Nowe wyzwania dla nauk społecznych i humanistyki. Bibliometria i webometria w służbie ewaluacji nauki

Transkrypt

1 Nowe wyzwania dla nauk społecznych i humanistyki Bibliometria i webometria w służbie ewaluacji nauki Emanuel Kulczycki

2 Plan wykładu I. Prawo autorskie w pracy naukowca. II. Licencje Creative Commons. III. Strategie awansu naukowego. Dorobek publikacyjny cytowania, wskaźniki, listy czasopism. IV. Google Scholar jako ekosystem przyjazny humanistyce i naukom społecznym.

3 I Prawo autorskie w pracy naukowca

4 Utwór Ustawa z dnia 4 lutego 1994 r.o prawie autorskim i prawach pokrewnych art. 1 rezultat pracy człowieka stanowi przejaw działalności twórczej (nowość?!) ma indywidualny charakter jest ustalony (tj. uzewnętrzniony)

5 Wyłączenia spod ochrony 1. akty normatywne lub ich urzędowe projekty; 2. urzędowe dokumenty, materiały, znaki i symbole; 3. opublikowane opisy patentowe lub ochronne; 4. proste informacje prasowe; 5. odkrycia, idee, procedury, metody, zasady działania oraz koncepcje matematyczne. Żródło: art. 1 ust. 2 ze zn. 1 pr.aut., art. 4 pr.aut.

6 Prawa autorskie Autorskie prawa osobiste Autorskie prawa majątkowe

7 Autorskie Autorstwo utworu prawa osobiste Nadzór nad sposobem korzystania z utworu prawa niezbywalne i nie podlegające zrzeczeniu się Nienaruszalność treści i formy Decydowanie o pierwszym udostępnieniu Oznaczanie utworu nazwiskiem, pseudonimem lub anonimowo

8 Autorskie prawa majątkowe twórcy przysługuje wyłączne prawo do korzystania z utworu i rozporządzania nim na wszystkich polach eksploatacji oraz do wynagrodzenia za korzystanie z utworu

9 Utwór naukowy instytucja naukowa ma pierwszeństwo opublikowania utworu naukowego pracownika, który stworzył w ramach wykonywania obowiązków ze stosunku pracy. Twórcy przysługuje prawo do wynagrodzenia. Pierwszeństwo opublikowania wygasa: po 6 miesiącach (od dostarczenia utworu), po dwóch latach (w sytuacji, gdy utwór nie został opublikowany) Źródło: orzecznictwo, komentarze, art. 14 pr. aut.

10 Prace doktorskie? Habilitacyjne? Przygotowywane pod nadzorem przełożonego? Kto jest autorem?

11 Uprawnienie uczelni do publikacji pracy dyplomowej studenta Uczelni w rozumieniu przepisów o szkolnictwie wyższym przysługuje pierwszeństwo w opublikowaniu pracy dyplomowej studenta. Jeżeli uczelnia nie opublikowała pracy dyplomowej w ciągu 6 miesięcy od jej obrony, student, który ją przygotował, może ją opublikować, chyba że praca dyplomowa jest częścią utworu zbiorowego.

12 Dozwolony użytek Art Bez zezwolenia twórcy wolno nieodpłatnie korzystać z już rozpowszechnionego utworu w zakresie własnego użytku osobistego. (...). 2. Zakres własnego użytku osobistego obejmuje korzystanie z pojedynczych egzemplarzy utworów przez krąg osób pozostających w związku osobistym, w szczególności pokrewieństwa, powinowactwa lub stosunku towarzyskiego.

13 Art. 27. Instytucje naukowe i oświatowe mogą, w celach dydaktycznych lub prowadzenia własnych badań, korzystać z rozpowszechnionych utworów w oryginale i w tłumaczeniu oraz sporządzać w tym celu egzemplarze fragmentów rozpowszechnionego utworu. Art. 35. Dozwolony użytek nie może naruszać normalnego korzystania z utworu lub godzić w słuszne interesy twórcy.

14 Prawo cytatu Art. 29. Wolno przytaczać w utworach stanowiących samoistną całość urywki rozpowszechnionych utworów lub drobne utwory w całości, w zakresie uzasadnionym wyjaśnianiem, analizą krytyczną, nauczaniem lub prawami gatunku twórczości. (...)

15 Prawo cytatu c.d. Art Wolno w celach dydaktycznych i naukowych zamieszczać rozpowszechnione drobne utwory lub fragmenty większych utworów w podręcznikach i wypisach. (...) Zgodnie z ustępem trzecim tego artykułu twórcy przysługuje prawo do wynagrodzenia.

16 II creative commons Creative Commons i otwarte rozwiązania

17 I. Czym są licencje Creative Commons? II. Jak wykorzystać licencje CC w swojej pracy i publikacjach? III. Gdzie szukać zasobów i promować prace? IV. Którą licencję wybrać dla książki, artykułu, strony domowej i jak rozmawiać z wydawcą, dziekanem, szefem o wolnych licencjach.

18 Dzień dobry w internecie Wolne licencje + Otwartość

19 Podstawowe definicje

20

21 Z deklaracji Budapeszteńskiej: Przez OA rozumiemy taki stan, w którym czasopismo jest dostępne bezpłatnie w publicznym Internecie, z możliwością swobodnego czytania, pobierania, kopiowania, rozpowszechniania, drukowania, przeszukiwania, linkowania do pełnych tekstów, również włączania do innych utworów oraz do wszelkich innych, zgodnych z prawem wykorzystań, bez żadnych barier oprócz tych wynikających z ogólnego dostępu do Internetu. Jedynym ograniczeniem użycia powinno być zapewnienie autorom integralności ich utworów i rzetelne określanie ich autorstwa w cytowaniach oraz utworach zależnych. Cyt. za: B. Bednarek-Michalska, T. Ganicz:

22 Korzyści z otwartości Podążanie za rozwojem nauki (nie za modą!). Zwiększanie liczby cytowań. Większy dostęp do czytelników. Otwarte publikacje są lepsze dla autorów. Bycie przygotowanym na alternatywne metryki. Realizacja celu nauki (jak najszersza komunikacja naukowa).

23 Czy to działa?

24 Otwarte publikacje Kiepskie Bezpłatne Bez prestiżu Bez recenzji to po prostu otwarte publikacje

25

26

27

28

29

30 Możemy wybrać jedną z sześciu licencji

31 Uznanie autorstwa 3.0 Polska Licencja ta pozwala na kopiowanie, zmienianie, rozprowadzanie, przedstawianie i wykonywanie utworu jedynie pod warunkiem oznaczenia autorstwa. Jest to licencja gwarantująca najszersze swobody licencjobiorcy.

32 Uznanie autorstwa-na tych samych warunkach 3.0 Polska Licencja ta pozwala na kopiowanie, zmienianie, rozprowadzanie, przedstawianie i wykonywanie utworu tak długo, jak tylko na utwory zależne będzie udzielana taka sama licencja. Jest to licencja używana przez Wikipedię i jej siostrzane projekty

33 Uznanie autorstwa-użycie niekomercyjne 3.0 Polska Licencja ta pozwala na kopiowanie, zmienianie, remiksowanie, rozprowadzanie, przedstawienie i wykonywanie utworu jedynie w celach niekomercyjnych. Warunek ten nie obejmuje jednak utworów zależnych (mogą zostać objęte inną licencją).

34 Uznanie autorstwa-użycie niekomercyjne 3.0 Polska Licencja ta pozwala na kopiowanie, zmienianie, remiksowanie, rozprowadzanie, przedstawienie i wykonywanie utworu jedynie w celach niekomercyjnych. Warunek ten nie obejmuje jednak utworów zależnych (mogą zostać objęte inną licencją).

35 Uznanie autorstwa-użycie niekomercyjne- Na tych samych warunkach 3.0 Polska Licencja ta pozwala na rozpowszechnianie, przedstawianie i wykonywanie utworu jedynie w celach niekomercyjnych oraz tak długo jak utwory zależne będą również obejmowane tą samą licencją.

36 Uznanie autorstwa-użycie niekomercyjne-bez utworów zależnych 3.0 Polska Licencja ta zezwala na rozpowszechnianie, przedstawianie i wykonywanie utworu jedynie w celach niekomercyjnych oraz pod warunkiem zachowania go w oryginalnej postaci (nie tworzenia utworów zależnych). Jest to najbardziej restrykcyjna z licencji.

37 Wzory umów wydawniczych dla autorów naukowych i wydawców

38 Bez przeniesienia praw na wydawcę: Autor podpisuje umowę na udostępnienie swojego utworu na określonej licencji prawa autorskie zostają przy nim. Z przeniesieniem praw na wydawcę: Autor przenosi prawa autorskie na wydawnictwo, w umowie jest zapis o obowiązku udostępniania utworu przez wydawcę na wolnej licencji. Cyt. za: B. Bednarek-Michalska, T. Ganicz:

39 Jedynym warunkiem wykorzystania licencji jest poprawne oznaczenie utworu: Musimy podać: Autora Tytuł licencji oraz link do treści licencji

40 Czasopismo na licencji CC

41

42

43 Skąd się wziął mit magicznych 120 punktów? Strategie awansu

44 Bibliometria i naukometria ocenia: Pojedynczą pracę Daną jednostkę naukową Konkretnego autora Konkretne czasopismo W polskim systemie ocen mamy to wszystko pomieszane!

45 Nauka a ocena nauki Nauka radzi sobie świetnie bez oceniania jej Naukowcy potrzebują pieniędzy na badania Rozdający pieniądze potrzebują kryteriów Na podstawie jakich kryteriów łatwo generuje się uzasadnienia?

46 Mówisz, że chcesz uprawiać naukę... Udaj się na dwór do księcia i pisz peany na Jego Cześć Urodź się w zamożnej rodzinie Ciężko pracuj obok nauki Aplikuj i respektuj (niekoniecznie: akceptuj) zasady gry, w którą grasz

47 Bibliometria Zastosowanie matematycznych i statystycznych metod do badania książek i innych środków komunikacji (Alain Pritchard 1969) Badane stanu ilościowego i tendencji rozwojowych piśmiennictwa metodą statystyczną na podstawie opisów bibliograficznych lub statystyki wydawnictw Słownik terminologiczny informacji naukowej

48 Wady takich analiz Bada się ilość. Ilość a nie jakość. Badamy zależności między publikacjami (opisami bibliograficznymi) a nie koncepcjami naukowymi. Analiza bibliometryczna ogranicza się do bazy referencyjnej. Wadą jest również łatwość interpretowania i wyciągania wniosków. Nie bardzo nadaje się do analiz humanistyki inna kultura cytowania.

49 Nie zmienia to faktu, że... Cytowania, punkty, hirsche, wskaźniki, punkciki, punkciunie... w Polsce stały się fetyszem

50

51 Wskaźniki nauko- i bibliometryczne Cytowania, indeksy oraz lista czasopism punktowanych

52 Impact Factor IF = B/C B to łączna lista cytowań które nastąpiły w danym roku kalendarzowym. C to liczba cytowalnych publikacji, które ukazały się w danym czasopiśmie, w ciągu ostatnich dwóch lat.

53 Sumaryczny Impact Factor IF 1 + IF IF n = SIF

54 Index Hirscha Indeks Hirscha (wskaźnik Hirscha) jest to współczynnik, który ma charakteryzować cały dorobek naukowca, a nie tylko pokazywać, jak wiele razy konkretna publikacja została zacytowana. Indeks Hirscha jest to liczba prac (n) danego naukowca, która została zacytowana co najmniej n-razy

55 Liczba cytowań Liczba cytowań danego autora/autorki zależy nie tylko od liczby jego prac, ich popularności oraz tego, ile razy tak naprawdę został zacytowany. Kluczowym czynnikiem jest również odzwierciedlenie tego w bazie referencyjnej.

56 Lista czasopism punktowanych

57 Budowa Wykazu czasopism punktowanych Część A JCR Journal Citations Reports z IF Część B Wykaz B czasopisma nieposiadające IF Część C ERIH European Reference for the Humanities Tzw. lista ministerialna to A + B + C Tzw. lista filadelfijska to Część A

58 Ocena jednostki naukowej = parametryzacja Ocena pracownika: 1. Poziom lokalny Instytut / Wydział / Uczelnia 2. Poziom krajowy (poziom awansu i grantów)

59 Czy pracownik jest rozliczany z punktów i powinien je kolekcjonować? O awansie nie decydują w ŻADNYM akcie prawnym punkty (na poziomie krajowym!)

60 Habilitacja Habilitant (a nie jednostka) składa wniosek do CK oraz wskazuje jednostkę CK przesyła do jednostki dokumentację. Jednostka na podstawie wewnętrznych wytycznych podejmuje decyzję o rozpoczęciu postępowania Recenzenci oceniają dorobek kandydata na podstawie Rozporządzenia MNiSW z wrzes+nia 2011 r. w sprawie kryteriów oceny osiągnięc$ osoby ubiegającej się o nadanie stopnia doktor habilitowanego

61 Habilitant nie zna wymagań, które musi spełnić. Są kryteria oceny, według których jego dorobek jest oceniany.

62 Rozporządzenie Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego z dnia 11 września 2011 r. w sprawie kryteriów oceny osiągnięć osoby ubiegającej się o nadanie stopnia doktora habilitowanego

63 Habilitacja kryteria oceny 1. osiągnięc+ naukowo-badawczych; 2. dorobku dydaktycznego i popularyzatorskiego oraz współpracy międzynarodowej.

64 Osiągnięcia naukowo-badawcze 1. w obszarze nauk humanistycznych autorstwo lub współautorstwo publikacji naukowych w czasopismach znajdujących się w bazie Web of Science (WoS) lub na lis+cie ERIH, 2. w obszarze nauk społecznych autorstwo lub współautorstwo publikacji naukowych w czasopismach znajdujących się w bazie Journal Citation Reports (JCR) lub na lis+cie ERIH.

65 Osiągnięcia naukowo-badawcze (dla wszystkich obszarów wiedzy) 1. autorstwo lub współautorstwo monografii, publikacji naukowych w czasopismach międzynarodowych lub krajowych innych niż znajdujące się w bazach lub na lis+cie, o których mowa w 3, dla danego obszaru wiedzy; 2. autorstwo lub współautorstwo odpowiednio dla danego obszaru: opracowan+ zbiorowych, katalogów zbiorów, dokumentacji prac badawczych, ekspertyz, utworów i dzieł artystycznych;

66 3. sumaryczny impact factor publikacji naukowych według listy Journal Citation Reports (JCR), zgodnie z rokiem opublikowania; 4. liczbę cytowań publikacji według bazy Web of Science (WoS); 5. indeks Hirscha opublikowanych publikacji według bazy Web of Science (WoS); 6. kierowanie międzynarodowymi lub krajowymi projektami badawczymi lub udział w takich projektach; 7. międzynarodowe lub krajowe nagrody za działalnos+c+ odpowiednio naukową albo artystyczną; 8. wygłoszenie referatów na międzynarodowych lub krajowych konferencjach tematycznych.

67 Kryteria oceny w zakresie dorobku dydaktycznego i popularyzatorskiego oraz współpracy międzynarodowej habilitanta we wszystkich obszarach wiedzy obejmują:

68 1. uczestnictwo w programach europejskich i innych programach międzynarodowych lub krajowych; 2. udział w międzynarodowych lub krajowych konferencjach naukowych lub udział w komitetach organizacyjnych tych konferencji; 3. otrzymane nagrody i wyróżnienia; 4. udział w konsorcjach i sieciach badawczych;

69 5. kierowanie projektami realizowanymi we współpracy z naukowcami z innych ośrodków polskich i zagranicznych, a w przypadku badań stosowanych we współpracy z przedsiębiorcami 6. udział w komitetach redakcyjnych i radach naukowych czasopism; 7. członkostwo w międzynarodowych lub krajowych organizacjach i towarzystwach naukowych;

70 8. osiągnięcia dydaktyczne i w zakresie popularyzacji nauki lub sztuki; 9. opiekę naukową nad studentami i lekarzami w toku specjalizacji; 10. opiekę naukową nad doktorantami w charakterze opiekuna naukowego lub promotora pomocniczego, z podaniem tytułów rozpraw doktorskich; 11. staże w zagranicznych lub krajowych ośrodkach naukowych lub akademickich;

71 12. wykonanie ekspertyz lub innych opracowań na zamówienie organów władzy publicznej, samorządu terytorialnego, podmiotów realizujących zadania publiczne lub przedsiębiorców; 13. udział w zespołach eksperckich i konkursowych; 14. recenzowanie projektów międzynarodowych lub krajowych oraz publikacji w czasopismach międzynarodowych i krajowych.

72 Habilitacja a wymagania na profesora Tytuł profesora może byc) nadany osobie, która (...) posiada dos+wiadczenie w kierowaniu zespołami badawczymi, (...) posiada osiągnięcia w opiece naukowej uczestniczyła co najmniej trzy razy w charakterze promotora lub promotora pomocniczego w przewodzie doktorskim, w tym co najmniej raz w charakterze promotora, oraz co najmniej dwa razy w charakterze recenzenta.

73 DOAJ

74 IV Google Scholar jako ekosystem przyjazny humanistyce i naukom społecznym

75 Czy Google Scholar trzeba traktować poważnie? Po pierwsze: jest używane. Po drugie: użytkownicy wiedzą, jak je używac+. Po trzecie: jest darmowe i jest częs+cią giganta. Po czwarte: jest z+ródłem dla Publish or Perish (uznanego przez NCN narzędzia)

76 Google Scholar jako źródło dla Publish or Perish

77 Google Scholar to już ekosystem

78 Trzy składniki Google Scholar wyszukiwarka. Google Scholar Citations profil autora. Google Scholar Metrics miara wpływu czasopism.

79

80 Profil autora

81 Zakładanie konta

82 Profil autora w wynikach

83 Alerty

84 Rekomendacje

85 Cytowania. Jest to liczba cytowań fragmentów wszystkich publikacji. h-indeks to największa liczba publikacji h, z których pochodzi co najmniej h cytowań. i10-indeks to liczba publikacji, z których pochodzi co najmniej 10 cytowań.

86

87 Google Scholar Metrics obejmuje artykuły: Opublikowane pomiędzy 2007 a 2011 rokiem. Cytowania obliczane są na podstawie wszystkich artykułów indeksowanych przez Google Scholar do dnia 15 listopada 2012 r. GSM uwzględnia również cytaty z artykułów, które nie są uwzględnione w GSM (czyli spoza lat 2007 a 2011 r.).

88 Z Google Scholar Metrics wykluczone są: Opinie sądowe, patenty, książki i dysertacje. Czasopisma, które opublikowały mniej niż 100 artykułów w latach Czasopisma, których żaden z artykułów z lat nie został zacytowany.

89 Google Scholar Metrics Walka z Impact Factorem?

90 Manipulowanie Google Scholar...

91 Zalety Google Scholar Darmowy i szybki; Dla nauk humanistycznych i społecznych jest optymistyczny ; Bardzo duże pokrycie w pewnych dziedzinach; Profil autora; Zamieszanie na zbetonowanym rynku.

92 Wady Google Scholar Jakos+c+ wyników; Podatnos+c+ na manipulację; Kiepski algorytm nierozróżniający materiałów Praktycznie żadnych kategoryzacji dziedzinowych (już nie ma); Brak możliwos+ci poprawy ewidentnych błędów; Nie indeksuje publikacji w języku np. perskim, arabskim, chin+skim.

93 V

94 Kroki postępowania 1. Ustalenie stanu prawnego. 2. Przygotowanie pliku: odpowiednia jakość, nazwa pliku oraz metadane. 3. Zdeponowanie pliku: wrzucenie pracy do odpowiedniego serwisu lub repozytorium instytucjonalnego. 4. Profil autora: zakładanie profilu autora w Google Scholar Citations, porządkowanie dorobku.

95 Książka Krzysztofa Siewicza pt. Otwarty dostęp do publikacji naukowych. Kwestie prawne

96 Przygotowanie plików PDF Do zamieszczenia pracy w sieci można wykorzystać jeden z trzech rodzajów plików: 1. Plik PDF w wersji wydawniczej publicznie udostępniony przez wydawcę. 2. Plik PDF w wersji wydawniczej, który nie jest udostępniony, ale otrzymamy go od wydawcy. 3. Skan dokumentu w przypadku, gdy mamy zgodę, ale wydawca nie posiada już oryginalnego pliku PDF.

97 Przygotowanie skanu dokumentu Cały artykuł musi być zawarty w jednym pliku PDF. Każda strona oryginalnego dokumentu musi odpowiadać jednej stronie dokumentu w pliku PDF. Skanujemy w wysokiej jakości z dwóch powodów. Dokument musi zostać poddany procesowi rozpoznawania tekstu (OCR). Na koniec optymalizujemy dokument pod kątem wyświetlania na stronach internetowych.

98 Opracowywanie pliku PDF Sprawdzenie, czy plik waży poniżej 5 MB. Jeśli waży więcej, trzeba go zoptymalizować. Odpowiednie nazwanie pliku: najlepiej nadać mu brzmienie nazwiska autora lub tytułu tekstu (druga opcja jest lepsza, autor bowiem opublikował więcej niż jeden tekst). Nie używamy polskich znaków diakrytycznych, a zamiast spacji używamy podkreślnika: czyli _. Przykładowa nazwa pliku to: moj_pierwszy_artykul.pdf Musimy opisać artykuł metadanymi: przynajmniej wskazać autora i tytuł dokumentu.

99 Wpisywanie metadanych w pliku PDF Nie da się tego zrobić zwykłym programem do wyświetlania PDF-ów (czyli np. nie można tego wykonać w programie Adobe Reader). BeCyPDFMetaEdit możecie pobrać i zainstalować z tego miejsca. Następnie wystarczy uruchomić program i wskazać plik, który chcemy edytować. Wystarczy wpisać autora oraz tytuł dokumentu.

100

101 Zamieszczanie pracy w repozytorium Zanim przystąpicie do deponowania prac, upewnijcie się, że macie poprawnie przygotowane pliki PDF, które zawierają odpowiednie metadane. Oprócz tego polecam zrobić jeszcze jedną rzecz: w zwykłym pliku tekstowym (np. stworzonym w Notatniku) wypiszcie sobie najważniejsze rzeczy takie jak: tytuł tekstu, nazwę wydawnictwa, słowa kluczowe i abstrakt.

102 Lista polskich repozytoriów AMUR Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu RUW Uniwersytet Warszawski CEON ogólnopolskie repozytorium naukowe ICM RUMAK Uniwersytet M. Kopernika, Toruń SUW Politechnika Krakowska RCIN Polska Akademia Nauk, Warszawa ENY Politechnika Wrocławska RUŁ Uniwersytet Łódzki UTP Uniwersytet Techniczno- Przyrodniczy w Bydgoszczy IBB PAS Repository Polska Akademia Nauk, Warszawa

103 Kiedy moje prace będą widoczne?

104 Nie działa! Co wówczas robić? Mam za mało cytowań Dodałem prace, ale ich nie widać

105 Treść prezentacji (tekst) udostępniona na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa W prezentacji wykorzystano zdjęcia na różnych licencjach Creative Commons spis ilustracji na stronie 106.

106 Spis ilustracji Strona Some rights reserved by gorbould Strona Some rights reserved by Tulane Public Relations Strona Some rights reserved by A. Diez Herrero Some rights reserved by A. Diez Herrero Strona Some rights reserved by andercismo Strona Some rights reserved by 5telios Strona Some rights reserved by Petr Mk Strona Some rights reserved by Dan4th Strona Some rights reserved by San Diego Shooter Strona Some rights reserved by Aray Chen Strona 93 tostream/- Some rights reserved by xavierbt

107 Dziękuję Emanuel Kulczycki