Ewaluacja projektu. Gdy zostanę TATĄ będę kochać nad życie realizowanego wśród wychowanków Zakładu Poprawczego w Grodzisku Wielkopolskim

Transkrypt

1 Ewaluacja projektu Gdy zostanę TATĄ będę kochać nad życie realizowanego wśród wychowanków Zakładu Poprawczego w Grodzisku Wielkopolskim W ramach współpracy pomiędzy Stowarzyszeniem Na Rzecz Readaptacji Nieletnich Nadzieja i Fundacji po DRUGIE wśród wychowanków Zakładu Poprawczego w Grodzisku Wielkopolskim został zrealizowany projekt Gdy zostanę TATĄ. Projekt przyniósł zakładane rezultaty i - zdaniem pracowników placówki - zakończył się sukcesem trzech uczestniczących w nim chłopców. Świadczą o tym chociażby słowa jednego z wychowawców: po zakończonym projekcie wszyscy (uczestnicy) zgodnie stwierdzili, że dowiedzieli się, w bardzo namacalny sposób, jak trudno być odpowiedzialnym ojcem, ale także jak ważną postacią w życiu każdej rodziny jest osoba ojca. Potwierdzenie efektywności podjętych działań stanowi także opracowana ewaluacja zadania. Chłopcy dzięki udziałowi w części teoretycznej warsztatów zapoznali się z zagadnieniami dotyczącymi m.in. antykoncepcji, rozwoju płodu i przebiegu ciąży, zagrożeń i konsekwencji wynikających z podejmowania ryzykownych zachowań w tym okresie przez kobietę, ale również przez mężczyznę. Spotkanie z położną przybliżyło im zasady pielęgnacji noworodka i opieki nad małym dzieckiem. Część praktyczna zadania, opieka nad specjalną lalką/fantomem imitującym zachowania niemowlęcia, pokazała uczestnikom również trudy ojcostwa - nocne wstawanie, konieczność kontrolowania własnych zachowań, zmierzenie się z potrzebami noworodka. W opinii uczestników udział w projekcie zmienił ich podejście do posiadania potomstwa i antykoncepcji. W swoich wypowiedziach chłopcy przyznają, że bycie ojcem jest zadaniem wymagającym odpowiedzialności i poświęcenia: 1

2 być ojcem to duża odpowiedzialność, miłość do dziecka, czułość i zapewnienie bezpieczeństwa ojcostwo to duże wyzwanie, przede wszystkim trzeba być bardzo cierpliwym Uczestnicy projektu zwracają uwagę, iż rola ojca nie kończy się w momencie poczęcia dziecka, ale dopiero się zaczyna: trzeba być odpowiedzialną osobą, zawsze świecić przykładem dla dziecka i nie zaniedbywać go. W swoich opiniach wychowankowie podkreślają korzystny wpływ projektu (zarówno jego części teoretycznej jak i praktycznej). Uczestniczyli w nim z zaangażowaniem. Ich wypowiedzi potwierdzają również obserwacje wychowawców. Działanie pozwoliło uczestnikom nie tylko odczuć trudy ojcostwa i rodzicielskiej odpowiedzialności, ale jak wynika z rozmów z nimi, pozwoliło im dowiedzieć się czegoś ważnego na własny temat. Przyczyniło się do zwiększenia ich poczucia własnej wartości jak również większej świadomości znaczenia własnych zachowań. Przebieg i założenia projektu Projekt Gdy zostanę TATĄ był realizowany wśród wychowanków Zakładu Poprawczego w Grodzisku Wielkopolskim w okresie od 20 maja do 9 czerwca 2014 roku. Działania skierowane do adresatów projektu zostały podzielone na dwie części: a) teoria: 1. Ciąża 9 odpowiedzialnych miesięcy - warsztat dotyczący zagadnień związanych z rozwojem płodu, właściwym postępowaniem kobiety w czasie ciąży oraz rolą mężczyzny w całym jej przebiegu. 2. Warsztat z położną najważniejsze informacje z zakresu opieki i pielęgnacji noworodka. 3. Dziecko = odpowiedzialność warsztat pokazujący ile kosztuje dziecko od cen wyprawki po cenę wysłania syna/córki do pierwszej klasy szkoły podstawowej. 2

3 4. Dziecko ma prawo zajęcia dotyczące prawnych aspektów niepełnoletniego rodzicielstwa oraz modelu postępowania z dzieckiem opartego na nauce i życiu Janusza Korczaka. b) praktyka: Każdy uczestnik otrzymał pod opiekę specjalną lalkę, którą przez trzy dni (24 godziny na dobę) musiał opiekować się jak prawdziwym dzieckiem. Lalki wykorzystane w zadaniu są odpowiednio programowane i dzięki specjalnej bransoletce, którą otrzymuje opiekun, reagują wyłącznie na jego pomoc. Jedynie opiekun może lalkę nakarmić, uśpić, przewinąć, pocieszyć itp. Tak zaplanowane działania służą przygotowaniu chłopców do właściwego i odpowiedzialnego pełnienia ważnej roli w życiu ojca. Jednocześnie zadanie ma na celu uświadomienie uczestnikom, iż w rolę rodzica nie należy wchodzić w sposób nieprzemyślany i przypadkowy, a bycie ojcem jest zadaniem dla osób dorosłych, które są w stanie podjąć się codziennej opieki nad dzieckiem. Uczestnicy projektu: Zakład Poprawczy w Grodzisku Wielkopolskim jest placówką resocjalizacyjną o wzmożonym nadzorze wychowawczym, przeznaczoną dla młodzieży niedostosowanej społecznie w szczególnie wysokim stopniu, z którą nikt, nigdy nigdzie wychowawczo sobie nie poradził 1. Wzmożony nadzór polega na stosowaniu w pracy resocjalizacyjnej indywidualnych oddziaływań korekcyjnych, edukacyjnych, terapeutycznych w warunkach czasowego ograniczenia kontaktów z grupą wychowawczą. Zdaniem Dyrektora placówki około 30% wychowanków nie posiada rodzin, pozostali w około 90% pochodzą z rodzin niepełnych, nierekonstruowanych. Często nieobecności prawdziwej rodziny towarzyszą patologie i bieda. Niewydolność i dysfunkcjonalność rodzin, 1 Frąckowiak P. (2010). Wybrane uwarunkowania skuteczności oddziaływań resocjalizacyjnych w warunkach zakładu poprawczego, W: red. Sołtysiak T., Latoś A. Działalność profilaktyczna i resocjalizacyjna w środowisku otwartym instytucjach wychowawczych poprawczych oraz karnych, Bydgoszcz: Wydawnictwo Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego s

4 a niejednokrotnie całkowicie zerwane więzi, znacząco wpłynęły na wszystko co się w życiu wychowanków wydarzyło, w tym także na popełnione przez nich czyny, a w konsekwencji ich umieszczenie w placówce resocjalizacyjnej. Spośród wielu chętnych, wytypowanych do projektu zostało trzech chłopców, w wieku lat, którzy przebywają na jednej grupie wychowawczej. Ich udział w projekcie był dobrowolny. Chłopcy są uczniami szkoły gimnazjalnej i zawodowej. Dwóch pochodzi ze środowiska miejskiego, trzeci ze środowiska wiejskiego. Ich środowisko rodzinne jest dość zróżnicowane pod względem liczebności, albowiem oscyluje od 2 do 10 osób. Relacje w rodzinach chłopców są przez nich oceniane bardzo skrajnie od bardzo dobrych, przez obojętne po złe. W domach rodzinnych panuje ciepła atmosfera, chęć wzajemnej pomocy i życzliwości jak również obecny jest brak zrozumienia i alkohol. Ankieta przeprowadzona w ramach zadania pokazała, iż matki chłopców urodziły pierwsze dziecko poniżej 20 roku życia. Fakt ten przekłada się także na opinię nastolatków w kwestii odpowiedniego wieku kobiety na bycie matką. Uważają oni, że kobieta powinna/może mieć już dziecko pomiędzy 21 a 24 rokiem życia. Miłość i ciekawość to główne powody, dla których uczestnicy projektu zdecydowali się podjąć współżycie. Ich inicjacja seksualna odbyła się między 13 a 16 rokiem życia. W ich opinii współżycie seksualne powinno się łączyć z miłością, przywiązaniem i lojalnością jak również powinno pozwalać zapomnieć o zmartwieniach. Na podstawie zebranej o wychowankach wiedzy przed rozpoczęciem projektu warto zauważyć, iż odznaczają się oni lekkim podejściem do spraw związanych z seksem (wczesna inicjacja, częste zmiany partnerek, zapominanie, lub wręcz celowe niestosownie antykoncepcji). Chłopcy zdają sobie sprawę z wagi odpowiednich warunków bytowych jako istotnego elementu posiadania potomstwa. Podkreślają również znaczenie uczuć wyższych miłość do partnerki, miłość do dziecka. Najważniejszymi warunkami do podjęcia decyzji o posiadaniu potomstwa są: małżeństwo, chęć posiadania kogoś, kogo się będzie kochać bezgranicznie, miłość między 4

5 mężczyzną i kobietą, posiadanie pracy, wzajemne zaufanie, wspólne mieszkanie, lubienie dzieci oraz chęć założenia normalnej rodziny. Przed przystąpieniem do projekt wszyscy uczestnicy deklarowali gotowość do ojcostwa i chęć posiadania dziecka. Przebieg projektu: część teoretyczna Część teoretyczna pokazała, że chłopcy są zainteresowani tematyką zajęć. Warsztat przebiegał sprawnie i zgodnie z planowanymi założeniami. W ramach zajęć teoretycznych wychowankowie obejrzeli film Matka-nastolatka przedstawiający sytuację nieletnich matek z Młodzieżowego Ośrodka Wychowawczego w Cerekwicy Nowej, które mimo iż są matkami (ze względów prawnych i społecznych) nie mogą opiekować się swoimi dziećmi oraz dokument Chcę być z Tobą MAMO! przedstawiający historię trzech nieletnich dziewcząt, które pomimo iż urodziły dzieci nie są przy nich. W czasie zajęć warsztatowych poruszone zostały zagadnienia dotyczące antykoncepcji. Świadomość nastolatków w tym zakresie jest bardzo niska W chwili rozpoczęcia zajęć mówili, że antykoncepcja jest wyłącznie sprawą kobiet to w końcu one rodzą dzieci. Chłopcy wykazywali zainteresowanie poruszaną tematyką, jednak nieco bagatelizowali problem. Podczas zajęć wypełniali krótki test, który sprawdzał ich wiedzę w omawianym zakresie. W trakcie zajęć zostały także poruszone zagadnienia dotyczące ryzykownych zachowań dziewcząt w czasie ciąży narkotyki, alkohol, papierosy oraz ryzykownych zachowań seksualnych. W celu uzmysłowienia chłopcom jak ogromnym zagrożeniem dla dziecka są używki stosowane przez matkę został zaprezentowany film opowiadający o dzieciach z płodowym zespołem alkoholowym (FAS), które późno lub nigdy nie dorosną, bo mają wady wrodzone, zarówno somatyczne (dotyczące ciała), jak i neurologiczne (układu nerwowego, głównie mózgu) wady. Pomimo pełnej świadomości chłopców w zakresie bezpiecznych zachowań kobiety w czasie ciąży już przed projektem jednomyślnie stwierdzili, że kobieta nie powinna palić i pić film zrobił na nich ogromne wrażenie. Co 5

6 niezwykle ważne potrafili w rozmowie odnieść się również do własnych zachowań w sytuacji gdy kobieta ich partnerka jest w ciąży unikanie używek, wpieranie itp. Zagadnienia dotyczące ryzykownych zachowań seksualnych pozwoliły lepiej zrozumieć tematykę związaną z antykoncepcją. Przekazana wiedza z zakresu chorób przenoszonych drogą płciową, zaprezentowane zdjęcia i przedstawione konsekwencje wywarły wrażenie na uczestnikach, którzy deklarowali zdecydowanie większą ostrożność w tych sprawach. Podczas zajęć Fundacja po DRUGIE wykorzystuje różne gadżety, aby przekazać uczestnikom jak najwięcej wiedzy i w miarę możliwości jak najbardziej unaocznić im różne rzeczy. Wychowankowie przymierzyli specjalną kamizelkę, która imituje odczucia kobiety w ósmym miesiącu ciąży. Początkowo byli niechętni wobec tego eksperymentu, niemniej wzięli w nim udział i stwierdzili, że kobieta w tym czasie nie ma lekko i deklarowali chęć wsparcia jej w tym szczególnym czasie moja żona nie będzie pracować i nie będzie nic nosić, wszystko będę jej podawał. Wykorzystano również specjalne okulary alko gogle i gogle narkotykowe. Powodują one odczucie wzrokowe zbliżone do stanu po spożyciu alkoholu czy zażyciu narkotyków. Chłopcy w specjalnych okularach jeździli rowerami i opiekowali się dzieckiem. Ten eksperyment pozwala uczestnikom zastanowić się nad konsekwencjami i zagrożeniami związanymi z zażywaniem substancji psychoaktywnych. W ramach zajęć zostały również omówione zagadnienia dotyczące praw dziecka ze szczególnym uwzględnieniem tematów związanych ze stosowaniem przemocy wobec dziecka. Głównym celem tej części zajęć było uświadomienie chłopcom, że przemoc to nie tylko stosowanie kar cielesnych, zadawanie cierpień psychicznych, czy nie wywiązywanie się z opieki, ale także celowe zaniechanie działań. W tej części warsztatów został wykorzystany fantom niemowlęcia z tzw. syndromem dziecka potrząsanego, demonstrujący jakie szkody można wyrządzić stosując wobec dziecka siłę. Podczas dyskusji uczestnicy zrozumieli, że konsekwencje przemocy mogą dotyczyć wszystkich sfer życia dziecka, a potem osoby dorosłej: fizycznej, emocjonalnej, poznawczej i społeczne. Warto podkreślić, że chłopcy 6

7 negatywnie wypowiadali się o ludziach krzywdzących dzieci i deklarowali, że sami nie byliby do tego zdolni. Ostatnia część warsztatów to zagadnienia dotyczące nastoletniego rodzicielstwa (aspekty prawne i społeczne związane z funkcjonowaniem niepełnoletnich rodziców). Najwięcej dyskusji toczyło się wokół odpowiedzialności ojca. Wśród uczestników niezwykle silne jest przekonanie, że główny ciężar odpowiedzialności za ciąże i dziecko spoczywa na kobiecie. Głęboko zakorzenione stereotypy, wynikające często z własnych doświadczeń chłopców i modelu rodziny w jakiej się wychowywali powodują, że zmiana punktu widzenia nie jest w krótkiej perspektywie możliwa do osiągnięcia. Należy stwierdzić, że część teoretyczna zajęć wpłynęła korzystnie na uczestników. Po warsztatach uczestnicy zmienili zdanie w sprawie antykoncepcji i deklarowali, że dbałość o bezpieczny stosunek jest również zadaniem dla mężczyzny (zarówno w kontekście zapobiegania ciąży jak i zapobiegania chorobom przenoszonym drogą płciową). Przebieg projektu: część praktyczna Część praktyczna projektu, czyli opieka nad lalką, wydawała się budzić ciekawość wśród nastolatków. Chłopcy wykazywali ogromną chęć do wcielenia się w rolę taty. Tę część można podsumować w oparciu o ankiety ewaluacyjne, wydruki komputerowe, które precyzyjnie pokazują przebieg opieki nad lalkami oraz spostrzeżenia wychowawców placówki. Podczas 24 godzinnej opieki nad dzieckiem chłopcy mieli możliwość doświadczyć na własnej skórze, że bycie tatą wiąże się zarówno z dobrymi jak i trudnymi chwilami. Zdecydowanie najtrudniejszym elementem w opiece nad noworodkiem zdaniem uczestników były bezsenne noce i trudność w rozpoznawaniu przyczyny płaczu dziecka. Rekompensatą za nocne pobudki były natomiast śmiech dziecka i jego gaworzenie po prawidłowym wykonaniu czynności przez opiekuna, jak również, a może przede wszystkim, satysfakcja młodych ojców z podołania zadaniu. Praca z laką jest cały czas monitorowana przez komputer. Uzyskany wydruk pozwala zmierzyć m.in. jak długo lalka czekała na reakcję opiekuna, czy lalka była przewinięta, nakarmiona, nawet czy okazywał on ciepło i troskę. Komputer dokonuje oceny 7

8 poszczególnych czynności i zachowań, po czym sumuje uzyskane wyniki i wystawia ocenę łączną. Jak zauważa Pan Sebastian Szwedziński (prezes Stowarzyszenia Na Rzecz Readaptacji Nieletnich Nadzieja ) Już po pierwszym dniu opieki nad lalkami uczestnicy projektu chcieli zrezygnować z dalszego działania, ale odpowiednia motywacja i rozmowy z nimi pozwoliła im przetrwać do końca. Po pierwszej nocy spędzonej z niemowlęciem widać było zmęczenie na twarzach chłopców. Po pierwszym dniu wynik 100% uzyskał tylko jedne z uczestników. Chłopcy mieli też dużo wątpliwości, czy w ogóle warto mieć dzieci. Kolejne dni zaowocowały zdecydowanie lepszymi wynikami. W rezultacie, po trzech dniach opieki, każdy z uczestników otrzymał po 100%. Mając na uwadze wszystkie zebrane w projekcie dane należy jednoznacznie stwierdzić, że wychowankowie osiągnęli bardzo dobre, wręcz rewelacyjne (!) wyniki w opiece nad lalką. Pokazują one, że uczestnicy potrafią się skupić na powierzonym im zadaniu i wykazać się cierpliwością i wytrwałością. Nie wolno jednak tych wyników interpretować jako ich gotowość do podjęcia się roli ojca, z czego zresztą zdają sobie sprawę sami uczestnicy, którzy po zamknięciu projektu stwierdzili jednogłośnie, że w ich życiu jest jeszcze zbyt wcześnie na dziecko. Chłopcy przekonali się, chociaż pod ich opieką była tylko lalka, że dziecko nie jest zabawką, że ojcostwo wymaga wielu trudów i poświęceń. Doświadczyli na własnej skórze, że bycie dobrym ojcem jest poważnym i niełatwym zdaniem. Wychowankowie biorący udział w zadaniu ocenili je pozytywnie. - Projekt jest potrzebny, żeby uświadomić sobie że życie z dzieckiem nie jest takie kolorowe, trzeba poświęcać dużo czasu. Zadanie było pewnym przygotowaniem do ojcostwa. Myślę, że każdy powinien spróbować tego projektu. - Projekt jest potrzebny, bo masz możliwość przekonać się na własnej skórze co to znaczy mieć dziecko i być rodzicem. - W pewnym sensie projekt jest potrzebny, jeśli ktoś chce mieć dziecko. Zebrane opinie wychowanków, kadry dowodzą, iż projekt powinien być rekomendowany do dalszej realizacji. W znacznym stopniu poszerza bowiem wiedzę wychowanków, pomaga w budowaniu ich kompetencji społecznych, jest doskonałym 8

9 treningiem wytrwałości i sumienności, jak również jest ważnym narzędziem diagnostycznym dla kadry ośrodków. Opracowanie: Małgorzata Cwalina 9