W związku z ogłoszeniem konsultacji społecznych w sprawie projektu rozporządzenia o ochronie gatunkowej zwierząt chciałbym zgłosid kilka uwag:

Transkrypt

1 Poznao, 22 czerwca 2014 Arkadiusz Gawroński ul. Łąkowa 17/ Poznao Szanowni Paostwo, W związku z ogłoszeniem konsultacji społecznych w sprawie projektu rozporządzenia o ochronie gatunkowej zwierząt chciałbym zgłosid kilka uwag: 1. W pierwszej kolejności chciałbym zauważyd, że pod uwagę wzięto tylko nieznaczną częśd fauny występującej w Polsce. W uzasadnieniu do rozporządzenia napisano szczegółowej analizie poddano ponad 1160 gatunków zwierząt. Jest to liczba oczywiście duża, ale stanowi zaledwie około 3% z gatunków zwierząt stwierdzonych na terenie Polski. Budzi to wątpliwości co do faktycznej rzetelnej oceny stanu gatunków, które należy objąd ochroną. Oczywiście znaczna ich częśd (roztocze, nicienie, wiele muchówek i in.) to grupy słabo znane rozpoznawane przez pojedyncze osoby w Polsce i realna ochrona ich nie ma większego sensu, jednak wiele grup powinno byd dużo szerzej reprezentowanych na listach, gdyż wiele gatunków w całej rozciągłości spełnia warunki na podstawie, których kwalifikowano gatunki na listę. Podam kilka przykładów: - Motyle dzienne - większośd gatunków wykazuje spadki liczebności, głównie ze względu na zanik siedlisk. Tymczasem wiele gatunków motyli przeniesionych jest do ochrony częściowej, a szereg innych gatunków rzadkich jest w ogóle nie ujętych w rozporządzeniu. Przykładem niech będzie modraszek aleksis Glaucopsyche alexis, gatunek znany z Puszczy Białowieskiej i kilku izolowanych stanowisk w innych częściach Polski. Bez problemu można go znaleźd w ofercie sklepu internetowego Włączenie innych gatunków jest kwestią czasu bowiem handel internetowy rozwija się bardzo szybko i wszelkie możliwości sprzedaży gatunków rzadkich zostaną wykorzystane. Takich gatunków jest wiele - np. wielena plamowstęg Hamearis lucina, czerwooczyk zamgleniec Lycaena alciphron, modraszek wikrama Pseudophilotes vicrama, modraszek eumedon Aricia eumedon, modraszek artakserkses Aricia artaxerxes, modraszek adonis Lysandra bellargus, modraszek dorylas Polyommatus dorylas, dostojka niobe Argynnis niobe, dostojka dafne Brenthis daphne, przeplatka febe Melitaea phoebe, skalnik statilinus Hipparchia statilinus, czy kraśniki Zygaenidae. Dla wielu tych gatunków nawet niewielka presja kolekcjonerska może zagrozid ich występowaniu.

2 - Całkowicie niezrozumiałym jest umieszczenie na liście tylko dwóch gatunków prostoskrzydłych. Chociażby takie gatunki jak nadobnik włoski Calliptamus italicus, trajkotka Psophus stridulus, brodawnica Bryodemella tuberculata (EX!), naboczeo Mecostethus parapleurus powinny się na tej liście znaleźd. Są to gatunki wymierające, charakterystyczne dla swoich siedlisk, duże i łatwe do rozpoznania oraz potencjalnie, a po części faktycznie podlegające presji kolekcjonerskiej, więc jak najbardziej spełniające kryteria zaliczenia do gatunków chronionych. - Na liście znalazły sie pospolite gatunki z rodzaju Formica, a brak faktycznie rzadkich Formica uralensis, Formica forsslundi. Są to gatunki stenotopowe związane z torfowiskami mszarnymi, co umożliwia ich skuteczniejszą ochronę. - Wśród pluskwiaków można podad chodby Phimodera lapponica - reliktowy znany w Poslce z dawnego stanowiska gatunek związany z mącznicą lekarską, czy występujących w czystych dobrze natlenionych ciekach Aphelocheirus aestivalis (o wymaganiach zbliżonych do skójki gruboskorupowej). - Nie przeanalizowano również wielu grup wśród których znajdują się gatunki wybitnie stenotopowe, rzadkie i ginące m. in. jętki, widelnice, chruściki i in. 1 Na liście znajduje się tylko zmieraczek plażowy, a na terenie Polski występuje kilka innych gatunków zmieraczków (zatokowy, zalewowy - praktycznie endemicznych) również narażonych na wydeptywanie (chodby w Zatoce Gdaoskiej). W ogóle nie zainteresowano się rodzimymi gatunkami obunogów wypieranymi przez szereg ponto-kaspijskich gatunków inwazyjnych i wymierającymi endemicznymi dla Polski gatunkami jaskiniowymi np. Crangonyx paxi itd. Takich gatunków można by wymienid jeszcze wiele, nie wiem dlaczego nie przeanalizowano tych grup szczegółowiej. Informacje o tym były zgłaszane do zespołu przygotowującego rozporządzenie na wcześniejszych etapach prac. 2. Wątpliwości budzi przeniesienie znacznej części gatunków do ochrony częściowej. Nie gwarantuje to w polskich warunkach skutecznej ochrony tych gatunków, bowiem interpretacja "ważnego interesu strony" może byd bardzo szeroka, a znając praktykę uzyskiwania derogacji przez inwestorów daje to miejsce dla dużych nadużyd (patrz załącznik). 2 Dodatkowo posunięciem na pewno społecznie szkodliwym jest rozdzielenie na dwie kategorie ochrony (ścisłej i częściowej) płazów i gadów. Powstaną w ten sposób gatunki lepsze i gorsze (żmija!), w znaczeniu pospolite, więc można je zabijad, zbierad i co komu do głowy przyjdzie, w koocu to nie ochrona ścisła w jakimś stopniu w społeczeostwie akceptowana. Jest to krok wstecz w kształtowaniu świadomości ekologicznej społeczeostwa. Podobne zastrzeżenia mam również w przypadku minogów, chod tu akurat presja w porównaniu do gadów jest znikoma. 1 - powodem objęcia ich ochroną powinno byd umożliwienie ochrony danych fragmentów cieków, bagien i innych mokradeł, co zmniejszyłby zagrożenie istotne dla gatunku (zanik siedlisk). 2 - w załączonej derogacji uzyskano pozwolenie na prace w sezonie lęgowym w odległości 20 lub 100 m od gniazd takich ptaków jak gadożer, orzeł przedni, rybołów, podgorzałka, dubelt, uszatka błotna i wiele in.

3 3. Niekonsekwencja. Trudnym do zrozumienia jest sens usunięcia z listy gatunków chronionych babki czarnej Gobius niger. Jest to gatunek rodzimy, mniej więcej równie częsty i zagrożony co pozostałe bałtyckie babki, więc w usunięciu go nie ma żadnej logiki. Dlaczego przyjęto Alderia modesta a Limapontia capitata nie? Oba to ślimaki morskie, jedyne tyłoskrzelne w Polsce, mają taki sam opis zagrożeo. 4. Z założenia słuszne usunięcie pospolitych gatunków z rodzaju biegacz Carabus: C. auratus, C. cancellatus, C. arvensis, C. nemoralis, C. hortensis, C. linnaei, C. violaceus, C. granulatus, może przynieśd nieoczekiwane skutki. WSZYSTKIE te gatunki mają swoje odpowiedniki w gatunkach aktualnie chronionych np.: C. violaceus (gat. b. zmiennny) vs C. marginalis / C. glabratus C. cancellatus (gat. b. zmiennny) vs Carabus menetriesi / Carabus ulrichii Nie jest wyjaśniony problem Carabus violaceus purpurascens Fabricius Jest to podgatunek C. violaceus występujący w Polsce jedynie w Bieszczadach. Aktualnie zostałby wyjęty spod ochrony, w niektórych ujęciach taksonomicznych traktowany jako odrębny gatunek! Co więcej jest podobny do chronionych i bardzo rzadkich gatunków

4 C. violaceus purpurascens vs C. zawadzkii / C. problematicus / C. glabratus Pomyłki przy oznaczaniu tych gatunków są łatwe, co uniemożliwi egzekwowanie prawa na przykład w przypadku handlu okazami tych gatunków. Sądy, a nawet prokuratura, znając polskie realia, będą stwierdzały znikomą szkodliwośd czynu lub uniewinniały osoby łamiące prawo, które powołają się na zwykłą pomyłkę (i zgodnie z duchem prawa będzie to słuszne). Ochrona całego rodzaju uniemożliwiała tego typu sposób obrony. Rzadsze gatunki górskie są częstym obiektem handlu w Internecie! 5. Podobne pomyłki są możliwe w przypadku: - Ciołka matowego Dorcus parallelipipedus - jest prawie wszędzie w ponad 100-letnich dąbrowach i buczynach, ale jest trochę podobny do samicy jelonka rogacza Lucanus cervus i skrajne wielkości tych gatunków zachodzą na siebie. - Borodzieja cieśli Ergaster faber - na porębach w siedliskach borowych pospolity, ale nieco podobny do kozioroga dębosza Cerambyx cerdo.

5 Mam wrażenie, że autorzy nowego rozporządzenia nie do kooca rozumieli jakie były przesłanki w obejmowaniu niektórych gatunków ochroną i dlatego usuwają je. Zawsze pozostaje pytanie jak bardzo można się pomylid przy odróżnianiu gatunków, ale eksperci czasami nie mają pojęcia o skali ograniczeo Kowalskiego. 6. W rozporządzeniu nie widad również zainteresowania wprowadzeniem ochrony strefowej dla bezkręgowców. Jedynym gatunkiem jest iglica mała, dla której akurat sposób zaproponowanej ochrony uniemożliwi czynną ochronę siedlisk mszarów znajdujących się na brzegach zbiorników, które ona zasiedla. Problem ten był "przerabiany" przy pracy nad poprzednimi rozporządzeniami. Tymczasem do ochrony strefowej nadaje się szereg gatunków leśnych znanych z pojedynczych często reliktowych stanowisk. Wymagają one najczęściej jedynie ochrony biernej i zachowania fragmentu drzewostanu. Takimi gatunkami mogą byd np.: - świdrzyk śląski Cochlodina costata, świdrzyk ozdobny Charpentieria ornata, świdrzyk kasztanowaty Macrogastra badia, świdrzyk łamliwy Balea perversa, ślimak plebejski Trichia plebeia - wiele gatunków chrząszczy i in. Dla gatunków występujących w środowiskach otwartych podlegających sukcesji należałoby również wprowadzid możliwośd ochrony strefowej z zachowaniem ochrony czynnej służącej danemu gatunkowi. Tu mogły by się znaleźd np.: - chrząszcze kózkowate z rodzaju Dorcadion sp. (naziemne, bezskrzydłe, tworzące lokalne formy o charakterze endemitów!, na murawach kserotermicznych) - pająki z rodzaju Eresus sp. - szlaczkoo torfowiec Colias palaeno - mszarnik jutta Minois dryas - miedziopierś północna Somatochlora arctica itd. Podsumowując można stwierdzid, że lista gatunków chronionych została przygotowana w sposób wysoce niezadowalający. Poza budzącym ogromne wątpliwości rozszerzeniem gatunków objętych ochroną częściową (czy możliwością odstrzału bobra), nie zakwalifikowano na listę wielu gatunków w pełni zasługujących na ochronę (spełniających założone w opracowaniu kryteria). Autorzy opracowania, niewątpliwie eksperci do swoich grup, najczęściej jednak zapisywali swoje wyobrażenia o ochronie danej grupy niekoniecznie stosując się do wytycznych. Stąd duże rozbieżności np. między dobrze opracowanymi mięczakami, a praktycznie pominiętymi prostoskrzydłymi czy pluskwiakami. Obecnośd gatunków chronionych jest podstawowym argumentem umożliwiającym tworzenie różnych form ochrony przyrody. Czerwone Listy z urzędowego punktu widzenia są bez znaczenia. Dużo łatwiej byłby tworzyd na przykład użytki ekologiczne w gminach, gdyby można tam było stwierdzid również chronione a nie tylko bardzo rzadkie gatunki pszczół, chrząszczy i innych zwierząt. Z powyższych względów konieczne jest wstrzymanie procedowania tego rozporządzenia i ponowną ocenę merytoryczną tego projektu.