Estradiol. Lek stosowany w HTZ jako 17-beta-estradiol naturalny hormon syntetyzowany i uwalniany przez komórki ziarniste jajnika

Transkrypt

1 Estradiol Pozostałe preparaty z estrogenami Leki regulujące czynności płciowe Niepłodność Antykoncepcja Hormonalna terapia zastępcza HORMONY PŁCIOWE 1 Lek stosowany w HTZ jako 17-beta-estradiol naturalny hormon syntetyzowany i uwalniany przez komórki ziarniste jajnika Małe jego ilości powstają po aromatyzacji DHEA i testosteronu Działa poprzez receptory estrogenowe 2 Aknefug - emulsja na trądzik pospolity Alpicort E - (+prednizolon+kwas salicylowy) płyn p/łysieniu. ESTRIOL (słabszy metabolit estradiolu): Oekolp - krem dopochwowy w dolegliwościach pomenopauzalnych układu moczowo-płciowego. Ortho-Gynest D - globulki dopochwowe j.w. Ovestin - tabletki doustne oraz globulki dopochwowe. 3 Estrogeny skoniugowane obcogatunkowe (końskie) Premarin 0.625mg uzyskiwane z moczu źrebnych klaczy - 30% preparatu stanowi 10 rozpoznanych estrogenów z których najsilniej działają: siarczan estronu i siarczan ekwiliny. Anastrozol Arimidex Antagonista estrogenowy Odwracalny antagonizm kompetecyjny z aromatazą (hamowanie konwersji androgenów do estrogenów) Terapia nowotworu piersi (postmenopauzalna, obecność receptora ER) Osteoporoza Tamoksyfen Nolvadex Syntetyczny antyestrogen, selektywny modulator receptora estrogenowego Pobudza tworzenie recptorów progesteronowych Nowotwór sutka Indukcja owulacji Kategoria D w ciąży

2 Raloksyfen Evista Wybiórczy modulator receptora estrogenowego. Agonista. Nie działa na receptory w podwzgórzu i jest antagonistą receptorów estrogenowych w macicy i gruczole piersiowym. Stosowany w leczeniu osteoporozy w okresie menopauzy oraz profilaktycznie w złamaniach kręgów kręgosłupa. Kategoria X w ciąży Toremifen Fareston Modulator receptorów estrogenowych Zaawansowany nowotwór piersi Acapodene profilaktyka raka prostaty Badania III fazy - inne wskazania Klomifen Clostilbegyt Syntetyczny związek hamujący wiązanie estradiolu z receptorami podwzgórza. Poprzez sprzężenie zwrotne prowadzi do wydzielania gonadotropin (lutropiny) wywołując owulację W małych dawkach działa estrogennie a w dużych odwrotnie Stosowany w bezowulacyjnych zaburzeniach cyklu pochodzenia podwzgórzowego U mężczyzn w oligospermii Testosteron Naturalny hormon androgenny wytwarzany przez komórki jąder komórki Leydiga u mężczyzn U zdrowych mężczyzn podawany egzogennie hamuje wydzielanie LH co wtórnie hamuje testosteron endogenny, w dużych dawkach hamuje FSH i tym samym spermatogenezę U kobiet działa antagonistycznie do estrogenów. Mesterolon Syntetyczna metylowa pochodna dihydrotestosteronu Nie prowadzi do zahamowania spermatogenezy Stosowany w pierwotnym i wtórnym hipogonadyzmie, impotencji bezpłodności (oligospermii), zaburzeniach popędu seksualnego Nie należy stosować u zdrowych mężczyzn w celu rozwoju mięśni Preparat: Proviron-25 - drażetki Finasteryd Proscar, Propecia, Penester, Finaride Syntetyczny związek 4-azasteroidowy hamującym kompetycyjnie 5alfa-reduktazę steroidową II (metabolizującą testosteron do DHT. Prowadzi do zmniejszenia wielkości gruczołu krokowego Stosowany wyłącznie u mężczyzn w leczeniu łagodnego rozrostu gruczołu i niwelowaniu objawów dysurycznych. Łysienie typu męskiego

3 Gonadotropiny Leki wpływające na owulację Agoniści gonadotropin Antygonadotropiny - antagoniści Folitropina Rekombinowana za pomocą DNA w kulturach oocytów chomika chińskiego FSH ludzka jest niezbędna dla wzrostu i dojrzewania komórek jajowych i wytwarzania hormonów płciowych Gonadorelina Factrel Synetetyczna GnRh identyczna z naturalną Stymuluje wydzielanie gonadotropin przysadkowych Testy diagnostyczne wydolności podwzgórzowo-przysadkowej Analog FSH Corifollitropina alfa Elonva Długo działająca bez aktywności LH Jedna iniekcja na 7 dni Gonadotropina kosmówkowa Hormon łożyskowy uzyskiwany przez ekstrakcję z moczu Wykazuje aktywność LH i minimalną FSH (LH wywołuje owulację, tworzenie ciałka żółtego i kontroluje progesteron) Wskazana u kobiet w niepłodności, monitorowana hiperstymulacja jajników w celu uzyskania komórek jajowych Lutropina Luveris Rekombinowany ludzki hormon LH (hlh) Stosowany w pobudzaniu rozwoju pęcherzyka Graafa z którego po podaniu hcg uwolniona zostanie komórka jajowa Leczenie niepłodności

4 Menotropina Menopur, Merional Gonadotropina menopauzalna Wykorzystywana w leczeniu niepłodności u kobiet i mężczyzn Kojarzona z hcg Goserelin Zoladex Superagonista GnRH, agonista LH Stosowany w celu wyhamowania syntezy estrogenu i testosteronu Terapia nowotworów prostaty i piersi Bóle kostne, zaburzenia erekcji (vardenafil) Antygonadotropiny Danazol syntetycznie otrzymywany analog etynylotestosteronu. Hamuje pulsacyjne wydzielanie gonadoliberyny podwzgórza i wtórnie syntezę i wydzielanie FSH i LH z przysadki oraz estradiolu z jajników Zwiększa stężenie wolnego testosteronu Cetrorelix Cetrotide GnRH antagonista syntetyczny dekapeptyd Terapia hormonozależnych nowotworów prostaty i piersi Blokuje syntezę FSH i LH Zapłodnienie in vitro Przeciwwskazany powyżej 65 roku życia (kobiety) Progesteron Progestageny to naturalne lub syntetyczne substancje o działaniu naśladującym naturalny hormon PROGESTERON 1928r. Corner stwierdził że ekstrakt z ciałek żółtych krów może utrzymać ciążę u królic którym usunięto jajniki 1934r. substancję oczyszczono i poznano jej strukturę 1935r. Buternandt otrzymał nagrodę Nobla Funkcje i synteza Progesteron przygotowuje endometrium do zagnieżdżenia blastocysty i zapewnia w macicy środowisko sprzyjające utrzymaniu ciąży do czasu porodu Miejscami produkcji są: ciałko żółte, syncytiotrofoblast łożyska oraz nadnercza Syntetyzowany z cholesterolu z frakcji LDL lub de novo cholesterol transportowany jest do mitochondrium gdzie powstaje pregnenolon a w cytoplazmie z pregnenolonu powstaje progesteron

5 Podstawowe funkcje Zastosowanie progestagenów Podział progestagenów Utrzymanie rozwijającej się ciąży Hamowanie czynności skurczowej macicy Reakcja akrosomalna plemników Zwiększa przepuszczalność naczyń Działanie antyandrogenne (hamuje reduktazę testosteronu) Antymineralokortykoidalnie Indukuje podziały komórkowe (gruczoł mlekowy) Zaburzenia miesiączkowania Niewydolność lutealna Bolesne miesiączkowanie Poronienie zagrażające Endometrioza Zmiany łagodne sutka Hormonalna terapia zastępcza Antykoncepcja Grupa pregnanu: - naturalny progesteron i izomery (retrogestageny) - pochodne 17-hydroxyprogesteronu - pochodne 19-nor-progesteronu Grupa nor-androstanu: - pochodne estranu - pochodne gonanu Progesteron naturalny Dostępny w 3 formach: zmikronizowanej (doustny lub dopochwowy), w roztworze alkoholowym w żelu lub w iniekcji domięśniowej Preferowana drogą podania PR w okresie rozrodczym jest droga dopochwowa (leczenie niepłodności lub uzupełnianie niedoborów w I trymestrze ciąży Po dopochwowym podaniu PR w dawce 300mg średnie stężenie w surowicy jest porównywalne do tej samej dawki podanej p.o. ale stopień zmian w endometrium jest taki jak w cyklu naturalnym (selektywnie dociera do macicy przed krążeniem) W iniekcji domięśniowej (roztwór olejowy) dawka dobowa 25-50mg (dawka podobna do produkcji przez ciałko żółte). Dydrogesteron Duphaston Działa razy silniej niż podawany doustnie progesteron Nie wywołuje efektów wirylizacji i nie powoduje hipertermii Stosowany w niepłodności, poronieniu zagrażającym lub nawykowym, zaburzeniach miesiączkowania, endometriozie. Skojarzony z estrogenami w HTZ

6 Pochodne 17-OH-progesteronu Po przyłączeniu grupy OH w poz. 17 progesteron traci aktywność biologiczną natomiast estryfikacja tej grupy kwasem octowym przywraca aktywność gestagenną Dalsze wydłużanie łańcucha alkilowego prowadzi do progestagenów długo działających podawanych pozajelitowo 31 Medroxyprogesteron Provera, Gestomikron Pozbawiony działania androgennego i estrogennego Ma działanie antyowulacyjne po podaniu i.m. (Depo-Provera) hamując wyrzut LH (raz na 10-12tyg.). Powoduje hipertermię Działanie przeciwnowotworowe związane z blokowaniem syntezy receptora estrogenowego w tkance nowotworowej Stosowany w zaburzeniach cyklu, antykoncepcji hormonalnej, leczeniu adjuwantowym raka błony śluzowej macicy i nerki 32 Cyproteron Androcur Octan cyproteronu ma działanie: gestagenne, antygonadotropowe i antyandrogenne (współzawodniczy z A) Odkłada się w tkance tłuszczowej Stosowany u mężczyzn w nadmiernej pobudliwości płciowej, leczenie raka prostaty. U kobiet w objawach androgenizacji (nadmierne owłosienie, trądzik, łysienie androgenozależne). W skojarzeniu z estradiolem w HTZ 33 Diane-35 35ug EE + 2mg octanu cyproteronu Jednofazowy doustny lek przeznaczony do leczenia objawów hiperandrogenizacji u kobiet z zapewnieniem antykoncepcji Octan cyproteronu hamuje działanie androgenów Zahamowana zostaje aktywność gruczołów łojowych co po 3 miesiącach prowadzi do całkowitego wygojenia wykwitów Ogranicza wypadanie włosów 34 Hydroxyprogesteron Kaprogest Działa powoli,ale długotrwale podawany domięśniowo Nie działa estrogennie i słabo androgennie Niewielka hipertermia Po podaniu i.m. okres półtrwania to 6 dni Stosowany w niewydolności lutealnej, poronieniu zagrażającym i czynnościowym krwawieniu macicznym Działania niepożądane: retencja Na, obrzęki, wzrost ciśnienia. Pojedyncze doniesienia o maskulinizacji płodów żeńskich. 35 Nor-progesterony Pozbawione w cząsteczce grupy metylowej przy C19 Wiążą się tylko z receptorem PR (czyste progestageny) Podane w fazie lutealnej obniżają produkcję progesteronu endogennego Wykorzystywane są: demegeston, promegeston, nomegestrol. 36

7 Nomegestrol Lutenyl Stosowany do wyrównywania niedoborów progesteronu 2.5 krotnie większe powinowactwo do receptora PR Podawany między 5 a 25 dniem cyklu hamuje owulację Stosowany u kobiet przed menopauzą rzadkie miesiączkowanie lub brak, w czynnościowym krwawieniu z narządów rodnych, w bolesnym miesiączkowaniu samoistnym oraz również w HTZ (+estrogeny). Może powodować zaburzenia widzenia 37 Linestrenol Orgametril Stosowany codziennie hamuje owulację Metabolizowany do noretysteronu Stosowany w endometriozie, zaburzeniach miesiączkowania, zwyrodnieniu gruczołów sutkowych i ZNP. Powoduje zaburzenia pokarmowe, przyrost masy ciała, bóle i zawroty głowy, hirsutyzm (przejściowy) Przeciwwskazaniem są choroby nowotworowe 38 Lewonorgestrel Lewoskrętny izomer norgestrelu Tworzy barierę w endometrium dla migracji plemników w drogach rodnych Działa antyestrogennie Stosowany jako antykoncepcja postkoitalna blokuje zagnieżdżenie blastocysty i zmienia śluz szyjkowy Stosowany z 17-estradiolem w HTZ, z etynyloestradiolem jako antykoncepcja a samodzielnie postkoitalnie (0.75mg do 72h i max 4 razy w ciągu cyklu) 39 Desogestrel Cerazette Lek antykoncepcyjny stosowany samodzielnie lub z EE Progestagen III generacji, słaby androgenny, podobny do LNG Hamuje wydzielanie LH, owulację i zagęszcza śluz szyjkowy Współczynnik Pearla=0.4 Bez wpływu na gospodarkę cukrową, tłuszczową i hemostazę Może być stosowany w trakcie karmienia piersią 40 Gestoden Dwukrotnie większa aktywność gestagenna od lewonorgestrelu Dwukrotnie też silniejszy jako antyestrogen Śladowe działanie antyaldosteronowe Ma silne powinowactwo do receptora progesteronowego Biodostępność na poziomie 100%!!! Preparaty: - Femoden - 30ug EE + 75ug gestodenu - Harmonet - 20ug EE + 75ug gestodenu - Logest - 20ug EE + 75ug gestodenu - Milvane - trójfazowy - Minulet - 30ug EE + 75ug gestodenu - Tri-Minulet - trójfazowy Norgestymat Progestagen III generacji zawiera grupę oksymową zmniejszającą wiązanie z receptorem androgenowym W niewielkim stopniu wpływa na gospodarkę węglowodanową i lipidową Zmniejsza objawy androgenizacji (trądzik, owłosienie męskie) Nie wykazuje powinowactwa do receptora progesteronowego Preparat: Cilest - 35ug EE + 250ug norgestymatu - Mirelle - 15ug EE + 60ug gestodenu 41 42

8 Noretysteron Łączy się z receptorem androgenowym i ma aktywność antyestrogenową Daje efekty antykoncepcyjne stosowany razem z EE Preparat: Trinovum - 35ug EE + 500ug noretysteronu. W hormonalnej terapii zastępczej: Activelle (+1mg estradiolu). Drospirenon Słabe działanie antyandrogenne i antymineralokortykoidowe Biodostępność 76-85% Metabolizowany do nieczynnych pochodnych z niewielkim udziałem CYP3A4. Preparat: Yasmin - 30ug EE + 3mg drospirenonu. W hormonalnej terapii zastępczej: Angeliq (+1mg estradiolu). Dienogest Brak właściwości androgennych a ma antyandrogenne (około 30% aktywności cyproteronu). Metabolity nie wykazują działania gestagennego. Hamuje owulację w dawce 1mg/dzień Preparat: Visanne - 30ug EE + 2mg dienogestu Norelgestromin Połączony z etynyloestradiolem w jednofazowym przezskórnym systemie transdermalnym antykoncepcyjnym. Norelgestromin jest czynną biologicznie formą norgestymatu Metabolizowany w wątrobie a metabolity wydalane z moczem Po przyklejeniu plastra stężenie norelgestrominu osiąga plateau po 48 h (uwalniane jest 150ug NGM i 20ug EE/dzień). Plaster należy przyklejać na suchą nieowłosioną skórę okolicy pośladków, brzucha, zewnetrznej części ramienia w 1, 7 i 15 dniu cyklu, po odklejeniu ostatniego plastra stosować 7-dniową przerwę 46