G Ł ÓWNY INSTYTUT GÓRNICTWA JEDNOSTKA NOTYFIKOWANA Nr 1453 UNII EUROPEJSKIEJ. - Informator -

Transkrypt

1 G Ł ÓWNY INSTYTUT GÓRNICTWA JEDNOSTKA NOTYFIKOWANA Nr 1453 UNII EUROPEJSKIEJ JEDNOSTKA CERTYFIKUJĄ CA ZESPÓŁ CERTYFIKACJI WYROBÓW Kopalnia Doświadczalna BARBARA Mikołów, ul Podleska 72; tel +48 (32) (-1); fax: +48 (32) Informator - Materiały wybuchowe do użytku cywilnego - ocena zgodności Dyrektywa 93/15/EEC WYDANIE 1 - KATOWICE STYCZEŃ 2005

2 1. Dyrektywa 93/15/EEC Po wejściu Polski do Unii Europejskiej (UE) z dniem 1 maja 2004 r dla środków strzałowych (takich jak: materiały wybuchowe, zapalniki elektryczne i nieelektryczne, lonty detonujące itd.), zwanych aktualnie (zgodnie z dyrektywą) materiałami wybuchowymi (MW) do użytku cywilnego obowiązuje nowy tryb wprowadzania wyrobów na rynek. Producent powinien uzyskać dla danego materiału wybuchowego świadectwo (certyfikat) badania typu WE zgodnie z wymaganiami Dyrektywy 93/15/EEC z dnia 5 kwietnia 1993 r dotyczącej wprowadzania do obrotu (na rynek) i kontroli materiałów wybuchowych do użytku cywilnego. Dyrektywa 93/15/EEC ma zastosowanie do materiałów wybuchowych, które oznaczają materiały i artykuły uważane za takie przez zalecenia ONZ dotyczące transportu towarów niebezpiecznych (ustanowione przez Komitet Ekspertów Narodów Zjednoczonych do spraw Transportu Towarów Niebezpiecznych opublikowane w Pomarańczowej Księdze ONZ wraz ze zmianami wprowadzonymi od daty przyjęcia tej dyrektywy) oraz należące do klasy I określonej w tych zaleceniach. Przedmiotowa dyrektywa nie ma zastosowania do: materiałów wybuchowych łącznie z amunicją przeznaczonych dla sił zbrojnych lub policji zgodnie z ustawodawstwem krajowym, artykułów pirotechnicznych. Materiały wybuchowe w myśl dyrektywy o filozofii tzw. nowego podejścia (New Approach) muszą spełniać istotne wymagania bezpieczeństwa, tzw. ESR (Essential Safety Requirements) zgodnie z wymaganiami (zawartymi w Załączniku nr 1): ogólnymi, szczegółowymi. Dyrektywa 93/15/EEC została transponowana do prawa polskiego za pomocą Ustawy z dnia 21 czerwca 2002 r o materiałach wybuchowych przeznaczonych do użytku cywilnego (Dz.U. Nr 117, poz. 1007) oraz znowelizowana Ustawą z dnia 10 września 2004 r o zmianie ustawy o materiałach wybuchowych przeznaczonych do użytku cywilnego oraz ustawy o wykonywaniu działalności gospodarczej w zakresie wytwarzania i obrotu materiałami wybuchowymi, bronią, amunicją oraz wyrobami i technologią o przeznaczeniu wojskowym lub policyjnym (Dz.U. Nr 222 z dnia r, poz. 2249). 2. Normy zharmonizowane w Unii Europejskiej Modelowanie procesu detonacji materiału wybuchowego zależy od przyjętych założeń i często nie sprawdza się w praktycznym eksperymencie. Wynika to z natury materiału wybuchowego, dla którego proces detonacji przebiega szybko i jest uzależniony od wielu różnych czynników. Dlatego też dla określenia jego parametrów fizycznych niezbędne jest wykonanie znacznej liczby badań na drodze eksperymentalnej. Wcześniejsze metody badawcze stosowane w różnych krajach do oceny danego parametru MW różniły się często zastosowanymi procedurami i aparaturą pomiarową. Z praktyki wiadomo, że również sposób przygotowania próbki (ładunku) wpływa na wynik oznaczania danej właściwości MW. Podejmowane próby ujednolicenia metod badawczych i opracowania norm międzynarodowych napotykały na opór krajów członkowskich UE także ze względu na powiązania przemysłu cywilnych materiałów wybuchowych z produkcją tzw. specjalną (wojskową). Informator. Materiały wybuchowe do użytku cywilnego ocena zgodności. Dyrektywa 93/15/EEC. Styczeń / 7

3 Dokumentem, który ma za zadanie precyzowanie rozwiązań technicznych (definiowanie technicznych własności wyrobu), pozwalających realizować wypełnianie postanowień Dyrektywy są właściwe normy zharmonizowane z nimi. Zostały one opracowane lub są w trakcie opracowania przez europejską organizację normalizacyjną CEN (European Committee for Standardization). Norma zharmonizowana uzyskuje status normy krajowej poprzez opublikowanie identycznego tekstu w języku kraju, w którym jest wydana lub uznanie (w jednym języku oficjalnym UE) oraz wycofanie krajowych norm sprzecznych. Zgodność z wymaganiami norm zharmonizowanych stanowi podstawę dla domniemania zgodności (presumption of conformity) z istotnymi wymaganiami dyrektyw nowego podejścia. Przestrzeganie norm nie jest obowiązkowe, stanowi jednak najtańszy i pewny sposób udowodnienia zgodności wyrobu z przepisami Unii Europejskiej. Jednakowe procedury badawcze zawarte w normach zharmonizowanych są niezbędne jednostkom notyfikowanym (stacjom badawczym uznanym oficjalnie przez Komisję Europejską w UE) dla dokonania oceny zgodności materiałów wybuchowych do użytku cywilnego. Normy zharmonizowane dają możliwość jednolitego określania stopnia bezpieczeństwa MW niezależnie od jednostki notyfikowanej, która badania takie wykonała. Ideą europejskich norm zharmonizowanych jest jednoznaczne wyspecyfikowanie właściwości, opisanie procedury badania i sposobu oceny wyników. Normy zharmonizowane UE dotyczące materiałów wybuchowych zostały podzielone na grupy tematyczne w sposób przedstawiony w tabeli 1. Tabela 1. Normy zharmonizowane z wymaganiami Dyrektywy 93/15/EEC Lp. Numer normy Tytuł Uwagi 1. EN Explosives for civil uses Part 1: Terminology Materiały wybuchowe do użytku cywilnego Część 1: Terminologia 2. EN Explosives for civil uses Part 3: Information to be provided by the manufacturer or his authorized representative to the user Materiały wybuchowe do zastosowań cywilnych. Część 3: Informacje, które powinny być udzielane użytkownikowi przez producenta lub jego autoryzowanego przedstawiciela 3. EN Explosives for civil uses High explosives Part 1: Requirements Materiały wybuchowe do użytku cywilnego Materiały wybuchowe kruszące Część 1: Wymagania norma powołuje odnośne normy określające metody badań dla tej grupy 4. EN Explosives for civil uses Detonating cords and safety fuses Part 1: Requirements Materiały wybuchowe do użytku cywilnego Lonty detonujące i prochowe Część 1: Wymagania 5. EN Explosives for civil uses Detonators and relays Part 1: Requirements Materiały wybuchowe do użytku cywilnego Zapalniki i przekaźniki Część 1: Wymagania 6. EN Explosives for civil uses Propellants and rocket propellants Part 1: Requirements Materiały wybuchowe do użytku cywilnego Paliwa rakietowe i prochy Część 1: Wymagania wyrobów / / / / / / Informator. Materiały wybuchowe do użytku cywilnego ocena zgodności. Dyrektywa 93/15/EEC. Styczeń / 7

4 3. Procedury oceny zgodności Materiał wybuchowy do użytku cywilnego może być wprowadzony do obrotu (na rynek) zarówno Polski, jak również krajów członkowskich Unii Europejskiej po spełnieniu następujących warunków: musi posiadać świadectwo (certyfikat) badania typu WE (według modułu B), tzn. należy zbadać go pod kątem zgodności z istotnymi wymaganiami bezpieczeństwa (ESR) zawartymi w Dyrektywie 93/15/EEC, producent musi posiadać udokumentowaną ocenę systemu jakości (wg modułu: C, D, E lub F do wyboru przez producenta), wyrób powinien być oznakowany oznaczeniem CE (rys. 1), producent dołącza do wyrobu podpisany przez osobę upoważnioną - dokument zwany Deklaracją zgodności. Dodatkowo nowelizacja ustawy o materiałach wybuchowych do użytku cywilnego nakłada na producenta lub autoryzowanego przedstawiciela producenta uzyskanie numeru identyfikacyjnego dla materiału wybuchowego do użytku cywilnego na terytorium Rzeczpospolitej Polskiej Rozporządzenie Ministra Spaw Wewnętrznych i Administracji z dnia 1 grudnia 2004 r w sprawie numeru identyfikacyjnego materiału wybuchowego przeznaczonego do użytku cywilnego oraz rejestru materiałów wybuchowych przeznaczonych do użytku cywilnego (Dz.U. Nr 262 z dnia r, poz. 2616). Rys. 1. Oznaczenie CE jako potwierdzenie oceny zgodności Oznakowanie CE musi być przymocowane w sposób widoczny, czytelny i trwały na materiałach wybuchowych (środkach strzałowych) lub na przymocowanej do nich etykiecie i/lub na opakowaniu. Zabrania się umieszczania na materiałach wybuchowych napisów, które można pomylić ze znakiem zgodności CE. Jeżeli oznakowanie CE jest umieszczone na materiale wybuchowym, który nie spełnia wymagań, państwa członkowskie mogą podjąć odpowiednie środki odnośnie osoby, która zamieściła to oznakowanie. Dyrektywa 93/15/EEC przewiduje dla materiałów wybuchowych proces oceny zgodności wyrobu na podstawie (rys. 2): badania typu WE (moduł B moduł ten opisuje sposób badania przez jednostkę notyfikowaną zgodności egzemplarza wyrobu reprezentującego daną produkcję z niniejszą dyrektywą) oraz jedno z następujących badań (do wyboru przez producenta): badanie zgodności z typem (moduł C), procedura zapewnienia jakości produkcji (moduł D), procedura zapewnienia jakości wyrobu (moduł E), sprawdzanie produktu (moduł F) Moduły te opisują sposób zapewniania i oświadczania przez producenta lub jego pełnomocnika, że dane materiały wybuchowe są zgodne z typem opisanym w świadectwie badania WE (certyfikacie CE) i spełniają wymogi niniejszej dyrektywy. lub sprawdzenie jednostkowe (moduł G). Informator. Materiały wybuchowe do użytku cywilnego ocena zgodności. Dyrektywa 93/15/EEC. Styczeń / 7

5 Moduł G SPRAWDZENIE JEDNOSTKOWE PRODUCENT Wybór producenta Moduł B BADANIE TYPU WE Wybór producenta C D E F ZGODNOŚĆ Z TYPEM ZAPEWNIENIE JAKOŚCI PRODUKCJI (ISO 9002) ZAPEWNIENIE JAKOŚCI WYROBU (ISO 9003) SPRAWDZENIE PRODUKTU Rys. 2. Moduły oceny zgodności obowiązujące w Dyrektywie 93/15/EEC lub 4. Kroki klienta dla spełnienia wymagań Dyrektywy 93/15/EEC 4.1. Moduł B lub G Informacje wstępne Informacje o niezbędnych dokumentach koniecznych do przeprowadzenia badania typu WE materiału wybuchowego (wg moduł B) zawarte są w: a) Dyrektywie 93/15/EEC, transponowanej do prawa polskiego Ustawą z dnia 21 czerwca 2002 r. o materiałach wybuchowych przeznaczonych do użytku cywilnego (Dz.U. Nr 117 z dnia r, poz z późniejszymi zmianami) oraz b) normie PN-EN Materiały wybuchowe do zastosowań cywilnych. Część 3: Informacje, które powinny być udzielane użytkownikowi przez producenta lub jego autoryzowanego przedstawiciela. W koniecznych przypadkach specjalista ds. materiałów wybuchowych z Zespołu Certyfikacji Wyrobów - KD Barbara informuje klienta o wymaganiach dotyczących badań typu WE materiałów wybuchowych, przebiegu procesu certyfikacji materiałów wybuchowych, dokumentacji wymaganej w procesie certyfikacji w zależności od wybranej opcji (rys. 2). Jednostka Certyfikująca Kierownik dr inż. Dariusz Stefaniak, tel. +48 (32) Zespół Certyfikacji Wyrobów GIG - Kopalnia Doświadczalna Barbara ul. Podleska 72, MIKOŁÓW tel. +48 (32) (dr inż. Krzysztof Cybulski Kierownik Zespołu Certyfikacji Wyrobów GIG KD Barbara ) tel. +48 (32) (dr inż. Jacek Sobala specjalista ds. certyfikacji materiałów wybuchowych) j.sobala@gig.katowice.pl tel. +48 (32) (mgr inż. Erwin Badura kierownik Laboratorium Badań Materiałów Wybuchowych i Zapalników Elektrycznych) fax. +48 (32) Informator. Materiały wybuchowe do użytku cywilnego ocena zgodności. Dyrektywa 93/15/EEC. Styczeń / 7

6 Przyjęcie wniosku, jego ocena i weryfikacja. Zainteresowany klient dokonuje zgłoszenia chęci certyfikacji materiału wybuchowego na formularzu Wniosek o przeprowadzenie badania typu WE moduł B (materiału wybuchowego) - wzór do pobrania ze strony internetowej Formularze do pobrania. Do wniosku należy dołączyć niezbędną dokumentację w dwóch egzemplarzach. Dostarczyć należy odpowiednią ilość materiału wybuchowego (wyrobu). Wniosek o certyfikację zawiera między innymi deklarację klienta, że przedmiotowy wniosek składany jest po raz pierwszy, nie został i nie zostanie złożony w innej Jednostce Certyfikującej (Notyfikowanej). Wniosek oraz dokumentacja podlega weryfikacji, pod względem kompletności i zawartości merytorycznej. Weryfikację przeprowadza wyznaczony przez Kierownika Zespołu Certyfikacji Wyrobów KD Barbara specjalista ds. certyfikacji materiałów wybuchowych. W przypadku negatywnego wyniku weryfikacji dostawca zostaje poinformowany o zaistniałych brakach we wniosku lub dokumentacji i konieczności uzupełnień. Kopia pisma pozostaje w aktach danej sprawy. Po uzupełnieniach wniosek jest ponownie analizowany. Przy braku uzupełnień przez klienta - wniosek pozostawia się bez rozpatrzenia Uzgodnienie warunków realizacji wniosku. Rejestracja wniosku. Po pozytywnej weryfikacji wniosek podlega rejestracji z datą wpływu lub datą uzupełnień. Dla uzyskania świadectwa badania typu WE w zależności od potrzeb materiały wybuchowe poddaje się procedurom (rys. 2): badanie typu WE (moduł B), badanie jednostkowe (moduł G). Po określeniu kosztów związanych z certyfikacją wyrobu i ich zatwierdzeniu przez Kierownika GIG-JC klient otrzymuje Potwierdzenie przyjęcia wniosku dla modułu B lub G z JC - Zespołu Certyfikacji Wyrobów GIG KD Barbara Badanie typu WE lub sprawdzenie jednostkowe Dla stwierdzenia spełnienia wymagań zawartych w ustawie (dyrektywie) i normach przedmiotowych Zespół Certyfikacji Wyrobów - KD Barbara uzgadnia z wnioskodawcą miejsca wykonania badań i testów oraz ich zakres. Badanie typu WE realizuje się zgodnie z normami zharmonizowanymi lub polskimi. Na podstawie badań i testów opracowywane jest w akredytowanym Laboratorium Badań Materiałów Wybuchowych i Zapalników Elektrycznych Sprawozdanie z badań, które jest podstawą do opracowania świadectwa badania typu WE. Następnie przeprowadzana jest analiza i ocena wyników badań na podstawie sprawozdania z badań i dokumentacji dostarczonej przez klienta. Specjalista ds. certyfikacji materiałów wybuchowych sporządza wewnętrzny Protokół procesu certyfikacji dotyczący materiału wybuchowego, który z niezbędną dokumentacją akceptowany jest przez Kierownika Zespołu Certyfikacji Wyrobów KD Barbara. Po zaakceptowaniu Protokołu przez Kierownika Zespołu Certyfikacji Wyrobów KD Barbara wystawiany jest Certyfikat (świadectwo) badania typu WE. Świadectwo badania typu WE wraz z dokumentacją procesu certyfikacji, przekazywane jest do Kierownika GIG-JC w Katowicach celem zatwierdzenia. Po zapoznaniu się z protokołem i dokumentacją procesu certyfikacji Kierownik GIG-JC podejmuje decyzję o wyrażeniu zgody na wydanie certyfikatu (świadectwa) badania typu WE. W przypadku odmowy wydania świadectwa badania typu WE Jednostka Certyfikująca przedstawia pisemne uzasadnienie powodów tej odmowy. Informator. Materiały wybuchowe do użytku cywilnego ocena zgodności. Dyrektywa 93/15/EEC. Styczeń / 7

7 4.2. Moduły: C, D, E lub F W przypadku, gdy klient posiada Świadectwo (certyfikat) badania typu WE, to należy przeprowadzić ocenę systemu jakości producenta według modułu D (procedura zapewnienia jakości produkcji) lub modułu E (procedura zapewnienia jakości wyrobu), ewentualnie zastosować moduł C lub F (odpowiednio: badanie zgodności z typem lub sprawdzania produktu), w zależności od wariantu, który wybierze klient Procedura oceny zgodności systemu jakości producenta materiału wybuchowego Ocenę systemu jakości producenta dokonuje: Główny Instytut Górnictwa Jednostka Certyfikująca Zespół Certyfikacji Systemów Zarządzania Plac Gwarków 1, KATOWICE tel. +48 (32) (dr inż. Dariusz Stefaniak Kierownik Jednostki Certyfikującej) fax. +48 (32) d.stefaniak@gig.katowice.pl tel. +48 (32) (mgr inż. Jerzy Supernak Kierownik Zespołu Certyfikacji Systemów Zarządzania) j.supernak@gig.katowice.pl Szczegółowe informacje: - Informator Ocena zgodności systemów jakości producentów materiałów wybuchowych przeznaczonych do użytku cywilnego. Informator. Materiały wybuchowe do użytku cywilnego ocena zgodności. Dyrektywa 93/15/EEC. Styczeń / 7