych i możliwości rozwoju turystyki dla Polski Wschodniej największe znaczenie ma rynek niemiecki i ukraiński. Odpowiednie analizy stanu aktualnego i perspektyw rozwoju znajdują się w dalszej części opracowania. Do sporządzenia ocen wykorzystane zostały prognozy mierników efektywności w zakresie promocji turystycznej, których propozycje przedstawiono w dokumencie Studium uwarunkowań atrakcyjności turystycznej Polski Wschodniej (Część analityczna). Dla wszystkich mierników w dalszej części opracowania podane zostały wartości w trzech latach: w 2008 roku bazowym dla projektu, w 2012 roku jako pierwszym po zakończeniu projektu oraz w 2014 roku w trzy lata po zakończeniu projektu. Należy tu podkreślić, że większość kampanii promocyjnych w turystyce przynosi efekty w trzecim roku po jej realizacji. Zgodnie z tym dokumentem, Instytut Turystyki rekomendował trzy grupy długookresowych mierników efektywności w zakresie promocji turystycznej regionu. Wielkości tych mierników mogą zostać obliczone co najmniej w rok po zakończeniu okresu sprawozdawczego i powinny być objęte badaniami skuteczności wojewódzkich strategii rozwoju turystyki. Do mierników tych zaliczono: 1) wielkość inwestycji turystycznych i około turystycznych w regionie i rentowność inwestycji w stosunku do innych regionów Polski z uwzględnieniem zasad zrównoważonego rozwoju 2) wykorzystanie obiektów i atrakcji turystycznych regionów, mierzonych wzrostem liczby odwiedzających i wykorzystaniem obiektów, 3) dochody z turystyki, w tym ich strukturę wg gości i wybranych sektorów gospodarki w regionie. str. 3

4 Do krótkookresowych mierników zaliczono te, które obrazować będą zainteresowanie sektora turystyki działaniami marketingowymi i zainteresowanie inwestycjami w sektorze turystycznym. Mierniki te powinny zostać obliczane w 2012 roku (rok po zakończeniu kampanii promocyjnej) oraz w 2014 roku (trzy lata po zakończeniu kampanii). Do mierników tych zaliczono: 1) wzrost wydatków na promocję samorządów lokalnych oraz branży turystycznej, 2) liczba pozwoleń na budowę infrastruktury turystycznej i około turystycznej 3) wzrost liczby uczestników wybranych imprez i wydarzeń organizowanych na terenie Regionu (targi, wystawy, kongresy, imprezy i wydarzenia kulturalne sportowe itp.). Tab. 1. Wybrane mierniki efektywności. L.p. Grupa mierników Wybrane mierniki Źródła informacji 1. Wielkość inwestycji turystycznych i około turystycznych 1) Liczba hoteli i budynków zakwaterowania turystycznego oddanych do użytki 2) Ogólnodostępne obiekty kulturalne 3) Liczba budowli sportowych i rekreacyjnych oddanych do użytku 4) Liczba kwater agroturystycznych w ewidencji gmin 5) Liczba oddanych domów letnich i rezydencji wiejskich 6) Wartość nakładów na inwestycje turystyczne GUS (poz. 121) GUS (poz. 1261) GUS (poz. 241) Instytut Turystyki WUS 2. Wykorzystanie obiektów i atrakcji turystycznych 1) Wykorzystanie obiektów noclegowych zbiorowego zakwaterowania w %. 2) Liczba gości/zwiedzających wybrane atrakcje turystyczne. 3. Dochody z turystyki 1) Wydatki mieszkańców Polski odwiedzających region w mld zł 2) Wydatki cudzoziemców odwiedzających region w mld zł 3) Dochody sektora Hotele i gastronomia w mld zł WUS GUS GUS Instytut Turystyki Instytut Turystyki GUS str. 4

5 L.p. Grupa mierników Wybrane mierniki Źródła informacji 4. Wydatki na promocję 1) Wydatki na promocję turystyki samorządów; wojewódzkich, 2) Wydatki ROT-ów 3) Wydatki na turystykę samorządów Urzędy Marszałkowskie ROT-y Bank danych lokalnych, gminnych w mln zł 5. Liczba pozwoleń na 1) liczba pozwoleń na budowę GUS budowę infrastruktury turystycznej i około turystycznej obiektów noclegowych 6. Liczby uczestników wybranych imprez i wydarzeń 1) Liczba uczestników min. 10 imprez w każdym województwie wytypowanych przez ROT-y Organizatorzy imprez i wydarzeń II. Wybrane prognozy dotyczące ruchu turystycznego w Polsce Dla oceny obecnych i planowanych efektów kampanii promocyjnej Polski Wschodniej istotne znaczenie mają ogólnokrajowe prognozy zmian w aktywności turystycznej mieszkańców Polski oraz przewidywane trendy w rozwoju międzynarodowej turystyki europejskiej. W ostatnich latach na rynku mieszkańców Polski nastąpił gwałtowny spadek liczby wyjazdów krótkoterminowych. Główny wpływ na to zjawisko miały zmiany w sposobach spędzania czasu wolnego a szczególnie wzrost wyjazdów beznoclegowych (centra handlowe, działki podmiejskie) i wzrost atrakcyjności pobytów w domu (komputery, Internet, wielość kanałów telewizyjnych, poprawa sytuacji mieszkaniowej itp.). Dla rozwoju turystyki pozytywnym zjawiskiem jest wzrost zainteresowania aktywnymi formami spędzania czasu wolnego i uczestnictwem w atrakcyjnych, niecodziennych wydarzeniach. Zakłada się, że te formy w połączeniu z coraz powszechniejszym spędzaniem weekendów z rodziną, sprzyjać będą wyjazdom, pod warunkiem intensywnej promocji odpowiednich form turystyki. Zakłada się, że w latach liczba wyjazdów krótkoterminowych związanych głównie z wymienionymi wyżej formami aktywności może w Polsce wzrosnąć o 2,5 mln (). Od wielu lat liczba wyjazdów długoterminowych mieszkańców Polski oscyluje wokół 15,0 mln podróży. Rozwój infrastruktury turystycznej, nowych produktów turystycznych, wydarzeń kulturalnych itp. przy wzmożonej promocji wyjazdów może spowodować, że liczba krajowych, długoterminowych wyjazdów turystycznych w latach może wzrosnąć o ok. 4,0 mln podróży. Głównym tego powodem może być wzrost atrakcyjności wyjazdów oraz konkurencyjności w stosunku do wyjazdów zagranicznych. Również w tej grupie wyjazdów, istotne głównym czynnikiem będzie rozwój turystyki rodzinnej (szczególnie z małymi dziećmi), aktywnej oraz w celu uczestnictwa w wydarzeniach. str. 5

6 Źródło: szacunki i prognozy Instytutu Turystyki Rys. 1. Szacunki i prognozy liczby podróży turystycznych mieszkańców Polski Zakładamy, że przy umiarkowanej promocji tempo wzrostu liczby podróży do województw Polski Wschodniej nie powinno być niższe niż dla całej Polski ,6 Krótkoterminowe (2-4 dni) 7,8 7,6 Długoterminowe (5 dni i więcej) 5,5 5 4,9 4,7 4,7 4,8 4,9 5,0 5,1 5,2 4,2 4,0 4,8 4,4 4,0 3,7 3,5 3,6 3,5 3,6 3,7 3,9 4,1 4,3 4, Źródło: oszacowania i prognozy Instytutu Turystyki Rys. 2. Szacunki i prognozy liczby podróży turystycznych mieszkańców Polski do miejscowości na terenie Polski Wschodniej str. 6

7 Należy zwrócić uwagę, że w latach istnieje szansa na znaczny wzrost liczby podróży mieszkańców Polski do miejscowości na terenie Polski Wschodniej. Szacuje się, że wzrost ten może wynieść co najmniej 1,4 mln podróży (wzrost o ok. 17%) w latach i 0,9 mln (wzrost o 9,3%) w latach , a więc po zakończeniu kampanii. Przyjmuje się, że sprawna kampania promocyjna może przynieść dodatkowo 10-procentowy wzrost ruchu turystycznego w okresie jej trwania i do trzech lat po jej zakończeniu. Przy ok. 11 mln podróży turystycznych (turyści krajowi i zagraniczni) w 2008 roku, dodatkowa kampania powinna zwiększyć liczbę podróży turystycznych o ok. 1,1 mln. w 2014 roku. Z tej liczby (8,2 mln i 2,7 mln) 0,83 mln stanowić powinni mieszkańcy Polski a 0,27 mln turyści zagraniczni. Dałoby to w 2014 roku ok. 10,5 mln turystów polskich (łącznie o 28%) oraz ok. 3,1 mln turystów zagranicznych (łącznie o ok. 15%) Po spadku liczby podróży długoterminowych w latach i w 2008 roku zakłada się, że na terenie Polski Wschodniej istnieją warunki dla wieloletniego wzrostu liczby tych podróży w latach następnych, przynajmniej do poziomu już osiągniętego w latach Należy zaznaczyć, że zarówno potencjał przyrodniczy i kulturowy oraz podstawowej infrastruktury turystycznej pozwalają na zwiększenie liczby turystów do podanych wartości. Kluczowym pozostaje problem zwiekszenia popytu na przyjazdy do miejscowości makroregionu. Na rynku krajowym podstawowe rynki emisyjne to mieszkańcy makroregionu (ok. 8,2 mln osób) i województw ościennych (ok. 13,3 mln osób). Przy 41-procentowym uczestnictwie w wyjazdach turystycznych daje to łączny potencjał ok. 8,8 mln osób. Biorąc pod uwagę pozostałe województwa można liczyć, że potencjalny rynek wyjazdów krajowych obejmuje co najmniej 10,0 mln osób. Prognozy demograficzne nie przewidują wzrostu liczby ludności Polski, natomiast prognozy wzrostu ruchu turystycznego mówią o niewielkim wzroście uczestnictw w wyjazdach turystycznych. Dla dotarcia do tak dużej grupy mieszkańców Polski (ponad 25% mieszkańców) wymagane są masowe kanały promocji (telewizja, prasa, internet, outdoor). Kampania promocyjna powinna przynieść wzrost liczby turystów, w którym 75% stanowić będą podróże mieszkańców Polski, a 25% turyści zagraniczni. Należy jednak zwrócić uwagę, że działania na terenie kraju docierają również do turystów zagranicznych, którzy odwiedzili już Polskę i poszukują informacji o jej atrakcjach. Korzystają oni również ze skutków kampanii promocyjnej prowadzonej w kraju. Można przyjąć, że dla wzrostu liczby przyjazdów do makroregionu nakłady wewnątrzkrajowe powinny być wyższe o ok. 10%, co daje ostateczny podział środków 85% na rynek krajowy i 15% na rynki: niemiecki i ukraiński. Przy podziale środków istotną rolę odgrywa również fakt, że kampania na rynku krajowym (z wykorzystaniem wielu narzędzi) będzie trwała dwa lata podczas gdy na rynkach zagranicznych jedynie rok. Po dużych spadkach liczby przyjazdów turystów zagranicznych w latach i przewidywanym dalszym spadku w 2009 roku należy spodziewać się wzrostu, a następnie względnej stabilizacji przyjazdów turystów zagranicznych do Polski. W porównaniu z 2008 rokiem wzrost nie będzie duży i w latach powinien wynieść zaledwie 0,8 mln przyjazdów. str. 7

8 18,0 16,0 14,0 12,0 15,0 14,0 13,7 14,3 15,2 15,7 15,0 13,0 11,8 12,2 12,7 13,5 13,5 13,8 10,0 Polska 8,0 Polska Wschodnia 6,0 4,0 2,0 0,0 4,9 4,1 3,9 2,7 2,4 2,5 2,6 2,8 2,8 2, Źródło: oszacowania i prognozy Instytutu Turystyki Rys. 3. Szacunki i prognozy liczby podróży turystycznych turystów zagranicznych przyjeżdżających do Polski i do miejscowości na terenie Polski Wschodniej W skali kraju w latach , mimo przewidywanej stagnacji, dominującą pozycję utrzymają rynki: niemiecki i ukraiński. Jednak dla zapewnienia stabilizacji liczby turystów z tych dwóch rynków w Polsce i wzrostu liczby turystów w omawianym regionie, niezbędne jest wzmocnienie standardowych działań promocyjnych. Źródło: oszacowania i prognozy Instytutu Turystyki Rys. 4. Szacunki i prognozy struktury przyjazdów turystów zagranicznych do Polski według grup krajów w mln. Przyjmując jak poprzednio, że sprawna kampania promocyjna może przynieść 10-procentowy wzrost zagranicznego ruchu turystycznego w latach , podczas gdy przy normalnych działaniach promocyjnych sektora turystycznego, samorządów lokalnych oraz POT w 2014 roku liczba turystów zagranicznych w Polsce Wschodniej może wynieść 3,1 mln (wzrost o ok. 15%). Poza funkcją wspierającą stałe str. 8

9 działania promocyjne sama kampania powinna przynieść wzrost liczby turystów zagranicznych w makroregionie przynajmniej o 270 tys. Przy ograniczonych środkach taki wzrost można uzyskać tylko dzięki skoncentrowaniu kampanii na czołowych rynkach (Niemcy, Ukraina) Po przewidywanym spadku wielkości zagranicznego ruchu turystycznego i wydatków cudzoziemców w Polsce w 2009 roku przewiduje się, że w kolejnych latach wydatki te będą rosnąć, aby w 2014 roku osiągnąć 11,1 mld USD. Źródło: oszacowania i prognozy Instytutu Turystyki Rys. 5. Szacunki i prognozy wydatków turystów zagranicznych i odwiedzających jednodniowych w Polsce w mld USD. Warto zwrócić uwagę, że zarówno gwałtowny wzrost wydatków obserwowany w latach , jak i poważny spadek wydatków odwiedzających jednodniowych były spowodowane głównie zmianą kursu złotówki do euro oraz dolara, i co za tym idzie, spadkiem przyjazdów i wydatków jednodniowych odwiedzających. Biorąc pod uwagę problem z oszacowaniem kursu głównych walut do złotego, trudno jest sporządzić obecnie prognozę wydatków turystów zagranicznych w Polsce Wschodniej. Można jednak przyjąć, że wzrost wydatków turystów zagranicznych w makroregionie może być wyższy niż w całej Polsce. Potencjał wybranych rynków zagranicznych (Niemiec i Ukrainy) jest bardzo wysoki. Wydatki mieszkańców Niemiec na podróże zagraniczne należą do najwyższych na świecie, a wydatki mieszkańców Ukrainy do najwyższych wśród krajów sąsiadujących z Polską. W następnych latach można spodziewać się wzrostu wydatków turystów z Ukrainy. Będzie on rezultatem zmiany struktury celów przyjazdów do Polski, a szczególnie wzrostu liczby osób odwiedzających Polskę w celach turystycznych. str. 9

10 ,5 2,8 2,8 3, ,6 0,7 0, Źródło: Державну службу туризму і курортів, 2009 Rys. 6. Wydatki mieszkańców Ukrainy w czasie wyjazdów zagranicznych w mld USD ,6 57,4 58,0 55,5 57,2 57,1 58,2 60,5 60,7 61, Źródło: Fakten und Zahlen, DRV, 2009 Rys. 7. Wydatki mieszkańców Niemiec w czasie podróży zagranicznych w mld Euro W latach prognozuje się istotny wzrost liczby gości w polskiej bazie noclegowej. Zakłada się, że spadek liczby turystów zagranicznych w latach zrekompensowany zostanie przez wzrost liczby gości krajowych. Przewiduje się, że liczba turystów zagranicznych w bazie noclegowej w latach wzrośnie o 0,5 mln, a turystów krajowych o 3,2 mln. W pierwszej kolejności ten poważny wzrost liczby gości powinien przyczynić się do wzrostu wykorzystania bazy noclegowej, a w dalszej perspektywie do jej rozbudowy. str. 10

11 Źródło: dane Głównego Urzędu Statystycznego i prognozy Instytutu Turystyki Rys. 8. Turyści krajowi i zagraniczni w bazie noclegowej zbiorowego zakwaterowania w Polsce w mln. III. Wielkość inwestycji turystycznych i około turystycznych Jednym z kluczowych mierników wpływu turystyki na rozwój gospodarczy regionu (a więc także pośrednio na ocenę wpływu promocji turystyki) jest wielkość nakładów na inwestycje turystyczne i ich udział w nakładach inwestycyjnych ogółem. Miernikiem wyprzedzającym, pozwalającym mierzyć efektywność działań promocyjnych w perspektywie 2-3 lat, jest też liczba pozwoleń na budowę infrastruktury turystycznej i około turystycznej. Dobrym wskaźnikiem tej cechy skuteczności działań może być liczba pozwoleń na budowę hoteli i budynków zakwaterowania turystycznego. Tab. 2. Wybrane wskaźniki podstawowe dla Polski Wschodniej Wybrane wskaźniki Rok Źródła informacji 1) Liczba hoteli i budynków zakwaterowania turystycznego oddanych do GUS (poz. 121) użytku 2) Ogólnodostępne obiekty GUS (poz 1261) str. 11

12 Wybrane wskaźniki Rok Źródła informacji kulturalne 3) Liczba budowli sportowych i rekreacyjnych oddanych do GUS (poz 241) użytku 4) Liczba kwater agroturystycznych w Instytut Turystyki ewidencji gmin 5) Liczba oddanych domów letnich i rezydencji WUS wiejskich 6) Wartość nakładów na inwestycje turystyczne 2 b.d. b.d. b.d. WUS Na podstawie kilkuletnich trendów, skorygowanych o wyniki z 2008 roku, dla wzrostu poszczególnych wskaźników przyjęto przyrosty roczne w granicach 2,5-4,0% rocznie. Tylko przyrost liczby kwater agroturystycznych oszacowano niżej - na ok. 2% rocznie. Przyczyną tego niższego przyrostu liczby kwater jest niski, obecny stopień wykorzystania pokoi w kwaterach agroturystycznych. Jednym z wyprzedzających wskaźników świadczących o wzroście zainteresowania turystyką w makroregionie, jest wzrost zainteresowania inwestorów, mierzony liczbą pozwoleń na budowę wybranych obiektów infrastruktury. Jest to jednocześnie wskaźnik oceny skuteczności promocji makroregionu przez inwestorów. Zakładamy, że dla Polski Wschodniej najpierw nastąpić powinien wzrost wykorzystania istniejących i modernizowanych obiektów noclegowych, a dopiero w drugiej kolejności wzrost zainteresowania budową nowych obiektów. Nieco inaczej wygląda sytuacja w sferze obiektów o charakterze paraturystycznym. Tu liczba pozwoleń na budowę wybranych obiektów wspierających rozwój turystyki (obiekty infrastruktury paraturystycznej) wskazuje na wzrost zainteresowania turystów wykorzystaniem tej infrastruktury. Tab.3. Liczba pozwoleń na budowę wybranych obiektów infrastruktury turystycznej i paraturystycznej Wybrane wskaźniki 1) Pozwolenia na budowę hoteli i budynków Rok Źródła informacji GUS (poz. 121) 1 oszacowanie Instytutu Turystyki na podstawie danych z 2007 r. (3335 kwater) 2 wartość nakładów na inwestycje turystyczne zostanie określona po opublikowaniu danych przez GUS. str. 12

13 Wybrane wskaźniki zakwaterowania turystycznego 2) Ogólnodostępne obiekty kulturalne, budynki o charakterze edukacyjnym, budynki szpitali i zakładów opieki medycznej oraz budynki kultury fizycznej Rok GUS Źródła informacji Wzrostowi zainteresowania inwestorów rozbudową innych obiektów, powinna sprzyjać promocja turystyki aktywnej i wzrost zainteresowania mieszkańców Polski aktywnymi formami spędzania czasu wolnego. Uzupełnieniem promocji turystyki w Polsce Wschodniej jest liczna grupa projektów inwestycyjnych, realizowanych przy udziale środków Unii Europejskiej, a dotyczących infrastruktury turystyki aktywnej. Wielkość środków przeznaczonych na te cele i lista projektów będą znane do końca 2009 roku. Rozbudowa infrastruktury dla potrzeb turystyki aktywnej połączona ze wzrostem liczby wydarzeń i imprez będą stanowiły istotny element pozwalający na zmianę i poprawę wizerunku makroregionu jako obszaru atrakcyjnego dla priorytetowych rodzajów turystyki. IV. Wykorzystanie obiektów i atrakcji turystycznych w Polsce Wschodniej Niskie wykorzystanie obiektów noclegowych zbiorowego zakwaterowania jest jedną z podstawowych barier rozwoju infrastruktury noclegowej. Jego wzrost został potraktowany jako priorytet strategii rozwoju turystyki. Przewidywany niewielki spadek wykorzystania obiektów w 2009 roku pozwala sądzić, że poziom wykorzystania w 2007 roku zostanie przekroczony około 2011 roku, a szybszy wzrost nastąpi dopiero w kolejnych latach. Warto również zwrócić uwagę na stosunkowo niewielką liczbę gości odwiedzających poszczególne atrakcje turystyczne. Poza kilkoma obiektami istnieją duże potencjalne możliwości zwiększenia liczby odwiedzających Poprzez zintegrowane działania promocyjne, w pierwszym rzędzie można osiągnąć wzrost liczby gości w atrakcjach turystycznych. Czynnikiem decydującym będzie tu przewidywany wzrost zainteresowania atrakcjami gości krajowych oraz w mniejszym stopniu zmiana struktury gości zagranicznych (a szczególnie szybszy wzrost liczby turystów z Ukrainy) zainteresowanych atrakcjami turystycznymi makroregionu. Tab. 4. Wykorzystanie obiektów i atrakcji turystycznych. Wybrane wskaźniki Rok Źródła informacji str. 13

14 1) Wykorzystanie obiektów noclegowych zbiorowego zakwaterowania w % ,9 34,2 35,7 GUS 2) Liczba gości zwiedzających wybrane 3496,9 4100,0 4425,0 GUS atrakcje turystyczne. 3 V. Dochody z turystyki Wzrost dochodów z turystyki jest głównym celem kampanii promującej turystykę do wschodnich województw Polski. Biorąc pod uwagę dane makroekonomiczne (tempo wzrostu PKB, średnie wynagrodzenia, wydatki konsumpcyjne) oraz dane o aktywności turystycznej mieszkańców Polski i prognozy wzrostu liczby odwiedzających makroregion, a także przyjęty w projekcie podział wydatków na promocje należy spodziewać się stosunkowo szybkiego wzrostu wydatków mieszkańców Polski odwiedzających makroregion Polski Wschodniej. Prognozy Instytutu mówią o średnim rocznym wzroście na poziomie ponad 4% tj. o ok. 0,5% punktu procentowego więcej, niż w przypadku turystów zagranicznych. Brak jest jeszcze danych na temat dochodów sektora Hotele i gastronomia w 2008 roku, ale biorąc pod uwagę zmiany w strukturze gości hotelowych, należy spodziewać się nieco wolniejszego wzrostu dochodów sektora oscylującego wokół 4% rocznie. Tab. 5. Wydatki mieszkańców Polski i cudzoziemców oraz dochody sektora Hotele i gastronomia w Polsce Wschodniej w mld zł. Wybrane wskaźniki Rok Źródła informacji 1) Wydatki mieszkańców Polski odwiedzających region w mld zł 3,7 4,3 4,7 Instytut Turystyki 2) Wydatki cudzoziemców odwiedzających region w 1,6 1,9 2,0 Instytut Turystyki mld zł 4 3) Dochody sektora Hotele i b.d. b.d. b.d. GUS gastronomia w mld zł 5 3 Z uwagi na brak danych dotyczących obiektów para muzealnych za 2008 rok przytoczone dane dotyczą tylko liczby gości w muzeach 4 bez wydatków odwiedzających jednodniowych 5 Dochody sektora w 2008 roku będą dostępne do 30 października 2009 r. str. 14

15 Prognozy wzrostu wydatków turystów w Polsce Wschodniej mówią o 1,4 mld zł wzroście wydatków w okresie W kwocie tej 1,0 mld zł stanowi wzrost wydatków mieszkańców Polski (71,4%), a 0,4 mld zł wzrost wydatków cudzoziemców (28,6%) O ile wzrost liczby podróży mieszkańców Polski odpowiada przewidywanemu wzrostowi dochodów, o tyle w przypadku turystów zagranicznych, niezbędny jest wzrost wydatków na osobę w trakcie pobytu w Polsce wschodniej. Oznacza to m.in. konieczność zmiany struktury dotychczasowych przyjazdów, poprzez zwiększenie liczby przyjazdów osób więcej wydających, a więc korzystających z większej liczby usług turystycznych i paraturystycznych. Temu celowi winna służyć kampania promocyjna. Powinna się ona skoncentrować na bardzo ograniczonej liczbie rynków emisyjnych (propozycja Niemiec i Ukrainy) i wybranych segmentach rynkowych (turyści aktywni i poszukujący inności). Jednym z ważnych celów rozwoju turystyki w regionie jest wzrost wydatków na osobę w trakcie pobytu. Wzrost ten lepiej wskazuje na rozwój infrastruktury turystycznej i para turystycznej umożliwiającej wydawanie większej ilości pieniędzy, jednak kampanie promocyjne mogą w tym mieć istotny udział. Szczególnie ważnym jest kierowanie kampanii do osób więcej zarabiających, i co za tym idzie przeznaczających na wyjazd ponadprzeciętne środki finansowe. Tab. 6. Wydatki turystów zagranicznych na osobę (w USD) Przeciętne wydatki na osobę (USD) Lubelskie Podkarpackie Podlaskie Świętokrzyskie Mazurskie region Warmińsko- Łącznie Źródło: badania Instytutu Turystyki Sp. z o.o. VI. Wydatki na promocję administracji lokalnej Efektem społecznym projektu powinno być zainicjowanie i wzmocnienie współpracy między lokalnymi i regionalnymi podmiotami (samorządami, branżą turystyczną, organizacjami turystycznymi) i powstanie rzeczywistego partnerstwa publiczno prywatnego w rozwoju społeczno gospodarczym regionu. Ważnym efektem powinno być też wypracowanie długofalowego spójnego planu działania w sferze promocji regionów. Kampania promocyjna, a w szczególności jej przewidywane rezultaty będą sprzyjać wzrostowi zainteresowania władz lokalnych turystyką, jako dziedziną gospodarki, mogącą w istotny sposób przyczynić się do rozwoju ekonomicznego makroregionu. Środki finansowe przeznaczane z budżetów samorządów na rozwój i promocję turystyki, a w szczególności tempo wzrostu nakładów są dobrym wskaźnikiem wzrostu zainteresowania samorządów rozwojem turystyki. Kampania promocyjna nie jest umieszczona w próżni. Zarówno w poprzednich latach, jak i w przyszłości podstawowe znaczenie w promocji przyjazdów do makroregionu odgrywać będą środki samorządów lokalnych i przedsiębiorców. Tu głównym zadaniem str. 15

16 kampanii promocyjnej jest wsparcie działań lokalnych, a szczególnie wzmocnienie działań na rynkach emisyjnych i w segmentach rokujących nadzieje na szybki i widoczny wzrost. Obecnie dostępne są jedynie dane dotyczące wydatków na turystykę urzędów marszałkowskich w 2008 roku. Informacje o wydatkach na promocję, podobnie jak pozostałe informacje o wydatkach samorządów, powinny być dostępne przed 30 września 2009 r. Tab.7. Wydatki na promocję samorządów wojewódzkich i regionalnych organizacji turystycznych oraz wydatki na turystykę samorządów gminnych Rok Wybrane mierniki Źródła informacji Wydatki na promocję turystyki b.d. b.d. b.d. Urzędy Marszałkowskie samorządów wojewódzkich, Wydatki ROT-ów b.d. b.d. b.d. ROT-y Wydatki na turystykę samo-rządów b.d. b.d. b.d. Bank danych regionalnych gminnych w mln zł Należy podkreślić, że na wydatki na turystykę z budżetów samorządów składają się co najmniej cztery pozycje: 1) Zadania w zakresie upowszechniania turystyki (poz ) 3) Ośrodki informacji turystycznej (poz ) 4) Pozostała działalność (poz ) 5) Promocja jednostek samorządu terytorialnego (poz ) W ostatnich latach dominującą pozycję w wydatkach urzędów marszałkowskich stanowiły wydatki na promocję turystyki (z poz oraz 75075). Dostępne obecnie dane pozwalają na podanie jedynie danych ogólnych. Wydatki na turystykę urzędów marszałkowskich wraz z prognozą na lata 2011 i 2013 przedstawia poniższa tabela Tab. 8. Wydatki samorządów wojewódzkich na turystykę w tys. złotych za lata i prognozy na lata 2011 i 2013 Województwo Lubelskie 417,7 488,1 542,1 670,5 * * Podkarpackie 665,8 597,2 523,5 731,0 * * Podlaskie 1904,7 843,3 631,6 1126,5 * * Świętokrzyskie 299,9 403,3 444,6 520,0 * * Warmińsko-Mazurskie 1577,3 1654,1 1499,5 1707,9 * * Łącznie region 4865,4 3986,0 3641,3 4755,9 4480,0 4600,0 Źródło: dane zebrane przez Instytut Turystyki z urzędów marszałkowskich 6 szacunki wg danych na 30 sierpnia 2008 str. 16

17 Tab. 9. Wydatki samorządów gminnych i powiatowych na turystykę w tys. złotych w 2007 roku Województwo Samorząd gmin i miast na prawach Samorząd powiatowy gmin i powiatów Lubelskie 375,8 597, , ,2 Podkarpackie 6,9 310, , ,9 Podlaskie 1 009,3 925, , ,2 Świętokrzyskie 82,5 836, , ,2 Warmińsko-Mazurskie 498,5 224, , ,2 Łącznie region 1 973, , , ,7 Źródło: obliczenia Instytutu Turystyki na podstawie Banku Danych Regionalnych GUS Według danych GUS (Bank Danych Regionalnych) wydatki samorządów gmin i miast na prawach gmin na turystykę w 2008 roku wyniosły 35,0 mln zł (wzrost o 5,9%), a samorządów powiatowych 2,9 mln zł (wzrost o 46,7). Biorąc pod uwagę uruchomienie wojewódzkich Programów Operacyjnych i konieczność wydatkowania na projekty znacznych kwot z budżetów samorządowych, należy liczyć się z szybkim wzrostem wydatków na turystykę w latach Bardziej dokładne prognozy będzie można sporządzić po zakończeniu pierwszego roku finansowania projektów. Warto zwrócić uwagę, że w 2008 roku samorządy Polski Wschodniej wszystkich szczebli przeznaczyły na turystykę 42,6 mln zł (w tym na promocję turystyki województw ze środków przeznaczonych na ogólną promocję województw 1,7 mln zł). VII. Liczby uczestników wybranych imprez i wydarzeń w województwach Polski Wschodniej Dla coraz większej liczby turystów celem wyjazdu jest uczestnictwo w wybranych imprezach i wydarzeniach. Wzrost liczby uczestników imprez i wydarzeń organizowanych w miejscowościach makroregionu obok wzrostu liczby gości w bazie noclegowej oraz liczby gości odwiedzających atrakcje turystyczne jest dobrym wskaźnikiem wzrostu zainteresowania makroregionem. W 2008 roku liczba imprez kulturalnych, muzycznych, festynów itp. zabezpieczanych przez policję w całej Polsce wyniosła 4650 (w Polsce Wschodniej 1349), a sportowych 6230 (w Polsce Wschodniej 1621) 7. Liczba tych imprez w kolejnych latach systematycznie malała. Było to związane raczej ze zmniejszeniem liczby uczestników szeregu imprez kosztem imprez dużych. 7 z Raportu Bezpieczeństwo imprez masowych 2008 roku KG Policji. str. 17

18 Promocja przyjazdów turystów do miejscowości Polski Wschodniej powinna być powiązana z promocją imprez kulturalnych, muzycznych, festynów itp., a w szczególności imprez nietypowych, przyciągających swoją innością. Brak jest jednolitej metody gromadzenia danych o liczbie uczestników, dlatego też sposób i zakres gromadzenia danych zostanie opracowany po rozpoczęciu realizacji projektu, tak aby w najlepszy sposób dobrać obserwowane imprezy i wydarzenia. Proponuje się, aby dla każdego województwa wytypować dziesięć imprez, których ruch będzie monitorowany. Tab. 11. Uczestnicy wybranych imprez i wydarzeń w tys. Wybrane mierniki Rok Źródła informacji 1) Liczba uczestników min. 10 imprez w każdym województwie wytypowanych przez ROT-y b.d. b.d. b.d. Organizatorzy imprez IX. Podsumowanie Najnowsze prognozy dotyczące rozwoju turystyki w Polsce w latach wskazują na umiarkowane tempo wzrostu podstawowych wskaźników obrazujących stan polskiej turystyki. Zakłada się, że zmiany w turystyce przyjazdowej będą zgodne z prognozami rozwoju turystyki w innych krajach europejskich naszej strefy klimatycznej. Analiza sytuacji na rynku turystycznym województw Polski Wschodniej, w porównaniu z sytuacją w Polsce, wskazuje na znacznie niższe wartości większości wskaźników rozwoju turystyki w Polsce Wschodniej. Oznacza to, że nacisk promocyjny w najbliższych latach powinien być skierowany na zmniejszenie dystansu między makroregionem, a resztą polskich województw. W wielu przypadkach rozwój infrastruktury turystycznej nie pozwala na zmniejszenie dystansu, a proponowane działania promocyjne mają doprowadzić do utrzymania tempa wzrostu na poziomie ogólnopolskim. Jednocześnie, należy zintensyfikować działania promocyjne tam, gdzie można będzie dzięki promocji poprawić niektóre wskaźniki tak, aby zmniejszyć dystans do reszty kraju. Do takich wskaźników w pierwszej kolejności należy wykorzystanie bazy noclegowej (wzrost tego wskaźnika nie wymaga istotnej rozbudowy bazy noclegowej), wzrost wydatków turystów zagranicznych (głównie poprzez wskazanie nowych atrakcji i możliwości zwiększenia wydatków) oraz wzrost zainteresowania turystów krajowych przyjazdami do miejscowości pięciu wybranych województw. Ważnym składnikiem przeprowadzonych prac była aktualizacja danych podanych we wcześniejszych opracowaniach. Z uwagi na kryzysową sytuację w wielu sektorach gospodarczych, informacja o najnowszych trendach ma istotne znaczenie przy podejmowaniu decyzji. str. 18

19 Załącznik nr 1. Zestawienie zbiorcze wielkości wskaźników w 2008 roku i prognozy na lata 2011 i 2014 L.p. Grupa mierników Wybrane wskaźniki 1. Wielkość inwestycji turystycznych i około turystycznych 2. Wykorzystanie obiektów i atrakcji turystycznych 1) Liczba hoteli i budynków zakwaterowania turystycznego oddanych do użytku Rok ) Ogólnodostępne obiekty kulturalne ) Liczba budowli sportowych i rekreacyjnych oddanych do użytku 4) Liczba kwater agroturystycznych w ewidencji gmin 5) Liczba oddanych domów letnich i rezydencji wiejskich ) Wartość nakładów na inwestycje b.d. b.d. b.d. turystyczne 9 1) Wykorzystanie obiektów noclegowych zbiorowego zakwaterowania w %. 32,9 34,2 35,7 2) Liczba gości zwiedzających wybrane atrakcje turystyczne ,9 4100,0 4425,0 3. Dochody z turystyki 1) Wydatki mieszkańców Polski odwiedzających region w mld zł 3,7 4,3 4,7 2) Wydatki cudzoziemców 1,6 1,9 2,0 odwiedzających region w mld zł Wydatki na promocję 3) Dochody sektora Hotele i b.d. b.d. b.d. gastronomia w mld zł 12 1) Wydatki na promocję turystyki samorządów; wojewódzkich, b.d. b.d. b.d. 2) Wydatki ROT-ów b.d. b.d. b.d. 8 oszacowanie Instytutu Turystyki na podstawie danych z 2007 r. (3335 kwater) 9 wartość nakładów na inwestycje turystyczne zostanie określona po opublikowaniu danych przez GUS. 10 Z uwagi na brak danych dotyczących obiektów para muzealnych za 2008 rok przytoczone dane dotyczą tylko liczby gości w muzeach 11 bez wydatków odwiedzających jednodniowych 12 Dochody sektora w 2008 roku będą dostępne do 30 października 2009 r. str. 19

20 L.p. Grupa mierników Wybrane wskaźniki 3) Wydatki na turystykę samorządów gminnych w mln zł Rok b.d. b.d. b.d. L.p. Grupa mierników Wybrane wskaźniki 5. Liczba pozwoleń na 1) Pozwolenia na budowę hoteli i budowę budynków zakwaterowania infrastruktury turystycznego turystycznej i około 2) Ogólnodostępne obiekty turystycznej kulturalne, budynki o charakterze edukacyjnym, budynki szpitali i zakładów opieki medycznej oraz budynki kultury fizycznej 6. Liczby uczestników 1) Liczba uczestników min. 10 wybranych imprez i imprez w każdym województwie wydarzeń wytypowanych przez ROT-y Rok b.d. b.d. b.d. Załącznik 2 Zestawienie zaktualizowanych wielkości na rok 2008 Tab. 1. Liczba przyjazdów turystów zagranicznych do miejscowości położonych na terenie województw regionu w latach (w tys.) Województwo Lubelskie Podkarpackie Podlaskie Świętokrzyskie Warmińsko-Mazurskie Łącznie region Źródło: badania Instytutu Turystyki Sp. z o.o. str. 20

21 Tab. 2. Liczba przyjazdów turystów zagranicznych do miejscowości położonych na terenie województw regionu w latach według grup krajów (w tys.) Świętokrzyskie Mazurskie region Warmińsko- Łącznie - Grupy Lubelskie Podkarpackie Podlaskie rynków Sąsiedzi ze wsch Reszta Europy Niemcy Spoza Europy Sąsiedzi z płd Łącznie województwo Znak - oznacza znikomy udział danej kategorii w ruchu przyjazdowym do województwa. Źródło: badania Instytutu Turystyki Sp. z o.o. Tab. 3. Liczba przyjazdów turystów zagranicznych z wybranych krajów do miejscowości położonych na terenie województw regionu w latach (w tys.) Lubelskie Podkarpackie Podlaskie Świętokrzyskie Warmińsko- Mazurskie Łącznie region Ukraina Białoruś Niemcy Litwa Rosja Pozostałe Łącznie województwo Znak - oznacza znikomy udział danej kategorii w ruchu przyjazdowym do województwa. Źródło: badania Instytutu Turystyki Sp. z o.o. Tab. 4. Liczba przyjazdów turystów zagranicznych do miejscowości położonych na terenie województw regionu w latach według celów pobytu (oszacowanie w tys.) str. 21

22 Tab. 5. Wydatki turystów zagranicznych na osobę (w USD) Przeciętne wydatki na osobę (USD) Podkar- Święto Warmińsko- Łącznie Lubelskie Podlaskie Cele packie krzyskie Mazurskie region Zakupy Tranzyt Interesy Odwiedziny krewnych, znajomych Wypoczynek, zwiedzanie* Inny Łącznie - województwo * W tym motywy religijne oraz odwiedziny w miejscu pochodzenia. Źródło: badania Instytutu Turystyki Sp. z o.o. Lubelskie Podkarpackie Podlaskie Świętokrzyskie Mazurskie region Warmińsko- Łącznie Źródło: badania Instytutu Turystyki Sp. z o.o. Tab. 6. Liczba krajowych podróży długookresowych do miejscowości położonych na terenie województw regionu w latach (w mln) Województwo Lubelskie 0,5 0,8 Podkarpackie 1,3 1,1 Podlaskie 0,4 0,3 Świętokrzyskie 0,6 0,4 Warmińsko-Mazurskie 1,2 0,9 Łącznie - region 4,0 3,5 Źródło: badania Instytutu Turystyki Sp. z o.o. str. 22

23 Tab. 8. Liczba krajowych podróży krótkookresowych do miejscowości położonych na terenie województw regionu w latach (w mln) Województwo Lubelskie 1,0 1,3 Podkarpackie 0,9 1,0 Podlaskie 1,3 0,5 Świętokrzyskie 0,5 0,7 Warmińsko-Mazurskie 1,2 1,2 Łącznie region 4,9 4,7 Źródło: badania Instytutu Turystyki Sp. z o.o. Tab. 7. Liczba krajowych podróży długookresowych do miejscowości w regionie w latach według celów pobytu (oszacowanie w tys.) Podkarpackikrzyskimazurskie region Święto- Warmińsko- Łącznie Lubelskie Podlaskie Cel pobytu Zwiedzanie, wypoczynek Odwiedziny u krewnych, znajomych Służbowy Inny Łącznie województwo Znak - oznacza znikomy udział danej kategorii w ruchu przyjazdowym do województwa Tab. 9. Liczba krajowych podróży krótkookresowych do miejscowości w regionie w latach według celów pobytu (oszacowanie w tys.) Podkarpackikrzyskimazurskie region Święto- Warmińsko- Łącznie - Lubelskie Podlaskie Cele wyjazdu Odwiedziny u krewnych, znajomych Zwiedzanie, str. 23

24 wypoczynek Służbowy Inny Łącznie województwo Źródło: badania Instytutu Turystyki Sp. z o.o I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII Rys. 1. Liczba turystów zagranicznych korzystających z bazy zbiorowego zakwaterowania w Polsce Wschodniej w latach w układzie miesięcznym Tab. 10. Liczba turystów zagranicznych korzystających z noclegów w bazie zbiorowego zakwaterowania w województwach Polski Wschodniej według ich stałego miejsca zamieszkania w 2008 roku Lp. Kraj/wojew. Warmińsko Świętokrzyskipackie Podkar- Podlaskie Lubelskie mazurskie Razem 1 Niemcy Ukraina Izrael Rosja Estonia Litwa Francja Białoruś Wielka Brytania str. 24

25 Lp. Kraj/wojew. Warmińsko Świętokrzyskipackie Podkar- Podlaskie Lubelskie mazurskie Razem 10 Włochy Łotwa Stany Zjednoczone Czechy Holandia Finlandia Węgry Szwecja Austria Hiszpania Słowacja Szwajcaria Belgia Dania Kanada Norwegia Rumunia Irlandia Japonia Źródło: dane Głównego Urzędu Statystycznego w Warszawie. str. 25

26 Źródło: szacunki i prognozy Instytutu Turystyki Rys. 2. Szacunki i prognozy liczby podróży turystycznych mieszkańców Polski Źródło: oszacowania i prognozy Instytutu Turystyki ,8 8,6 7,6 Krótkoterminowe (2 Długoterminowe (5 dni i w 7 6 5,5 5 4,9 4,7 4,7 4,8 5 4,2 4 4,8 4,4 3 4,0 4,0 3,7 3,5 3,6 3,5 3,6 3,7 2 Rys. 3. Szacunki i prognozy liczby podróży turystycznych mieszkańców Polski do miejscowości na terenie Polski Wschodniej 18,0 16,0 14,0 12,0 15,0 14,0 13,7 14,3 15,2 15,7 15,0 13,0 11,8 12,2 12,7 13,5 13,5 13,8 10,0 Polska 8,0 Polska Wschodnia 6,0 4,0 2,0 0,0 4,9 4,1 3,9 2,7 2,4 2,5 2,6 2,8 2,8 2, Źródło: oszacowania i prognozy Instytutu Turystyki Rys. 4. Szacunki i prognozy liczby podróży turystów zagranicznych do Polski i do miejscowości na terenie Polski Wschodniej str. 26

27 Tab. 11. Liczba miejsc zbiorowego zakwaterowania w województwach Polski Wschodniej w latach 2000 oraz Wyszczególnienie Zmiana liczba % Woj. lubelskie ,6 Woj. podkarpackie ,4 Woj. podlaskie ,2 Woj. świętokrzyskie ,8 Woj. warmińsko-mazurskie ,7 Polska Wschodnia ,6 Polska ,8 Oprac. Instytut Turystyki na podstawie danych GUS. W grupie pięciu województw wschodnich największą bazę posiada warmińsko-mazurskie, skupiające 38,5% zasobów makroregionalnych i 6,6% zasobów krajowych. Najmniej miejsc noclegowych mają świętokrzyskie i podlaskie. Tab. 12. Podstawowe dane o bazie zbiorowego zakwaterowania w województwach Polski Wschodniej w 2007 r. Miejsca noclegowe Wyszczególnienie liczba ogółem liczba całorocz. udział w bazie makroregionu (w %) udział w bazie krajowej (w %) stopień wykorz. Nominalna liczba noclegów Lubelskie ,2 3,3 32, Podkarpackie ,0 3,6 32, Podlaskie ,4 1,9 35, Świętokrzyskie ,9 1,7 39, Warmińsko-mazurskie ,5 6,6 31, Polska Wschodnia ,0 17,1 33, Stolice województw ,0 2,1 34, Polska ,0 37, Oprac. Instytut Turystyki na podstawie danych GUS. str. 27

28 Tab. 13. Kwatery agroturystyczne i pokoje gościnne w województwach Polski Wschodniej w 2007 roku Województwo Kwatery agroturystyczne Pokoje gościnne obiekty miejsca Polska =100 obiekty miejsca Polska =100 Lubelskie , ,9 Podkarpackie , ,8 Podlaskie , ,6 Świętokrzyskie a , ,7 Warmińsko-mazurskie , ,6 Polska Wschodnia , ,6 Polska , ,0 a Według Urzędu Marszałkowskiego Woj. Świętokrzyskiego w 2006 r. było 356 gospodarstw agroturystycznych, mających 3,5 tys. miejsc noclegowych (w tym 700 miejsc w samodzielnych domach udostępnionych w całości turystom). Źródło: dane Instytutu Turystyki na podstawie ankietyzacji gmin. str. 28