Zarządzanie płynnością finansową przedsiębiorstwa. Cz. 6

Transkrypt

1 Zarządzanie płynnością finansową przedsiębiorstwa Cz. 6

2 Potrzeba utrzymywania gotówki w przedsiębiorstwie: Finansowanie bieżące (operacyjne, transakcyjne) Zdarzenia losowe (podejście ostrożnościowe) spekulacja

3 Model Baumola optymalizacja gotówki w przedsiębiorstwie Założenia: - Zapotrzebowanie przedsiębiorstwa na gotówkę jest możliwe do przewidzenia i stałe w danym okresie, - Dopływ środków pieniężnych do przedsiębiorstwa jest stały i możliwy do zaprognozowania (z tyt. prowadzonej działalności) - Wpływy gotówkowe cechuje rytmiczność, ciągłość i pewność (nie występują przypadkowe wpłaty gotówkowe) - Stopa inwestycji w papiery wartościowe jest stała w okresie analizy - Transfery pomiędzy gotówką a papierami wartościowymi następują natychmiastowo a koszt transferu jest stały (bez względu na wielkość transferu)

4 Wymagane informacje: Zp - Kwota (łączna) zapotrzebowanie na środki pieniężne w danym okresie C kwota gotówki podejmowana każdorazowo z inwestycji portfelowych (lub wysokość zaciąganego długu C/2 średni stan środków pieniężnych w przedsiębiorstwie C* - optymalna kwota gotówki jaka powinna być pozyskiwana każdorazowo Kt koszt transferu (stały) Ku koszty utraconych możliwości C * 2 Kt Ku Kp

5 Model Millera Orra Założenia: - Zmiany stanu środków pieniężnych w przedsiębiorstwie mają charakter losowy (przypadkowy) prawdopodobieństwo spadku/wzrostu 50% - Limit dolny (LL lower limit) - Limit górny (UL upper limit) - Optymalny limit (OL optimal cash return point punkt odnowienia środków pieniężnych)

6 Wymagane informacje: Kt koszt transferu środków pieniężnych Ku dzienny koszt utraconych możliwości S 2 wariancja dziennego stanu środków pieniężnych (np. wyznaczona na podstawie danych historycznych i prognoz) LL dolny limit OL 3 Kt S 4 Ku 3 2 LL UL = 3 OL 2 LL

7 Stan Ś.P. UL OL LL Czas

8 Ograniczenia modelu M-O (część z nich jest taka sama jak w modelu Baumola): rentowność bonów skarbowych jest zmienna w czasie i uzależniona od terminu wykupu poszczególnych serii, prowizja od transakcji jest zmienna i uzależniona od wielkości transakcji, często też podlega negocjacji, oprocentowanie rachunku bieżącego może zmieniać się w czasie. Dylematy dotyczące modelu M-O: za jaki okres należy wyliczyć wariancję oraz po jakim czasie parametry sterujące (górna i dolna granica oraz saldo docelowe gotówki) wymagają aktualizacji. Konsekwencje korzystania z modelu M-O (jak o Baumola): im wyższa stopa procentowa, tym niższy stan środków pieniężnych im wyższy jest koszt transferu, tym wyższy jest docelowy stan gotówki

9 Model Stone a dodatkowe limity wewnętrzne: minimalny - 50% LL maksymalny - 10% UL Symulacja Monte Carlo

10 Wskaźniki dotyczące środków pieniężnych i ekwiwalentów środków pieniężnych Źródło: opracowanie własne na podstawie J.G. Siegel, J.K. Shim, S.W. Hartman, Przewodnik po finansach, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1999.

11 Preliminarz środków pieniężnych Cash Braek event point Cash pooling Leasing Netting Confirming

12 3 aspekty (strony) cash poolingu: 1) Ekonomiczny (koncentracja gotówki, uwolnienie gotówki, obniżenie kosztu finansowania, linie kredytowe) 2) Organizacyjny (rodzaj CP, ilość zaangażowanych jednostek, ilość krajów/walut, ilość banków) 3) Technologiczny (informacja o saldach, dyspozycja transferu, naliczanie i weryfikacja odsetek, raportowanie statusu) Ramy prawne CP

13 Elementy konstrukcji prawnej: podmioty, czynności, instrumenty Podmioty CP: - Uczestnicy - Agent (pool leader) - bank Czynności CP: - Ustalanie sald uczestników - Gromadzenie środków (pool owanie) rzeczywiste, wirtualne - Bilansowanie sald Czynności usługowe, świadczenia konsolidacyjne, świadczenia banku, czynności agenta Instrumenty CP: - Rachunek skonsolidowany (pomocniczy, główny) - Rachunki uczestników - Inne instrumenty (np. kredyt w rachunku bieżącym)

14 Świadczenie konsolidacyjne jeden z podstawowych elementów umowy CP rzeczywistego decydujący o skuteczności realizowanych usług i ich konsekwencji prawno-podatkowych Cel gospodarczy finansowanie uczestników z ujemnymi saldami (oszczędności, poprawa płynności finansowej, uporządkowanie środków pieniężnych, efekt skali) Treść świadczenie bieżące konsolidowanie sald w drodze wielostronnych i wielokrotnych świadczeń pieniężnych polegających na regularnym dokonywaniu spłat zobowiązań uczestników; koncentracja środków na rachunku agenta Skutek faktyczny transfery pieniężne pomiędzy rachunkami uczestników a rachunkiem agenta Skutek prawny odpowiednie zmiany po stronie wierzyciela lub dłużnika ww. zobowiązań Zwrotność świadczeń! tylko w rozumieniu przeciwstawnej operacji, pozwalającej na powstanie (odzwierciedlenie) stanu przed skonsolidowaniem sald. Ryzyko pozorności czynności prawnej (transfer zysków, drenowanie spółek) Świadczenie konsolidacyjne - podstawy prawne: pożyczka, poręczenie cywilne, przelew wierzytelności i przejęcie długu, solidarność zobowiązań, subrogacja ustawowa (tzw. konwersja długu)

15 Spotykamy następujące formy cash poolingu: notional cash pooling, zero-balancing cash pooling (real cash pooling), near-zero-balancing cash pooling (target pooling). W notional cash pooling nie występuje fizyczny transfer środków pieniężnych, a jedynie salda z poszczególnych rachunków uczestniczących w cash poolingu podlegają sumowaniu i w ten sposób obliczane są odsetki od kwoty netto zgromadzonych sald. W konstrukcji zero-balancing cash pooling przewidziany jest fizyczny transfer środków pieniężnych na rachunek główny grupy kapitałowej ze środków zgromadzonych na różnych kontach spółek, a następnie rozdzielenie ich w zależności od zapotrzebowania rachunku danej spółki. Dzieje się to w ten sposób, że nadwyżki środków są przekazywane z rachunków spółek z dodatnim saldem na koniec każdego dnia na rachunek główny, a następnie deficyty rachunków o ujemnych saldach pokrywane są z tych nadwyżek ulokowanych na rachunku głównym. Wszystko odbywa się w krótkim czasie, niemal automatycznie, zazwyczaj pod koniec dnia, najwcześniej po ostatniej sesji bankowej, na której dokonuje się przelewów bankowych, by w następnym dniu w porach rannych zwrócić środki na poszczególne rachunki spółek. Odsetki w zero-balancing cash poolingu naliczane są od salda zgromadzonego na rachunku głównym i również przelewane na poszczególne rachunki. Trzeci typ cash poolingu, zwany near-zero-balancing cash pooling bądź target pooling jest odmianą poprzedniej konstrukcji CP, z tą różnicą, że na poszczególnych rachunkach na koniec każdego dnia występuje z góry założone saldo, w którym na główny rachunek trafia tylko część środków. W ten sposób transfery nie doprowadzają do wyzerowania sald rachunków danych spółek

16 Pytając o korzyści, jakie można osiągnąć z zastosowania w jednostkach o złożonej strukturze organizacyjnej cash poolingu, wskazać należy przede wszystkim na: obniżenie kosztów finansowych oraz podwyższenie przychodów finansowych, poprawę płynności finansowej poszczególnych podmiotów, jak i całej grupy kapitałowej, wzrost efektywności zarządzania płynnością, optymalizację przepływów finansowych w ramach grupy podmiotów, wykorzystanie efektu skali funduszy grupy kapitałowej w drodze stosowania systemu zwrotnych świadczeń konsolidacyjnych pomiędzy podmiotami grupy kapitałowej, zachowanie autonomii finansowej podmiotów podporządkowanych, korzystanie z nowoczesnych form zarządzania finansami oferowanymi przez wiodące instytucje finansowe na całym świecie. Wskazując na korzyści z zastosowania w praktyce metody cash poolingu, nie sposób przemilczeć wad i ewentualnych komplikacji w wyniku zastosowania tego instrumentu. Wśród potencjalnych wad i niejasności z zastosowania cash poolingu najczęściej wskazuje się na następujące elementy: trudność przewidzenia wysokości odsetek dla poszczególnych spółek, zarówno in plus, jak in minus, a czasem trudności w identyfikacji poszczególnych kwot transakcji występujących na różnych kontach, ryzyko reklasyfikacji dokonywanych operacji na wielokrotne transakcje pożyczkowe pomiędzy podmiotami powiązanymi, rozbieżności interpretacyjne przez organy podatkowe, zwłaszcza w zakresie niedostatecznej kapitalizacji.

17 Transfer środków Cash pooling wirtualny Brak Cash pooling rzeczywisty Występują fizyczne przepływy środków Koszty transferów Brak Występują Efekt odsetkowy dla grupy Efekt odsetkowy dla spółek Sposób naliczania odsetek Kompensacja odsetek od sald debetowych i kredytowych, mogą wystąpić koszty rezerwy obowiązkowej Korzystniejsze oprocentowanie sald debetowych i kredytowych Odsetki naliczane na wszystkich rachunkach, brak konieczności podziału odsetek Kompensacja odsetek od sald debetowych i kredytowych Korzystniejsze oprocentowanie sald debetowych i kredytowych Odsetki naliczane na rachunku głównym, konieczność podziału odsetek Przejrzystość stanu środków pieniężnych należących do poszczególnych spółek Brak efektu mieszania środków różnych spółek Środki różnych spółek przelewane są na jeden główny rachunek

18 Cash pooling na zasadzie subrogacji. Spółka A (saldo: -500) Etap I Bank Etap III Spółka B (saldo: +500) Etap II Etap I: Bankowi przysługuje wierzytelność z tytułu udzielonej pożyczki: (debetu). Etap II: Spłata wierzytelności banku: i wstąpienie w jego prawa (jako zaspokojonego wierzyciela) do wysokości spłaty subrogacja (z mocy samego prawa). Etap III: Spółka B staje się wierzycielem spółki A na:

19 Art. 518 KC Wstąpienie w prawa wierzyciela subrogacja ustawowa 1. Osoba trzecia, która spłaca wierzyciela, nabywa spłaconą wierzytelność do wysokości dokonanej zapłaty: 1) jeżeli płaci cudzy dług, za który jest odpowiedzialna osobiście albo pewnymi przedmiotami majątkowymi; 2) jeżeli przysługuje jej prawo, przed którym spłacona wierzytelność ma pierwszeństwo zaspokojenia; 3) jeżeli działa za zgodą dłużnika w celu wstąpienia w prawa wierzyciela; zgoda dłużnika powinna być pod nieważnością wyrażona na piśmie; 4) jeżeli to przewidują przepisy szczególne. 2. W wypadkach powyższych wierzyciel nie może odmówić przyjęcia świadczenia, które jest już wymagalne. 3. Jeżeli wierzyciel został spłacony przez osobę trzecią tylko w części, przysługuje mu co do pozostałej części pierwszeństwo zaspokojenia przed wierzytelnością, która przeszła na osobę trzecią wskutek zapłaty częściowej.

20 Cash pooling na zasadzie cesji. Spółka A (saldo: -500) Etap I Bank Etap IV Etap III Spółka B (saldo: +500) Etap II Etap I: Bankowi przysługuje wierzytelność z tytułu udzielonej pożyczki: (debet). Etap II: Bank przelewa swoją wierzytelność względem A na B. Etap III: Spłata: Etap IV: Spółka B staje się wierzycielem spółki A na:

21 Rachunek jednostki Saldo Stopa Wysokość procentowa odsetek A % 2500 B % 1000 C % D % -700 Razem (dla grupy) 700 Rachunek jednostki Sytuacja w grupie bez cash poolingu Sytuacja w grupie z wykorzystaniem cash poolingu Saldo Stopa procentowa A % B % Wysokość odsetek C % D % Razem (dla grupy) % 1500

22 W praktyce wskazywane jest na dwa rodzaje nettingu: 1) netting bilateralny kompensata należności i zobowiązań pomiędzy dwoma pomiotami powiązanymi, 2) netting multilateralny kompensata należności i zobowiązań pomiędzy wieloma podmiotami powiązanymi. Etapy: 1) Data powiadomienia 2) Wstępne rozliczenie 3) Finalne rozliczenie 4) Fizyczna realizacja