Europejska Aprobata Techniczna DYWIDAG System Sprężania. DYWIDAG-System sprężania splotami

Transkrypt

1 Europejska Aprobata Techniczna DYWIDAG System Sprężania DYWIDAG-System sprężania splotami DYWIDAG-System sprężania zewnętrznego przy użyciu 3 do 37 splotów (140 i 150 mm 2 ) ETA-09/0068 European Organisation for Technical Approvals Europäische Organisation für Technische Zulassungen Organisation Européenne pour l Agrément Technique Okres ważności: 03. Marzec Marzec 2014

2 Sétra 46, avenue Aristide Briand BP BAGNEUX CEDEX Tel: + 33 (0) Fax: + 33 (0) Member of EOTA Europejska Aprobata Techniczna (wersja oryginalna w języku francuskim) European Technical Approval (original version in French language) ETA-09/0068 ETA-09/0068 Oznaczenie handlowa: Trade name: Właściciel Aprobaty: ETA Holder: DYWIDAG External system sprężania zewnętrznego splotami DYWIDAG External Strand Post-Tensioning System DYWIDAG-Systems International GmbH Dywidagstrasse Aschheim NIEMCY Rodzaj i zastosowanie produktu budowlanego: Generic type and use of construction product: Zewnętrzny system sprężania splotami DYWIDAG o ilości splotów od 3 do 37 (140 i 150 mm²) DYWIDAG External Strand Post-Tensioning System for 3 to 37 Strands (140 and 150 mm²) Okres obowiązywania: od: do: Miejsce produkcji: Manufacturing plant: DYWIDAG-Systems International GmbH Dywidagstrasse Aschheim NIEMCY Niniejsza norma zawiera: This ETA contains: 45 stron wraz z 25 stronami załączników (schematy) 45 pages including 25 pages of annexes (drawings) Organisation pour l Agrément Technique Européen European Organisation for Technical Approvals

3 Strona 2 Aprobaty ETA-09/0068 A PODSTAWA PRAWNA I POSTANOWIENIA OGÓLNE A.1 Niniejsza Europejska Aprobata Techniczna jest wydana przez Sétra, zgodnie z: Dyrektywą Rady 89/106/EWG z dnia w celu dostosowania prawnych oraz administracyjnych przepisów państw członkowskich w zakresie produktów budowlanych 1, zmienioną przez dyrektywę Rady 93/68/EWG 2 oraz przez rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1882/2003 3, Rozporządzenie nr z 8 lipca o zastosowaniu materiałów budowlanych; Wspólnymi regułami postępowania dot. składania wniosków przygotowania oraz udzielania Europejskiej Aprobaty Technicznej, zgodnie z załączoną decyzją komisji nr 94/23/EC 5 Wytycznymi dla Europejskiej Aprobaty Technicznej w sprawie zestawów do sprężania konstrukcji budowlanych, ETAG 013, wydanie z lipca A.2 Sétra ma prawo do przeprowadzenia kontroli w celu ustalenia, czy postanowienia Europejskiej Aprobaty Technicznej są dotrzymywane. Kontrola może zostać przeprowadzona w zakładzie (zakładach) produkcji. Niezależnie od powyższego, posiadacz Europejskiej Aprobaty Technicznej pozostaje odpowiedzialny za zgodność produktów z europejską Aprobatą Techniczną oraz za ich przydatność dla przewidzianych celów użycia. A.3 Niniejsza Europejska Aprobata Techniczna nie może być cedowana na innych producentów lub przedstawicieli producentów ani na inne zakłady wytwórcze niż te, które zostały wymienione na pierwszej stronie niniejszego dokumentu. A.4 Sétra może odwołać niniejszą Europejską Aprobatę Techniczną, w szczególności zgodnie z Informacją Komisji na podstawie Artykułu 5 (1) Dyrektywy Rady nr 89/106/EWG. A.5 Niniejsza Europejska Aprobata Techniczna może być odtwarzana tylko w całości, co dotyczy również przekazu elektronicznego. Za pisemną zgodą Sétra możliwe jest jednak częściowe odtwarzanie. Częściowe odtwarzanie należy jako takie oznaczyć. Teksty i rysunki w broszurach reklamowych nie mogą być sprzeczne z Europejska Aprobatą Techniczną ni tez nie mogą jej nadużywać. A.6 Europejska Aprobata Techniczna przyznawana jest przez instytucję aprobującą w jej języku urzędowym. Niniejsza wersja odpowiada wersji rozpowszechnionej w EOTA. Tłumaczenia na inne języki muszą być oznaczone jako takie. 1 Dziennik Urzędowy Wspólnot Europejskich nr L40, , str Dziennik Urzędowy Wspólnot Europejskich nr L 220, , str. 1 3 Dziennik Urzędowy Wspólnot Europejskich nr L 284, , str. 1 4 JORF z 14 lipca Dziennik Urzędowy Wspólnot Europejskich nr L 17, , str. 34

4 Strona 3 Aprobaty ETA-09/0068 B SZCZEGÓLNE USTALENIA EUROPEJSKIEJ APROBATY TECHNICZNEJ B.1 DEFINICJA PRODUKTU I JEGO PRZEZNACZENIE B.1.1 Definicja produktu Niniejsza Europejska Aprobata Techniczna dotyczy systemu: DYWIDAG External System Sprężania Zewnętrznego Splotami składającego się z 3 do 37 splotów. Zestaw sprężania DYWIDAG przeznaczony jest do sprężania zewnętrznego. Cięgno sprężające składa się z wiązki splotów 7-drutowych, zakotwień, dewiatorów, osłon oraz środków antykorozyjnych. - Definicja splotów znajduje się w normie pren : Stale sprężające - Sploty, gdzie są one określone jako typ normal oraz super 0,6, tj. o średnicy znamionowej Ø 15,3 oraz Ø 15,7mm, o znamionowej wytrzymałości na rozciąganie wynoszącej 1770 i 1860 N/mm 2, oznaczenie kodowe Y1770S (lub 15.7) oraz Y1860S (lub 15.7). Sploty określane są jako element sprężający. Do czasu wejścia w życie normy EN 10138, należy stosować sploty 7-drutowe, zgodnie z przepisami krajowymi. - Zakotwienia naciągowe (czynne) i stałe (bierne) składają się z płyty oporowej z rurą łączącą, trąbki stalowej, wkładki z tworzywa sztucznego, uszczelnienia, pierścienia ustalającego, dystansera oraz płyty kotwiącej. - Osłony wykonane są z tworzywa sztucznego (polietylen, HDPE). - Dewiatory są to specyficzne elementy zastosowane w określonych miejscach konstrukcji, wzdłuż cięgna. Są one zazwyczaj wykonane ze stalowych rur (prostych lub wstępnie giętych, umiejscowionych wewnątrz konstrukcji betonowej), lub stalowych siodłach zastosowanych w konstrukcji. - Zbrojenie przeciw rozerwaniu (spirale i strzemiona zbrojeniowe) przeznaczone do zamkniętych elementów betonowych. Zapewniają przekazywanie miejscowej siły sprężającej do konstrukcji betonowej. - Środki ochrony antykorozyjnej - może być to zaczyn cementowy (zgodnie z normą EN 447) do iniekcji sztywnych, lub środek na bazie wosku (zgodnie z załącznikiem C.4.2. ETAG 013). Rury stalowe i z tworzywa sztucznego, standardowe elementy do zbrojenia przeciw rozerwaniu jak również produkty iniekcyjne są uwzględnione w przepisach europejskich lub krajowych, dlatego też niniejsza Europejska Aprobata Techniczna nie zawiera ich opisu. Nie wyklucza to jednak ich zastosowania w systemach sprężających.

5 Strona 4 Aprobaty ETA-09/0068 B.1.2 Zastosowanie DYWIDAG - External system sprężania zewnętrznego splotami DYWIDAG (w dalszej części dokumentu system PT), jest przeznaczony do: nowych konstrukcji naprawy i wzmacniania istniejących konstrukcji wystawionych na działanie grawitacji i ciężarów użytkowych, warunków klimatycznych, przyłożonych czynników deformujących. System PT jest przeznaczony do konstrukcji lub elementów betonowych, z przebiegiem cięgna umiejscowionym na zewnątrz przekroju poprzecznego takiej konstrukcji lub elementu ale wewnątrz ich osłony. System może być również stosowany w konstrukcjach wykonanych z innych materiałów, takich jak: cegły, żeliwo, drewno lub z kombinacji kilku materiałów (patrz Załącznik 13). W przypadku zastosowania materiałów innych niż beton, wymiary i przekazywanie siły należy zaprojektować w sposób zgodny z odpowiednimi Eurokodami lub przepisami krajowymi, obowiązującymi w miejscu zastosowania. Poniżej przedstawione są inne możliwe kategorie zastosowania cięgien: doprężające wymienne obudowane B.1.3 Okres użytkowania Wymagania niniejszej Europejskiej Aprobaty Technicznej opierają się na założeniu planowanego okresu użytkowania systemu PT wynoszącego 100 lat. Założenia takie oparte są na obecnie dostępnej wiedzy i doświadczeniu. Danych dotyczących okresu użytkowania nie należy traktować jako gwarancji danej przez producenta systemu lub urzędu wydającego aprobatę, lecz jedynie jako środek pomocniczy przy wyborze właściwego produktu względem oczekiwanego i ekonomicznie odpowiedniego okresu użytkowania konstrukcji. Poniżej znajdują się właściwe Eurokody: EN 1990 Eurokod 0 : Podstawa projektowania strukturalnego EN 1991 Eurokod 1 : Oddziaływanie na konstrukcje EN 1992 Eurokod 2 : Projektowanie konstrukcji budowlanych EN 1993 Eurokod 3 : Projektowanie konstrukcji stalowych EN 1994 Eurokod 4 : Projektowanie konstrukcji ze stali kompozytowej i betonu EN 1995 Eurokod 5 : Projektowanie konstrukcji drewnianych EN 1996 Eurokod 6 : Projektowanie konstrukcji murarskich System PT musi być stosowany i konserwowany w odpowiedni sposób (patrz Rozdział 7, ETAG 013).

6 Strona 5 Aprobaty ETA-09/0068 B.2 Cechy produktu oraz procedura dowodowa B.2.1 Cechy produktu B Ogólne Części składowe odpowiadają schematom oraz postanowieniom zawartym w Europejskiej Aprobacie Technicznej wraz z załącznikami. Parametry materiałów, pomiary oraz tolerancje części składowych, które nie zostały przedstawione w załącznikach, muszą być zgodne z odpowiednimi danymi dokumentacji technicznych określonymi w niniejszej Europejskiej Aprobacie Technicznej. Rozmieszczenie cięgien sprężania, projektowanie obszarów zakotwienia, części składowe zakotwień oraz średnice osłon muszą zgadzać się z załączonymi opisami i schematami; wymiary i materiały muszą odpowiadać wymienionym w opisach i rysunkach danym. Pierwsza cyfra oznaczenia komponentów zakotwień (6) oznacza średnicę znamionową splotów jako dziesięciokrotność cali (0,6 /0,62 ), druga cyfra jest wewnętrznym kodem, a ostatnie dwie cyfry odnoszą się do ilości splotów w cięgnie sprężania (wielkość cięgna sprężania). Części składowe (poza zbrojeniami spiralnymi i dodatkowymi) są odpowiednie do cięgien sprężania z obydwoma wytrzymałościami splotów. B Sploty Można stosować wyłącznie sploty 7-drutowe, zgodnie z przepisami krajowymi i posiadające parametry podane w Załączniku 16. Aby uniknąć nieporozumień, na placu budowy należy stosować sploty tylko z jedną średnicą znamionową. Jeśli na placu budowy przewidziane jest zastosowanie splotów z R m = 1860 MPa, należy używać tylko i wyłącznie takich. W jednym cięgnie można używać tylko tak samo skręconych splotów. B Szczęki Dozwolone są szczęki z uzębieniem 30º lub 45º (patrz Załącznik 2). Długość segmentów szczęk dla splotów Ø 15,3 mm wynosi 42 mm, a dla splotów Ø 15,7 mm wynosi ona 45 mm. Wielkość szczęka nie zależy od wytrzymałości splotów. Wszystkie szczęki używane na placu budowy powinny pochodzić od jednego dostawcy. B Płyty kotwiące Stożkowe otwory wiertnicze płyt kotwiących (patrz Załączniki 3-5) muszą być czyste, nierdzewne oraz zabezpieczone ochroną przeciwkorozyjną. B Płyty oporowe z tuleją wnękową Należy stosować koliste płyty oporowe z tuleją wnękową przyspawaną w sposób zapewniający wodoszczelność (patrz Załączniki 3-5).

7 Strona 6 Aprobaty ETA-09/0068 B Trąbka stalowa z wkładką polietylenową Pierścień sprężający, jako część trąbki stalowej, jest przyspawany do stalowej rury z kołnierzem. Wkładka polietylenowa jest zamocowana do pierścienia sprężającego poprzez uszczelkę za pomocą pierścienia zabezpieczającego oraz śrub (patrz Załącznik 2). Rura osłonowa o określonej średnicy z tworzywa sztucznego jest przyspawana zwierciadłowo do wkładki polietylenowej. Długość osłony ustalona jest w taki sposób, aby wystawała ponad korpus betonowy wokół miejsca zakotwienia. B Zbrojenie przeciw rozerwaniu (spirale i strzemiona zbrojeniowe) Klasa stali oraz wymiary spiral oraz strzemion zbrojeniowych muszą być zgodne z wartościami zawartymi w odpowiednich Załącznikach Wycentrowaną pozycję w betonowym elemencie konstrukcji należy zabezpieczyć zgodnie z informacjami podanymi w punkcie B Zewnętrzny koniec spirali należy przyspawać do płyty oporowej. Nie jest to konieczne, jeśli zespawane zakończenia spiral tworzą zamknięty krąg. B Rury osłonowe, rury Rury osłonowe wykonane z polietylenu muszą spełniać wymagania normy EN oraz ETAG 013, a wymiary takich rur muszą być zgodnie z wartościami podanymi w Załączniku 2. Łączniki i uszczelnienia pomiędzy odcinkami rur osłonowych są wykonywane bądź za pomocą spawania zwierciadłowego lub łączników elektrospawanych. Tuleja osłonowa oraz rury stalowe (przyspawane odpowiednio do płyty oporowej i kołnierza, patrz Załączniki 3-5) są wykonane z osłonowego materiału stalowego o grubości co najmniej 3,2mm (patrz Załączniki15). B Zaprawa do iniekcji Należy stosować zaprawę do iniekcji zgodną z normą EN 447:1996. B Wosk Należy stosować wosk określony w Załączniku C.4.2 ETAG 013 lub zgodnie z krajowymi przepisami obowiązującymi w miejscu wykonywania prac. B Zatyczki osłonowe Zatyczki osłonowe służą do zamykania zakotwienia, dzięki czemu możliwa jest iniekcja zaprawy i jej osłona (patrz Załącznik 12). Zatyczki są wykonane ze stali. Najczęściej osłaniają one płytę kotwiącą i po iniekcji są pozostawiane na miejscu. W przypadku cięgien o odpowiedniej długości można zastosować zatyczki przedłużane w celu późniejszej regulacji siły sprężenia lub rozprężenia.

8 Strona 7 Aprobaty ETA-09/0068 B.2.2 Procedura dowodowa B Informacje ogólne Niniejsza Europejska Aprobata Techniczna dotycząca DYWIDAG External systemu sprężania zewnętrznego splotami jest wydana w oparciu o uzgodnione dane, przechowywane przez Sétra. Dane określają DYWIDAG External system sprężania zewnętrznego splotami, który został oszacowany i oceniony. Ocena przydatności DYWIDAG External systemu sprężania zewnętrznego splotami dla przewidzianego zastosowania w odniesieniu do wymagań wytrzymałości mechanicznej i stabilności zgodnie z Istotnymi Wymaganiami nr 1 i 3 (higiena, zdrowie, środowisko) została przeprowadzona zgodnie z ETAG 013 Wytyczne dla Europejskiej Aprobaty Technicznej zestawów sprężających do sprężania konstrukcji, w oparciu o postanowienia dotyczące wszystkich systemów. Uwalnianie niebezpiecznych substancji (Istotne Wymaganie nr 3) jest regulowane zgodnie z ETAG 013, punkt Zgodnie z oświadczeniem zakładu wytwórczego, systemy sprężające nie zawierają żadnych żądnych substancji niebezpiecznych. W uzupełnieniu specyficznych ustaleń dotyczących substancji niebezpiecznych, które to ustalenia zawarte są w niniejszej Europejskiej Aprobacie Technicznej, produkty podlegające zakresowi Aprobaty mogą podlegać dalszym wymaganiom (np. stosowanie prawodawstwa europejskiego oraz krajowych przepisów prawnych i administracyjnych). Zgodnie z postanowieniami dyrektywy europejskiej 89/106/EWG, wspomniane wymagania dodatkowe muszą być również przestrzegane w określonych sytuacjach. Elementy budowlane (z betonu zwykłego) sprężone za pomocą DYWIDAG - External systemu sprężania zewnętrznego splotami są zazwyczaj projektowane zgodnie z regulacjami krajowymi. B Cięgna sprężania Siły sprężania oraz sprężanie ponad obliczoną wielkość, które należy zastosować na cięgnie podane zostały w odpowiednich normach krajowych oraz przepisach obowiązujących w miejscu wykonywania prac. Zastosowana siła maksymalna P 0,max zdefiniowana zgodnie z normą EN , rozdział (z zaleconymi wartościami k1 oraz k2), jak również zgodnie z normą pren 10138, nie może przekroczyć wartości przedstawionych w Tabeli 1 (140 mm 2 ) lub w Tabeli 2 (150 mm 2 ). Maksymalna siła sprężania P 0,max = min (0,8 F pk ; 0,9 F p0.1k ), gdzie F pk = A p f pk to charakterystyczna siła rozciągająca rozciąganych komponentów cięgna, natomiast F p0.1k = A p f p0.1k jest charakterystyczną siłą rozciągająco - uplastyczniającą rozciąganych komponentów cięgna (0,1% obciążenia próbnego). Początkowa siła sprężania P m0 zastosowana bezpośrednio po sprężaniu i zakotwieniu nie może przekroczyć wartości przedstawionych w Tabeli 1 (140 mm 2 ) lub w Tabeli 2 (150 mm 2 ); patrz również Załącznik 1. Początkowa siła sprężania P m0 = min (0,75 F pk ; 0,85 F p0.1k )

9 Strona 8 Aprobaty ETA-09/0068 Tabela 1: Maksymalne siły sprężające 6 dla cięgien z A p = 140 mm 2 Oznaczenie cięgna Ilość splotów Przekrój A p [mm²] Siła sprężająca Y1770S7 F p0.1k = 218 kn Siła sprężająca Y1860S7 F p0.1k = 229 kn P m0, max [kn] P 0, max [kn] P m0, max [kn] P 0, max [kn] Tabela 2: Maksymalne siły sprężające 6 dla cięgien z A p = 150 mm 2 Oznaczenie cięgna Ilość splotów Przekrój A p [mm²] Siła sprężająca Y1770S7 F p0.1k = 234 kn Siła sprężająca Y1860S7 F p0.1k = 246 kn P m0, max [kn] P 0, max [kn] P m0, max [kn] P 0, max [kn] Podane wartości sił P 0,max oraz P m0 są wartościami wskaźnikowymi. Wartości, które należy zastosować można znaleźć w obowiązujących krajowych przepisach regulujących. Przestrzeganie kryteriów stabilizowania oraz szerokości pęknięć zostało sprawdzone podczas próby wprowadzenia obciążenia przy stopniu obciążenia wynoszącym 0.80 F pk

10 Strona 9 Aprobaty ETA-09/0068 Ilość splotów w cięgnach może być zmniejszona przez pominięcie splotów radialnie symetrycznych w płycie kotwiącej. Ustalenia dla cięgien z całkowicie wypełnionymi płytami kotwiącymi (typ podstawowy) obowiązują również dla cięgien z częściowo wypełnionymi płytami kotwiącymi. W celu zapewnienia wystarczającej sztywności zginania należy do pustych otworów stożkowych płyty kotwiącej włożyć krótkie części splotów z szczękami. Można również zastosować płyty kotwiące bez niepotrzebnych otworów. Siła sprężania powinna być zmniejszona dla każdego pominiętego splotu, jak przedstawiono w Tabeli 3. Tabela 3: Zmniejszenie siły sprężającej przy pominiętych splotach sprężania A p Y1770S7 Y1860S7 P m0 [kn] P 0 [kn] P m0 [kn] P 0 [kn] 140 mm² mm² B Straty siły sprężającej na skutek tarcia Przy obliczaniu strat siły sprężającej na skutek tarcia należy uwzględnić współczynnik tarcia μ = 0,12 0,14. Wielkość straty jest podana tylko orientacyjnie, a dokładna wielkość współczynnika tarcia musi zostać przyjęta indywidualnie dla każdego projektu oraz w przypadku doprężania. W przypadku cięgien zewnętrznych nie ma konieczności brania pod uwagę współczynnika wyginania k (niechcianej zmiany kierunku). Przy ustalaniu odkształceń oraz sił sprężania stali sprężającej w aktywnych strefach zakotwienia, należy wziąć pod uwagę następujące wielkości współczynnika tarcia: Dla cięgien o wymiarach od 6803 do 6805: ΔP µa = 1.0 % Dla cięgien o wymiarach od 6807 do 6837: ΔP µa = 0.5 %

11 Strona 10 Aprobaty ETA-09/0068 B Promień krzywizny cięgien przy odchyleniach oraz geometria dewiatorów W Tabeli 4 i Załączniku 14 podane został najmniejszy dopuszczalny promień krzywizny cięgien z rurami osłonowymi, zgodnie z definicją zawartą w Załączniku C.2 ETAG 013 w oparciu o ENV , jak również wymagane wymiary giętych dewiatorów stalowych. Tabela 4: Minimalny promień krzywizny dewiatorów Cięgno Min. promień krzywizny Cięgno Min. promień krzywizny m m m m m m m m m m m m Należy przestrzegać wartości minimalnych promienia krzywizny podanych w Tabeli 4, chyba że unormowania krajowe są bardziej restrykcyjne. Dopuszczalne jest gięcie gładkich rur stalowych do stałego promienia w jednej płaszczyźnie, co należy wziąć pod uwagę przy określaniu przebiegu cięgna. Za płytą oporową wymagany jest prosty odcinek cięgna o długości (mierzonej od wierzchołka płyty oporowej) podanej w Tabeli 5. Tabela 5: Długość wymaganego prostego odcinka cięgna w obszarze zakotwienia (mierzona od wierzchołka płyty oporowej) Cięgno Długość prostego odcinka cięgna Cięgno Długość prostego odcinka cięgna m m m m m m m m m m m m W przypadku cięgna sprężania zainiektowanego zaczynem cementowym, niedopuszczalne jest rozmieszczanie zakrzywionych cięgien w betonowym korpusie wokół obszaru zakotwienia.

12 Strona 11 Aprobaty ETA-09/0068 W Tabeli 6 podane są najmniejsze dopuszczalne wartości promienia krzywizny w przypadku zakrzywionego rozmieszczenia cięgien w obszarze zakotwienia. Tabela 6: Najmniejszy promień krzywizny dewiatorów za zakotwieniem Cięgno Min. promień krzywizny za zakotwieniem Cięgno Min. promień krzywizny za zakotwieniem m m m m m m m m m m m m Należy przestrzegać minimalnych wartości promienia krzywizny podanych w Tabeli 6, chyba że unormowania krajowe są bardziej restrykcyjne. B Wytrzymałość betonu W czasie wprowadzania pełnej siły sprężania do elementu betonowego, średnia wytrzymałość betonu na ściskanie w miejscu zakotwienia f cmj,cube lub f cmj,cyl musi wynosić co najmniej tyle, ile wartości podane w Tabeli 7. Średnią wytrzymałość betonu na ściskanie (f cmj,cube lub f cmj,cyl ) należy wykazać za pomocą przynajmniej trzech próbek (kostka o długości krawędzi 150mm lub cylinder o średnicy 150mm i wysokości 300mm). Próbki należy składować w takich samych warunkach w jakich składowany jest element betonowy, a różnice jednostkowe próbek nie mogą różnić się od siebie o więcej niż 5%. Tabela 7: Wymagana średnia wytrzymałość betonu na ściskanie f cmj próbek w czasie sprężania f cmj, cube [N/mm²] f cmj, cyl [N/mm²] Przy sprężaniu częściowym z 30 % całkowitej siły sprężania, należy wykazać wartość minimalną wytrzymałości betonu na ściskanie wynoszącą 0,5 f cmj,cube lub 0,5 f cmj,cyl ; wartości pośrednie mogą być interpolowane liniowo.

13 Strona 12 Aprobaty ETA-09/0068 B Odległości osi oraz krawędzi zakotwień cięgien, otulina betonowa Odległości osi oraz krawędzi zakotwień cięgien powinny być równe wartościom podanym w Załącznikach 6-11, w zależności rzeczywistej średniej wytrzymałości betonu. Podane w załącznikach wartości odległości osi oraz krawędzi zakotwień mogą być zredukowane w jednym kierunku do 15%, ale do wartości nie większej niż zewnętrzne wymiary spiral plus 20 mm (patrz Załączniki 6-11). Odległość osi oraz krawędzi należy w takim przypadku zwiększyć, aby zachować wielkość powierzchni betonowej w obszarze zakotwienia. Wymiary dodatkowego zbrojenia muszą być również odpowiednio dopasowane. Wszystkie odległości osi oraz krawędzi zostały określone w związku z wprowadzaniem sił sprężających do konstrukcji. Z tego względu należy dodatkowo przestrzegać wielkości otuliny, podaną w normach oraz przepisach krajowych. Otulina betonu nie może być w żadnym razie mniejsza niż 20 mm ani mniejsza niż otulina betonu zabudowanego zbrojenia w tym samym przekroju. Otulina betonu zakotwienia powinna mieć co najmniej 20mm. Należy uwzględnić obowiązujące miejscowo normy i przepisy dotyczące otuliny betonu. B Zbrojenie w obszarze zakotwienia Zakotwienia (łącznie ze zbrojeniem) zostały sprawdzone pod kątem przenoszenia sił sprężania na beton budowli. Należy zweryfikować odporność na siły występujące w betonie budowli w obszarze kotwienia poza spiralami jak również zbadać dodatkowe zbrojenie. Należy również zapewnić odpowiednie zbrojenie poprzeczne, w szczególności dla występujących tutaj poprzecznych sił rozciągających (nie zostało przedstawione na załączonych schematach). Klasy stali oraz wymiary dodatkowego zbrojenia (strzemiona zbrojeniowe) powinny być zgodne z wartościami podanymi w Załącznikach Od podanej ilości zbrojenia dla zbrojenia dodatkowego można doliczyć 50kg stali zbrojeniowej/m 3 betonu do wymaganego zbrojenia statycznego. Istniejące zbrojenie w odpowiednich miejscach, jeśli jest większe niż wymagane zbrojenie, może zostać doliczone do zbrojenia dodatkowego. Zbrojenie dodatkowe będzie wykonane z zamkniętych strzemion (strzemiona zamykane za pomocą wygięć, haków lub podobną metodą), lub też zbrojenia ustawionego prostopadle względem siebie i odpowiednio zakotwionego. Zamki strzemion (wygięcia lub haki) należy ułożyć przemiennie. W obszarze kotwienia należy zaprojektować biegnące pionowo luki, umożliwiające właściwe zawibrowanie betonu. Jeśli jest to wymagane w określonym projekcie, zbrojenie określone w Załącznikach może zostać zmodyfikowane zgodnie z obowiązującymi miejscowo przepisami oraz po otrzymaniu odpowiedniej zgody władz miejscowych. Dodatkowo, właściciel Europejskiej Aprobaty Technicznej musi zapewnić równorzędną wydajność. W wyjątkowych przypadkach 7, gdy wskutek wysokiej zawartości zbrojenia spirala lub beton nie mogłyby być odpowiednio umiejscowione, spirala może zostać zastąpiona równowartościowym zbrojeniem. B Poślizg przy zakotwieniach Poślizg przy zakotwieniach (patrz punkt 4.2.5) należy uwzględnić przy obliczaniu statycznym oraz przy określaniu wydłużenia cięgna. 7 Wymaga to zgody władz lokalnych w pojedynczych przypadkach, zgodnie z krajowymi przepisami regulującymi oraz administracyjnymi.

14 Strona 13 Aprobaty ETA-09/0068 B.3 Ocena oraz potwierdzenie zgodności oraz oznaczeń CE B.3.1 System potwierdzania zgodności Zgodnie z decyzją 98/456/WE Komisji Europejskiej 8 należy stosować system potwierdzania zgodności 1+. System potwierdzania zgodności opisano poniżej: System 1+: Certyfikacja zgodności produktu przez zatwierdzony urząd certyfikujący na podstawie: a) Zadań zakładu wytwórczego: (1) Zakładowej kontroli produkcji, (2) Dodatkowej kontroli próbek pobranych w zakładzie, wykonywanej przez producenta zgodnie z ustalonym planem kontroli. b) Zadań zatwierdzonego urzędu: (3) Pierwszej kontroli produktu, (4) Pierwszej rewizji zakładu oraz zakładowej kontroli produkcji, (5) Bieżącego nadzoru, oceny oraz uznania zakładowej kontroli produkcji, (6) Badań wyrywkowych próbek pobranych w zakładzie. B.3.2 Odpowiedzialność B Zadania zakładu wytwórczego B Zakładowa kontrola produkcji Zakład wytwórczy ma obowiązek utrzymywać aktualny wykaz wszystkich producentów komponentów. Wykaz jest dostarczany organizacji certyfikacyjnej oraz organizacji wydającej aprobatę. Zakład wytwórczy ma obowiązek przeprowadzać własny nadzór produkcji. Wszystkie ustalone dane, wymagania i przepisy należy systematycznie przygotowywać w formie pisemnych instrukcji obsługi oraz postępowania, łącznie z zapisem dot. uzyskanych wyników. Zakładowa kontrola produkcji ma za zadanie zabezpieczyć zgodność produktu z Europejską Aprobatą Techniczną. Zakład wytwórczy może używać wyłącznie surowców określonych w dokumentacji technicznej niniejszej Europejskiej Aprobaty Technicznej. Zakładowa kontrola produkcji musi być zgodna z "Planem kontroli z 27 stycznia 2009 dla Europejskiej Aprobaty Technicznej ETA-09/0068, wydanej 3 marca 2009". Plan jest częścią dokumentacji technicznej niniejszej Europejskiej Aprobaty Technicznej. Plan kontroli jest ustalony w związku z prowadzonym zakładowym systemem kontroli produkcji zakładu wytwórczego i złożony w Sétra 9. Zalecony plan badań, zdefiniowany w Załączniku 17 przedstawia rodzaj i częstotliwość sprawdzania i prób przeprowadzanych podczas produkcji na produkcie końcowym, jako część bieżącej wewnętrznej kontroli produkcji. 8 Dziennik Urzędowy Wspólnoty Europejskiej nr L 201/112 z dnia 3 lipca Plan kontroli jest poufną częścią niniejszej Europejskiej Aprobaty Technicznej i udostępniany będzie jedynie zatwierdzonej placówce włączonej do procedury potwierdzania zgodności. Patrz punkt

15 Strona 14 Aprobaty ETA-09/0068 Wyniki zakładowej kontroli produkcji należy zachować i ocenić zgodnie z ustaleniami Planu Kontroli. Zapisy powinny zawierać przynajmniej następujące informacje: - Oznaczenia produktów lub surowców oraz części wyposażenia, - Rodzaj kontroli lub badania, - Datę produkcji oraz badania produktu lub części wyposażenia oraz surowców, - Wyniki kontroli oraz badań i, jeśli zostało to ustalone, porównanie z wymaganiami, - Nazwisko i podpis osoby odpowiedzialnej za przeprowadzenie zakładowej kontroli produkcji. Zapisy muszą być przechowywane przynajmniej przez dziesięć lat i na zapytanie przedkładane w Sétra. Jeśli wynik badania nie jest zadowalający, zakład wytwórczy musi niezwłocznie wdrożyć środki prowadzące do usunięcia braków. Należy w taki sposób obchodzić się z produktami budowlanymi i częściami wyposażenia nie spełniającymi wymagań, aby nie było możliwe pomylenie ich z produktami spełniającymi wymagania. Po usunięciu braków należy od razu, o ile jest to możliwe technicznie i konieczne do wykazania usunięcia braków, ponownie przeprowadzić badanie. B Pozostałe zadania zakładu wytwórczego Na podstawie umowy zakład wytwórczy ma obowiązek włączyć placówkę zatwierdzoną do wykonania zadań określonych w punkcie B.3.1 w zakresie Systemów Sprężania Konstrukcji, tak aby wykonać czynności przedstawione w punkcie B.3.3. W związku z tym, zakład wytwórczy ma obowiązek przedłożyć zatwierdzonej placówce plan kontroli, określony w punktach B oraz B Zakład wytwórczy powinien złożyć deklarację zgodności z poświadczeniem, iż produkt budowlany jest zgodny z udzieloną 3 marca 2009 Europejską Aprobatą Techniczną ETA - 09/0068. Przynajmniej raz do roku należy skontrolować każdego producenta części składowych Przynajmniej raz do roku należy pobrać próbki zrealizowanej budowli i przeprowadzić serię badań cięgien zgodnie z ETAG 013, Załącznik E3 (patrz Załącznik 18). Wyniki badań muszą zostać oddane do dyspozycji zatwierdzonej placówce.

16 Strona 15 Aprobaty ETA-09/0068 B Zadania zatwierdzonej placówki B Ogólne Zatwierdzona placówka powinna wykonać pierwsze badanie produktu, pierwszą inspekcję zakładu oraz zakładową kontrolę produkcji, nadzór bieżący, ocenę i akceptację zakładowej kontroli produkcji, kontrolę audytową próbek pobranych w zakładzie wytwórczym zgodnie z postanowieniami określonymi w Planie Kontroli z dnia 27 stycznia 2009, powiązanego z Europejską Aprobatą Techniczną ETA-09/0068 wydaną 3 marca Zatwierdzona placówka powinna realizować istotne wyżej wymienione punkty i dokumentować wyniki oraz wnioski w pisemnym raporcie. Główny zakład wytwórczy powinien być kontrolowany przynajmniej raz do roku przez zatwierdzoną placówkę. Natomiast każdy producent komponentów powinien być kontrolowany przynajmniej raz na pięć lat przez zatwierdzoną placówkę. Włączona przez zakład wytwórczy (DYWIDAG - Systems International GmbH) zatwierdzona placówka certyfikująca powinna przyznać certyfikat zgodności WE z poświadczeniem, że produkt zgodny jest z ustaleniami Europejskiej Aprobaty Technicznej. Jeśli ustalenia Europejskiej Aprobaty Technicznej oraz przynależnego planu kontroli nie są spełniane, placówka certyfikująca powinna cofnąć certyfikat zgodności i niezwłocznie powiadomić Sétra. B Pierwsze badanie produktu Przy pierwszym badaniu produktu można powołać się na próby, które zostały przeprowadzone przy uzyskiwaniu Europejskiej Aprobaty Technicznej, chyba że wprowadzono zmiany na linii produkcyjnej lub zmiany w zakładzie wytwórczym. W takim wypadku konieczne pierwsze badanie powinno zostać ustalone pomiędzy Sétra a włączoną zatwierdzoną placówką. B Pierwsza inspekcja zakładu oraz zakładowej kontroli produkcji Zatwierdzona placówka musi upewnić się, zgodnie z ustalonym Planem Kontroli, że zakład wytwórczy, zwłaszcza personel oraz wyposażenie jak i zakładowa kontrola produkcji są odpowiednie do zapewnienia nieprzerwanej i zgodnej z przepisami produkcji systemu PT, zarówno zgodnie z wymogami określonymi w punkcie B.2.1 jak i z informacjami zawartymi w Załącznikach Europejskiej Aprobaty Technicznej. B Nadzór bieżący, ocena i akceptacja zakładowej kontroli produkcji Zatwierdzona placówka musi przeprowadzać kontrolę zakładu wytwórczego przynajmniej raz w roku. Każdy producent elementów składowych powinien być kontrolowany przynajmniej raz na pięć lat. Należy sprawdzić, czy system zakładowej kontroli produkcji oraz specjalny proces produkcji są zgodne z planem kontroli.

17 Strona 16 Aprobaty ETA-09/0068 Należy przeprowadzać nadzór bieżący oraz ocenę zakładowej kontroli produkcji zgodnie z planem kontroli. Na żądanie Sétra, zatwierdzona placówka ma obowiązek udostępniać wyniki certyfikacji produktu oraz bieżącego nadzoru. B Kontrola audytowa próbek pobranych w zakładzie wytwórczym W ramach kontroli nadzoru zatwierdzona placówka powinna pobierać w zakładzie wytwórczym próbki części składowych systemu PT, lub poszczególnych komponentów, odnośnie których wydano niniejszą Europejską Aprobatę Techniczną, do przeprowadzenia niezależnej kontroli. Dla najważniejszych części składowych w Załączniku 18, wymieniono minimalne procedury, które powinna przeprowadzić zatwierdzona placówka. Podstawowe elementy kontroli audytowej są zgodne z ETAG 013, Załącznik E2 (patrz Załącznik 18). B.3.3 Oznaczenia CE Oznaczenie CE jest zgodne z Dyrektywą dotyczącą Produktów Budowlanych oraz Dokumentem Doradczym D (Dokument WE/OEAT/ 04/645). Oznaczenie CE należy umieścić na komercyjnych dokumentach towarzyszących. Za literami "CE" można dodać numer zatwierdzonej Placówki Certyfikującej oraz następujące informacje dodatkowe: - Nazwa lub oznaczenie producenta oraz zakładu wytwórczego (osoba prawna odpowiedzialna za produkcję), - Ostatnie dwie cyfry roku, w którym oznaczenie CE zostało umieszczone, - Numer certyfikatu zgodności WE dla produktu, - Numer Europejskiej Aprobaty Technicznej, - Rodzaj(e) zastosowania produktu (oznaczenie handlowe). B.4 Założenia, przy których przydatność produktu do przewidzianego przeznaczenia została oceniona pozytywnie B.4.1 Produkcja Europejska Aprobata Techniczna została wydana dla produktu na podstawie ustalonych danych i informacji złożonych w Sétra i służących identyfikacji i ocenie produktu. Zmiany produktu bądź procesów produkcji, które mogłyby prowadzić do tego, że złożone dane oraz informacje przestaną być poprawne, należy zgłaszać w Sétra. Sétra zadecyduje, czy te zmiany mogą mieć wpływ na dopuszczenie, a następnie na ważność oznaczenia CE na podstawie zezwolenia i ewentualnie stwierdzi, czy konieczna jest dodatkowa ocena bądź zmiana zezwolenia.

18 Strona 17 Aprobaty ETA-09/0068 B.4.2 Montaż B Ogólne Złożenie i montaż cięgien sprężających przeprowadzać mogą tylko wyspecjalizowane firmy posiadające wymagane umiejętności i doświadczenie w zakresie systemów PT DYWIDAG. Zatrudniony przez firmę kierownik budowy powinien posiadać zaświadczenia posiadacza aprobaty ETA, poświadczające, że został on wprowadzony przez posiadacza aprobaty ETA i posiada konieczną wiedzę fachową i doświadczenie z systemami sprężania. Na placu budowy należy przestrzegać krajowych norm i przepisów regulujących. Posiadacz aprobaty ETA jest odpowiedzialny za to, aby udzielić odpowiednich informacji na temat stosowania systemu PT DYWIDAG wszystkim uczestniczącym. Posiadacz aprobaty ETA powinien mieć przygotowane informacje uzupełniające, jak te podane w ETAG 013, punkt 9.2, aby w razie potrzeby móc je przekazać do dyspozycji. Należy ostrożnie obchodzić się z cięgnami oraz komponentami. B Spawanie Spawanie przy zakotwieniach dozwolone jest w następujących miejscach: a) Spawanie końcówek spirali do zamkniętego zbrojenia. b) Spirale można przymocować do płyty oporowej przez spawanie, dla zapewnienia wycentrowanej pozycji. Po zamontowaniu cięgien nie należy wykonywać spawania przy zakotwieniach oraz w pobliżu cięgien. B Montaż cięgna Wycentrowaną pozycję spirali lub strzemion zapewnić należy za pomocą spawania punktowego do płyty oporowej lub przez inne, odpowiednie mocowania. Płytę oporową należy ustawić pionowo do osi cięgna sprężania. Cięgno za zakotwieniem należy ustawić prostoliniowo, jak podano w Tabeli 5. B Siła docisku, poślizg przy zakotwieniach, zabezpieczenia szczękami oraz środek antykorozyjny Jeśli obliczeniowa siła sprężania jest mniejsza niż 0,7 P m0,max, należy szczęki zakotwień stałych zakotwić wstępnie z siłą P 0,max (patrz punkt B.2.2.2). Poślizg zakotwienia, który należy uwzględnić do ustalenia wydłużania oraz przenoszenia energii z prasy na zakotwienie, można znaleźć w Tabeli 8. Szczęki wszystkich zakotwień (zakotwień stałych), do których nie ma dostępu podczas sprężania, muszą zostać zabezpieczone za pomocą płyt zabezpieczających szczęki oraz sworzni.

19 Strona 18 Aprobaty ETA-09/0068 Tabela 8: Wartości poślizgu do obliczenia wydłużenia [mm] Bez wstępnego osadzania szczęki lub osadzania mechanicznego Z osadzaniem machanicznym 20 kn na splot przy zakotwieniu naciągowym Wstępne oszadzanie szczęki z siłą P o, max przy zakotwieniu stałym Poślizg na zakotwieniu naciągowym Poślizg do uwzględnienia przy ustalaniu wydłużenia Poślizg przy przenoszeniu energii z prasy na zakotwienie Poślizg na zakotwieniu stałym Poślizg do uwzględniania przy ustalaniu wydłużenia Przy montowaniu szczęk w otwory stożkowe niedostępnych zakotwień należy wypełnić luki środkiem antykorozyjnym. Przed betonowaniem należy uszczelnić płyty kotwiące niedostępnych zakotwień za pomocą zatyczek iniekcyjnych. B Sprężanie i protokół sprężania B Sprężanie W czasie sprężania średnia minimalna wytrzymałość betonu na ściskanie musi być zgodna z wartościami podanymi w punkcie B Beton musi być szczególnie jednorodny w pobliżu płyt oporowych. Dopuszczalne jest doprężanie cięgien poprzez poluzowanie i ponowne użycie szczęk. Po doprężeniu i zakotwieniu należy przesunąć na zewnątrz o co najmniej 15mm miejsca mocowania szczęk które powstały w rezultacie pierwszego sprężania i które znajdują się przy splotach. Najkrótszy prosty odcinek do sprężania za zakotwieniami (wystawanie splotów) zależny jest od używanej na budowie prasy. Wszystkie sploty jednego cięgna należy naprężać jednocześnie. Można to robić za pomocą sterowanej centralnie prasy pojedynczej lub zbiorczej. B Protokół sprężania Wszelkie czynności przy procesie sprężania należy protokołować dla każdego cięgna. Z reguły konieczne jest osiągnięcie wymaganej siły sprężania. Mierzone wydłużenie należy porównać z wyliczonymi wartościami. Jeśli podczas sprężania różnica pomiędzy mierzonym a wyliczonym wydłużeniem będzie większa niż 15 % wyliczonego wydłużenia, należy poinformować o tym inżyniera zajmującego się sprężaniem i znaleźć przyczynę.

20 Strona 19 Aprobaty ETA-09/0068 B Prasy sprężające, umiejscowienie, bezpieczeństwo pracy Do sprężania używane są prasy hydrauliczne. W Załączniku 20 podane są informacje na temat sprzętu służącego do sprężania. Aby ułatwić umiejscowienie prasy sprężającej i sprężanie cięgien, należy przy sprężaniu zaplanować bezpośrednio za zakotwieniem wolną przestrzeń, zgodnie z Załącznikiem 21. Należy przestrzegać przepisów bezpieczeństwa w miejscu pracy oraz zapobiegawczych przepisów o ochronie zdrowia. B Iniekcja cementowa B Zaprawa do iniekcji oraz proces iniekcji cementowej Należy zastosować zaprawę do iniekcji zgodnie z punktem B Proces iniekcji cementowej należy przeprowadzić zgodnie z normą EN 446:1996. Należy również przestrzegać norm i regulacji krajowych, obowiązujących w miejscu wykonywania prac. B Przepłukiwanie wodą Z reguły nie należy przepłukiwać wodą rur osłonowych. Należy przestrzegać norm lokalnych i przepisów krajowych obowiązujących w miejscu wykonywania prac. B Prędkość iniekcji cementowej Prędkość iniekcji cementowej powinna wynosić od 3m/min do 12m/min. B Zainiektowany odcinek oraz iniekcja wtórna Długość odcinka iniekcji cementowej dla cięgien posiadających od 3 do 22 splotów nie powinna przekraczać 120 m, dla cięgien posiadających od 23 do 27 splotów nie powinna przekraczać 95 m a dla cięgien sprężania posiadających od 28 do 37 splotów nie powinna przekraczać 50 m. Jeśli te długości cięgien zostaną przekroczone, należy zaplanować dodatkowe otwory wtłaczania. W przypadku cięgien sprężania z widocznymi wysokimi punktami należy, w celu zmniejszenia defektów, zastosować iniekcję wtórną. Przy iniekcji wtórnej konieczne jest podjęcie środków, które należy uwzględnić już podczas projektowania. Należy zapewnić otwory iniekcyjne w kanałach cięgna na obu ich końcach oraz w miejscach, gdzie może zbierać się powietrze i woda. W przypadku kanałów o znacznej długości może okazać się konieczne zastosowanie pośrednich otworów iniekcyjnych. Należy przestrzegać norm miejscowych oraz przepisów krajowych obowiązujących w miejscu wykonywania prac. B Nadzór Nadzór należy przeprowadzać zgodnie z normą EN 446: B Iniekcja wosku B Wosk oraz proces iniekcji wosku Należy zastosować wosk określony w punkcie B.2.10, a proces iniekcji wosku musi być wykonywany zgodnie ze specjalnymi instrukcjami DSI. Sprzęt do

21 Strona 20 Aprobaty ETA-09/0068 iniekcji składa się najczęściej z urządzenia topiącego (ogrzewacz), mieszadła i pompy. B.5 Pakowanie, transport i przechowywanie Elementy i cięgna powinny być chronione przed wilgocią i przebarwieniami. Cięgna powinn być przechowywane z dala od miejsc w których wykonywane jest spawanie. Najmniejszy promień zagięcia dla splotów podczas transportu wynosi 1,65 m. Rury PE dostarczane są w odcinkach prostych lub wstępnie wygięte dla miejsc zagięcia trasy kabla a następnie łączone poprzez spawanie lustrzane lub za pomocą łączników.

22

23

24

25

26

27

28

29

30

31

32

33

34

35

36

37

38

39

40

41

42

43

44

45

46

47 Austria DYWIDAG-SYSTEMS INTERNATIONAL GMBH Wagram Pasching/Linz, Austria Phone Fax Belgium and Luxembourg DYWIDAG-SYSTEMS INTERNATIONAL N.V. Industrieweg Boortmeerbeek, Belgium Phone Fax France DSI-Artéon Avenue du Bicentenaire ZI Dagneux-BP Montluel Cedex, France Phone Fax Germany DYWIDAG-SYSTEMS INTERNATIONAL GMBH Schuetzenstrasse Nauen, Germany Phone Fax suspa@dywidag-systems.com DYWIDAG-SYSTEMS INTERNATIONAL GMBH Max-Planck-Ring Langenfeld, Germany Phone Fax suspa@dywidag-systems.com DYWIDAG-SYSTEMS INTERNATIONAL GMBH Germanenstrasse Koenigsbrunn, Germany Phone Fax suspa@dywidag-systems.com DYWIDAG-Systems International GMBH Siemensstrasse Unterschleissheim, Germany Phone Fax dsihv@dywidag-systems.com Italy DYWIT S.P.A. Via Grandi, Mazzo di Rho (Milano), Italy Phone Fax info@dywit.it Netherlands DYWIDAG-SYSTEMS INTERNATIONAL B.V Veilingweg KM Zaltbommel, Netherlands Phone Fax @dsi-nl.nl Norway DYWIDAG-SYSTEMS INTERNATIONAL A/S Industrieveien 7A 1483 Skytta, Norway Phone Fax manager@dsi-dywidag.no Poland DYWIDAG-SYSTEMS INTERNATIONAL Sp. z o.o. ul. Przywidzka 4/ Gdansk, Poland Phone Fax Portugal DYWIDAG-SYSTEMS INTERNATIONAL LDA Rua do Polo Sul Lote B Lisbon, Portugal Phone Fax dsi.lisboa@dywidag.pt Spain DYWIDAG SISTEMAS CONSTRUCTIVOS, S.A. Avenida de la Industria, 4 Pol. Ind. La Cantuena Fuenlabrada (MADRID), Spain Phone Fax United Kingdom DYWIDAG-SYSTEMS INTERNATIONAL LTD. Northfield Road Southam, Warwickshire CV47 0FG, Great Britain Phone Fax sales@dywidag.co.uk Austria Argentina Australia belgium Bosnia and herzegovina Brazil Canada Chile Colombia Costa Rica Croatia Czech republic Denmark Egypt estonia Finland France Germany Greece GUATEMALA HONDURAS Hong Kong Indonesia Italy Japan Korea Lebanon Luxembourg Malaysia Mexico Netherlands Norway Oman Panama Paraguay Peru POLAND Portugal Qatar Saudi Arabia singapore SLOVAKIA South Africa Spain Sweden Switzerland Taiwan Thailand Turkey United Arab Emirates United kingdom Uruguay USA Venezuela