EFEKTYWNOŚĆ FUNKCJONOWANIA URZĘDÓW MARSZAŁKOWSKICH W POLSCE W UJĘCIU NIEPARAMETRYCZNYM

Transkrypt

1 Studia Ekonomiczne. Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego w Katowicach ISSN Nr Zarządzanie 14 Szczepan Figiel Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie Wydział Nauk Ekonomicznych Katedra Analizy Rynku i Marketingu sfigiel@uwm.edu.pl Jacek Michalak Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie Wydział Nauk Ekonomicznych Katedra Analizy Rynku i Marketingu michalak@uwm.edu.pl Anna Rutkowska Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie Wydział Nauk Ekonomicznych Katedra Analizy Rynku i Marketingu anna.rutkowska@uwm.edu.pl EFEKTYWNOŚĆ FUNKCJONOWANIA URZĘDÓW MARSZAŁKOWSKICH W POLSCE W UJĘCIU NIEPARAMETRYCZNYM Streszczenie: Niniejszy artykuł dotyczy szeroko pojętej problematyki efektywności funkcjonowania administracji publicznej. Przedmiotem przeprowadzonych badań własnych była efektywność funkcjonowania urzędów marszałkowskich w Polsce w latach Celem badań było określenie stopnia zróżnicowania efektywności ich funkcjonowania oraz wskazanie potencjalnych przyczyn tego zjawiska. Pomiaru efektywności dokonano w ujęciu nieparametrycznym z zastosowaniem metody DEA. Opracowano także ranking urzędów marszałkowskich pod względem efektywności ich funkcjonowania. Na podstawie przeprowadzonej analizy optymalizacyjnej określono natomiast różnice między wielkościami faktycznie ponoszonych kosztów utrzymania przez poszczególne urzędy marszałkowskie a optymalnym ich poziomem zapewniającym efektywność funkcjonowania przy założeniu stałych efektów. Wyniki przeprowadzonych badań stanowiły podstawę do sformułowania rekomendacji dotyczących podjęcia niezbędnych działań służących poprawie efektywności funkcjonowania urzędów marszałkowskic. Słowa kluczowe: efektywność, metoda DEA, administracja publiczna. JEL Classification: H83.

2 Efektywność funkcjonowania urzędów marszałkowskich w Polsce 189 Wprowadzenie Problem efektywności funkcjonowania administracji publicznej jest podejmowany stosunkowo rzadko. Przyjmuje się a priori, że istnienie administracji jest oczywistą koniecznością wynikającą z określonego ustroju państwa i modelu społeczno-gospodarczego. Poziom efektywności funkcjonowania sektora publicznego i administracji publicznej nie pozostaje bez wpływu na dobrobyt ekonomiczny społeczeństwa. Debata nad kształtem i jakością administracji publicznej nabiera istotnego znaczenia także w kontekście próby identyfikacji czynników sprzyjających wzrostowi konkurencyjności gospodarki. W nawiązaniu do tych kierunków badawczych w niniejszym artykule przedstawiono wyniki oceny efektywności funkcjonowania urzędów marszałkowskich w Polsce. Do pomiaru efektywności wykorzystano nieparametryczną metodę DEA (ang. Data Envelopment Analysis) 1 [Kleine, 2004]. Biorąc pod uwagę specyfikę funkcjonowania urzędów administracji publicznej, do oceny badanych urzędów zastosowano model zorientowany na nakłady (ang. input oriented) [Charnes, Cooper, Rhodes, 1978; Banker, Charnes, Cooper, 1984]. Przeprowadzone badania dotyczyły funkcjonowania i relacji urzędów z mezootoczeniem. W ocenie efektywności uwzględniono zatem gotowość oraz możliwości świadczenia przez urzędy zarówno usług społecznych, technicznych, jak i administracyjnych. Za zmienne będące miarą efektów przyjęto liczbę ludności oraz liczbę podmiotów gospodarki narodowej (bez osób fizycznych prowadzących wyłącznie indywidualne gospodarstwa rolne) w poszczególnych województwach. Za zmienne wyrażające nakłady przyjęto wielkość zatrudnienia (w osobach) w urzędach oraz koszty związane z utrzymaniem urzędów sklasyfikowane w dziale 750, rozdziale 75018, klasyfikacji budżetowej. Koszty te obejmowały cztery grupy: płace, pochodne od płac, wydatki rzeczowe oraz wydatki majątkowe, odzwierciedlając tym samym w pełni kosztochłonność funkcjonowania urzędów. Zakres czasowy przeprowadzonych badań obejmował lata , przy czym wszystkie wielkości zmiennych z analizowanego okresu zostały uśrednione. Zastosowanie nieparametrycznej metody DEA w ocenie efektywności funkcjonowania urzędów daje możliwość rangowania badanych urzędów oraz wskazania grup stosujących najlepsze praktyki, a także poprawy działalności funkcjonowania badanego podmiotu poprzez naśladownictwo. Uzyskane wyniki badań stanowiły podstawę opracowania rankingu efektywności urzędów marszałkowskich w Polsce. 1 Szczegółowy opis metody DEA oraz kryteriów oceny efektywności badanych obiektów można znaleźć m.in. w opracowaniach: Charnes, Cooper [1985, s ]; Cooper, Seiford, Tone [2007]; Charnes, Cooper, Rhodes [1978, s ].

3 190 Szczepan Figiel, Jacek Michalak, Anna Rutkowska 1. Charakterystyka zmiennych nakładów i efektów w badanych urzędach marszałkowskich W Polsce funkcjonuje 16 urzędów marszałkowskich. W ocenie efektywności ich funkcjonowania uwzględniono uwarunkowania ekonomiczne mające wpływ na funkcjonowanie poszczególnych urzędów, takie jak wielkość zatrudnienia (w osobach) oraz koszty związane z utrzymaniem urzędów. Zmienne te stanowiły nakłady w ocenie efektywności w ujęciu nieparametrycznym. Za efekty przyjęto natomiast liczby: ludności oraz podmiotów gospodarczych w poszczególnych województwach. W tabeli 1 przedstawiono wielkości poszczególnych zmiennych efektów i nakładów branych pod uwagę w ocenie efektywności funkcjonowania urzędów marszałkowskich. Zakres czasowy badań obejmował lata , przy czym wszystkie zmienne z analizowanego okresu zostały uśrednione. Średnia wielkość zatrudnienia w badanych urzędach wynosiła 665 pracowników. Urzędem, w którym było zatrudnionych najwięcej osób, był Urząd Marszałkowski Województwa Mazowieckiego (995 osób). Najmniejszym pod względem zatrudnienia był zaś Urząd Marszałkowski Województwa Opolskiego (419 osób). Zdecydowanie największe łączne koszty utrzymania, będące sumą płac, pochodnych od płac, wydatków rzeczowych i inwestycyjnych, ponosił Urząd Marszałkowski Województwa Mazowieckiego średnio zł. W Urzędzie Marszałkowskim Województwa Dolnośląskiego koszty te wynosiły średnio zł. Najmniej kosztochłonny był natomiast Urząd Marszałkowski Województwa Lubuskiego ( zł). W ocenie efektywności funkcjonowania urzędów marszałkowskich uwzględniono gotowość oraz możliwości świadczenia przez urzędy zarówno usług społecznych, technicznych, jak i administracyjnych, stąd też za zmienne będące miarą efektów przyjęto liczbę ludności oraz liczbę podmiotów gospodarki narodowej (bez osób fizycznych prowadzących wyłącznie indywidualne gospodarstwa rolne) w poszczególnych województwach. Największe pod względem liczby ludności oraz liczby podmiotów gospodarczych było województwo mazowieckie ( mieszkańców, przedsiębiorstw). Najmniej mieszkańców zamieszkiwało województwo opolskie ( mieszkańców). Najmniej podmiotów gospodarczych było zarejestrowanych w województwie podlaskim ( przedsiębiorstw). Na podstawie przedstawionych w tabeli 1 statystyk można sądzić, iż zmienne efektów w dość dobry sposób odzwierciedlały poziom rozwoju poszczególnych województw i skalę świadczonych usług publicznych.

4 Efektywność funkcjonowania urzędów marszałkowskich w Polsce 191 Tabela 1. Wielkości zmiennych nakładów i efektów oraz ich statystyki opisowe w badanych urzędach marszałkowskich Urzędy marszałkowskie poszczególnych województw zatrudnienie (os.) płace (zł) Wielkość nakładów pochodne od płac (zł) wydatki rzeczowe (zł) wydatki inwestycyjne (zł) Wielkość efektów liczba ludności (os.) liczba przedsiębiorstw Dolnośląskie Kujawsko-pomorskie Lubelskie Lubuskie Łódzkie Małopolskie Mazowieckie Opolskie Podkarpackie Podlaskie Pomorskie Śląskie Świętokrzyskie Warmińsko-mazurskie Wielkopolskie Zachodniopomorskie Min Max Średnia Odchylenie standardowe Współczynnik zmienności (%) 22,42 37,89 35,65 57,36 75,80 50,50 63,98 Źródło: Opracowanie własne na podstawie przeprowadzonych badań. Biorąc pod uwagę wielkość zatrudnienia w urzędach marszałkowskich w latach (rys. 1), należy stwierdzić, że w tym zakresie wyróżniał się Urząd Marszałkowski Województwa Mazowieckiego. Zatrudniano tam średnio 955 pracowników. Różnica między drugim pod względem wielkości zatrudnienia Urzędem Marszałkowskim Województwa Śląskiego (855 osób) wynosiła aż 100 osób. Różnice w poziomie zatrudnienia między kolejnymi urzędami nie były już tak znaczne. W Urzędzie Marszałkowskim Województwa Małopolskiego, będącym na trzecim miejscu pod względem średniego zatrudnienia, w analizowanym okresie wynosiło ono 825 osób, zaś w Urzędzie Marszałkowskim Województwa Dolnośląskiego 813 osób. Pod względem wielkości zatrudnienia są to największe urzędy marszałkowskie w Polsce. Zatrudnienie w pozostałych urzędach wynosiło mniej niż 800 osób. Do stosunkowo dużych jednostek można zaliczyć urzędy województw: lubelskiego (755 osób), wielkopolskiego (710 osób), a także łódzkiego (700 osób).

5 192 Szczepan Figiel, Jacek Michalak, Anna Rutkowska Rys. 1. Wielkośćć zatrudnienia (w osobach) w urzędach marszałkowskich poszczegól- nych województw w latach Źródło: Opracowanie włas ne na podstawie przeprowadzonych badań. W trzech urzędach liczba pracowników mieściła się w przedziale i były to urzędy: woj ewództwa pom morskiego (697 osób), województwa kujaw- sko-pomorskiego (683 osoby) oraz województwa warmińsko-mazurskiego (65 4 osoby) ). Zatrudnienie w pozostałych urzędach kształtowało się w granicach osób i wyn nosiło odpowiednio: 561 zatrudnionych w urzędzie województwa zachodniopomorskiego, 511 osób w urzędzie województwa lubuskiego, 502 osoby w urzędzie woj jewództwa pod dkarpackiego oraz w urzędzie województwa świętokrzyskiego i 500 zatrudnionych w urzędzie województwa podlaskiego. Pod względem zatrudnienia zdecydowanie najmniejszy był Urz ząd Marszałkow- ski Województwa Opo olskiego, w któr rym w badanym okresie było zatrudnionych średnio 419 prac cowników.

6 Efektywność funkcjonowania urzędów marszałkowskich w Polsce 193 Można przyjąć, że wielkość zatrudnienia w poszczególnych urzędach jest skorelowana z liczbą mieszkańców województw. Potwierdzeniem tego jest wartość współczynnika korelacji liniowej Pearsona wynosząca 0,88, co oznacza silną dodatnią korelację. W dużych urzędach marszałkowskich w Polsce, zlokalizowanych w województwie małopolskim, mazowieckim, śląskim, wielkopolskim, a także podkarpackim, liczba urzędników przypadająca na 10 tys. mieszkańców była niższa od średniej krajowej i wynosiła 2 pracowników. Z danych zaprezentowanych na rys. 1 wynika, iż w latach zatrudnienie we wszystkich urzędach marszałkowskich w Polsce systematyczne rosło. Z roku na rok obserwowany był wzrost zatrudnienia, przy czym począwszy od 2011 roku zmiany te nie były aż tak znaczące, jak w latach poprzednich i kształtowały się na poziome kilku nowo zatrudnionych pracowników. W 2013 roku jedynie w czterech urzędach, tj. województwa mazowieckiego, województwa łódzkiego, województwa dolnośląskiego oraz województwa opolskiego, zanotowano spadek wielkości zatrudnienia w stosunku do roku poprzedniego, który wynosił odpowiednio: 58, 35, 10, 10 zatrudnionych. Biorąc pod uwagę zmiany wielkości kosztów utrzymania ponoszonych przez urzędy marszałkowskie w Polsce w latach (rys. 2), można wysunąć ogólny wniosek, iż koszty te w badanym okresie wykazywały tendencję wzrostową. Najwyższe koszty utrzymania były ponoszone przez urząd województwa dolnośląskiego (średnio 107 mln zł) oraz urząd województwa mazowieckiego (średnio 93,5 mln zł). Największe koszty związane z utrzymaniem urzędu i mieszczące się w przedziale mln zł były ponoszone przez siedem urzędów marszałkowskich województw: śląskiego (81,3 mln zł), lubelskiego (78 mln zł), wielkopolskiego (77,9 mln zł), pomorskiego (72 mln zł), kujawsko-pomorskiego (64 mln zł), świętokrzyskiego (52 mln zł), a także łódzkiego (51,5 mln zł). Koszty utrzymania, wynoszące średnio poniżej 30 mln zł, były generowane przez urząd województwa lubuskiego (28,4 mln zł) oraz urząd województwa opolskiego (26,3 mln zł). Należy jednak podkreślić, iż na poziom kosztów utrzymania urzędu wpływa wielkość zatrudnienia oraz związane z tym koszty wynagrodzeń i pochodnych od wynagrodzeń czy też skala świadczonych usług odzwierciedlonych w kosztach rzeczowych (bieżących) funkcjonowania urzędu.

7 194 Szczepan Figiel, Jacek Michalak, Anna Rutkowska Poziom kosztów utrzymania (w milionach zł) dolnośląskie kujawsko-pomorskie lubelskie lubuskie łódzkie małopolskie mazowieckie opolskie podkarpackie podlaskie pomorskie śląskie świętokrzyskie warmińsko-mazurskie wielkopolskie zachodniopomorskie Rys. 2. Poziom kosztów utrzymania urzędów marszałkowskich poszczególnych województw w latach Źródło: Opracowanie własne na podstawie przeprowadzonych badań. 2. Ocena i porównanie efektywności funkcjonowania badanych urzędów marszałkowskich Kryteria oceny wyników efektywności poszczególnych urzędów marszałkowskich uzyskanych z wykorzystaniem modeli DEA ze stałymi, zmiennymi i nierosnącymi efektami skali przedstawiono w tabeli 2. Wyniki oceny całkowitej efektywności technicznej (TE), czystej efektywności technicznej (PTE), efektywności skali (SE), a także wyniki oceny efektów skali (na podstawie modelu NIRS) funkcjonowania badanych urzędów marszałkowskich w latach przedstawiono w tabeli 3. Na podstawie uzyskanych wyników można stwierdzić, iż efektywność poszczególnych urzędów była zróżnicowana. Za efektywnie

8 Efektywność funkcjonowania urzędów marszałkowskich w Polsce 195 funkcjonujące uznano cztery urzędy: województwa małopolskiego, województwa wielkopolskiego, województwa śląskiego oraz województwa mazowieckiego. Wymienione urzędy były efektywne zarówno technologicznie, jak i pod względem skali świadczonych usług, o czym świadczą uzyskane miary efektywności wynoszące 1 (θ* = 1). Wartość całkowitej efektywności technicznej TE wyznaczonej na podstawie modelu CCR ze stałymi efektami skali oraz czystej efektywności technicznej PTE z modelu BCC ze zmiennymi efektami skali wynosiła θ* = 1 (e_crs = 1; e_vrs = 1). Analiza całkowitej efektywności technicznej TE przybierającej wartości mniejsze od jedności (e_crs < 1) oraz czystej efektywności technicznej PTE wynoszącej θ* = 1 pozwoliła na wyodrębnienie z grupy badawczej urzędów efektywnych technologicznie przy założeniu zmiennych efektów skali. Do grupy tej zaliczono pięć urzędów: Urząd Marszałkowski Województwa Kujawsko-Pomorskiego, Urząd Marszałkowski Województwa Lubuskiego, Urząd Marszałkowski Województwa Opolskiego, Urząd Marszałkowski Województwa Podkarpackiego oraz Urząd Marszałkowski Województwa Warmińsko-Mazurskiego. Tabela 2. Kryteria oceny efektywności badanych urzędów Kryteria efektywności e_crs = 1 e_vrs = 1 e_s_vrs = 1 e_nirs = e_crs e_crs < 1 e_vrs = 1 e_s_vrs < 1 e_nirs = e_crs e_crs < 1 e_vrs = 1 e_s_vrs < 1 e_nirs > e_crs e_crs < 1 e_vrs < 1 e_s_vrs < 1 e_nirs = e_crs e_crs < 1 e_vrs < 1 e_s_vrs = 1 e_nirs = e_crs e_crs < 1 e_vrs < 1 e_s_vrs < 1 e_nirs > e_crs Ocena efektywności urząd efektywny technologicznie oraz efektywny względem skali produkcji urząd efektywny technologicznie przy założeniu zmiennych efektów skali oraz działający w obszarze rosnących efektów skali urząd efektywny technologicznie przy założeniu zmiennych efektów skali i działający w obszarze malejących efektów skali urząd nieefektywny technologicznie i działający w obszarze rosnących efektów skali urząd nieefektywny technologicznie i działający w obszarze stałych efektów skali urząd nieefektywny technologicznie i działający w obszarze malejących efektów skali Źródło: Opracowanie własne na podstawie przeprowadzonych badań.

9 196 Szczepan Figiel, Jacek Michalak, Anna Rutkowska Ze względu na fakt, iż identyfikacja efektywności tych urzędów przy stałych (model CCR) i zmiennych (model BCC) efektach nie była zgodna, określono dodatkowo efektywność skali (e_s_vrs). Uzyskana miara przybierała wartości mniejsze od jedności (e_s_vrs < 1), co stanowiło przesłankę do uznania wyżej wymienionych urzędów za nieefektywne względem skali zaangażowanych czynników. Wyniki uzyskane z modelu z nierosnącymi efektami skali NIRS pozwoliły na stwierdzenie, iż urzędy te działały w obszarze rosnących efektów skali, na którą wskazywała wartość e_s_nirs = 1. Tabela 3. Efektywność funkcjonowania urzędów marszałkowskich w ujęciu nieparametrycznym w badanym okresie Urzędy marszałkowskie poszczególnych województw Efektywność całkowita (stałe efekty skali e_crs) Efektywność czysta (zmienne efekty skali e_vrs) Efektywność skali (e_s_vrs) Model z nierosnącymi efektami skali (NIRS e_nirs) Identyfikacja efektów skali (NIRS e_s_nirs) Dolnośląskie 0,6532 0,7899 0,8269 0, Kujawsko-pomorskie 0, ,8571 0, Lubelskie 0,6189 0,7734 0,8002 0, Lubuskie 0, ,6621 0, Łódzkie 0,8740 0,9515 0,9185 0, Małopolskie Mazowieckie Opolskie 0, ,7247 0, Podkarpackie 0, ,8613 0, Podlaskie 0,5032 0,9658 0,5210 0, Pomorskie 0,7100 0,8699 0,8162 0, Śląskie Świętokrzyskie 0,5000 0,8825 0,5666 0, Warmińsko-mazurskie 0, ,6225 0, Wielkopolskie Zachodniopomorskie 0,7573 0,9648 0,7849 0, Źródło: Opracowanie własne na podstawie przeprowadzonych badań. Wszystkie pozostałe urzędy z grupy objętej badaniami zostały natomiast uznane za nieefektywne technologicznie i funkcjonujące w obszarze rosnących efektów skali (e_crs < 1; e_vrs < 1; e_s_vrs < 1; e_nirs = e_crs; e_s_nirs = 1).

10 Efektywność funkcjonowania urzędów marszałkowskich w Polsce Ranking urzędów marszałkowskich w Polsce pod względem efektywności funkcjonowania Celem praktycznym przeprowadzonych badań był benchmarking, czyli dokonanie rankingu urzędów marszałkowskich pod względem efektywności ich funkcjonowania. Wymagało to dodatkowej oceny efektywnych urzędów poprzez wprowadzenie kategorii tzw. superefektywności. Nazwa superefektywność wskazuje, iż wskaźnik efektywności mógł przyjmować wartości większe od 1, a sam model może być traktowany jako uogólnienie klasycznych modeli DEA [Tone, 2002]. Wyniki rankingu urzędów marszałkowskich pod względem efektywności ich funkcjonowania przedstawiono na rys. 3. W badanym okresie za najbardziej efektywnie funkcjonujący urząd uznano Urząd Marszałkowski Województwa Małopolskiego (θ* = 1,6589). Drugim w badaniu był Urząd Marszałkowski Województwa Mazowieckiego (θ* = 1,3410), a trzecim Urząd Marszałkowski Województwa Śląskiego (θ* = 1,3111). Grupę najefektywniejszych urzędów marszałkowskich zamykał Urząd Marszałkowski Województwa Wielkopolskiego (θ* = 1,1387). Pozostałe urzędy w tym zestawieniu charakteryzowały się nieefektywnością, o czym świadczą wartości mniejsze od jedności. Relatywnie najmniejszą nieefektywnością cechował się Urząd Marszałkowski Województwa Łódzkiego (θ* = 0,8740). Zdecydowanie najgorsze wyniki w badanej grupie osiągnęły dwa urzędy: województwa podlaskiego oraz województwa świętokrzyskiego, których względna efektywność wyniosła odpowiednio θ* = 0,5032 oraz θ* = 0,5000. Obliczone dla poszczególnych urzędów wartości miar efektywności stanowiły podstawę do wyznaczenia optymalnej wielkości nakładów ponoszonych przy realizacji i świadczeniu usług publicznych (tabela 4) 2. 2 Wartości optymalne są ilorazem miary efektywności całkowitej i wartości faktycznej.

11 198 Szczepan Figiel, Jacek Michalak, Anna Rutkowska Rys. 3. Efektywnośćć funkcjonowaniaa urzędów marszałkowskich poszczególnych województw (model CCR z supe erefektywnością) Źródło: Opracowanie własne na podstawie przeprowadzonych badań. Tabela 4. Nakłady faktyczne (F) i optymalne (O) dla niee efektywnych urzędów mars szałkowskich Urzędy marszałkowskie poszczególnych województw 1 Dolnośląskiee Kujawsko-pomorskie Lubelskie Lubuskie Łódzkie Efektywność Zatrudnienie całko owita (liczba os.) e_crs 2 3 0,6532 0,8571 0,6189 0,6621 0,8740 (F) 813 (O) 531 (F) 683 (O) 585 (F) 755 (O) 468 (F) 511 (O) 338 (F) 700 (O) 611 Płace (mln zł) 4 41,2 26,9 18,3 15,6 26,9 16,7 12,6 8,3 21,8 19,0 Pochodne od płac (mln zł) 5 6,8 4,4 3,2 2,7 5,1 3,2 2,1 1,4 3,9 3,4 Wydatki rzeczowe (mln zł) 6 25,4 16,6 16,3 14,0 12,9 8,0 5,1 3,4 11,5 10,0 Wydatki majątk kowe (mln zł) 7 9,3 6, 1 6,5 5,55 1,9 1,2 1,5 1,0 4,0 3,5

12 Efektywność funkcjonowania urzędów marszałkowskich w Polsce 199 cd. tabeli Opolskie 0,7247 (F) ,3 2,6 6,0 0,5 (O) ,1 1,8 4,4 0,4 Podkarpackie 0,8613 (F) ,9 3,2 6,3 6,1 (O) ,3 2,8 5,5 5,3 Podlaskie 0,5032 (F) ,1 3,7 5,8 7,4 (O) 252 9,1 1,8 2,9 3,7 Pomorskie 0,7100 (F) ,6 5,0 17,3 3,1 (O) ,0 3,5 12,3 2,2 Świętokrzyskie 0,5000 (F) ,9 3,7 7,5 1,6 (O) ,9 1,8 3,7 0,8 Warmińsko-mazurskie 0,6225 (F) ,3 3,5 5,5 3,1 (O) ,8 2,2 3,4 1,9 Zachodniopomorskie 0,7573 (F) ,8 3,4 9,6 4,4 (O) ,3 2,5 7,3 3,4 Źródło: Opracowanie własne na podstawie przeprowadzonych badań. Z analizy kształtowania się wielkości zatrudnienia w poszczególnych urzędach w kontekście oceny efektywności wynika, iż przerosty zatrudnienia w niektórych nieefektywnie funkcjonujących urzędach sięgały aż ponad 40% ogólnej liczby zatrudnionych. Były to Urząd Marszałkowski Województwa Świętokrzyskiego w Kielcach (251 zatrudnionych) oraz Urząd Marszałkowski Województwa Podlaskiego w Białymstoku (248 zatrudnionych). W czterech urzędach marszałkowskich przerost zatrudnienia osiągał 30-40% i były to urzędy: województwa lubelskiego (38,1%), województwa warmińsko-mazurskiego (37,8%), województwa dolnośląskiego (34,7%), województwa lubuskiego (33,8%). Za nieefektywny uznano także Urząd Marszałkowski Województwa Pomorskiego, w którym przerosty zatrudnienia określono na 202 pracowników, co stanowiło 29% ogółu zatrudnionych. Do tej grupy urzędów zaliczono także Urząd Marszałkowski Województwa Opolskiego zatrudniający o 115 osób za dużo w stosunku do faktycznego zapotrzebowania (27,53%) i Urząd Marszałkowski Województwa Zachodniopomorskiego, w którym różnica między optymalnym a faktycznym poziomem zatrudnienia wynosiła 136 pracowników (24,3%). Bardzo zbliżonym poziomem nieefektywności charakteryzowały się trzy urzędy: województwa kujawsko-pomorskiego (14,3%), województwa podkarpackiego (18,9%), województwa łódzkiego (12,7%). Przedstawione wyniki badań empirycznych i wyniki optymalizacji mogą być użyteczne w odpowiednim kształtowaniu polityki zatrudnienia w urzędach marszałkowskich uznanych za nieefektywne.

13 200 Szczepan Figiel, Jacek Michalak, Anna Rutkowska Podsumowanie Głównym celem przeprowadzonych badań była ocena efektywności funkcjonowania urzędów marszałkowskich w Polsce. Przedstawione w artykule wyniki badań świadczą o dużym zróżnicowaniu efektywności funkcjonowania urzędów. Za główną przyczynę zidentyfikowanych różnic można uznać zatrudnienie i związane z nim koszty, nie zawsze adekwatne do zakresu realizowanych zadań. Zaprezentowane wyniki optymalizacji świadczą o znacznych rozbieżnościach pomiędzy wielkością faktycznie ponoszonych nakładów a poziomem zapewniającym efektywne funkcjonowanie urzędów. Racjonalność gospodarowania w sektorze publicznym powinna się opierać na przyjęciu wariantu oszczędnościowego w działalności urzędów administracji publicznej, co implikuje minimalizację ponoszonych nakładów w procesie świadczenia usług publicznych. Zaprezentowane wyniki badań mogą stanowić podstawę do formułowania rekomendacji dotyczących zmian w funkcjonowaniu urzędów marszałkowskich, a zwłaszcza w dążeniu do poprawy efektywności ich funkcjonowania poprzez optymalizację zatrudnienia. Literatura Banker R.D., Charnes A., Cooper W.W. (1984), Some Models for Estimating Technical and Scale Inefficiencies in Data Envelopment Analysis, Management Science, Vol. 30, s Banker R.D., Gilford J.L. (1988), A Relative Efficiency Model for the Evaluation of Public Health Nurse Productivity, Mellon University Mimco, Carnegie. Charnes A., Cooper W.W. (1985), Preface to Topics in Data Envelopment Analysis, Annals of Operations Research, Vol. 2, s Charnes A., Cooper W.W., Rhodes E.L. (1978), Measuring the Efficiency of Decision Making Units, European Journal of Operational Research, Vol. 2, s Cooper W.W., Seiford L.M., Tone K. (2007), Data Envelopment Analysis. A Comprehensive Text with Models, Applications, Reference, 2. Edition, Springer, Berlin. Figiel S. (2012), Rola administracji publicznej w kształtowaniu konkurencyjności współczesnych gospodarek [w:] Figiel S., Kożuch A.J. (red.), Nowy paradygmat funkcjonowania administracji publicznej, IDEICO, Olsztyn, s Kleine A. (2004), A General Model Framework for DEA, Omega, No. 32, s Pawłowska M. (2003), Wpływ fuzji i przejęć na efektywność sektorze banków komercyjnych w Polsce w latach , NBP, Warszawa.

14 Efektywność funkcjonowania urzędów marszałkowskich w Polsce 201 Stec M. (1999), Ustrój terytorialnej administracji publicznej w Polsce. Rola samorządu terytorialnego: gminy, powiatu i województwa oraz administracji rządowej w nowoczesnym państwie XXI wieku [w:] Reforma administracji publicznej, Materiały szkoleniowe: wdrożenie reformy ustrojowej, Kancelaria Prezesa Rady Ministrów, Warszawa, s Tone K. (2002), A Slacks Based Measure of Efficiency in Data Envelopment Analysis, European Journal of Operational Research, No. 143, s A NON-PARAMETRIC APPROACH TO EFFECTIVENESS OF MARSHAL S OFFICES IN POLAND Summary: The article deals with the broadly understood issue of the effectiveness of public administration. The subject of the conducted research was the effectiveness of marshal s offices in Poland in The aim of the research was to determine the degree of diversification of the effectiveness of their functioning and to indicate the potential causes of this situation. The measurement of effectiveness was non-parametric and it was conducted using the DEA method. On the basis of the identified differences in effectiveness, a ranking of marshal s offices was compiled given their effectiveness. Based on the conducted optimization analysis, the differences between the levels of the marshal s offices actually incurred maintenance costs and their optimal levels ensuring operational efficiency under the assumption of constant effects were determined. The results of the conducted research were fundamental to formulating recommendations regarding necessary actions that have to be taken in order to improve the effectiveness of the marshal s offices. Keywords: efficiency, DEA method, public administration.