Podstawy prawa prywatnego

Transkrypt

1 Podstawy prawa prywatnego.

2 Czym jest prawo prywatne?

3 System prawa System prawa to zbiór norm prawnych obowiązujących w danym miejscu i czasie System prawa podlega różnym podziałom, typologiom, przekrojom Najstarszy uniwersalny podział systemu prawa to podział na a) prawo publiczne b) prawo prywatne Ulpian, Digesta Publicum ius est quod ad statum rei Romane spectat, privatum quod ad singulorum utilitatem

4 Kryteria wyodrębnienia prawa prywatnego z ogółu norm prawnych Istnieje kilka kryteriów wyodrębnienia prawa prywatnego Żadne z nich nie jest doskonałe Nie jest możliwe sformułowanie logicznego, rozłącznego i wyczerpującego podziału norm systemu prawa

5 Kryteria wyodrębnienia prawa prywatnego z ogółu norm prawnych KRYTERIUM PRZEDMIOTOWE kryterium odwołujące się do przedmiotu regulacji ze wskazaniem na : a) dominujące stosunki majątkowe, lub b) konkretne pola regulacyjne, np. - stosunki własnościowe - zobowiązania - spadki /zdarzenia mortis causa/ - zagadnienia rodzinne - papiery wartościowe

6 Pandektystyka Pandektystyka nurt w niemieckiej nauce prawa XIX wieku, skupiający się na analizie recypowanego w Niemczech prawa rzymskiego. Słowo pandektystyka wywodzi się z nazwy jednej z części Kodeksu Justyniana, tj. pandektów (pandektes wszechogarniający). Pandekta były zbiorem fragmentów pism prawników rzymskich Z pandektystyki wywodzi się podział prawa cywilnego na I. część ogólną, II. prawo rzeczowe, III. prawo zobowiązań, IV. prawo rodzinne V. i prawo spadkowe.

7 Kryteria wyodrębnienia prawa prywatnego z ogółu norm prawnych KRYTERIUM PODMIOTOWE kryterium odwołujące się do podmiotu (adresata) regulacji Do jakich podmiotów odnosi się prawo prywatne? Kodeks cywilny reguluje stosunki cywilnoprawne między osobami fizycznymi i osobami prawnymi (art. 1 k.c.). Zgodnie z art. 8 1 k.c. każdy człowiek od chwili urodzenia ma zdolność prawną. Nasciturus : art k.c. : dziecko w chwili otwarcia spadku już poczęte może być spadkobiercą, jeżeli urodzi się żywe. Osobami prawnymi są Skarb Państwa i jednostki organizacyjne, którym przepisy szczególne przyznają osobowość prawną (art. 33 k.c.). Skarb Państwa jest w stosunkach cywilnoprawnych podmiotem praw i obowiązków, które dotyczą mienia państwowego nienależącego do innych państwowych osób prawnych (art. 34 k.c.). Trzecia kategoria podmiotów prawa cywilnego: osoby ustawowe, ułomne osoby prawne, niepełne osoby prawne. Przepis art. 33 [1] k.c. do jednostek organizacyjnych niebędących osobami prawnymi, którym ustawa przyznaje zdolność prawną, stosuje się odpowiednio przepisy o osobach prawnych.

8 Rodzaje podmiotów prawa prywatnego Osoba fizyczna Osoba prawna Osoba ustawowa Quasi struktura prawna, nie posiadająca własnej podmiotowości Człowiek (od narodzin do śmierci mózgu), nasciturus Spółka z o.o., spółka akcyjna, spółka europejska, bank państwowy, bank spółdzielczy, SKOK, spółdzielnia, spółdzielnia mieszkaniowa, fundacja, stowarzyszenie, parafia, Skarb Państwa (działający przez statio fisci), gmina, powiat, województwo (działający przez statio municipi), związek zawodowy, ZUS, NBP, przedsiębiorstwo państwowe Spółka jawna, komandytowa, komandytowo akcyjna, partnerska, EZIG z siedzibą w Polsce, wspólnota mieszkaniowa Spółka cywilna, konsorcjum, zgrupowanie przedsiębiorców

9 Skarb Państwa Skarb Państwa, będąc substratem Państwa, jest jednolitą i scaloną instytucją, stanowiącą jeden podmiot, nie mający odrębnych organów. Każda zatem czynność cywilnoprawna państwowej jednostki organizacyjnej (tzw. Statio fisci) jest de iure civili czynnością Skarbu Państwa Materialnoprawna konstrukcja jednolitości Skarbu Państwa, jako osoby prawnej, wywiera w sferze przepisów proceduralnych ten skutek, że określenie w pozwie jednostki organizacyjnej Państwa (statio fisci) nie wpływa na oznaczenie osoby pozwanego, którym zawsze pozostaje Skarb Państwa Konstrukcję podmiotowości Państwa należy rozpatrywać na dwóch płaszczyznach działania odnoszących się do sfery imperium i dominium imperium: Państwo, dbając o dobro publiczne, działa jako "władca", mając uprawnienia i zobowiązania wypływające z prawa publicznego Dominium : państwo działa jako "właściciel" wyposażony w uprawnienia i zobowiązania przypisane mocą prawa prywatnego.

10 Kryteria wyodrębnienia prawa prywatnego z ogółu norm prawnych KRYTERIUM TECHNICZNO LEGISLACYJNE kryterium odwołujące się do zakresu kodyfikacji Wyodrębnienie kodeksu cywilnego nie oznacza, że ma to charakter przesądzający o kwalifikacji norm prawnych Prawu prywatnemu poświęcone są trzy ustawy o randze kodeksu: a) Kodeks cywilny b) Kodeks rodzinny i opiekuńczy c) Kodeks spółek handlowych

11 Zakres regulacji kodeksu spółek handlowych Zgodnie z art. 1 1 k.s.h. ustawa reguluje tworzenie, organizację, funkcjonowanie, rozwiązywanie, łączenie, podział i przekształcanie spółek handlowych. W sprawach określonych w art. 1 1 k.s.h. nieuregulowanych w ustawie stosuje się przepisy Kodeksu cywilnego. Jeżeli wymaga tego właściwość (natura) stosunku prawnego spółki handlowej, przepisy Kodeksu cywilnego stosuje się odpowiednio (art. 2 k.s.h.).

12 zasada jedności prawa cywilnego całokształt przepisów regulujących obrót profesjonalny nie tworzy oddzielnej gałęzi prawa, lecz stanowi dział prawa cywilnego

13 Zasada jednolitości prawa cywilnego Jednolita regulacja dla przedsiębiorców i konsumentów Jednolity kodeks cywilny dla czynności przedsiębiorców i konsumentó Zasada wyodrębnienia prawa cywilnego i handlowego Osobna regulacja dla przedsiębiorców np. kodeks handlowy Osobna regulacja dla konsumentów Np. kodeks cywilny

14 Kryteria wyodrębnienia prawa prywatnego z ogółu norm prawnych KRYTERIUM FUNKCJONALNE kryterium odwołujące się do funkcji realizowanych przez wyodrębnione zespoły norm prawnych Chroniony może być interes : Publiczny Prywatny

15 Kryteria wyodrębnienia prawa prywatnego z ogółu norm prawnych KRYTERIUM METODY REGULACJI kryterium odwołujące się do metody regulacji stosunków prawnych; doktrynalnie najbardziej precyzyjne criterium divisionis Model prawa prywatnego zakłada równorzędność pozycji prawnej podmiotów prawa prywatnego Strona stosunków prawnych nie ma możliwości władczego oddziaływania na pozycję prawną innej osoby (brak tzw. Imperium) Strony prawa prywatnego posiadają atrybut autonomii woli czego wyrazem jest m.in. Zasada swobody umów (art. 353 [1] k.c.) Prawodawca posługuje się głównie przepisami dyspozytywnymi ius dispositivum znajdującymi zastosowanie w braku odmiennej woli stron

16 Publicyzacja, stratyfikacja i europeizacja prawa prywatnego Prawo prywatne podlega publicyzacji coraz silniejszy jest proces ingerencji czynnika publicznego w obszar autonomii jednostek Prawo prywatne podlega stratyfikacji czyli coraz silniejszemu rozproszeniu instytucji i rozwiązań prawa cywilnego Prawo prywatne podlega europeizacji

17 Dyscypliny i działy prawa prywatnego Kodeks cywilny w Polsce opiera się o model pandektowy : I. Część ogólna II. Własność i inne prawa rzeczowe. III. Zobowiązania IV. Spadki Prawo rodzinne, z uwagi na założenia ideologiczne PRL objęte zostało osobną kodyfikacją Prawo gospodarcze prywatne regulowane jest w dużej mierze poza Kodeksem cywilnym Prawo konsumenckie regulowane jest w dużej mierze poza Kodeksem cywilnym Prawo rolne jest przedmiotem regulacji prawa prywatnego i prawa administracyjnego

18 Działy prawa służebne wobec prawa prywatnego Postępowanie cywilne. Przepisy proceduralne co do zasady kształtowane są według metody publicznoprawnej. Postępowanie cywilne obsługuje prawo cywilne. Realizacja norm prawa prywatnego możliwa jest także bez procedury sądowej. Prawo kolizyjne (prawo prywatne międzynarodowe). Rozgranicza w stosunkach prywatnoprawnych sfery działania prawa prywatnego różnych państw.

19 Prawo pracy Prawo pracy jest gałęzią prawa wyemancypowaną z prawa cywilnego Związki prawa pracy z prawem cywilnym podkreśla art. 300 k.p. zawierający odesłanie do odpowiedniego stosowania kodeksu cywilnego

20 Kodeks cywilny jako ustawa organiczna Kodeks cywilny pełni rolę ustawy kierunkowej dla całego prawa prywatnego. Formalnie Kodeks cywilny jest ustawą. Nie przysługuje mu względem innych ustaw atrybut lex superior derogat legi inferiori Kodeks cywilny oddziałuje w sposób powszechny na całość prawa prywatnego. Kodeks cywilny znajduje zastosowanie do luk w regulacjach innych ustaw na podstawie: a) Odesłań b) Analogii legis c) Analogii iuris