Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi

Transkrypt

1 Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi KONCEPCJA UTWORZENIA CENTRUM INFORMATYCZNEGO ZINTEGROWANEGO SYSTEMU DORADZTWA ROLNICZEGO A. Koncepcja organizacji i informatyzacji centralnego ośrodka zarządzającego zintegrowaną siecią informatyczną doradztwa rolniczego. B. Koncepcja i wycena kosztów infrastruktury sieci zewnętrznej systemu informatycznego doradztwa. C. Koncepcja i wycena kosztów infrastruktury sprzętowej i sieci wewnętrznej centralnego ośrodka zarządzającego siecią informatyczną doradztwa. Opracował zespół ekspertów: Piotr Rusiecki Cezary Stępniak Tomasz Turek Praca wykonywana w ramach projektu Transition Facility 2006/ Rozwój zintegrowanego systemu doradztwa rolniczego. Częstochowa 2008

2 SPIS TREŚCI Wprowadzenie Koncepcja Centrum Informatycznego Zintegrowanego Systemu Doradztwa Rolniczego Idea Zintegrowanego Systemu Doradztwa Rolniczego Celowość powołania Centrum Informatycznego w ramach Zintegrowanego Systemu Doradztwa Rolniczego Utworzenie i funkcjonowanie Centrum Informatycznego Zintegrowanego Systemu Doradztwa Rolniczego Struktura organizacyjna ośrodka Koszty organizacji Centrum Informatycznego Koncepcja rozwiązań teleinformatycznych Założenia oferty Proponowane rozwiązania Algorytm wdrożenia i eksploatacji Kosztorys wdrożenia Kosztorys eksploatacji Warunki połączenia jednostek współpracujących Koncepcja i wycena kosztów infrastruktury sprzętowej i sieci wewnętrznej centralnego ośrodka zarządzającego siecią informatyczną doradztwa Bezpieczeństwo informatyczne ośrodka Założenia i podstawowe rozwiązania budowy infrastruktury Serwerownia Schemat sieci Część pracownicza ośrodka Harmonogram wdrożenia Zakładane korzyści i koszty utworzenia Centrum Informatycznego Przewidywane korzyści związane z powołaniem Centrum Informatycznego Podsumowanie kosztów utworzenia Centrum Informatycznego

3 Wprowadzenie Niniejsze opracowanie stanowi efekt prac jednego z zadań przygotowawczych zmierzających do utworzenia w Polsce Zintegrowanego Systemu Doradztwa Rolniczego (ZSDR). Jego celem jest prezentacja koncepcji utworzenia Centrum Informatycznego dla Zintegrowanego Systemu Doradztwa Rolniczego, określenia jego roli w omawianym systemie, zasad organizacji i funkcjonowania, a także przedstawienie rozwiązań technicznoinfrastrukturalnych. Prezentowane opracowanie zostało przygotowane na podstawie zlecenia Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi. Jest ona realizowana w ramach projektu Transition Facility 2006/ Rozwój zintegrowanego systemu doradztwa rolniczego. Znaczące przekształcenia jakie w ostatnich latach dokonują się praktycznie w każdej dziedzinie życia społecznego i gospodarczego nie omijają również rolnictwa i wpływają na zmiany funkcjonowania obszarów wiejskich. Wpływ na wspomniane przekształcenia ma cały szereg różnorodnych czynników. Można do nich zaliczyć między innymi czynniki geopolityczne i gospodarczo-społeczne, z których najważniejszym stała się integracja Polski ze strukturami Unii Europejskiej, co skutkowało między innymi przyjęciem nowej orientacji społeczno-gospodarczej, bazującej na przyjęciu modelu gospodarki rynkowej z ograniczoną ingerencją państwa. Znaczenie państwa w procesach gospodarczych jest ograniczone do roli regulatora i stymulatora rozwoju. Oznacza to, że państwo wyznacza reguły organizacyjnoprawne funkcjonowania rolnictwa, a ponadto bierze udział w tworzeniu infrastruktury, której zadaniem jest stymulacja jego rozwoju poprzez tworzenie różnego rodzaju jednostek i instytucji mających na celu wspieranie rolników w zakresie środków materialnych (m.in. poprzez dopłaty), a także dostarczanie wiedzy (m.in. poprzez tworzenie ośrodków doradztwa rolniczego). Innymi istotnymi czynnikami mającymi wpływ na dokonujące się zmiany w otoczeniu rolnictwa to znacząc rozwój technologii (w tym technologii teleinformatycznych) oraz budowa społeczeństwa opartego na wykorzystaniu wiedzy. Powyższe czynniki powodują, że technologie teleinformatyczne mają coraz szersze zastosowanie w rolnictwie i do obsługi jego infrastruktury. Wspomniane technologie mają coraz szersze zastosowanie w gospodarstwach rolniczych, a ponadto umożliwiają komunikację z wszystkimi jednostkami stanowiącymi ich otoczenie (m.in. z dostawcami, kontrahentami, urzędami administracji publicznej, itp.). Coraz większą rolę w funkcjonowaniu polskich gospodarstw rolnych odgrywa popyt na specjalistyczną wiedzę. Dotyczy ona zarówno najnowszych rozwiązań z zakresu rolnictwa, jak i innych dziedzinach m.in. ochrony środowiska, nowych zastosowań produktów rolnych (np. w dziedzinie energetyki czy medycyny) ekonomii i zarządzania czy rozwiązań prawnych. Ważną również dziedziną jest pozyskiwanie wiedzy w zakresie dopłat rolniczych oraz lokalnych przepisów prawnych. Dlatego też w większości wysoko rozwiniętych państw tworzone są systemy doradztwa rolniczego. Są one organizowane w różnych formach w zależności od przyjętych rozwiązań mogą to być instytucje państwowe, finansowane z środków administracji 3

4 terenowej, branżowej, bądź stanowić efekt jakiejś z form partnerstwa publiczno-prywatnego. Funkcjonowanie tych instytucji może być w całości finansowane z funduszy państwowych lub częściowo bądź w całości z środków użytkowników. Biorąc pod uwagę pojawiające się i stale rosnące potrzeby w zakresie doradztwa rolniczego w Polsce, a także mają na uwadze rozwiązania preferowane przez Unię Europejską niezbędne się wydaje utworzenie odpowiedniego systemu w tej dziedzinie. Problem w tym, że problematyka doradztwa rolniczego obejmuje bardzo wiele dziedzin i zagadnień. We wspomnianą działalność może być zaangażowanych wiele różnego typu podmiotów, takich jak instytucje i agendy państwowe, instytuty badawcze, a także jednostki trudniące się doradztwem rolniczym. Do korzystania ze wspomnianego systemu mogą w przyszłości zostać zaproszeni bezpośrednio rolnicy i podmioty gospodarcze zajmujące się szeroko rozumianym przetwórstwem płodów rolnych. Ponadto z gromadzonych w nim danych mogą korzystać organy władzy państwowej i samorządów terytorialnych. Ze względu na powyższe uwarunkowania, tworzony system doradztwa rolniczego powinien być zintegrowany, dzięki czemu możliwa będzie komunikacja między użytkownikami pochodzącymi z różnych typów podmiotów. Dotyczy to zarówno dostawców danych, jak i ich użytkowników. Trudno również wyobrazić sobie, aby współczesny system wymiany danych nie był wspierany przez nowoczesne rozwiązania z zakresu technologii informacyjnej. Dlatego też w niniejszym opracowaniu lansowana jest teza o konieczności utworzenia Centrum Informatycznego (CI) w ramach ZSDR. W niniejszym opracowaniu zaprezentowano argumenty za utworzeniem Centrum Informatycznego dla ZSDR, a także zaproponowano koncepcję jego organizacji i zasad funkcjonowania. Przedstawiono również koncepcję rozwiązań sprzętowych i programowych, a także sieciowych obsługujących powiązania wewnętrzne i zewnętrzne postulowanego ośrodka. W koncepcji przewidywane jest stworzenie odpowiedniej infrastruktury sieciowej, która umożliwi odpowiedni poziom komunikacji wszystkich rzeczywistych i potencjalnych partnerów z postulowanym ośrodkiem. Praca składa się z czterech rozdziałów, co związane jest z odpowiedzią na zakres zamówienia złożonego przez Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi. W rozdziale I przedstawiona zostanie koncepcja organizacji Zintegrowanego Systemu Doradztwa Rolniczego z wyeksponowaniem w nim roli Centrum Informatycznego. W rozdziale II omówiono rozwiązania w zakresie zewnętrznej komunikacji teleinformatycznej w tym komunikacji z wojewódzkimi ośrodkami doradztwa rolniczego. W rozdziale III przedstawiono koncepcje rozwiązań technologicznych, jakie są proponowane do zastosowania w Centrum Informatycznym. Rozdział czwarty zawiera podsumowanie zaprezentowanych rozważań wraz z przewidywaną kalkulacją kosztów oraz analizę postulowanych korzyści jakie powinno przynieść utworzenie postulowanego systemu. 4

5 1. Koncepcja Centrum Informatycznego Zintegrowanego Systemu Doradztwa Rolniczego 1.1. Idea Zintegrowanego Systemu Doradztwa Rolniczego Stworzenie Zintegrowanego Systemu Doradztwa Rolniczego polega na przygotowaniu pewnej formy organizacyjnej i funkcjonalnej dla współpracy i komunikacji między podmiotami zaangażowanymi w sferę szeroko rozumianego rolnictwa. Zadaniem omawianego systemu powinno być znormalizowanie zachodzących relacji, ich uporządkowane oraz stworzenie odpowiedniej infrastruktury teleinformatycznej usprawniającej występujące relacje. W ramach omawianej struktury zdefiniowane zostaną jednostki organizacyjne oraz przydzielone im funkcje. W doradztwie rolniczym podstawowym produktem będącym przedmiotem komunikacje są dane i wiedza. Tak się dzieje od kilkudziesięciu lat funkcjonowania doradztwa rolniczego w formie zinstytucjonalizowanej. Po wejściu Polski w struktury UE zmieniło się całe otoczenie, w którym funkcjonuje doradztwo. Stanęły przed nim wyzwania związane z rosnącą konkurencją, tworzy się ogromny popyt na usługi doradcze (może jeszcze nie w pełni uświadomiony przez rolników). Bagaż doświadczeń poszczególnych doradców oraz jednostek doradztwa rolniczego jest tak bogaty, że aby się w nim nie pogubić potrzebny jest system zarządzający przepływem danych, informacji i wiedzy. Z doświadczeń krajów zachodnich wynika, że w miarę postępującego rozwoju rolnictwa zmniejsza się udział doradztwa państwowego i wzrasta konkurencja między różnymi dostawcami usług. Biorąc pod uwagę formę własności doradztwa i źródła jego finansowania można w ogólny sposób wydzielić cztery podstawowe systemy doradztwa w krajach UE, odzwierciedlające zarazem trendy przemian w doradztwie: 1. Doradztwo państwowe całkowicie finansowane z budżetu państwa, nie pobierające opłat za usługi doradcze, funkcjonuje m.in. w Belgii (patrz: we Włoszech ( Hiszpanii ( południowych landach Niemiec ( Grecji ( czy Portugalii ( 2. Doradztwo państwowe ale pobierające opłaty za usługi doradcze od rolników, z różną propozycją finansowania poszczególnych usług doradczych przez państwo i samych rolników np. w Irlandii ( czy Szwecji (jordbruk.regeringen.se). 3. Doradztwo półautonomiczne społeczna kontrola doradztwa podlega procesowi przekazywania jej organizacjom rolniczym lub prywatnym firmom. Bezpośrednia opłata za usługi doradcze staje się coraz bardziej znacząca. Cechą charakterystyczną tego procesu jest obniżka dotacji na doradztwo z budżetu państwa, zwłaszcza w jego początkowej fazie, wyraźnie wzrasta rola doradztwa farmerskiego i komercyjnego firm prywatnych (np. Holandia ( czy Wielka Brytania ( 5

6 4. Doradztwo autonomiczne (farmerskie) prowadzone przez związki i organizacje samorządowe rolników, dofinansowywane w niewielkim stopniu z budżetu państwa. Koszty usług doradczych finansowane są ze środków pochodzących ze składek członkowskich lub/i bezpośrednich opłat za udzielone porady; niektóre z tych rozwiązań funkcjonują już od wielu lat, przy wzrastającym udziale w pokrywaniu kosztów doradztwa przez tych, którzy faktycznie z niego korzystają, W Danii ( są to głównie związki farmerów i stowarzyszenia rolników drobnotowarowych, w Finlandii ( stowarzyszenie centrów rolniczych, stowarzyszenie towarzystw rolniczych oraz organizacji Martha, we Francji (paris.apca.chambagri.fr/apca/default.htm) izby rolnicze, w Austrii izby rolnicze, natomiast w północnych landach Niemiec izby rolnicze. W porównaniu do systemów doradztwa na całym świecie, Polska ma bardzo mało pracowników zajmujących się tą dziedziną na szczeblu krajowym. Jednostki doradztwa rolniczego (JDR) w Polsce działają w oparciu o ustawę z 22 października 2004 roku (Dz.U. z 2004 Nr 251, poz.2507) w której określono organizację, zadania oraz zasady funkcjonowania doradztwa rolniczego. Powstało 16 wojewódzkich ośrodków doradztwa rolniczego z powiatowymi zespołami (niektóre zachowały oddziały, które istniały od reformy administracyjnej z 1975 roku, kiedy to wprowadzono 49 województw). Oprócz wojewódzkich ośrodków funkcjonuje Krajowe Centrum Doradztwa (KCD) w Brwinowie wraz z 3 oddziałami. W ustawie wskazano również, czym zajmują się jednostki doradztwa. KCD w szczególności przygotowuje i wprowadza jednolite sposoby działania wojewódzkich ośrodków, szkoli pracowników ośrodków doradztwa, upowszechnia wyniki badań naukowych w rolnictwie oraz tworzy i prowadzi centralny system informacji i bazy danych na potrzeby doradztwa rolniczego. Natomiast wojewódzkie ośrodki prowadzą szkolenia dla rolników i innych mieszkańców obszarów wiejskich, prowadzą działalność informacyjną, pomagają rolnikom przygotowywać wnioski o pomoc z UE, prowadzą różne analizy, upowszechniają metody produkcji rolniczej i stylu życia przyjaznych dla środowiska, podejmują działania na rzecz zachowania dziedzictwa kulturowego oraz przyrodniczego, zajmują się marketingiem produktów rolnych, przedsiębiorczością na wsi (alternatywnymi źródłami dochodu rolniczego, w tym agroturystyką). Postanowienia regulacji nr 1782/2003 i 1783/2003 wydane przez Komisję Europejską nałożyły na państwa członkowskie, począwszy od 1 stycznia 2007 r. konieczność utworzenia systemu doradztwa rolniczego kierowanego przez co najmniej jedną wyznaczoną instytucję lub podmiot prywatny. Działalność doradcza obejmować będzie ustawowe wymogi w zakresie zarządzania oraz dobrą praktykę rolniczą i środowiskową (wymogi croscompliance). Wprawdzie początkowo rolnicy mogą uczestniczyć w systemie doradztwa rolniczego dobrowolnie, jednak państwa unii muszą traktować priorytetowo rolników otrzymujących rocznie ponad 15 tys. euro dopłat bezpośrednich, a na koniec 2010 r. Komisja złoży raport o funkcjonowaniu systemu doradztwa i może zaproponować, żeby uczestnictwo stało się obowiązkowe. Rolnikom w Polsce będzie udzielane wsparcie finansowe (Program Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata ), aby dopomóc im pokryć koszty związane z 6

7 korzystaniem z systemu doradztwa dla gospodarstw rolnych (maksymalnie do 80% kosztów kwalifikowanych). System doradztwa rolniczego w Polsce utworzony w myśl rozporządzenia 1783/03 powinien w pełni zrealizować przepisy rozporządzenia. Aby tak się mogło stać wskazane byłoby utworzenie systemu zintegrowanego. Zintegrowany system, budowany w oparciu o publiczne jednostki doradztwa rolniczego (JDR), pozwoli na bardziej efektywne, sprawne i w pełni odpowiadające na potrzeby rolników oraz mieszkańców obszarów wiejskich wykorzystanie istniejących w kraju służb doradztwa. Wobec zadań, które stoją przed doradztwem potrzebny jest system konsolidujący i odpowiadający na teraźniejsze i przyszłe zadania. Dzięki niemu sposoby pracy z rolnikami staną się takie same niezależnie od regionu Polski, a ujednolicenie pomoże w lepszej obsłudze klientów doradztwa, zwłaszcza przy staraniu się o środki pochodzące z Unii Europejskiej. Przygotowując koncepcję struktury Zintegrowanego Systemu Doradztwa Rolniczego (ZSDR) wzięto pod uwagę aktualny układ jednostek doradztwa rolniczego, konieczność pozyskiwania i rozpowszechniania wiedzy, a także zastosowanie nowoczesnej technologii informacyjnej. Dlatego w ramach koncepcji przewidywane jest utworzenie zintegrowanego systemu informatycznego doradztwa rolniczego (ZSIDR) Przy tworzeniu układu strukturalnego ZSDR zastosowano podejście diagnostyczne. Kierowano się w tym wypadku kryterium kosztowym i organizacyjnym. Polega ono na analizie dotychczasowej struktury zadaniowej istniejących JDR i określeniu ich przydatności w ramach przyszłego ZSDR. Biorąc pod uwagę konieczność zapewnienia odpowiedniej bliskości i dostępności JDR dla najbardziej zainteresowanych czyli rolników, a także fakt, że wspomniane jednostki ciągle dopasowują się do zmieniających się warunków otoczenia uznano, że aktualny układ organizacyjny i podział kompetencyjny jest odpowiedni. Stąd przewiduje się, że tworzyć powinny go następujące jednostki: - Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi (MRiRW) jako jednostka nadrzędna, powołana do państwowego zarządzania sferą rolnictwa, posiadająca uprawnienia do wydawania aktów prawnych oraz odpowiedzialna za przygotowanie warunków do spełnienia wymogów stawianych przez Unię Europejską; jego rola dla ZSDR polega z jednej strony na nadzorowaniu funkcjonowania systemu, z drugiej strony będzie ono dostarczać danych w postaci aktów prawnych, a ponadto może być ono również użytkownikiem danych rejestrowanych przez system, - Krajowe Centrum Doradztwa (KCD) wraz z trzema oddziałami stanowią jednostki, które koordynują zadania w zakresie doradztwa rolniczego, gromadzą określoną część danych we wspomnianym zakresie, a także mogą prowadzić różnego typu działania; ich celem jest m.in. będzie porządkowanie danych i wiedzy w ramach przyznanych im kompetencji, które to dane gromadzone będą w projektowanym systemie informatycznym, wspomniane ośrodki mogą również organizować różnego typu działania administracyjne wymagające rejestracji odpowiednich danych, tak że na podstawie ich wytycznych tworzone będą kolejne moduły 7

8 systemu informatycznego, ponadto wspomniane jednostki mogą również zajmować się analizą zjawisk zachodzących w polskim rolnictwie na podstawie gromadzonych danych, - wojewódzkie i powiatowe ośrodki doradztwa (WODR i PODR) spełniać będą rolę administracyjną na własnych terenach, przy czym ich zadaniem będzie weryfikacja i rejestracja danych gromadzonych na ich terenie (w tym umożliwienie rolnikom zdalnej współpracy oraz wypełniania różnego typu sprawozdań i aplikacji co stanowić będzie realizację koncepcji e-goverment w zakresie rolnictwa), ponadto mogą one prowadzić działalność doradczą na swoim terytorium, a jej wyniki powinny być odzwierciedlone w systemie; mogą one również korzystać z działalności szkoleniowej, jaka może być prowadzona przy wykorzystaniu infrastruktury systemu informatycznego (realizacja idei e- learning), - jednostki naukowo-badawcze (JNB) są to różnego rodzaju instytuty badawcze i jednostki naukowe, których wyniki prac mogą być bezpośrednio lub pośrednio wykorzystane w rolnictwie; z punktu widzenia systemu omawiane jednostki będą dostarczycielami wiedzy, której określony zakres może być dostępny dla jego użytkowników, oczywiście prawa dostępu do wiedzy oraz reguły jej dostępności wyznacza jej właściciel, w zamyśle koncepcji ZSDR należy dążyć do jak najszerszej promocji systemu i zachęcania jak największej liczby jednostek, nawet tych, które głównie nastawione są na funkcjonowanie w innych sferach gospodarki, ale które korzystać mogą z produktów rolnych. Z powyższych rozważań wynika, że już istniejącym podmiotom może przybyć dodatkowych obowiązków związanych z funkcjonowaniem systemu informatycznego. Z drugiej jednak strony powinno to ułatwić ich funkcjonowanie dzięki automatyzacji wielu procesów, a także usprawnieniu komunikacji w ramach systemu doradztwa rolniczego. W stosunku do aktualnych rozwiązań, zmiany wymaga natomiast kwestia systemów gromadzenia i dystrybucji danych i wiedzy oraz środków techniczo-technologicznych, które służą tym celom. Stąd pojawiła się idea powołania Centrum Informatycznego, którego zadaniem będzie koordynacja wymiany danych i wiedzy w zakresie polskiego doradztwa rolniczego. Ponadto zakłada się, że wspomniany system powinien zwiększyć zainteresowanie do korzystania z systemu wśród trzech kolejnych grup potencjalnych jego użytkowników. Do wspomnianych grup należy zaliczyć: - komercyjnych doradców rolniczych, - rolników, - przedsiębiorców wykorzystujących produkcję rolniczą w swojej działalności. Dostęp wspomnianych grup do systemu powinien być komercyjny i limitowany w celu zapewnienia praw własności do udostępnianych danych. Watro wszakże zwrócić uwagę na fakt, że dopuszczenie wspomnianych grup użytkowników do systemu może mieć stymulujący wpływ na rozwój systemu informatycznego, a w konsekwencji na cały ZSDR. 8

9 1.2. Celowość powołania Centrum Informatycznego w ramach Zintegrowanego Systemu Doradztwa Rolniczego Centrum Informatyczne w ramach proponowanej koncepcji spełniać będzie rolę instytucji, której podstawowym celem będzie przygotowanie, implementacja i administracja systemu informatycznego (wspomniany wcześniej ZSIDR). Omawiany system informatyczny ma w swym założeniu służyć do gromadzenia i dystrybucji wszelkiego typu danych i wiedzy z zakresu rolnictwa. Ponadto w założeniach, jego zadaniem powinno być porządkowanie relacji informacyjnych w zakresie ZSDR oraz ich rozwój. Pomysł powołania Centrum Informatycznego Zintegrowanego Systemu Ośrodka Doradztwa Rolniczego wychodzi naprzeciw ogólnym tendencjom współczesnego życia społecznego i gospodarczego. Wynika ta z ogólnych tendencji rozwoju współczesnych społeczeństw funkcjonujących w ramach tzw. Ery informacyjnej. Do podstawowych wyznaczników ery informacyjnej można m.in. zaliczyć: - wzrastająca rola wiedzy, - powstawanie różnego typu organizacji nastawionych na różnego typu usługi doradcze, - wzrost znaczenia technologii informacyjnej we wszystkich dziedzinach życia społecznego. Współczesny świat coraz bardziej ceni wiedzę. Jest ona niezbędna do racjonalnego planowania i realizacji różnego typu zadań i procesów. Nowoczesne rolnictwo również wymaga coraz bardziej fachowej wiedzy. Dotyczy ona nowych typów upraw, technologii i mechanizacji rolnictwa czy problematyki ekonomicznej oraz prawnej. Istotną kwestię odgrywają również różnego typu programy krajowe czy unijne (finansowane z środków Unii Europejskiej) o których wiedza jest również istotna dla poszczególnych gospodarstw rolnych. Olbrzymi zakres wiedzy, jakiej potrzebują współcześni rolnicy po utworzeniu Centrum Informatycznego ZSDR może być dostępny w jednym ośrodku z którego mogliby korzystać nie tylko rolnicy, ale również przedstawiciele jednostek tworzących infrastrukturę rolnictwa w Polsce. W świetle przyjętych założeń na Centrum Informatycznym spoczywać będzie obowiązek porządkowania wiedzy z zakresu rolnictwa. Ponadto wspomniana jednostka powinna się również przyczynić do rozwoju administrowanego systemu informatycznego. W ten sposób może ona aktywnie wpływać na kształtowanie się i wzrost potrzeb informacyjnych oraz w zakresie wiedzy rolniczej, co może ogólnie wpływać na wzrost kultury rolnictwa w kraju. Ponadto gromadzone dane mogą być również wykorzystywane również do celów zarządzania rolnictwem, m.in. do opracowywania strategii rozwoju wspomnianej gałęzi gospodarki narodowej. Oczywiście warunkiem jest odpowiedni rozwój systemu, a także opracowanie odpowiednich metod zarządzania rolnictwem jako gałęzią gospodarki narodowej dla których dane będą w nim gromadzone. 9

10 Rynek rolniczy w Polsce podlega różnorodnym przekształceniom. Należy się również liczyć z faktem konieczności powstania wielu instytucji i podmiotów gospodarczych spełniających rolę infrastruktury rolniczej. Zadaniem powyższych jednostek będzie między innymi tworzenie i rozprzestrzenianie wiedzy związanej z rolnictwem. Poszukiwanie nowych rodzajów produktów rolniczych, integracja międzygałęziowa rolnictwa z innymi branżami gospodarki narodowej jak np. sektor biopaliwowy, kreacja nowych typów przedsięwzięć rolniczych oraz poszukiwanie źródeł finansowania wspomnianych przedsięwzięć. Dla wspomnianych jednostek dostęp do odpowiednich danych stanowić będzie podstawę ich działalności. Funkcjonowanie Centrum Informatycznego i obsługiwanego przez niego systemu informatycznego powinno wpłynąć na zwiększenie dostępności do wiedzy. Dzięki temu może zwiększyć się liczba podmiotów zajmujących się doradztwem rolniczym. Nie jest wykluczone, że istnienie systemu może również stymulować powstawanie komercyjnych podmiotów trudniących się doradztwem rolniczym. Dla tego typu podmiotów dostęp do systemu mógłby być częściowo lub całkowicie odpłatny. Z kolei wzrost liczby użytkowników systemu, a zwłaszcza poszerzanie się ich różnorodności może stymulować zarówno rozwój systemu, jak i stymulowanie nowego typu przedsięwzięć gospodarczych w zakresie rolnictwa. Jak wspomniano, podstawowym celem utworzenia Centrum Informatycznego ZSDR jest utworzenie systemu informatycznego (ZSIDR). Zastosowanie systemu informatycznego jest współcześnie warunkiem koniecznym utworzenia nowoczesnego systemu doradztwa rolniczego. Jak wspomniano, projektowany system spełniać ma przede wszystkim rolę narzędzia w którym będą gromadzone, przetwarzane, a także porządkowane dane. Powinien on również stawowy platformę komunikacyjną między rzeczywistymi i potencjalnymi użytkownikami. Ważną kwestią przy tworzeniu systemu informatycznego jest dobór odpowiednich rozwiązań techniczno-technologicznych, które powinny być adekwatne do występujących potrzeb i równocześnie gwarantować odpowiedni poziom wykonywanych usług. Współcześnie, do podstawowych wymogów stawianych przed systemami informatycznymi należy zaliczyć możliwość komunikacji z tworzonym systemem przez sieci rozległe (zwłaszcza Internet), możliwość integracji z różnego typu systemami (np. klasy ERP - ang. Enterprise Resources Planning czy CRM ang. Customer Relationship Management) czy pakietami typu office (tj. dowolnymi edytorami tekstowymi, arkuszami kalkulacyjnymi i innymi). Biorąc pod uwagę zakres zadań jakie obejmować będzie projektowany system informatyczny, nie jest możliwe, aby stanowił on jednolite oprogramowanie pochodzące z jednego źródła. Dlatego też jego realizacja polegać będzie na zamawianiu odpowiedniego oprogramowania, które następnie dopasowywane będzie do potrzeb użytkowników, a także integrowane z resztą tworzonego systemu. Tworzenie i adaptacja systemu będzie długotrwałym procesem. Wynika to z faktu, że będzie się on rozwijał zarówno w kierunku poziomym, jak i pionowym. Kierunek poziomy oznacza, że system może ciągle zmieniać (w zamyśle Autorów) zwiększać zakres 10

11 funkcjonalny. Wielowątkowość problematyki rolnictwa powoduje, że niezbędne przygotowanie odpowiedniego oprogramowania dotyczącego wielu różnych zagadnień. Harmonogram ich wdrożenia może zależeć od wielu czynników organizacyjnych, finansowych i technologicznych. Nie jest wykluczone, że niektóre z programów będą tłumaczone na język polski i następnie adoptowane do polskich warunków. Inne z kolei mogą zostać zamówione do wykonania i implementacji przez polskie firmy. Jeszcze inna grupa programów będzie dopasowywana do potrzeb omawianego systemu. Wszystkie one muszę jednakże spełniać warunek kompatybilności z resztą systemu. Zakres systemu (ZSIDR) w pierwszym rzędzie musi obejmować zadania wynikające z ustawy oraz te, które narzuca Wspólna Polityka Rolna i musi obejmować zagadnienia, jakimi zajmuje się aktualnie i będzie to robić w przyszłości doradztwo rolnicze w Polsce. Nadal niebagatelną rolę będzie odgrywało doradztwo technologiczne i dotyczące techniki produkcji. W produkcji roślinnej dotyczyć to będzie szczególnie: rodzaju uprawy i odmian roślin, rodzaju zalecanego nawożenia, agrotechniki, rozpoznania chorób i szkodników roślin oraz metod ich zwalczania, w tym produkcji integrowanej, metod zbioru i konserwacji pasz oraz przechowywania płodów rolnych. Konieczne zatem będzie korzystanie z baz danych znajdujących się w instytutach branżowych resortu rolnictwa (JNB). Bazy te są na bieżąco uaktualniane przez te jednostki badawczo-rozwojowe i doradcy muszą mieć do nich łatwy i wydajny dostęp tak, aby mogli obsłużyć rolnika szukającego porady nie tylko w biurze, ale również podczas wizyt w gospodarstwie, dlatego docelowo potrzebny byłby dostęp mobilny. Korzystanie z mobilnego dostępu ułatwi również pracę rolnikom, którzy często prowadzą notatki (a zasady wzajemnej zgodności wręcz narzucają prowadzenie dokumentacji) i wygodne dla nich byłoby korzystanie z urządzeń mobilnych (np. notebooków czy palm topów), dzięki którym możliwy byłby dostęp do danych dotyczących przykładowo stosowanych na danym polu nawozów, terminów w jakich były one stosowane, odmiany, terminu siewu czy poszczególnych zabiegów, w tym ochrony roślin. Istotne jest też by zarówno doradca jak i rolnik, z którym pracuje, posługiwali się tymi samymi narzędziami. W zakresie produkcji zwierzęcej w ZSIDR należy gromadzić dane dotyczące m.in. takich zagadnień jak: rasy, typy użytkowe, krzyżowanie ras, systemy hodowli, tuczu i opasu, 11

12 płodność i reprodukcja stada, żywienie zwierząt, pasze własne, pasze z zakupu, rozpoznawanie chorób zwierząt i profilaktyka, planowanie terminów pokryć, długości tuczu i terminów sprzedaży. W ramach wspomnianej problematyki również będą pomocne bazy danych znajdujące się w instytutach branżowych, uczelniach czy związkach hodowców. Doradcy mogą wspierać rolników w rejestracji zwierząt korzystając z danych Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa. W produkcji zwierzęcej funkcjonuje szereg aplikacji komputerowych pomagających rozwiązać problemy, które napotykają hodowcy. Praca hodowlana to lata doświadczeń, które muszą być wspomagane analizami przeprowadzanymi na podstawie usystematyzowanych notatek a rozwiązania informatyczne mogą to ułatwić. Jednymi z najbardziej rozpowszechnionych programów są te, które służą optymalizacji pasz i bilansu paszowego. W zakresie techniki i narzędzi rolniczych ważne jest funkcjonowanie i dostęp do bazy danych maszyn i ułatwiających optymalizację parku maszynowego. Temu zagadnieniu zawsze towarzyszy duże zainteresowanie rolników chcących poprawiać system gospodarowania. Informacji w tym zakresie również jest bardzo dużo, ale nie ma miejsca, w którym rolnik mógłby uzyskać wszelkie informacje na temat typów i rodzajów maszyn wszystkich producentów operujących na polskim rynku. Powyższe problemy stanowią jeden ze stymulatorów do tworzenia ZSIDR. W zakresie marketingu przydatne byłyby wszelkie prognozy i analizy dotyczące rynków podstawowych produktów rolniczych z prognozami cen i zdarzeniami, mogącymi wpływać na ceny (w tym analiza rynków giełdowych w Europie i na świecie). Z drugiej strony w systemie powinny się znaleźć bazy danych z adresami dystrybutorów środków do produkcji rolniczej oraz oferowanymi przez nich towarami uaktualniane pod względem cen. Potrzebna byłaby również baza danych obiektów agroturystycznych jednakowo i obiektywnie sklasyfikowanych, łatwa do przeszukiwania pod określonymi warunkami. W zakresie zarządzania gospodarstwem ważne jest przygotowanie rozwiązań informatycznych w następującym zakresie: analiza nadwyżek produkcyjnych, analiza kosztów zmiennych poszczególnych działalności, analiza wskaźników wydajności i efektywności produkcji, analiza kosztów stałych gospodarstwa, efektywność inwestycji kapitałowych i okres zwrotu nakładów inwestycyjnych, przepływy środków pieniężnych, 12

13 podatki i dotacje, symulacje podejmowania dodatkowej działalności w celu zdywersyfikowania dochodu rolniczego. W przyszłości ważne jest uruchomienie modułu systemu pozwalającego na prowadzenie ksiąg rachunkowości rolnej do ustalenia dochodu rolniczego, dla potrzeb ubezpieczeń społecznych i podatkowych. Kolejnym istotnym zagadnieniem jest kwestia wzajemnej zgodności (ang. crosscompliance) W ramach niniejszego zagadnienie niezbędne jest opracowanie modułów informatycznych dotyczących m.in.: osiągnięcie wysokich standardów jakości produktów rolniczych, bezpieczeństwa żywności, dobrostanu zwierząt, dbania o środowisko naturalne, bezpieczeństwa i higieny pracy na wsi. Przedstawiony powyższej zakres występujących potrzeb jest efektem badania aktualnych potrzeb. Zgodnie z regułami cyklu życia systemów informatycznych, ich wdrożenie w konsekwencji powoduje powstawanie nowych potrzeb informacyjnych, co wiąże się z dążeniem do zwiększenia efektywności realizowanych procesów. Dlatego zakres funkcjonalny systemu powinien być rozszerzany stopniowo. Pierwsze grupy wdrażanych programów powinny obejmować zagadnienia wynikające z przepisów prawnych i umów międzynarodowych (np. systemy do obsługi dopłat bezpośrednich czy rejestracja upraw lub zwierząt), a także spełniać podstawowe funkcje informacyjne polegające na ewidencji podstawowych zdarzeń. Ich uzupełnieniem będą systemy polegające na gromadzeniu danych i wiedzy. Tego typu danych i wiedzy dostarczać będą ośrodki wyspecjalizowane do których zaliczyć można Krajowe Centrum Doradztwa (KCD) wraz z jego oddziałami, a także współpracujące z systemem jednostki naukowo-badawcze (JNB). Dla tych zasobów informacyjnych mogą być przygotowywane odpowiednie systemy typu hurtownie danych (ang. Data Warehouse) wraz z odpowiednimi narzędziami wyszukiwania danych. Wspomniane zasoby mogą być rozproszone z technologicznego punktu widzenia. Ponieważ niektóre dane mogą stanowić wiedzę będącą własnością danej organizacji i nie zawsze musi być one przenoszona na serwery Centrum Informatycznego. Projektowany system informatyczny może jedynie umożliwiać dostęp do wspomnianych zasobów informacyjnych, a także nadzorować legalność korzystania z nich. Drugi kierunek rozwoju systemu informatycznego (ZSIDR) czyli pionowy związany jest z realizacją coraz wyższych funkcji informacyjnych do których należy zaliczyć: sprawozdawczość i informowanie, automatyczna analiza, automatyczna kontrola, planowanie i wspieranie procesów decyzyjnych. Warunkiem realizacji wyższych funkcji informacyjnych 13

14 jest odpowiedni poziom ewidencji, w trakcie którego gromadzone są dane. Bez danych źródłowych nie ma możliwości ich dalszego przetwarzania. Stąd tak istotną kwestią będzie opracowanie odpowiednich systemów informatycznych rejestrujących podstawowe dane dotyczące funkcjonowania rolnictwa w Polsce. Biorąc pod uwagę zakres funkcjonalny potencjalnego systemu, a ponadto możliwości jego pionowego rozwoju należy stwierdzić, że stworzenie i implementacja ZSIDR będzie zadaniem wieloetapowym i znacznie rozciągniętym w czasie. Realizacja poszczególnych modułów uzależniona będzie od ich ważności, zaangażowania potencjalnych użytkowników i sponsorów przedsięwzięcia, a także dostępności do odpowiednich środków finansowych oraz podmiotów, które opracują projekt i dokonają jego implementacji. W prezentowanej koncepcji rolę koordynatora spełniać będzie Centrum informatyczne, które dysponować będzie odpowiednią infrastrukturą teleinformatyczną, a ponadto posiadać będzie odpowiednią kadrę własną lub współpracować z ekspertami zewnętrznymi, którzy powinni zrealizować planowane przedsięwzięcia Utworzenie i funkcjonowanie Centrum Informatycznego Zintegrowanego Systemu Doradztwa Rolniczego Analizując problematykę utworzenia Centrum Informatycznego ZSDR należy pamiętać, że składają się na nią dwa nierozerwalnie związane ze sobą aspekty. Z jednej strony pojawia się kwestia budowy ZSIDR, natomiast z drugiej strony pojawia się konieczność powołania nowej jednostki organizacyjnej. Mało tego rola technologii informacyjnej we współczesnym świecie jest na tyle duża, iż należy się liczyć z faktem, że tworzone Centrum Informatyczne będzie miało istotny wpływ na rozwój całego systemu doradztwa. Ciągle zwiększające się możliwości współczesnej technologii informacyjnej powinny być istotnym stymulatorem rozwoju dla dziedzin w której jest ona stosowana. W naukach o zarządzaniu odpowiednie stosowanie technologii teleinformatycznej może stanowić o przewadze konkurencyjnej. Dlatego też jednym z podstawowych zadań Centrum Informatycznego będzie dbałość o odpowiedni poziom Rozwoju ZSIDR. W świetle koncepcji taniego państwa konieczność tworzenia nowych instytucji staje się problemem natury politycznej. Jednakże konieczność utworzenia Centrum Informatycznego wydaje się wysoko uzasadniona. Wynika to z następujących faktów: tworzona jednostka nastawiona zostanie na zupełnie nowe zadania, wymagać będzie powołania nowego sztabu ludzi, zakres przydzielonych obowiązków stanowi pewną całość, co uzasadnia utworzenie wyodrębnionej jednostki. 14

15 Poprawnie realizowanym przedsięwzięciom informatycznym, towarzyszyć powinna restrukturyzacja procesów, które wspierać ma system. Dlatego też tworzeniu ZSIDR powinno towarzyszyć analiza procesów zachodzących w środowisku doradztwa rolniczego, tak aby system odzwierciedlał możliwie najefektywniejsze rozwiązania organizacyjne, funkcjonalne i informacyjne. W tym celu niezbędny jest dobór odpowiednich ekspertów, którzy dokonają odpowiedniej restrukturyzacji procesów, a następnie zaproponują odpowiednie rozwiązania informatyczne. W celu zapewnienia odpowiedniej efektywności i skuteczności realizowanych działań procesem tworzenia zarówno ZSDR, a zwłaszcza ZSIDR powinien sterować jeden ośrodek decyzyjny. Biorąc pod uwagę funkcje Centrum Informatycznego sugeruje się, aby wspomniany ośrodek decyzyjny powstał właśnie tam. Jego kompetencje byłyby decyzyjne w stosunku do organizacji samego ośrodka oraz ZSIDR, natomiast miałby również uprawnienia opiniodawcze w zakresie informatyzacji i organizacji procesów informacyjnych dla innych podmiotów tworzących ZSDR. Wspomniane zadania mogą być realizowane w różnych konfiguracjach organizacyjnych. Wydaje się, że strategia rozwoju ZSIDR powinna być opracowana poprzez kierownictwo Centrum Informatycznego, przy czym do wspomnianych prac można również zaangażować ekspertów zewnętrznych o kompetencjach doradczych. Powyższe zadania można realizować w ramach budżetu rozwoju organizacji lub przy pomocy realizacji wspólnych projektów badawczych finansowanych z środków Unii Europejskiej, budżetu państwa lub (w wybranych przypadkach) samorządów. Zresztą dla opracowania podstawowych założeń systemowych oraz dokonania analizy potrzeb informacyjnych niezbędne będzie przeprowadzenie kilku projektów badawczych realizowanych przez pracowników Centrum wspólnie z ekspertami zewnętrznymi, a przy udziale przyszłych użytkowników. Rola przyszłych użytkowników będzie niezwykle istotna ponieważ z jednej strony powinni zaopiniować i ewentualnie zaakceptować potencjalne zmiany w procesach zachodzących w doradztwie rolniczym, a ponadto powinni również zweryfikować czy proponowane rozwiązania będą zaspokajać ich potrzeby informacyjne. Wyniki wspomnianych badań oraz stworzenie infrastruktury teleinformatycznej powinny dać podstawę do opracowania szkieletowych ram ZSIDR, do którego następnie dopasowywane będą kolejne wdrażane moduły. Niezbędne jest również opracowanie mechanizmów szybkiej integracji poszczególnych modułów systemu, co będzie mieć istotne znaczenie przy tak szeroko rozbudowanym i heterogenicznym systemie. W celu rozwoju ZSIDR można również wykorzystać inne formy współpracy. Jedną z nich może być partnerstwo publiczno-prywatne. Wspomniane rozwiązania mogą być stosowane zwłaszcza gdy podmiot prywatny może zaoferować własne systemy informatyczne, które mogą wpłynąć na poszerzenie zakresu funkcjonalnego ZSIDR. Oczywiście niezbędne będzie wypracowanie odpowiednich reguł współpracy, zwłaszcza wtedy gdy omawiana problematyka dotyczyć będzie większej liczby podmiotów. Należy jednak stwierdzić, że Centrum Informatyczne powinno posiadać podstawowe kompetencje zarządzające i stymulujące ZSIDR. Stąd za rozwój systemu powinien 15

16 odpowiadać dyrektor Centrum (oczywiście w ramach przyznanych mu upoważnień i adekwatnie do środków przeznaczonych na rozwój). Powołanie dyrektora powinno skutkować przygotowaniem pod jego kierownictwem strategii Centrum oraz powołaniem przez niego odpowiedniego sztabu ludzi, którzy będę tworzyć przyszłą kadrę. Opis projektowanej struktury organizacyjnej Centrum zostanie przedstawiony w kolejnym punkcie opracowania. Warto zwrócić uwagę, że tworzona jednostka spełniać będzie dość specyficzne zadania w ramach resortu rolnictwa. Dlatego też sensownym wydaje się przyznanie jej stosunkowo szerokiej autonomii w ramach jej działalności, a zwłaszcza w zakresie tworzenia wizji rozwoju ZSIDR. Z drugiej strony nie leży w interesie Centrum Informatyki jakkolwiek alienacja od innych jednostek funkcjonujących w ramach ZSDR. Przy proponowanym układzie relacje między Centrum Informatyki a pozostałymi podmiotami powinny się opierać na zasadach partnerskich i poczuciu potrzeby wzajemnej, ścisłej współpracy. Dodatkowymi formami współpracy może być stosowanie usług konsultingowych lub outsourcingowych. Wspomniana współpraca może polegać na zatrudnianiu ekspertów zewnętrznych do rozwiązywania pojawiających się problemów, lub weryfikacji projektowanych działań strategicznych (w przypadku usług konsultingowych). Można również wziąć w outsourcing wybrane moduły systemu informatycznego, które w całości, lub częściowo będą dostarczane i obsługiwane przez firmy outsourcingowe. 1.4 Struktura organizacyjna ośrodka Na propozycje kształtu struktury organizacyjnej ośrodka miały wpływ głównie dwie grupy czynników. Z jednej strony należy uwzględnić fakt, że jest to centralny ośrodek rządowy. Stąd konieczność spełniania podstawowych wymogów wynikających z prawa administracyjnego, branżowych przepisów resortu rolnictwa, państwowych wytycznych w zakresie bezpieczeństwa, równocześnie konieczność zapewnienia płynnej pracy ośrodka w trybie 24/7/365. Drugi aspekt to konieczność doboru kadry, która zapewni poprawne funkcjonowanie ośrodka od strony technologicznej. Wspomniana kadra musi zabezpieczyć bieżące funkcjonowanie infrastruktury systemu informatycznego, monitorować jego stan, a także na bieżąco realizować procesy przetwarzania danych. Ponadto należy liczyć się z faktem, że część kadry zaangażowana będzie w zadania związane z rozwojem ZSIDR. Układ i zakres systemu informatycznego podlegać będzie ciągłemu rozwojowi i poszerzaniu. Dlatego też należy przyjąć założenie, że ośrodek przez pierwsze 2-3 lata będzie w trakcie organizacji i powinien przeżywać ciągły rozwój. Wraz z rozwojem ZSIDR, zwiększał się będzie zakres merytoryczny przetwarzanych danych, stąd jego kadra musi zabezpieczać proces rozbudowy i rozwoju stosowanych systemów informatycznych. Warto przy tym zwrócić uwagę, że pionowy rozwój systemu informatycznego może spowodować konieczność zatrudnienia dodatkowych specjalistów z zakresu analizy i planowania w rolnictwie. Ponadto przydatna 16

17 może być praca specjalistów z zakresu ekonometrii i modeli decyzyjnych do tworzenia planów strategicznych w zakresie rolnictwa. Analizując struktury organizacyjne innych jednostek i informatycznych ośrodków rządowych, a także realne potrzeby informacyjne, jakim musi sprostać tworzony ośrodek zaproponowano strukturę organizacyjną obejmującą około osób ujętych w dwa piony organizacyjne: informatyczny i administracyjny. Schemat struktury przedstawia rys.1. Jednakże ich zatrudnienie nie musi odbywać się równocześnie w dniu utworzenia Centrum. Stany osobowe poszczególnych jednostek powinny być uzupełniane wraz ze wzrostem intensywności przyrostu konkretnych zadań. Schemat Ośrodka Dyrektor Generalny DG Główny Informatyk DI Dyrektor Administracyjny DA Security Officer GS Kierownik Administratorów Systemów IA Sekretariat AS 2 osoby Administratorzy Lokalni IAl 3 osoby Administratorzy Mobilni IAm 3 osoby Kierownik Działu Progamistów IP Programiści IPp 4 osoby Kierownik Działu Gromadzenia Danych IG Kierownik Działu Promocji i Public Relations AP Sekretarz Public Relations APs Specjaliści d/s Promocji APp 2 osoby Projektanci Stron WWW APw 3 osoby Dział Ekonomiczno-Księgowy (księgowość, kadry, płace, itp.) 7 osób Referenci IGr 5 osób Kierownik Działu Analityczno-Planistycznego IN Analitycy i planiści INa 5 osób Rys.1.1: Schemat organizacyjny Centrum Informatycznego ZSDR Źródło: Opracowanie własne Na czele ośrodka przewidziano Dyrektora Generalnego (DG), którego zadaniem będzie zarządzanie ośrodkiem oraz jego reprezentacja na zewnątrz (zarówno w ramach 17

18 resortu rolnictwa, jak i w kontaktach z otoczeniem dalszym). Uprawnienia Dyrektora Generalnego powinny być rozbudowane. Wynika to z autonomiczności funkcjonowania Centrum, a ponadto roli jaka będzie ono pełniło w stosunku do innych podmiotów w ramach ZSDR. Podstawową odpowiedzialności DG jest odpowiedzialność za rozwój i funkcjonowanie ZSIDR. Dotychczasowa odpowiedzialność rozpływa się między MRiRW, a pozostałe jednostki doradztwa rolniczego, co skutkuje brakiem jednolitej koncepcji rozwoju ZSIDR. Wraz z utworzeniem Centrum Informatycznego ta odpowiedzialność powinna być więc scedowana na Dyrektora. Równocześnie wraz z przydzieleniem tak wysokiej odpowiedzialności powinny być przyznane uprawnienia kompetencyjne. Zaliczyć do nich można pozostawienie mu możliwości doboru odpowiedniej kadry, przydzielenie odpowiednich funduszy na prace rozwojowe w ramach ZSIDR (zresztą na podstawie opracowanego wcześniej budżetu przez DG), możliwość podejmowania samodzielnych decyzji przy opracowywaniu i składaniu wniosków o dofinansowanie różnych projektów w ramach funduszy europejskich, krajowego czy samorządowych. Dyrektorem powinien zostać doświadczony menadżer, mający doświadczenie w pracy w administracji państwowej, realizacji różnego typu projektów oraz znać system doradztwa rolniczego. Pion informatyczny zawiera te jednostki organizacyjne Centrum, które są odpowiedzialne za realizacje większości podstawowych zadań statutowych. To właśnie w tym pionie tworzone będą projekty przedsięwzięć informatycznych i one będą również głównie za ich realizację. Ponadto na jednostkach z tego pionu spoczywać będzie obowiązek utrzymania ruchu w kontrolowanej przez Centrum Informatyczne części ZSIDR. Również ten dział odpowiedzialny będzie za wsparcie użytkowników systemu z innych jednostek tworzących, bądź współpracujących z ZSDR. Na czele pionu informatycznego należy ustanowić Głównego Informatyka (DI). Do jego podstawowych zadań Głównego Informatyka (GI) będzie należeć nadzór nad jednostkami mu podległymi. Ponadto powinien on być odpowiedzialny za plany rozwoju infrastruktury informatycznej ośrodka oraz systemu informatycznego. Jego zadaniem jest m.in. inicjowanie kolejnych przedsięwzięć informatycznych mających na celu utworzenie nowych modułów systemowych, a także efektywne i ekonomiczne wdrażanie nowych technologii informatycznych. Wśród zadań należy również gromadzenie informacji na temat potrzeb informacyjnych w zakresie rozwoju ośrodka. Chodzi m.in. o potrzeby informacyjne w zakresie resortu rolnictwa (nowe zadania ewidencyjne, system sprawozdawczości, analityka i kontrola elektroniczna działalności jednostek podległych resortowi, wspieranie procesów planowania i procesów decyzyjnych na szczeblach centralnych, jak i w zakresie opracowywania rolniczych strategii regionalnych). Może to się wiązać m.in. z pozyskiwaniem nowych projektów rozwojowych. który odpowiadać będzie za pracę pionu oraz utrzymanie i rozwój infrastruktury ośrodka. Jego zadaniem będzie również wspieranie Dyrektora Generalnego w planowaniu i realizacji przedsięwzięć informatycznych zarówno w odniesieniu do nowych modułów systemu (implementacja nowych modułów) jak i 18

19 modernizacji już istniejących. Stanowisko Głównego Informatyka traktowane jest jako dyrektorskie, stąd może on w odpowiednich sytuacjach dyrektora generalnego. Jego uprawnienia to wykształcenie informatyczne. Wymagane umiejętności to znajomość współczesnych rozwiązań sprzętowych i programowych, doświadczenie w realizacji projektów, a także przynajmniej średni poziom wiedzy o systemie doradztwa rolniczego. W pionie Głównego Informatyka wyróżniono cztery działy, które odpowiedzialne są za utrzymanie ruchu w systemie, jego rozwój oraz pomoc użytkownikom systemu (bez względu na ich przynależność organizacyjną). Pierwszym z wyróżnionych działów jest zespół administratorów systemu (IA). Zadania administratorów polegają na zabezpieczeniu funkcjonowania systemu, a także na nadzorowaniu poprawności jego wykorzystania. Ich odpowiedzialność nie ogranicza się wyłącznie do Centrum Informatycznego, ale ich pomoc może również dotyczyć wsparcia dla innych partnerów korzystających z ZSIDR. Ponadto administratorzy będą określać reguły i prawa dostępu do zasobów informacyjnych systemu. Ze względu na wielkość i heterogeniczny charakter proponowanego systemu, a także przewidywane potencjalne problemy użytkowników przyjęto, że w dziale pracować będą dwie grupy administratorów lokalni i mobilni. Dlatego proponuje się stworzyć zespół siedmioosobowy złożony z kierownika jednostki, trzech administratorów lokalnych i trzech mobilnych. Zadaniem kierownika jest organizowanie i nadzorowanie pracy w jednostce, ponadto to on ponosi odpowiedzialność za bezawaryjne funkcjonowanie systemu. Musi to być doświadczony administrator systemów, który posiada wysokie umiejętności w swej dziedzinie. Jego podstawowe umiejętności dotyczą znajomości technologii teleinformatycznej, a także musi posiadać podstawową wiedzę w zakresie doradztwa rolniczego. Administratorzy lokalni (IA L ) mają za zadanie bezpośrednią opiekę nad infrastrukturą informatyczną ZSIDR funkcjonującą w Centrum Informatycznym. Ich zadaniem jest bieżące śledzenie pracy infrastruktury ZSIDR oraz korzystających z niej użytkowników i czuwanie nad bezpieczeństwem systemu. Zadaniem administratorów mobilnych (IA M ) będzie zabezpieczenie ciągłości pracy partnerów centralnego ośrodka przy wykorzystaniu infrastruktury ośrodka oraz sieci rozległej VPN. Ich zadaniem będą zdalne usługi lub wspieranie na miejscu pracy lokalnych ośrodków. Umiejętności administratorów sieci powinny dotyczyć głównie technologii teleinformatycznej zwłaszcza zastosowanej w ramach systemu. We wspomnianym dziale należy położyć nacisk na wzajemną współpracę, dzięki czemu ciągle powinny zwiększać się umiejętności poszczególnych pracowników. Układ siedmiu pracowników traktowany jest jako docelowy. Ich zatrudnienie może odbywać się stopniowo, a kolejni administratorzy mogą odbywać praktyki lub przyuczać się do wykonywania swej pracy. W dziale powinni pracować przynajmniej dwaj pracownicy znający się na problematyce doradztwa rolniczego. W strukturze ośrodka przewidziano również miejsce dla zespołu programistów (IP). W ramach systemu informatycznego ośrodka przewidywana jest realizacja wielu różnych zadań. 19

20 Powinni mieć oni udział głównie w modyfikacjach poszczególnych modułów, a w niektórych przypadkach mogą opracowywać własne wersje oprogramowania. Wspomniane zadania mogą wynikać to z konieczności szybkiego stworzenia nowych modułów lub funkcji w systemie, bądź gdy zajdzie potrzeba dopasowywania istniejących programów do nowych wersji oprogramowania. Część zleceń w ramach omawianych zagadnień może być również wykonywana w ramach zleceń zewnętrznych lub poprzez zakup gotowego oprogramowania. Jednym z potencjalnych zadań programistów może być również analiza oprogramowania stosowanego w ośrodku w zakresie bezpieczeństwa lub opracowywanie programów szyfrujących i zabezpieczających. Przewidywana docelowa struktura działu to jego kierownik i czterech programistów. Ich zatrudnienie może odbywać się stopniowo, wraz ze wzrostem zapotrzebowania. Wymagane kompetencje to umiejętność programowania zwłaszcza w językach obiektowych, umiejętność tworzenia baz danych oraz posługiwanie się narzędziami typu CASE (ang, Computer Aided Software Engineering). Kolejną jednostką jest zespół gromadzenia danych.(ig) Ich zadaniem będzie bezpośrednie wpisywanie danych (na podstawie zdarzeń podlegających rejestracji) lub kontrola danych gromadzonych przez ośrodki lokalne. Równocześnie ich zadaniem będzie zapewnienie zgodności danych gromadzonych w ośrodku centralnym z danymi przechowywanymi w jednostkach lokalnych. Do zadań działu może również należeć pomoc pracownikom jednostek lokalnych w wyszukiwaniu odpowiednich danych lub w przygotowywaniu odpowiedniej dokumentacji. Zwłaszcza w zakresie danych specjalistycznych lub w obsłudze danych multimedialnych (m.in. oprogramowanie typu GIS geograficzne systemy informatyczne, np. przy wyszukiwaniu odpowiednich ortofotomap dla rolników). Zakładana struktura działu wynosi aktualnie 6 osób: Kierownik i referenci. Skład wspomnianego działu może być uzupełniany sukcesywnie wraz ze wzrostem obciążenia pracowników i rozwojem ZSIDR. Wszyscy pracownicy powinni posiadać wiedzę z zakresu doradztwa rolniczego, a także umiejętności w posługiwaniu się systemami informatycznymi. W omawianym pionie przewidziano również zespół analityczno-planistyczny (IN). Zadaniem wspomnianego zespołu będzie przygotowywanie różnego typu opracowań sprawozdawczych, analitycznych i kontrolnych (związanych z realizacją wyższych funkcji informacyjnych). Mogą oni również opracowywać warianty planistyczne w zakresie rolnictwa, zarówno dla potrzeb resortu rolnictwa, jak i na zasadzie komercyjnych zleceń przygotowanych przesłanych przez samorządy, przedsiębiorstwa lub indywidualnych rolników. Generalnie ich zadaniem będzie pozyskiwanie wiedzy i informacji z obsługiwanego systemu informatycznego. Docelowy skład działu to kierownik i pięciu analityków. Tworzenie i zatrudnienie wspomnianego działo powinno nastąpić w momencie, kiedy system będzie miał zgromadzony odpowiedni zbiór danych źródłowych. Natomiast pracownicy omawianego zespołu muszą charakteryzować się odpowiednią i wielodziedzinową wiedzą. Powinni wśród nich być rolnicy, ale również ekonometrycy, specjaliści z zakresu planowania oraz osoby posiadające 20