ŚWIAT ZWIERZĄT WOKÓŁ SZKOŁY I DOMU ZWIERZĘTA NASZYCH MIESZKAŃ I OGRODÓW. Karina Wieczorek Katedra Zoologii

Transkrypt

1 ŚWIAT ZWIERZĄT WOKÓŁ SZKOŁY I DOMU ZWIERZĘTA NASZYCH MIESZKAŃ I OGRODÓW Karina Wieczorek Katedra Zoologii

2 Inwentaryzacja przyrodnicza to zbiór danych o naturalnych i półnaturalnych ekosystemach oraz obiektach przyrodniczych określonego obszaru

3 Inwentaryzacja przyrodnicza inwentaryzacja szaty roślinnej, ze szczególnym uwzględnieniem gatunków chronionych i rzadkich inwentaryzacja fauny ze szczególnym uwzględnieniem gatunków chronionych i rzadkich oraz ostoi fauny (z uwzględnieniem danych z piśmiennictwa oraz przeprowadzonymi wywiadami z mieszkańcami i administracją leśną) aktualne rozmieszczenie zbiorowisk roślinnych (mapa fitosocjologiczna - zbiorowiska leśne, łąkowe, murawy i zarośla kserotermiczne, suche murawy napiaskowe, zbiorowiska roślin wodnych, zbiorowiska roślin bagiennych, zieleń urządzona, pola i odłogi, tereny zabudowane, tereny zdewastowane) wybrane elementy przyrody nieożywionej

4 INWENTARYZACJA FAUNY Jakościowe metody połowu stawonogów lądowych Inne modelowe grupy owadów studiowane na terenach pluskwiaki, czy motyle.

5 czerpakowanie za pomocą standardowego czerpaka ntomologicznego o średnicy obręczy 35 cm, zarówno roślin ielnych jak i krzewów oraz niższych partii drzew (owady, ajęczaki) czerpakowanie teleskopowym 5,5 metrowym czerpakiem ntomologicznym o średnicy obręczy 35 cm wyższych partii drzew raz innych trudno dostępnych miejsc, takich jak półki skalne, ysepki rzeczne itp. otrząsanie roślin do parasola entomologicznego, umożliwiające biór bardzo małych gatunków z różnych roślin zielnych oraz rzewów i drzew siatka entomologiczna - połów owadów w locie siatka U - połów owadów żyjących pod korą drzew

6 czerpak entomologiczny parasol entomologiczny siatka entomologiczna siatka U

7 pułapki Barbera rozmieszczone w różnych częściach badanego terenu w zróżnicowanych biotopach. Płyn zastosowany do ich wypełniania to mieszanka rozcieńczonego glikolu etylenowego (utrwalacz) oraz detergentu. Służy do połowu fauny epigeicznej pułapki Moericke go - wiszące miseczki w kolorze żółtym wypełnione mieszanką identyczną jak w przypadku pułapek Barbera przynęty - smarowanie pni drzew i innych obiektów słodkim syropem o zapachu przyciągającym owady (motyle); sztuczne pułapki z padliną (omarlicowate, gnilikowate - dorosłe owady i larwy);

8 pułapki świetlne jako źródła światła używana jest lampa EMITA VT-400, emitująca promienie podczerwone oraz UV oraz lampy akumulatorowe; pod i za źródłem światła umieszcza się ekrany z białego płótna. opaski z tektury karbowanej (pułapki zimowe) w różnych kolorach rozwieszane w okresie jesiennym w różnych częściach badanego terenu na pniach różnych gatunków drzew w celu odłowienia owadów i pajęczaków zimujących pod korą drzew

9 na upatrzonego, metoda stosowana do przeglądania roślin zielnych, krzewów, nasady roślin oraz specyficznych mikrosiedlisk jak ściółka, kora zwalonych pni, dziuple, wykroty, itp. umożliwia odłów owadów i innych stawonogów, których zbieranie standardowym czerpakiem entomologicznym jest nieefektywne. obserwacja w terenie śladów obecności bezkręgowców (muszle mięczaków, wylinki skorupiaków, owadów i larw owadów wodnych, sieci łowne pajęczaków, lejki larw mrówkolwów, gniazda błonkówek, ślady żerowania gąsienic motyli, wyrośla, galasy, minowanie, zwijanie liści, pieniste wydzieliny larw pluskwiaków, domki chruścików, ślady żerowania w drewnie).

10

11 Określenie jakościowe składu fauny kręgowców badanego biotopu PŁAZY I GADY na lądzie połów za pomocą siatki herpetologicznej, oznaczenie do gatunku i wypuszczenie (żaby i jaszczurki) PTAKI obserwacja z ukrycia za pomocą lornetki identyfikacja na podstawie głosu ptaka identyfikacja na podstawie wypluwek SSAKI bezpośrednia obserwacja pułapki zatrzaskowe i żywołowne z różnorodną przynętą obserwacja tropów i śladów

12 obserwacja w terenie śladów obecności kręgowców (skrzek, odgłosy płazów, wylinki gadów, odchody, zgryzy bobrowe, żeremia, buchtowiska dzików, spałowanie kory drzew, spiżarnie muchołówki, ślady żerowania wiewiórki, ślady żerowania wydry)

13 Konserwacja, preparowanie i przechowywanie zebranych okazów zatruwaczki probówki

14 Konserwacja, preparowanie i przechowywanie zebranych okazów Szpilki entomologiczne pęsety kartoniki

15 rozpinadła Gabloty i pudełka entomologiczne Konserwacja, preparowanie i przechowywanie zebranych okazów

16 Konserwacja, preparowanie i przechowywanie zebranych okazów Szkodniki niszczące zbiory: chrząszcze: skórnikowate mrzyk muzealny motyle: mol włosienniczek gryzki Środki ochrony: naftalen paradwuchlorobenzen

17 Oznaczanie zebranego materiału

18 INWENTARYZACJA FAUNY europejska europejskie krajowa krajowe regionalna regionalne dotychczasowy stan wiedzy o faunie badanego terenu wyniki inwentaryzacji wybranych grup fauny badanego terenu - bezkręgowce, kręgowce (ichtiofauna, herpetofauna, awifauna, teriofauna) charakterystyka fauny wymarłej gatunki łowne lub będące przedmiotem pozyskania gatunki inwazyjne i ekspansywne fauna wymagająca podjęcia działań konserwatorskich zagrożenia dla fauny

19 Czerwone Księgi wydawnictwa książkowe zawierające rejestr i opis statusu gatunków zwierząt, roślin i grzybów zagrożonych wyginięciem w skali globalnej lub regionalnej. Księga krajowa dostosowuje swoje ramy do potrzeb lokalnych oraz kształtującej się krajowej strategii ochrony żywych zasobów przyrody. Czerwone Listy uproszczona forma ewidencji rzadkich i zagrożonych gatunków roślin i zwierząt, polegająca na wyszczególnieniu nazw taksonów z podaniem ich kategorii zagrożenia.

20 Kategorie zagrożeń według Polskiej Czerwonej Księgi Zwierząt IUCN/WCU

21 Poradniki ochrony siedlisk i gatunków Natura

22 BIORÓŻNORODNOŚĆ EKOSYSTEMU DOMOWEGO

23 Rybiki żyją w domach, gdzie żywią się resztkami pochodzenia zwierzęcego i roślinnego. Żerują głównie na produktach spożywczych takich jak mąka, kasza, cukier. Najchętniej przebywają w wilgotnych i ciepłych miejscach. Rybik cukrowy (Lepisma saccharina) Skorek pospolity (Forficula auricularia) - skorki (Dermaptera) wszystkożerne, bytują w mieszkaniach ludzkich

24 Karaczany (Blattodea) karaczan prusak (Blattella germanica) przybyszka amerykańska (Periplaneta americana) karaczan wschodni (Blatta orientalis) Zagrożeniem związanym z występowaniem karaczanów jest możliwość przenoszenia przez nie wirusów i chorób, w tym chorób zakaźnych.

25 Motyle Lepidoptera Mole - ich szkodliwość polega głównie na niszczeniu rzeczy przechowywanych w mieszkaniu, na strychach, w magazynach tekstylnych: wełniane dywany, odzież, zwłaszcza ciasno upakowana, filcowe kapelusze, wyroby z piór, obicia tapicerowanych mebli, rzeczy futrzane, filcowe, bawełniane. Mklik mączny (Anagasta kuhneiella) poraża rozdrobnione produkty pochodzenia zbożowego (mąka, płatki, kasza), a także orzechy, suszone warzywa, owoce, kakao. Mól ubraniowy (Tineola bisselliella) Mól włosiennicz ek (Tineola biseliella) Mól kobierzycznik (Trichophaga tapetzella)

26 Błonkoskrzydłe (Hymenoptera) Mrówka faraona (Monomorium pharaonis) Zamieszkuje bloki mieszkalne z centralnym ogrzewaniem. Odżywia się resztkami pokarmów ludzkich i produktami spożywczymi, zanieczyszczając je. Zdarza się, że atakują ludzi, a ich bolesne ukąszenia pokrywają się bąblami. Osy (Vespa vespa) i szerszenie (Vespa crabro) Często pojawiają się wokół siedzib ludzkich i postrzegane są jako owady niebezpieczne, ze względu na ich agresywność i możliwość bolesnego użądlenia. Zdarza się, że budują gniazda w budynkach gdzie przebywają ludzie, stwarzając niebezpieczeństwo. Ponieważ osy żerują na padlinie i siadają na odchodach mogą przenosić drobnoustroje chorobotwórcze.

27 Muchówki (Diptera) Mucha plujka (Calliphora vomitoria) Mucha zielona (Lucilla sericata) Mucha domowa (Musca domestica) Muszka owocowa (Drosophila sp.) Muchy są jednymi z owadów, które występują najczęściej w otoczeniu człowieka. Ich szkodliwość jest duża. Ponieważ siadają chętnie na odpadkach ludzkich i zwierzęcych, powodują przenoszenie bakterii na produkty żywnościowe. A tym samym przyczyniając się do wywoływania różnych chorób jak salmonelloza, czy czerwonka, oraz wywoływania zatruć pokarmowych. Przyczyniają się też do powstawania schorzeń grzybiczych i pasożytniczych

28 Chrząszcze Coleoptera Trojszyk (Tribolium) - owady dorosłe żywią się zbożem i produktami zbożowymi, suszem roślinnym, a także czekoladą. Mącznik młynarek (Tenebrio molitor) wszystkożerne chrząszcze, spotykane w magazynach i przechowalniach produktów zbożowych i zbóż oraz w domach w produktach mącznych. Kołatek domowy (Anobium punctatum) jest najgroźniejszym szkodnikiem (wśród owadów drewna), mebli i innych sprzętów drewnianych.

29 Owady żerujące na człowieku Komary należą do jednych z najbardziej dokuczliwych owadów, zwłaszcza w czasie ich największej aktywności od wiosny do jesieni. Samice odżywiają się krwią ludzi i zwierząt stałocieplnych, natomiast samce nektarem kwiatów. Komar brzęczący (Culex pipiens) Pluskwa domowa (Cimex lactularius) chętnie zagnieżdża się w środowisku życia ludzi. Ulubione miejsca tych owadów są najczęściej w pobliżu miejsc spania, w materacach łóżek, w jego drewnianych i metalowych elementach, za meblami, pod tapetami, za obrazami, w szparach ścian i podłóg. Odżywiają się krwią ludzi, oraz innych ssaków Pchła ludzka (Pulex irritans) - żywicielem może być zarówno zwierzę jak i człowiek. Około 10-20% owadów przebywa zazwyczaj na żywicielu, reszta - w jego posłaniu i miejscach przebywania (np. w tapicerowanych meblach w pomieszczeniach mieszkalnych). Może przenosić choroby zakaźne jak dżumę, tularemię, kleszczowe zapalenie mózgu.

30 Fauna kwiatów doniczkowych Mszyce - zielonkawe lub czarne owady należące do rzędu pluskwiaków Hemiptera wielkości około 1 mm najczęściej atakują rośliny wystawiane w lecie na balkon. Owady te wysysają soki z młodych liści i pędów powodując ich zniekształcenie i zahamowanie wzrostu roślin. Mączliki szklarniowe (pluskwiaki) - gromadzą się przeważnie na spodniej stronie liścia. Okrągłe larwy wielkości zaledwie 0,1 mm przysysają się do rośliny i wysysają soki z liści i pędów. Liście żółkną i podpadają. Czerwce (pluskwiaki) : Tarczniki - mają wygląd brązowych narośli wielkości około 1 mm przyklejonych do liści lub łodyg. Pod tarczkami siedzą nieruchome owady, które wysysają soki z rośliny, wydzielając przy tym lepką ciecz. Wełnowce - szkodniki koloru różowego lub jasnobrązowego długości 2-3 mm pokryte woskowatymi kłaczkami. Oblepiają roślinę woskowatą wydzieliną tworząc białe, wełniste kłębki. Żyją w większych koloniach w kątach liści, u nasady korzeni lub w rozwidleniach łodyg i wysysają soki hamując wzrost rośliny. Przędziorki - pajęczaki o rozmiarach 0,3-0,6 mm, żółtawe lub czerwone. Skupiają się pod osłoną delikatnej pajęczynki wzdłuż nerwów na dolnej stronie liścia.

31 BIORÓŻNORODNOŚĆ OGRODU

32 Inwentaryzacja faunistyczna szkolnego/przydomowego ogródka. Ogrodowi przyjaciele 1. Owady Skorki żywią się mszycami, jajami innych owadów, roztoczami. Osy żywią się gąsienicami, komarnicami i innymi szkodnikami Muchówki larwy bzygowatych i rączycowatych pasożytują w ciele mszyc i gąsienic motyli. Pluskwiaki różnoskrzydłe z rodziny tasznikowatych żywią się mszycami, gąsienicami, wciornastkami, przędziorkami Chrząszcze - biedronki żywią się mszycami, wełnowcami, gąsienicami motyli; chrząszcze z rodziny biegaczowatych i kusakowatych drapieżne polują m. in. na ślimaki Złotooki żywią się mszycami, przędziorkami, gąsienicami Pasożytnicze błonkówki (baryłkarze, gąsieniczniki, bleskotki) pasożytują w ciele mszyc 2. Pajęczaki Pająki (pająk krzyżak), kosarze i drapieżne roztocza

33 3. Płazy ropuchy i żaby żywią się ślimakami, stonogami, gąsienicami i dorosłymi owadami. 4. Gady padalce - żywią się ślimakami i gąsienicami. 5. Ptaki - żywią się ślimakami, gąsienicami i dorosłymi owadami. 6. Ssaki jeże i nietoperze odżywiają się wieloma gatunkami owadów