Stres wśród Polek. Warszawa, luty 2003 roku. Badanie i raport zrealizowane na zlecenie Melisany Klosterfrau

Transkrypt

1 Stres wśród Polek Warszawa, luty 2003 roku Badanie i raport zrealizowane na zlecenie Melisany Klosterfrau METODOLOGIA...2 PODSUMOWANIE...3 1

2 CZĘSTOTLIWOŚĆ ODCZUWANIA STRESU...4 CZĘSTOTLIWOŚĆ ODCZUWANIA STRESU W STOSUNKU DO OKRESU Z PRZED 2-3 LAT...6 GŁÓWNE ŹRÓDŁA STRESU...6 ŹRÓDŁA STRESU ZWIĄZANE Z DOMEM I SPRAWAMI RODZINNYMI...9 ŹRÓDŁA STRESU ZWIĄZANE Z PRACĄ...9 ŹRÓDŁA STRESU ZWIĄZANE ZE ZDROWIEM INNE ŹRÓDŁA STRESU SPOSOBY RADZENIA SOBIE ZE STRESEM METODOLOGIA Badanie przeprowadzone zostało w styczniu 2003 roku w Badaniu Omnibusowym na reprezentatywnej grupie 724 kobiet. Do każdego sondażu losowanych jest 200 rejonów badawczych/ adresów startowych. Źródłem adresów jest Rządowe Centrum Ewidencji Ludności "Pesel" dysponujące bazą adresową wszystkich mieszkańców kraju. W każdym z wylosowanych rejonów badawczych przeprowadzanych jest po pięć wywiadów. Pierwszy wywiad z wylosowanym z imienia i nazwiska respondentem, następne cztery kolejno w co piątym odliczonym mieszkaniu/ gospodarstwie domowym na przemian z mężczyzną i kobietą. Jeżeli w gospodarstwie domowym znajduje się więcej osób spełniających wymogi próby, wywiad realizowany jest z osobą, która jako ostatnia obchodziła urodziny. Odliczanie mieszkań odbywa się według specjalnej procedury tzw. metody lewej ręki, która precyzyjnie wyznacza kierunek poruszania się ankietera. 2

3 Próba pobierana jest warstwowo. Algorytm losowania adresów-punktów startowych uwzględnia podział administracyjny i urbanizacyjny kraju na regiony, województwa oraz typy miejscowości (wieś, miasta do 20 tys., tys. i ponad 200 tys. mieszkańców). Otrzymane wyniki poddawane są, w celu uzyskania reprezentatywności, procedurze ważenia. Algorytm ważenia oparty jest na danych GUS pochodzących z I kwartału 2001 roku, z badania Aktywności Ekonomicznej Ludności Polski. W wyniku tak przeprowadzonej procedury uzyskaliśmy ok. 500 wywiadów z kobietami. Dodatkowe wywiady uzyskane zostały na drodze dodatkowego doboru kobiet w gospodarstwach domowych, gdzie respondentem był mężczyzna. Dodatkowe wywiady poddane zostały statystycznej procedurze ważenia. Dzięki temu uzyskane wyniki z całkowitej próby 724 kobiet są reprezentatywne w stosunku do całej populacji kobiet powyżej 15 roku życia. Maksymalny błąd statystyczny przy próbie 724 wynosi 3,6%, przy poziomie ufności 95%. Badane osoby samodzielnie wypełniały kwestionariusz. Przedstawiona została im następująca definicja stresu: Stres jest uczuciem dość powszechnym i dotyka wielu osób. Jego objawami są zdenerwowanie, uczucie niepokoju, czasami bezradność i frustracja. Źródłem stresu może być wiele czynników, aczkolwiek generalizując można powiedzieć, iż jego przyczyny leżą w otoczeniu, które stawia zbyt duże i trudne do spełnienia wymagania. Można powiedzieć, iż osoba, która odczuwa stres, znajduje się sytuacji, w której źle się czuje, której nie może sprostać, która sprawia jej przykrość. PODSUMOWANIE Ponad 80% badanych kobiet przyznaje się do doświadczania uczucia stresu. Ponad połowa znajduje się w sytuacji stresogennej raz w tygodniu i częściej. Prawie połowa kobiet, które doświadczają stresu, odczuwa go obecnie częściej niż 2-3 lata temu. Największym źródłem stresu dla badanych kobiet okazuje się być dom oraz sprawy rodzinne. Dyskomfort z tego powodu odczuwa prawie połowa badanych (48%). Połowa mniej kobiet doświadcza stresu związanego ze zdrowiem własnym oraz zdrowiem rodziny (23%). Dla co piątej badanej (19%) głównym źródłem stresu jest natomiast praca. W domu źródłem stresu są najczęściej problemy materialne, w pracy zarobki oraz charakter pracy, a problemy zdrowotne przede wszystkim wiążą się dolegliwościami fizycznymi. Najczęściej stosowaną metodą radzenia sobie ze stresem jest znalezienie sobie jakiegoś innego zajęcia, które pozwala zapomnieć o problemie. Drugą popularną metodą jest działanie przeciwne do pierwszego czyli koncentracja na tym co wywołuje stres i wysiłek skierowany na rozwiązanie nurtującego problemu. Trzecim najbardziej popularnym sposobem postępowania jest niepodejmowanie żadnych działań, lecz tylko myślenie o stresie. 3

4 CZĘSTOTLIWOŚĆ ODCZUWANIA STRESU Zapytaliśmy badane kobiety jak często znajdują się w sytuacji, która wywołuje u nich uczucie stresu. Jedynie 17% kobiet odpowiedziało, iż nigdy nie doświadcza takich sytuacji. Innymi słowy, ponad cztery piąte (83%) badanych częściej czy rzadziej odczuwa stres. Warto również zauważyć, iż ponad połowa badanych (55%) znajduje się w sytuacji stresogennej raz w tygodniu i częściej. Na podstawie odpowiedzi udzielanych przez respondentki wyodrębnione zostały trzy modele intensywności znajdowania się w sytuacji wywołującej stres: Intensywny: raz dziennie i częściej Regularny: raz na dwa trzy dni, raz w tygodniu Okazjonalny: raz na dwa tygodni i rzadziej Najwięcej badanych kobiet (30%) znajduje się regularnie w sytuacji wywołującej stres. Praktycznie taki sam odsetek badanych doświadcza tego uczucia intensywnie (25%) oraz okazjonalnie (23%). Częstotliwość odczuwania stresu nie jest jednak taka sama u wszystkich badanych grup. Częściej odczuwają go zarówno osoby w pełni wieku, mieszkanki Warszawy, osoby z wyższym wykształceniem, jak i osoby w wieku przedemerytalnym i z gorszą sytuacją materialną. Rzadziej stresu doświadczają natomiast mieszkanki średniej wielkości miast, osoby najstarsze oraz rolnicy i robotnicy. 4

5 Model intensywny stosunkowo częściej obserwujemy u: Osób w wieku lat oraz lat (28%) Z wyższym wykształceniem (33%) Z najniższym dochodem gospodarstwa domowego do 700 PLN (35%) Gospodyń domowych (33%) Osób opisanych w psychografii Pentora jako zdobywcy (35%) i swojacy (33%) Model okazjonalny stosunkowo częściej obserwujemy u: Osób najstarszych (28%) Z najwyższym dochodem gospodarstwa domowego (30%) Mieszkających w średniej wielkości miastach tys. mieszkańców (29%) Robotników (27%) Osób opisanych w psychografii Pentora jako dojrzali (30%) i sceptycy (28%) Model regularny stosunkowo częściej obserwujemy u: U osób ze średnim wykształceniem (34%) 5

6 CZĘSTOTLIWOŚĆ ODCZUWANIA STRESU W STOSUNKU DO OKRESU Z PRZED 2-3 LAT Prawie połowa badanych kobiet (47%) twierdzi, iż w tym roku ma więcej sytuacji wywołujących uczucie stresu niż miała 2-3 lata temu. 27% uważa, iż w stosunku do tego okresu nic się nie zmieniło i tak samo często doświadcza stresu, a jedynie 16% twierdzi, iż obecnie stresuje się rzadziej. Zwiększenie się częstotliwości sytuacji stresogennych najczęściej deklarują kobiety, które obecnie znajdują się w takich sytuacjach kilka razy w ciągu dnia bądź codziennie (model intensywny 69%), a najrzadziej osoby doświadczające stresu okazjonalnie (26%). Więcej stresu doświadczają przede wszystkim kobiety z wyższym wykształceniem (61%), mieszkanki miast średniej wielkości ( tys.) (56%) i regionu stołecznego (62%) oraz pracownice biurowe (55%). Mniejszy stres, niż 2-3 lata temu odczuwają natomiast kobiety z niższym od średniej dochodem domowego ( PLN) oraz mieszkanki regionu środkowo-zachodniego (28%). Poziom odczuwanego stresu stosunkowo częściej nie zmienił się natomiast wśród osób najmłodszych (31%), z wykształceniem zasadniczym (31%), ze średnim dochodem gospodarstwa domowego (35%), mieszkanek wsi (31%) oraz najmniejszych miejscowości (32%). GŁÓWNE ŹRÓDŁA STRESU Największym źródłem stresu dla badanych kobiet okazuje się być dom oraz sprawy rodzinne. Dyskomfort z tego powodu odczuwa prawie połowa respondentek (48%). Połowa mniej kobiet doświadcza stresu związanego ze zdrowiem własnym oraz zdrowiem rodziny (23%). Dla co piątej badanej (19%) głównym źródłem stresu jest natomiast praca. 4% ankietowanych stresuje się przede wszystkim szkołą, 3% cierpi z powodu kontaktów towarzyskich, a 2% z powodu braku pieniędzy. 6

7 Kobiety odczuwające stres z intensywną oraz regularną częstotliwością stosunkowo częściej wskazywały jako jego przyczynę dom i sprawy rodzinne (odpowiednio 54% i 52%). Innymi słowy, oprócz tego, iż czynnik ten wywołuje stres u największej liczby badanych, to również dostarcza go stosunkowo częściej. Osoby doświadczające stresu okazjonalnie częściej jako jego źródło wskazywały natomiast problemy zdrowotne (32%). Zależności takich nie obserwujemy jednak w przypadku pracy. Oznacza to, iż czynnik ten był wskazywany z taką samo częstotliwością, niezależnie od modelu doświadczania stresu. Dom i sprawy rodzinne okazują się być stosunkowo częstszym źródłem stresu dla kobiet w wieku lat (56%). Warto również zwrócić uwagę na klasę społeczną przy określaniu klasy społecznej bierzemy pod uwagę wykształcenie, grupę zawodową głowy gospodarstwa domowego oraz dochody gospodarstwa. Okazuje się, iż problemy rodzinne jako główne źródło stresu stosunkowo częściej wskazywały kobiety zaklasyfikowane do dwóch najniższych klas E (56%) oraz D (51%), podczas gdy wyboru takiego dokonało jedynie 38% przedstawicielek klasy A. Opisane różnice dobrze obrazuje szczegółowa analiza poszczególnych zmiennych. Dom i sprawy rodzinne jako główne źródło stresu najczęściej wskazywały kobiety: z zasadniczym wykształceniem (56%), z najniższym dochodem gospodarstwa domowego (55%) rolnicy (66%), gospodynie domowe (55%), robotnicy (52%) Dom i sprawy rodzinne jako główne źródło stresu najrzadziej wskazywały kobiety: z wyższym wykształceniem (31%) z najwyższym dochodem gospodarstwa domowego (43%) pracownice biurowe (37%) Zdrowie własne i rodziny jako powód stresu stosunkowo częściej wskazywały również kobiety z klasy społecznej D (30%) i E (29%), osoby najstarsze (51%), z podstawowym wykształceniem (38%) oraz emeryci (45%). Najrzadziej ten powód stresu podawały natomiast osoby z klasy B (14%) i A (20%), osoby najmłodsze (12%), z wyższym wykształceniem (12%), z najwyższym dochodem gospodarstwa domowego (16%), pracownice biurowe (10%) oraz studentki (17%). Pracę jako główny czynnik stresu stosunkowo częściej wskazywały osoby bardziej zamożne, z wyższym wykształceniem oraz wyższą pozycją zawodową, czyli osoby z klasy społecznej A (34%), B (29%) i C (24%). 7

8 Pracę jako główne źródło stresu stosunkowo częściej wskazywały kobiety: W wieku lat (27%) oraz najmłodsze (25%) Z wyższym (51%) i średnim wykształceniem (25%) Z najwyższym dochodem gospodarstwa domowego (28%) Pracownice biurowe (46%) oraz robotnicy (27%) Pracę jako główne źródło stresu stosunkowo rzadziej wskazywały kobiety: Osoby najstarsze (1%) Z wykształceniem podstawowym (5%) Z najniższym (10%) oraz niższym od średniej (13%) dochodem gospodarstwa domowego Mieszkanki wsi (13%) 8

9 ŹRÓDŁA STRESU ZWIĄZANE Z DOMEM I SPRAWAMI RODZINNYMI Zdecydowana większość kobiet, które jako główne źródło stresu wskazały dom oraz sprawy rodzinne, doświadcza stresu z powodu problemów materialnych (80%), z czego prawie połowa badanych (49%) wskazała ten czynnik jako główny. Drugim częstym źródłem stresu są dzieci. W sumie wskazało go 39% kobiet, w tym 11% stawia go na pierwszym miejscu. Partnera jako powód dostarczający stresu wskazała prawie jedna trzecia badanych (31%), z czego 12% postrzega ten czynnik jako główny. 14% badanych martwi się warunkami mieszkaniowymi, a co dziesiątej kobiecie problemów przysparzają rodzice (11%) oraz sąsiedzi (10%). Poniższa tabela przedstawia źródła stresu związane z domem i sprawami rodzinnymi: Źródło stresu Ogółem Główne źródło Problemy materialne 80% 49% Dzieci 39% 11% Partner 31% 12% Warunki mieszkaniowe 14% 2% Rodzice 11% 3% Sąsiedzi 10% 4% Rodzina partnera 7% 1% Dzieci jako źródło stresu stosunkowo częściej wskazywane były przez osoby doświadczające stresu regularnie (44%), a partner przez osoby doświadczające go intensywnie (36%). ŹRÓDŁA STRESU ZWIĄZANE Z PRACĄ Największym źródłem stresu dla kobiet martwiących się przede wszystkim pracą są zarobki. Wskazała je ponad połowa badanych (55%), z czego 30% na pierwszym miejscu. 44% stresuje się z powodu samego charakteru pracy. Czynnik ten jest najważniejszy dla jednej czwartej 9

10 badanych (24%). Prawie jedna trzecia kobiet (30%) denerwuje się natomiast z powodu szefa, z czego 10% wymienia ten czynnik na pierwszym miejscu. 17% kobiet odczuwa stres w pracy z powodu współpracowników, a 8% martwi się o pewność pracy. Poniższa tabela przedstawia źródła stresu związane z pracą: Źródło stresu Ogółem Główne źródło Zarobki 55% 30% Sama praca, jej charakter 44% 24% Szef 30% 10% Współpracownicy 17% 7% Czy będzie praca 8% 3% Podwładni 6% 1% Brak pracy 1% - O zarobki martwią się stosunkowo częściej osoby odczuwające stres w sposób okazjonalny (60%), sama praca jej charakter stosunkowo częściej stresuje osoby intensywnie doświadczające stresu (47%), a szef osoby stresujące się regularnie (38%). 10

11 ŹRÓDŁA STRESU ZWIĄZANE ZE ZDROWIEM Osoby, które zadeklarowały, iż stresu doświadczają ze względu na problemy zdrowotne, najczęściej jako jego konkretne źródło podawały problemy natury fizycznej (85%). Czynnik ten na pierwszym miejscu wskazały prawie dwie trzecie badanych (62%). Problemy natury psychicznej wskazało 31% kobiet. Poniższa tabela przedstawia źródła stresu związane ze zdrowiem: Źródło stresu Ogółem Główne źródło Problemy natury fizycznej 85% 62% Problemy natury psychicznej 31% 13% 11

12 INNE ŹRÓDŁA STRESU Obok pracy, rodziny i stanu zdrowia istnieje również wiele innych czynników, które wywołują uczucie stresu. Zapytaliśmy badane kobiety o to, co jeszcze stanowi dla nich źródło stresu. Na pierwszym miejscu badane wskazywały telewizję pokazującą sceny przemocy i drastyczne informacje (43%). Nieco mniejszy, aczkolwiek znaczący odsetek badanych doświadcza stresu z powodu cen w sklepach (39%). Co piąta badana (19%) odczuwa natomiast dyskomfort z powodu tłoku i hałasu na ulicy. 13% badanych wskazało szkołę, a 8% denerwuje się z powodu tłoku w sklepach. Inne odpowiedzi uzyskały mniej niż 5% wskazań. Telewizja stanowi przede wszystkim źródło stresu dla: Osób najstarszych (54%) Z najniższym dochodem gospodarstwa domowego (56%) Mieszkanek średniej wielkości miast ( tys.) (55%) Emerytek (52%) i gospodyń domowych (54%) Osób opisanych jako typ psychograficzny swojacy (57%) Telewizja stosunkowo rzadziej jest natomiast źródłem stresu dla: Osób najmłodszych (29%) Mieszkańców najmniejszych miast (37%) Studentów i uczniów (19%) Sklep i ceny stanowią przede wszystkim źródło stresu dla: Osób najstarszych (48%) Z podstawowym wykształceniem (50%) Z najniższym dochodem gospodarstwa domowego (46%) i średnim dochodem (51%) 12

13 Robotników (57%)i rolników (58%) Sklep i ceny są natomiast stosunkowo rzadziej źródłem stresu dla: Osób najmłodszych (26%) Z wyższym wykształceniem (21%) Z najwyższym dochodem gospodarstwa domowego (26%) Mieszkanek regionu stołecznego (22%) i środkowo-zachodniego (22%) Mieszkanek najmniejszych miasteczek (31%) Ulica tłok i hałas stanowią przede wszystkim źródło stresu dla: Dla osób z wyższym wykształceniem (26%) Z dochodem gospodarstwa domowego powyżej średniej (25%) Pracownic biurowych (24%). Ulica tłok i hałas w mniejszym stopniu wywołują stres u: Osób w wieku lat (14%) Z wykształceniem zasadniczym (11%) Mieszkańców terenów wiejskich (13%) Studentów i uczniów (12%) 13

14 SPOSOBY RADZENIA SOBIE ZE STRESEM Uczestniczki sondażu poproszone zostały o określenie, w jaki sposób najczęściej radzą sobie ze stresem. Ich zadaniem było ustosunkowanie się do 13 stwierdzeń obrazujących różne metody radzenia sobie ze stresem, poprzez określenie na skali od 1 do 5 jak często one osobiście postępują w określony sposób (1 oznaczało nigdy, a 5 bardzo często). Na podstawie uzyskanych wyników obliczona została średnia dla wszystkich stwierdzeń. Im wyższą wartość ona przyjmuje, tym częstszy jest dany sposób postępowania w społeczeństwie. Najczęściej stosowaną metodą radzenia sobie ze stresem jest znalezienie sobie jakiegoś innego zajęcia, które pozwala zapomnieć o problemie ( Staram się znaleźć sobie jakieś inne zajęcie, aby nie myśleć o tym co mnie martwi ). Bardzo często i często postępuje tak ponad połowa badanych (57%) (średnia 3,4). Stosunkowo częściej takie postępowanie obserwujemy u osób z wykształceniem wyższym (średnia 3,6), ze średnim dochodem gospodarstwa domowego (3,6), rzadziej natomiast u osób z wykształceniem podstawowym (średnia 3,2) oraz niższym od średniej dochodem gospodarstwa domowego (średnia 3,1). Drugą popularną metodą jest działanie przeciwne do pierwszego czyli koncentracja na tym, co wywołuje stres, i wysiłek skierowany na rozwiązanie nurtującego problemu ( Koncentruję się na tym, co wywołuje stres i staram się rozwiązać nurtujący mnie problem ). W taki sposób często postępuje blisko połowa badanych (46%) (średnia 3,1). Aktywne działanie na rzecz rozwiązania problemu częściej obserwujemy u osób najmłodszych (średnia 3,5) ze średnim (3,4) i wyższym wykształceniem (średnia 3,5), z najwyższym dochodem gospodarstwa domowego uczniów i studentów (3,6), najrzadziej zaś u osób najstarszych (2,8), z podstawowym wykształceniem (2,8) i najniższym dochodem gospodarstwa domowego (2,8). Trzecim najbardziej popularnym sposobem postępowania jest nie robienie niczego, lecz tylko myślenie o stresie ( Nie jestem w stanie przestać myśleć, o tym co mnie martwi i nie potrafię się zająć niczym innym ). Innymi słowy, bardzo często i raczej często kompletnie ze stresem nie potrafi sobie poradzić ponad jedna trzecia badanych kobiet (39%) (średnia 2,9). Stres stosunkowo częściej paraliżuje osoby najmłodsze (średnia 3,1) i osoby ze średniej wielkości miast (średnia 3,5). Poniższa tabela przedstawia częstotliwość stosowania poszczególnych sposobów radzenia sobie ze stresem.: 14

15 Odsetek osób Odsetek osób Odsetek osób nigdy Średnia postępujących tak bardzo często i raczej często postępujących tak bardzo rzadko i raczej rzadko tak nie postępujących staram się znaleźć sobie jakieś inne zajęcie, aby nie myśleć o tym co mnie martwi ,4 koncentruję się na tym, co wywołuje stres i staram się rozwiązać nurtujący mnie problem ,1 nie jestem w stanie przestać myśleć o tym co mnie martwi i nie potrafię zająć się niczym innym ,9 rozmawiam z najbliższymi o moim problemie, szukam porady w gazetach książkach ,7 po prostu nic nie robię, stres prędzej czy później minie ,6 dogadzam sobie w kuchni, lubię zjeść coś dobrego ,7 staram sprawić sobie jakąś przyjemność, np. idę to fryzjera, kupuję sobie nowe ubranie, ,2 śpię jak najwięcej, aby nie myśleć o tym co mnie martwi ,2 lubię się rozerwać, pójść do teatru, kina, na koncert ,1 palę dużo więcej papierosów ,9 uprawiam sport, koncentruję się na mojej sprawności fizycznej ,9 biorę lekarstwa, które pomagają mi go przezwyciężyć ,8 relaksuję się przy alkoholu, który mnie uspokaja ,3 15