Budowa kopalni i wydobywanie kopaliny węgla kamiennego ze złoża Lublin w granicach projektowanego obszaru i terenu górniczego Kulik

Transkrypt

1 PD Co Sp. z o.o. Wspólna 35/ Warszawa, Polska biuro@pdco.pl Budowa kopalni i wydobywanie kopaliny węgla kamiennego ze złoża Lublin w granicach projektowanego obszaru i terenu górniczego Kulik TOM III Raport o oddziaływaniu przedsięwzięcia na środowisko: Potencjalne oddziaływanie na przyrodę Załącznik I Raport z rocznej inwentaryzacji przyrodniczej Warszawa Lublin, październik 2017

2 PD Co Sp. z o.o. Wspólna 35/ Warszawa, Polska biuro@pdco.pl Niniejszy raport został przygotowany przez spółkę Multiconsult Polska sp. z o.o. dla jej klienta. Prawa klienta do raportu zostały określone w odpowiedniej umowie. Strony trzecie nie mają prawa do wykorzystania niniejszego raportu (ani żadnego jego fragmentu) bez uprzedniej pisemnej zgody spółki Multiconsult Polska sp. z o.o. Jakiekolwiek wykorzystanie niniejszego raportu (lub jakiegokolwiek jego fragmentu) w innym celu, w inny sposób lub przez osoby lub jednostki inne niż uzgodnione lub zatwierdzone na piśmie przez spółkę Multiconsult Polska sp. z o.o. jest zabronione a Multiconsult Polska sp. z o.o. nie odpowiada za skutki takiego wykorzystania raportu. Strony raportu są chronione prawem autorskim. Kopiowanie, rozpowszechnianie, poprawianie, przetwarzanie lub jakiekolwiek inne użycie niniejszego raportu jest niedozwolone bez uprzedniej pisemnej zgody spółki Multiconsult Polska sp. z o.o. lub innego właściciela takich praw. Strona 2 z 128

3 PD Co Sp. z o.o. Wspólna 35/ Warszawa, Polska biuro@pdco.pl 3Gsc K.Gajko M.Ksepko J.Ksepko Sp.j. Oliszki Choroszcz Multiconsult Polska sp. z o.o. ul. Bonifraterska Warszawa ZESPÓŁ WYKONAWCÓW PRAC 1. dr hab. Marek Kucharczyk inwentaryzacja (siedliska przyrodnicze i rośliny chronione) 2. dr Krzysztof Pałka - inwentaryzacja (owady, płazy i gady) 3. dr inż. Szymon Cios inwentaryzacja (ptaki, płazy i gady) 4. dr inż. Adam Dmoch konsultacje ornitologiczne, wizje terenowe ws. pomiarów radarowych 5. dr inż. Marek Ksepko nadzór metodyczny, inwentaryzacja (biotopy), redakcja raportu 6. mgr inż. Krzysztof Gajko inwentaryzacja (biotopy), analizy statystyczne, pomiary radarowe ptaków 7. mgr inż. Jacek Ksepko inwentaryzacja (biotopy), kartografia numeryczna 8. mgr inż. Rafał Karczmarewicz - inwentaryzacja (nietoperze) 9. mgr inż. Tomasz Prasnowski - inwentaryzacja (nietoperze), pomiary radarowe ptaków 10. mgr inż. Grzegorz Pul inwentaryzacja (ichtiofauna) 11. mgr Sylwia Gadomska inwentaryzacja (herpetofauna) 12. Rafał Siuchno - inwentaryzacja (ptaki, nietoperze) 13. Marek Wołkowycki inwentaryzacja (grzyby, rośliny chronione, wybrane siedliska przyrodnicze)

4 SPIS TREŚCI SPIS TREŚCI 1 Metodyka inwentaryzacji przyrodniczej Metodyka inwentaryzacji siedlisk przyrodniczych oraz stanowisk cennych gatunków roślin i grzybów Metodyka inwentaryzacji owadów Metodyka inwentaryzacji ryb Metodyka inwentaryzacji płazów Metodyka inwentaryzacji gadów Metodyka inwentaryzacji ptaków Metodyka inwentaryzacji nietoperzy Metodyka inwentaryzacji ssaków Wyniki inwentaryzacji siedlisk przyrodniczych Charakterystyka siedlisk przyrodniczych z Załącznika I Dyrektywy Siedliskowej Twardowodne oligo- i mezotroficzne zbiorniki wodne z podwodnymi łąkami ramienic Charetea Starorzecza i inne naturalne, eutroficzne zbiorniki wodne Naturalne, dystroficzne zbiorniki wodne * - Ciepłolubne, śródlądowe murawy napiaskowe (Koelerion glaucae) * - Bogate florystycznie górskie i niżowe murawy bliźniczkowe (Nardion - płaty bogate florystycznie) Zmiennowilgotne łąki trzęślicowe Ziołorośla górskie (Adenostylion alliariae) i ziołorośla nadrzeczne (Convolvuletalia sepium) Niżowe i górskie łąki użytkowane ekstensywnie Torfowiska przejściowe i trzęsawiska (przeważnie z roślinnością z Scheuchzerio-Caricetea) Torfowiska nakredowe (Cladietum marisci, Caricetum buxbaumii, Schoenetum nigricantis) Górskie i nizinne torfowiska zasadowe o charakterze młak, turzycowisk i mechowisk Grąd środkowoeuropejski i subkontynentalny (Galio-Carpinetum, Tilio-Carpinetum) E0* - Lasy łęgowe i nadrzeczne zarośla wierzbowe F0 - Łęgowe lasy dębowo-wiązowo-jesionowe (Ficario-Ulmetum) I0*- Ciepłolubne dąbrowy (Quercetalia pubescenti-petraeae) Podsumowanie inwentaryzacji siedlisk przyrodniczych Wyniki inwentaryzacji stanowisk roślin naczyniowych Wyniki inwentaryzacji stanowisk grzybów i porostów (grzybów zlichenizowanych) Wyniki inwentaryzacji ryb Potencjalny skład ichtiofauny Ocena składu ichtiofauny na obszarze planowanej inwestycji Cenne gatunki ichtiofauny na obszarze planowanej inwestycji Istniejące i potencjalne zagrożenia dla cennych gatunków ryb Istniejące i potencjalne zagrożenia oraz możliwe skutki realizacji inwestycji dla ryb Wyniki inwentaryzacji płazów Charakterystyka miejsc odłowu płazów Charakterystyka transektów, na których prowadzono nocne kontrole płazów Przegląd gatunków płazów Wyniki inwentaryzacji gadów Charakterystyka miejsc poszukiwań (odłowów) gadów Przegląd gatunków gadów Podsumowanie inwentaryzacji herpetofauny Wyniki inwentaryzacji ornitofauny Oszacowanie liczebności gatunków z Załącznika I (Dyrektywa Rady 79/409/EWG) Podsumowanie inwentaryzacji ornitofauny Wyniki inwentaryzacji chiropterofauny Charakterystyka gatunków nietoperzy zarejestrowanych podczas badań nasłuchowych Poszukiwania kolonii letnich oraz kontrola potencjalnych zimowisk Podsumowanie inwentaryzacji chiropterofauny Wyniki inwentaryzacji teriofauny Charakterystyka i opis miejsc występowania ssaków ziemno-wodnych w obszarze opracowania Obserwacje bezpośrednie Obserwacje na transektach badawczych Podsumowanie inwentaryzacji teriofauny Waloryzacja wyników inwentaryzacji przyrodniczej w kontekście oceny potencjału przyrodniczego badanego obszaru Waloryzacja siedlisk przyrodniczych Waloryzacja stanowisk roślin naczyniowych, porostów i grzybów Strona 4 z 128

5 SPIS TREŚCI 3.3 Waloryzacja entomofauny Waloryzacja obszarów cennych przyrodniczo i innych form ochrony przyrody Waloryzacja herpetofauny Waloryzacja ornitofauny Waloryzacja chiropterofauny Waloryzacja teriofauny Łączna waloryzacja obszaru. Podsumowanie Załącznik 1. Zestaw map z wynikami inwentaryzacji terenowej Załącznik 2. Zestaw warstw GIS Strona 5 z 128

6 SPIS TREŚCI SPIS RYCIN, FOTOGRAFII I TABEL Fotografia 1. Czerpak herpetologiczny, przy użyciu którego odławiano płazy 9 Rycina 1. Mapa obszaru badań z zaznaczonymi miejscami odłowu płazów 9 Tabela 1. Lokalizacja i terminy pomiarów lotów ptaków radarem ornitologicznym 3BRS 11 Rycina 2. Rozmieszczenie stałych punktów pomiarowych, na których rejestrowano aktywność nietoperzy 12 Rycina 3. Rozmieszczenie transektów obserwacyjnych teriofauny oraz obszarów badawczych bobra Castor fiber 14 Tabela 2. Powierzchnia siedlisk przyrodniczych znajdujących się na terenie Rejonu Kulik K Tabela 3. Powierzchnia siedlisk przyrodniczych znajdujących się na terenie Rejonu Cyców K Tabela 4. Powierzchnia siedlisk przyrodniczych znajdujących się na terenie Rejonu Syczyn K-8 16 Tabela 5. Powierzchnia siedlisk przyrodniczych znajdujących się na terenie Rejonu Kopina K-9 16 Tabela 6. Udział siedlisk przyrodniczych w zależności od priorytetowości i stanu zachowania na terenie Rejonu Kulik K Tabela 7. Udział siedlisk przyrodniczych w zależności od priorytetowości i stanu zachowania na terenie Rejonu Cyców K Tabela 8. Udział siedlisk przyrodniczych w zależności od priorytetowości i stanu zachowania na terenie Rejonu Syczyn K-8 25 Tabela 9. Udział siedlisk przyrodniczych w zależności od priorytetowości i stanu zachowania na terenie Rejonu Kopina K-9 25 Tabela 10. Liczba płatów gatunków roślin podlegających ochronie ścisłej w poszczególnych rejonach górniczych 26 Tabela 11. Grzyby - gatunki chronione i rzadkie (cenne) stwierdzone podczas inwentaryzacji 27 Tabela 12. Wykaz gatunków grzybów stwierdzonych podczas inwentaryzacji 28 Tabela 13. Porosty - gatunki chronione i rzadkie stwierdzone podczas inwentaryzacji 30 Tabela 14. Wykaz gatunków porostów stwierdzonych podczas inwentaryzacji 31 Tabela 15. Charakterystyka największych jezior na obszarze planowanej inwestycji 36 Tabela 16. Gatunki ryb stwierdzone na terenie sąsiadującym z obszarem planowanej inwestycji 37 Tabela 17. Gatunki ryb występujące w jeziorach Sumin, Rotcze, Syczyńskie, Uściwierzek 38 Tabela 18. Gatunki ryb występujące w rzekach: Świnka, Mogielnica, Piwonia Dolna 39 Tabela 19. Charakterystyka stanowisk strzebli błotnej na obszarze planowanej inwestycji oraz w jej najbliższym sąsiedztwie 40 Tabela 20. Zestawienie zagrożeń istniejących i potencjalnych dla strzebli błotnej, różanki i piskorza na obszarze planow. inwestycji 43 Tabela 21. Istniejące zagrożenia dla populacji strzebli błotnej na stwierdzonych stanowiskach 43 Tabela 22. Podział obszarów koncesyjnych na stanowiska odłowu płazów 45 Tabele 23-80, Fotografie Charakterystyka stanowisk kontroli płazów Tabela 81. Charakterystyka transektów kontroli płazów 76 Tabela 82. Zestawienie gatunków płazów stwierdzonych na badanym terenie 76 Tabela 83. Zestawienie gatunków płazów odnotowanych na każdym ze stanowisk 76 Tabela 84. Zestawienie gatunków płazów odnotowanych na transektach 80 Tabele 85-88, Fotografie Charakterystyka stanowisk kontroli gadów Tabela 89. Zestawienie gatunków gadów stwierdzonych na całym badanym terenie 83 Tabela 90. Zestawienie gatunków gadów odnotowanych na stanowiskach poszukiwań szczegółowych 83 Fotografia 64. Stanowisko kumaka nizinnego rejon K-9 84 Fotografia 65. Tropy żółwia błotnego Emys orbicularis w rejonie K Tabela 91. Lista gatunków ptaków stwierdzonych na powierzchniach K4-5, K 6-7, K-8, K-9 w latach Tabela 92. Zestawienie kontroli chiropterofauny na punktach nasłuchowych 94 Rycina 4. Mapa poszukiwań kolonii letnich oraz potencjalnych zimowisk 99 Tabela 93. Wyniki poszukiwań kolonii letnich oraz potencjalnych zimowisk 99 Fotografie Nietoperze w miejscach zimowania Tabela 94. Średnie indeksy aktywności wszystkich nietoperzy w rejonach górniczych 102 Tabela 95. Średnie indeksy aktywności nietoperzy z danej grupy gatunkowej w rejonach górniczych 103 Tabela 96. Średnie indeksy aktywności gatunków nietoperzy w rejonach górniczych 103 Tabela 97. Wyniki obserwacji na transektach badawczych 108 Tabela 98. Gatunki ssaków stwierdzone w poszczególnych obszarach 110 Tabela 99. Gatunki ssaków stwierdzone w zasięgu opracowania 112 Rycina 5. Waloryzacja siedlisk przyrodniczych rozkład przestrzenny wskaźnika oceny [KJWS] 117 Rycina 6. Waloryzacja stanowisk roślin, porostów i grzybów rozkład przestrzenny wskaźnika oceny [WPRNPG] 118 Tabela 100. Tabela waloryzacji biotopów pod kątem występowania herpetofauny 119 Rycina 7. Waloryzacja herpetofauny rozkład przestrzenny wskaźnika oceny [KJWH] 120 Rycina 8. Waloryzacja ornitofauny rozkład przestrzenny wskaźnika oceny [KJWPH] 122 Tabela 101. Tabela waloryzacyjna biotopów pod kątem występowania chiropterofauny 122 Rycina 9. Waloryzacja chiropterofauny rozkład przestrzenny wskaźnika oceny [KJWCH] 124 Tabela 102. Tabela waloryzacyjna biotopów pod kątem występowania teriofauny 125 Rycina 10. Waloryzacja teriofauny rozkład przestrzenny wskaźnika oceny [KJWT] 125 Rycina 11. Waloryzacja całego obszaru statystyki pól podstawowych 126 Rycina 12. Waloryzacja całego obszaru mapa rozkładu ocen 127 Str. Strona 6 z 128

7 Metodyka inwentaryzacji przyrodniczej 1 Metodyka inwentaryzacji przyrodniczej 1.1 Metodyka inwentaryzacji siedlisk przyrodniczych oraz stanowisk cennych gatunków roślin i grzybów. Prace terenowe w zakresie inwentaryzacji siedlisk przyrodniczych, stanowisk gatunków roślin i grzybów zostały przeprowadzone na całym obszarze pól górniczych w okresie od czerwca do końca września 2014 r. i na przełomie października i listopada 2014 r. w przypadku inwentaryzacji stanowisk występowania chronionych gatunków grzybów. Podczas inwentaryzacji zastosowano metodą marszrutową. Prace terenowe polegały na zlokalizowaniu w terenie stanowisk gatunków roślin, grzybów i siedlisk przyrodniczych, ich zwięzłej charakterystyce oraz na wyznaczeniu granic płatów. Dokładna delimitacja granic siedlisk i stanowisk roślin chronionych została wykonana w oparciu o klasyfikację obiektową OBIA, ortofotomapy oraz dane ze skanowania laserowego. Współrzędne geograficzne stanowisk gatunków roślin i siedlisk przyrodniczych stwierdzonych w terenie były rejestrowane przy pomocy odbiorników GPS. W charakterystyce warunków występowania gatunków roślin oraz siedlisk przyrodniczych szczególną uwagę zwrócono na te ich cechy, które mogłyby ulec zmianie w wyniku realizacji projektowanej inwestycji. Inwentaryzacja siedlisk przyrodniczych oraz stanowisk gatunków roślin i grzybów prowadzona była ze szczególnym uwzględnieniem specjalistycznych list i wykazów: gatunków grzybów chronionych zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 9 października 2014 r. w sprawie ochrony gatunkowej grzybów (Dz.U poz. 1408), gatunków roślin chronionych zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 9 października 2014 r. w sprawie ochrony gatunkowej roślin (Dz.U poz. 1409), siedlisk przyrodniczych wymienionych w załączniku I Dyrektywy Siedliskowej w sprawie typów siedlisk przyrodniczych ważnych dla Wspólnoty, których ochrona wymaga wyznaczenia specjalnych obszarów ochrony (92/43/EWG), gatunków roślin z załącznika II Dyrektywy Siedliskowej - gatunki roślin ważne dla Wspólnoty, których ochrona wymaga wyznaczenia specjalnych obszarów ochrony (92/43/EWG), gatunków wymienionych w załączniku IV Dyrektywy Siedliskowej - gatunki roślin ważne dla Wspólnoty, które wymagają ścisłej ochrony (92/43/EWG), gatunków i siedlisk wymienionych w załącznikach 1 i 3 do Rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 13 kwietnia 2010 r. w sprawie siedlisk przyrodniczych oraz gatunków będących przedmiotem zainteresowania Wspólnoty, a także kryteriów wyboru obszarów kwalifikujących się do uznania lub wyznaczenia jako obszary Natura Podczas badań terenowych szczególną uwagę zwracano na wybrane biotopy, jako potencjalne siedliska gatunków i ich miejsca występowania. Należały do nich: lasy i uprawy leśne, zadrzewienia śródpolne i przydrożne, grunty orne uprawiane oraz odłogowane, trwałe użytki zielone, użytkowane oraz porzucone, zadrzewienia wzdłuż cieków i oczek wodnych. 1.2 Metodyka inwentaryzacji owadów. Inwentaryzację motyli i ważek przeprowadzono w okresie od końca maja do końca sierpnia 2014 r. metodą obserwacji postaci dorosłych (imago). Na podstawie map topograficznych w skali 1: i ortofotomap wstępnie wyznaczono potencjalne miejsca występowania gatunków chronionych w terenie. Przy wyborze kierowano się obecnością typowych dla tych gatunków siedlisk oraz występowaniem roślin pokarmowych gąsienic motyli (tzw. rośliny żywicielskie). W odpowiednim okresie, zgodnym z fenologią pojawu postaci dorosłych, przeprowadzono obserwacje w potencjalnych miejscach występowania gatunków chronionych. Stwierdzone stanowiska zaznaczono punktowo na mapach w skali 1: Strona 7 z 128

8 Metodyka inwentaryzacji przyrodniczej Dla określenia ich względnej liczebności przyjęto następującą skalę oceny: 1. do 5 osobników na stanowisku gatunek występował pojedynczo; 2. od 5 do 10 osobników - nielicznie; 3. powyżej 10 osobników licznie. Celem przeprowadzonej inwentaryzacji było wyznaczenie obszarów o najwyższych walorach przyrodniczych oraz ocena ich znaczenia dla zachowania populacji chronionych gatunków ważek i motyli dziennych w skali lokalnej oraz regionalnej. 1.3 Metodyka inwentaryzacji ryb. Ze względu na istniejącą obecnie, dobrze udokumentowaną wiedzę na temat populacji ryb w badanym obszarze oraz stałą kontrolę nad tym zasobem (odłowy rybackie i wędkarskie) analiza występowania gatunków ichtiofauny na obszarze planowanej inwestycji została przeprowadzona głównie na podstawie danych literaturowych, a zwłaszcza dokumentacji PZO dla obszaru Natura 2000 Dobromyśl (PLH060033) oraz w oparciu o lustracje terenowe cieków i zbiorników pod kątem występowania gatunków cennych. Uwzględniono w niej również dane zebrane w trakcie tworzenia raportów OOŚ dla innych inwestycji położonych w zasięgu pól górniczych. Uzupełnieniem tych badań było przeprowadzenie wywiadu środowiskowego wśród miejscowych wędkarzy, rybaków i właścicieli (dzierżawców/zarządców) zbiorników oraz studia dostępnych operatów rybackich. W odniesieniu do gatunków cennych i chronionych ryb, kierując się zasadą przezorności, już na wstępie prac przyjęto założenie, że na tym etapie procesu inwestycyjnego największe znaczenie ma informacja o możliwości ich wystąpienia w konkretnych lokalizacjach. Dla procesu OOŚ ważniejszą jest znajomość miejsc (cieków, zbiorników) w których w przeszłości stwierdzono obecność gatunku cennego. Uznano też, że dopiero na etapie planowania budowy, gdy dokładniej będzie znana projektowana lokalizacja elementów infrastruktury inwestycji, można będzie określić miejsca w których należy dokonać odłowów kontrolnych, potwierdzających obecność gatunków szczególnego zainteresowania w obszarze tj. strzebli błotnej i różanki. Na początku okresu mierzalnych oddziaływań inwestycji (zmiany morfologii terenu modyfikujące obieg wód), będzie można określić miejsca w których należy dokonywać okresowych odłowów kontrolnych w ramach monitoringu oddziaływań planowanej inwestycji. W związku z powyższym, na tym etapie procedowania, zrezygnowano z odłowów kontrolnych. 1.4 Metodyka inwentaryzacji płazów. Prace inwentaryzacyjne batrachofauny rozpoczęto od analiz kartograficznych badanego terenu w celu jego wstępnego rozpoznania oraz wyznaczenia potencjalnych miejsc rozrodu i tras migracji płazów. Następnie prowadzono obserwacje terenowe podczas okresów godowych z uwzględnieniem, iż u różnych gatunków przypadają one w różnych porach wiosny i w niektórych przypadkach przeciągają się nawet do lata (Klimaszewski 2013). W przypadku płazów bezogonowych prowadzono nasłuchy i poszukiwania osobników. Wizja lokalna w tym celu trwała 4 dni i odbyła się w terminie: r. Ze względu na duże podobieństwo morfologiczne pomiędzy trzema formami żab zielonych oraz trudności w ich oznaczaniu, w którym to całkowitą pewność dają wyłącznie badania DNA, zostały one ujęte we wspólnej grupie żab zielonych (Pelophylax esculentus complex) (Berger 1987; Berger i Czarniewska 2002). Kontrole dzienne Kontrole dzienne trwały 4 dni i odbywały się w godzinach w ciepłe, bezchmurne oraz bezwietrzne dni, kiedy płazy żerowały najintensywniej. Podczas badań zastosowano następujące metody: penetrację obrzeży zbiorników wodnych/mokradeł, odławianie płazów znajdujących się w wodzie przy użyciu czerpaka herpetologicznego (Berger 2000), poszukiwanie w zbiornikach wodnych płazów w różnym stadium rozwojowym (skrzek/pojedyncze jaja przyczepione do roślin wodnych, larwy, osobniki juwenilne oraz dorosłe), prowadzenie nasłuchów odgłosów godowych samców płazów bezogonowych, Strona 8 z 128

9 Metodyka inwentaryzacji przyrodniczej wywiad ustny z mieszkańcami spotkanymi w terenie, notowanie wszystkich osobników napotkanych na drodze do zbiornika przy użyciu urządzenia nawigacyjnego GPS GARMIN ETrex 20 Worldwide. Znalezione płazy oznaczano do gatunku na podstawie kluczy terenowych, których spis podano w dziale bibliograficznym (Berger 2008; Juszczyk 1987; Klimaszewski 2013). Fotografia 1. Czerpak herpetologiczny, przy użyciu którego odławiano płazy Rycina 1. Mapa obszaru badań z zaznaczonymi miejscami odłowu płazów Strona 9 z 128

10 Metodyka inwentaryzacji przyrodniczej Kontrole nocne Oprócz inwentaryzacji zbiorników wodnych pod kątem występowania batrachofauny przeprowadzono również 2 nocne kontrole na transektach. Miały one miejsce oraz r. w godzinach :00. Najpierw dokonano analiz kartograficznych w celu wyznaczenia najbardziej prawdopodobnych tras migracji płazów pomiędzy zbiornikami, a następnie wyznaczono 18 transektów biegnących drogami różnego typu. Ich długość była zmienna i wahała się w granicach m. Każdy z odcinków pokonywano pieszo, oświetlając drogę światłem latarki. Znalezione płazy oznaczono do gatunku na podstawie kluczy terenowych. 1.5 Metodyka inwentaryzacji gadów. Obserwacje terenowe, podobnie jak w przypadku płazów, prowadzono w czasie okresów godowych z uwzględnieniem, iż u różnych gatunków przypadają one w różnych porach wiosny i w niektórych przypadkach przeciągają się aż do lata. W przypadku żółwia błotnego prowadzono obserwacje bezpośrednie, polegające na śledzeniu powierzchni wody i strefy brzegowej z różnych punktów obserwacyjnych, rozmieszczonych wokół miejsc potencjalnego występowania. Rejestrowano również wszystkie gady stwierdzone podczas innych, lustracji terenowych i kontroli zwłaszcza ornitologicznych i fitosocjologicznych. Zasadnicza inwentaryzacja była prowadzona w okresie r. na całym obszarze pól górniczych. W okresie tym, do końca czerwca, przeprowadzono kontrole potencjalnych miejsca występowania żółwi błotnych. Wyszukiwano osobniki wygrzewające się na brzegach lub kępach roślinności w niewielkich zbiornikach wodnych oraz notowano charakterystyczne tropy pozostawiane przez żółwie na lądzie. Dodatkowe, uzupełniające kontrole obecności gadów przeprowadzono w godzinach dziennych w okresie r. Poszukiwano wówczas osobników żółwia błotnego podążających do zbiorników wodnych w których odławiano płazy (kontrolę wykonywał ten sam zespół terenowy) oraz przy ich brzegach. Gady nie są łatwą do inwentaryzacji grupą zwierząt ze względu na to, że: ich populacje są z reguły nieliczne, osobniki prowadzą raczej skryty tryb życia, nie gromadzą się masowo w czasie godów, nie wydają odgłosów godowych, nie ma możliwości obserwacji jaj, ponieważ ich inkubacja odbywa się pod ziemią lub w ciele samicy u gatunków jajożyworodnych. Biorąc pod uwagę powyższe czynniki, za główną metodę przyjęto obserwację bezpośrednią osobników dorosłych oraz młodocianych. Podczas badań posiłkowano się również wywiadem ustnym oraz przeszukiwaniem terenu w celu znalezienia wylinek węży. Wylinki jaszczurek schodzą niewielkimi płatami, więc trudno je zauważyć w terenie (Klimaszewski 2013). 1.6 Metodyka inwentaryzacji ptaków. Inwentaryzację ornitologiczną przeprowadzono w okresie od 1 kwietnia 2014 r. do 11 marca 2015 r. Obserwacje nanoszono na mapy terenowe lub zapisywano jako współrzędne punktów obserwacji za pomocą urządzeń GPS, posługując się skrótami z listy nazw gatunkowych ptaków stosowaną w Monitoringu Pospolitych Ptaków Lęgowych Polski rozszerzoną o gatunki na niej nieobecne (załącznik, Jakubiec 2003). Prace terenowe polegały na liczeniu widzianych, słyszanych lub śladów obecności (pióra, wypluwki, gniazda) wszystkich gatunków ptaków. Każda obserwacja została sklasyfikowana do gatunku. Notowano liczbę osobników, płeć i wiek ptaków, obecność gniazd, a także zachowania ptaków - śpiew, głosy godowe, polowanie, czatowanie, itp. Zachowania osobnicze są istotnym wskaźnikiem dla ustalenia lęgowości poszczególnych gatunków. Do obserwacji używano sprzętu optycznego - lornetek 10x50 (różnych producentów) i lunet: Kowa TSN 821B oraz Ecotone. Dodatkowo, w okresie wiosennym i jesiennym, przeprowadzono obserwacje lotów migracyjnych przy pomocy radaru ornitologicznego 3BRS. Dane te pozwoliły na wykreślenie map gęstości lotów ptaków oraz Strona 10 z 128

11 Metodyka inwentaryzacji przyrodniczej preferowanych wysokości lotów migracyjnych, co ma duże znaczenie w ocenie potencjalnych oddziaływań planowanej inwestycji na tą grupę zwierząt. Inwentaryzacje terenowe przeprowadzono w okresie lęgowym ptaków oraz w okresach wędrówek i zimowym w następujących terminach: - sezon 2014: , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , - sezon 2015: , , , , , , , , , , , , Kontrole klasyczne prowadzono głównie w okresie najwyższej aktywności głosowej większości gatunków od godzin porannych do godziny 10. W przypadku wykrycia stanowisk derkacza i niektórych gatunków chruścieli prowadzono kontrole w godzinach wieczornych i nocnych od do Kontrole terenowe na jeziorach Uściwierzek, Rotcze i Sumin w obszarze Natura 2000 Jeziora Uściwierskie PLH i Polesie PLB przeprowadzono w miesiącu czerwcu w terminie r. Każdy zbiornik kontrolowano dwukrotnie (pierwsza kontrola w godzinach od świtu do 09.30, druga kontrola wieczorna od do 22.00) notując wszystkie osobniki wykazujące zachowania terytorialne (śpiew, toki) oraz gniazdujące. Stwierdzone gatunki zaznaczono na warstwach GIS przy pomocy GPS i ortofotomap. Wszystkie obserwacje klasyczne prowadzono podczas sprzyjających warunków atmosferycznych w dni bez opadów i dobrej widoczności. Obserwacje radarowe prowadzono przy wszystkich warunkach pogodowych w celu określenia wpływu temperatury powietrza, opadów oraz siły i kierunku wiatru na intensywność przelotów ptaków. Wykonano je w następujących lokalizacjach (wsp. LAT/LON) i terminach: Tabela 1. Lokalizacja i terminy pomiarów lotów ptaków radarem ornitologicznym 3BRS. PP PUNKT Wsp. LAT Wsp. LON DATA ROZPOCZĘCIA GODZ. ROZP. DATA ZAKOŃCZENIA GODZ. ZAK. PP1 CYC01 51,322 23, : :30 PP2 CYC02 51,246 23, : :00 PP2 CYC02 51,246 23, : :40 PP1 CYC03 51,327 23, : :00 PP2 CYC02 51,246 23, : :30 PP1 CYC03 51,327 23, : :00 PP1 CYC03 51,327 23, : :30 PP2 CYC02 51,246 23, : :30 PP1 CYC03 51,327 23, : :00 PP2 CYC02 51,246 23, : :40 PP1 CYC03 51,327 23, : :15 PP2 CYC02 51,246 23, : :00 PP nazwa powierzchni próbnej w konkretnej sesji terenowej. 1.7 Metodyka inwentaryzacji nietoperzy. Metoda badań została zaprojektowana w oparciu o zalecenia Porozumienia o Ochronie Populacji Nietoperzy Europejskich EUROBATS, którego Polska jest sygnatariuszem (Dziennik Ustaw z 1999 r. Nr 96 poz. 1112), celem zbadania składu gatunkowego, aktywności oraz wyznaczenia cennych siedlisk chiropterofauny na obszarach górniczych. Strona 11 z 128

12 Metodyka inwentaryzacji przyrodniczej Badania chiropterologiczne zostały wykonane w miesiącach od maja do września 2014 r. Okres ten jest związany z normalną aktywnością nietoperzy (żerowanie, odpoczynek, rozród oraz migracje nietoperzy do/z miejsc zimowania). Ponadto wykonano kontrole potencjalnych miejsc rozrodu oraz zimowania. Badania nasłuchowe Inwentaryzację wykonano metodą zdalnego monitorowania aktywności nietoperzy przy pomocy nasłuchu i rejestracji emitowanych sygnałów akustycznych. Do rejestracji dźwięków został wykorzystany rejestrator AnaBat. W okresie maj wrzesień 2014 r. przeprowadzono 12 sesji nagraniowych. We wszystkich sesjach wykonano nasłuchy w godzinach wieczornego szczytu aktywności nietoperzy (początek: nie wcześniej niż o zachodzie słońca, koniec: nie później niż 5 godzin po zachodzie słońca). Nietoperze w tym czasie intensywnie latały i żerowały. Nagrania zostały wykonane na 37 stałych punktach pomiarowych potencjalnych miejscach żerowania, schronienia oraz wzmożonej aktywności nietoperzy (Ryc. 2). Czas nasłuchu na każdym punkcie wynosił 10 minut, po czym kontynuowano przejazd do kolejnego punktu pomiarowego. Kolejne sesje nagraniowe za każdym razem rozpoczynano od innych punktów. Rycina 2. Rozmieszczenie stałych punktów pomiarowych, na których rejestrowano aktywność nietoperzy Sekwencje echolokacyjne zostały zaklasyfikowane do gatunku lub grupy gatunkowej. W przypadkach, gdy nie było to możliwe, sekwencje oznaczano jako nietoperz nieoznaczony. W oparciu o zarejestrowane odgłosy echolokacyjne określono obecność i aktywność poszczególnych gatunków. Na tej podstawie wyliczono indeksy aktywności chiropterofauny wyrażone w liczbie przelatujących nietoperzy w ciągu 1 godziny nasłuchu. Poszukiwania kolonii letnich Strona 12 z 128

13 Metodyka inwentaryzacji przyrodniczej W dniach czerwca oraz lipca 2014 roku przeprowadzono kontrole kolonii letnich nietoperzy w obszarze planowanej inwestycji. Prace polegały na przeprowadzaniu wywiadu wśród mieszkańców oraz kontroli potencjalnych kryjówek letnich (za zgodą właścicieli). Kontrole odbyły się w 2 km buforze wokół obszaru planowanej inwestycji oraz w następujących miejscowościach w nim położonych: Aleksandrówka, Busówno, Cyców, Dobromyśl, Garbatówka, Abramówka, Kopina, Nadrybie Dwór, Olchowiec, Siedliszcze, Stręczyn Stary, Świerszczów, Wereszczyn, Wola Korybutowa, Zaróbka oraz przysiółki tych miejscowości. Podczas wywiadów oraz kontroli zwracano uwagę na potencjalne zimowiska nietoperzy. Dodatkowo, dwukrotnie przeprowadzono kontrole polegające na poszukiwaniu (obserwacji) nietoperzy rojących się przy kryjówkach dziennych, tzw. swarming. Kontrola potencjalnych zimowisk W dniach stycznia 2015 roku skontrolowano zimowiska nietoperzy w obszarze planowanej inwestycji. Prace polegały na przeprowadzaniu wywiadu z okolicznymi mieszkańcami oraz kontroli potencjalnych miejsc hibernacji nietoperzy (za zgodą właścicieli). Kontrole przeprowadzono w 2 km buforze wokół obszaru planowanej inwestycji oraz w następujących miejscowościach w nim położonych: Aleksandrówka, Busówno, Cyców, Dobromyśl, Garbatówka, Abramówka, Kopina, Nadrybie Dwór, Olchowiec, Siedliszcze, Stręczyn Stary, Świerszczów, Wereszczyn, Wola Korybutowa, Zaróbka oraz przysiółki tych miejscowości. 1.8 Metodyka inwentaryzacji ssaków. Inwentaryzację teriofauny wykonano w okresie od czerwca 2014 r. do przełomu stycznia i lutego 2015 r. Celem badań było określenie miejsc pobytu, rozrodu i żerowania oraz tras migracyjnych ssaków. Etap prac kameralnych objął następujące czynności: analiza danych literaturowych pod kątem ustalenia lokalizacji dawnych ostoi i stanowisk ssaków, analiza materiałów kartograficznych, tj. ortofotomap, map topograficznych, modelu terenu (DTM, skanowanie laserowe) i wektorowych warstw tematycznych (np. korytarzy ekologicznych, lasów, wód) w celu wyznaczenia obszarów potencjalnie cennych dla bytowania teriofauny. W kolejnym etapie wykonano wstępną lustrację terenową połączoną z poszukiwaniem śladów aktywności zwierząt. Złożyły się na nią: obserwacje bezpośrednie zwierząt bytujących w obszarze w godzinach porannych i wczesnych godzinach wieczornych (żerowanie, spoczynek), rejestrowanie wszelkich tropów i śladów występowania ssaków. Podczas prac terenowych zrealizowano następujące zadania: lustracje terenowe w celu obserwacji osobników żywych, jak i padłych w wyniku kolizji drogowych, przegląd zbiorników i cieków wodnych pod kątem występowania bobra europejskiego Castor fiber, wydry Lutra lutra, norki amerykańskiej Neovison vison oraz piżmaka Ondatra zibethicus, weryfikacja lokalizacji i obserwacje na 17 transektach badawczych. Na ich odcinkach zostały wykonane tropienia zimowe, które stały się podstawą do określenia składu gatunkowego oraz liczebności ich populacji. Równolegle liczono tropy oraz wszelkie ślady obecności ssaków w obrębie zaplanowanych powierzchni badawczych, rozszerzenie zakresu prac (po lustracji terenowej) poprzez dodanie ośmiu transektów badawczych, na których również przeprowadzono liczenia zimowe, wywiad wśród lokalnej ludności. Strona 13 z 128

14 Rycina 3. Rozmieszczenie transektów obserwacyjnych teriofauny oraz obszarów badawczych bobra Castor fiber Wyniki inwentaryzacji siedlisk przyrodniczych Na obszarze objętym inwentaryzacją stwierdzono występowanie 15 siedlisk przyrodniczych wymienionych w Załączniku I Dyrektywy Siedliskowej (Dyrektywa Rady 92/43/EWG). Dla wszystkich zinwentaryzowanych płatów siedlisk przyrodniczych został w terenie określony stan zachowania, zgodnie z często stosowanymi oznaczeniami A, B, C, D, przy czym siedlisk w stanie D nie opisywano (nie spełniają kryteriów siedlisk przyrodniczych). Następnie dokonano przekodowania oznaczeń stanu siedlisk (i gatunków) na zgodne z Rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 17 lutego 2010 roku w sprawie sporządzania projektu planu zadań ochronnych dla obszaru Natura Ostatecznie stan zachowania siedlisk oceniono w skali trzystopniowej, z zastosowaniem następującego kodowania: FV (A) stan właściwy, bardzo dobry, siedlisko wzorcowo, typowo wykształcone, U1 (B) - stan niezadowalający, dobry, siedlisko mniej typowo wykształcone, o uproszczonym składzie florystycznym, jednak bez wyraźnych zniekształceń i zagrożeń, U2 (C) stan zły, siedlisko na krawędzi zaniku, zagrożone w ciągu najbliższych ok. 20 lat zanikiem (np. zarośnięciem), utratą specyfiki lub znacznym pogorszeniem się jego stanu. Lokalizację i zasięg płatów siedlisk w poszczególnych Rejonach Górniczych przedstawiono na załącznikach kartograficznych (1.2, 2.2, 3.2, 4.2). Powierzchnie płatów przedstawiono w poniższych tabelach (2-5). Strona 14 z 128

15 Tabela 2. Powierzchnia siedlisk przyrodniczych znajdujących się na terenie Rejonu Kulik K-4-5. Kod siedliska * 6230* Nazwa siedliska twardowodne oligo- i mezotroficzne zbiorniki wodne z podwodnymi łąkami ramienic Charetea (jeziora ramienicowe) starorzecza i naturalne eutroficzne zbiorniki wodne ze zbiorowiskami z Nympheion, Potamion ciepłolubne, śródlądowe murawy napiaskowe (Koelerion glaucae) górskie i niżowe murawy bliźniczkowe (Nardion płaty bogate florystycznie) 6410 zmiennowilgotne łąki trzęślicowe (Molinion) ziołorośla górskie (Adenostylion alliariae) i ziołorośla nadrzeczne (Convolvuletalia sepium) niżowe i górskie świeże łąki użytkowane ekstensywnie (Arrhenatherion elatioris) Stan zachowania Powierzchnia [ha] Udział [%] Udział w powierzchni rejonu [%] U % 0.01% U % 0.01% U % 0.07% U % 0.04% U % 0.00% U % 0.18% U % 0.16% U % 0.00% U % 2.44% U % 3.13% E0* torfowiska przejściowe i trzęsawiska (przeważnie z roślinnością z Scheuchzerio-Caricetea) grąd środkowoeuropejski i subkontynentalny (Galio-Carpinetum, Tilio-Carpinetum) łęgi wierzbowe, topolowe, olszowe i jesionowe (Salicetum albo-fragilis, Populetum albae, Alnenion glutinoso-incanae, olsy źródliskowe) U % 0.02% U % 0.09% U % 0.17% U % 0.03% U % 0.25% RAZEM % 6.61% Tabela 3. Powierzchnia siedlisk przyrodniczych znajdujących się na terenie Rejonu Cyców K-6-7. Kod siedliska Nazwa siedliska twardowodne oligo- i mezotroficzne zbiorniki wodne z podwodnymi łąkami ramienic Charetea (jeziora ramienicowe) starorzecza i naturalne eutroficzne zbiorniki wodne ze zbiorowiskami z Nympheion, Potamion Stan zachowania Powierzchnia [ha] Udział [%] Udział w powierzchni rejonu [%] FV % 0.02% U % 0.01% U % 0.002% U % 0.004% 3160 naturalne dystroficzne zbiorniki wodne FV % 0.004% 6410 zmiennowilgotne łąki trzęślicowe (Molinion) U % 1.20% U % 1.06% * 7230 niżowe i górskie świeże łąki użytkowane ekstensywnie (Arrhenatherion elatioris) torfowiska przejściowe i trzęsawiska (przeważnie z roślinnością z Scheuchzerio-Caricetea) torfowiska nakredowe (Cladietum marisci, Caricetum buxbaumii, Schoenetum nigricantis) górskie i nizinne torfowiska zasadowe o charakterze młak, turzycowisk i mechowisk U % 7.56% U % 0.49% FV % 0.22% U % 0.01% U % 0.10% U % 0.09% U % 0.01% Strona 15 z 128

16 Kod siedliska E0* 91I0* Nazwa siedliska grąd środkowoeuropejski i subkontynentalny (Galio-Carpinetum, Tilio-Carpinetum) łęgi wierzbowe, topolowe, olszowe i jesionowe (Salicetum albo-fragilis, Populetum albae, Alnenion glutinoso-incanae, olsy źródliskowe) dąbrowy ciepłolubne (Quercetalia pubescentipetraeae) Stan zachowania Powierzchnia [ha] Udział [%] Udział w powierzchni rejonu [%] U % 0.52% U % 7.74% U % 0.29% U % 0.08% RAZEM % 19.42% Tabela 4. Powierzchnia siedlisk przyrodniczych znajdujących się na terenie Rejonu Syczyn K-8. Kod siedliska Nazwa siedliska twardowodne oligo- i mezotroficzne zbiorniki wodne z podwodnymi łąkami ramienic Charetea (jeziora ramienicowe) starorzecza i naturalne eutroficzne zbiorniki wodne ze zbiorowiskami z Nympheion, Potamion Stan zachowania Powierzchnia [ha] Udział [%] Udział w powierzchni rejonu [%] U % 0.02% U % 0.12% 3160 naturalne dystroficzne zbiorniki wodne U % 0.00% 6410 zmiennowilgotne łąki trzęślicowe (Molinion) U % 0.74% U % 0.26% E0* 91F0* niżowe i górskie świeże łąki użytkowane ekstensywnie (Arrhenatherion elatioris) grąd środkowoeuropejski i subkontynentalny (Galio- Carpinetum, Tilio-Carpinetum) łęgi wierzbowe, topolowe, olszowe i jesionowe (Salicetum albo-fragilis, Populetum albae, Alnenion glutinoso-incanae, olsy źródliskowe) dąbrowy ciepłolubne (Quercetalia pubescentipetraeae) U % 2.09% U % 0.55% U % 0.31% U % 0.06% U % 0.60% U % 0.06% RAZEM % 4.82% Tabela 5. Powierzchnia siedlisk przyrodniczych znajdujących się na terenie Rejonu Kopina K-9. Kod siedliska * 6230* Nazwa siedliska twardowodne oligo- i mezotroficzne zbiorniki wodne z podwodnymi łąkami ramienic Charetea (jeziora ramienicowe) starorzecza i naturalne eutroficzne zbiorniki wodne ze zbiorowiskami z Nympheion, Potamion ciepłolubne, śródlądowe murawy napiaskowe (Koelerion glaucae) górskie i niżowe murawy bliźniczkowe (Nardion płaty bogate florystycznie) 6410 zmiennowilgotne łąki trzęślicowe (Molinion) ziołorośla górskie (Adenostylion alliariae) i ziołorośla nadrzeczne (Convolvuletalia sepium) niżowe i górskie świeże łąki użytkowane ekstensywnie (Arrhenatherion elatioris) Stan zachowania Powierzchnia [ha] Udział [%] Udział w powierzchni rejonu [%] FV % 0.15% FV % 0.02% U % 2.51% U % 0.01% U % 0.00% U % 0.23% U % 0.68% U % 0.00% U % 3.07% U % 1.49% Strona 16 z 128

17 Kod siedliska E0* Nazwa siedliska torfowiska przejściowe i trzęsawiska (przeważnie z roślinnością z Scheuchzerio-Caricetea) górskie i nizinne torfowiska zasadowe o charakterze młak, turzycowisk i mechowisk grąd środkowoeuropejski i subkontynentalny (Galio- Carpinetum, Tilio-Carpinetum) łęgi wierzbowe, topolowe, olszowe i jesionowe (Salicetum albo-fragilis, Populetum albae, Alnenion glutinoso-incanae, olsy źródliskowe) Stan zachowania Powierzchnia [ha] Udział [%] Udział w powierzchni rejonu [%] U % 0.18% U % 1.61% U % 0.08% U % 0.86% U % 0.82% U % 0.35% RAZEM % 12.05% 2.2 Charakterystyka siedlisk przyrodniczych z Załącznika I Dyrektywy Siedliskowej Twardowodne oligo- i mezotroficzne zbiorniki wodne z podwodnymi łąkami ramienic Charetea Siedlisko to obejmuje środowiska wodne: jeziora, stawy, zbiorniki poeksploatacyjne itp. o zmiennej głębokości (od kilku cm do kilkudziesięciu metrów). W przypadku inwentaryzowanego obszaru są to naturalne zbiorniki wodne i sztuczne zbiorniki doły potorfowe. Siedlisko występuje w krajobrazie, gdzie ilość wapnia w podłożu zlewni determinuje całą geochemię, gdyż jest on niezbędny dla prawidłowego rozwoju tych glonów. Z powodu wysokiego stężenia jonów wapnia wody tych zbiorników charakteryzują się podwyższoną twardością i odczynem - ph zawsze >7,0, a zazwyczaj pomiędzy 7,5 a 9,0. Poza wysokim zmineralizowaniem siedlisko to charakteryzuje się dobrym nasłonecznieniem i czystymi dobrze natlenionymi wodami, z reguły nie zanieczyszczonymi i o małej zawartości azotanów, a zwłaszcza fosforanów. Roślinność charakterystyczna dla siedliska jest pionierska, światłolubna. Ramienice (głównie Chara vulgaris) tworzą podwodne łąki lub kobierce roślin o niewielkiej wysokości. Łąki te są bardzo zwarte i jednogatunkowe lub o niewielkiej liczbie gatunków. Roślinność o liściach pływających i wynurzona jest słabiej wykształcona i występuje tylko fragmentarycznie lub wąskim pasem wzdłuż brzegów jeziora czy torfianki. Występują tu nymfeidy takie jak grzybienie białe Nymphaea alba i, rzadziej, grążel żółty Nuphar lutea. Stan zachowania siedlisk oceniono na bardzo dobry (FV) i dobry (U1). Największa powierzchnia siedliska 3140 występuje w rejonie Kopina K-9 (7,57 ha w stanie zachowania bardzo dobrym (FV)). W pozostałych rejonach siedlisko występuje w następujących wielkościach areałów: Kulik K-4-5 (0, 32 ha w stanie zachowania dobrym (U1)), Cyców K-6-7 (1,05 ha, w tym 0,65 ha w stanie zachowania bardzo dobrym (FV), reszta powierzchni w stanie zachowania dobrym (U1)) i Syczyn K-8 (1,07 ha w stanie zachowania dobrym (U1)) Starorzecza i inne naturalne, eutroficzne zbiorniki wodne Siedlisko wykształcone jest w postaci trzech dużych jezior: Ratcze, Sumin i Syczyńskie, jednego starorzecza w pobliżu rzeki Świnka oraz w postaci sześciu niewielkich zbiorników wodnych. Jeziora z tej grupy siedlisk charakteryzują się występowaniem zonalnej struktury roślinności z dobrze wykształconymi szuwarami. Mniejsze zbiorniki charakteryzują się natomiast szczątkowo wykształconą roślinnością bez charakterystycznej zonalnej struktury. Występują tu zbiorowiska lemneidów: Spirodeletum polyrhizae, Lemnetum minoris i szuwary: Phragmitetum australis, Typhetum latifoliae, Glycerietum maximae. Stan zachowania siedlisk oceniono na bardzo dobry (FV), dobry (U1) ze względu na uproszczoną strukturę i zły (U2) ze względu na zaśmiecenie. Największa powierzchnia siedliska 3150 występuje w rejonie Kopina K-9 (125,78 ha, w tym 1,04 ha w stanie zachowania bardzo dobrym (FV), reszta powierzchni w stanie zachowania dobrym (U1)). W pozostałych rejonach siedlisko występuje w następujących wielkościach areałów: Kulik K-4-5 (0,54 ha w stanie zachowania dobrym (U1)), Cyców K-6-7 (0,06 ha w stanie zachowania dobrym (U1) i 0,14 ha w stanie zachowania złym (U2)) oraz Syczyn K-8 (5,34 ha w stanie zachowania dobrym (U1)). Strona 17 z 128

18 Naturalne, dystroficzne zbiorniki wodne Siedlisko te reprezentowane jest przez Jezioro Biesiadki leżące na wschód od Cycowa Pierwszego i niewielki zbiornik wodny w Lesie Syczyńskim. Jeziora dystroficzne są to z reguły niewielkie zbiorniki wodne, charakteryzujące się małą zasobnością substancji pokarmowych, oraz dużą zawartością substancji humusowych w wodzie. Głównym źródłem kwasów humusowych w wodzie tych jezior są wody torfowiskowe dopływające z pła mszarnego. Zawieszone w wodzie jezior cząsteczki kwasów humusowych wychwytują z niej wapń oraz mineralne związki pokarmowe, a ich nadmiar nadaje jej kwaśny odczyn (ph poniżej 6,5) wiąże rozpuszczony tlen i bardzo wyraźnie ogranicza przenikanie światła, nadając jednocześnie brunatne zabarwienie. Duże i nierozpuszczalne cząstki kwasów humusowych opadają na dno tworząc bardzo charakterystyczne dla tego typu jezior organiczne osady, których miąższość często przekracza nawet kilka metrów. Jeziora te są ubogie w hydrofity, rośnie tu gównie rogatek sztywny Ceratophyllum demersum. Występują tu nymfeidy: grążel żółty Nuphar luteum i grzybienie białe Nymphaea alba oraz rdestnica pływająca Potamogeton natans. Jezioro otacza pło mszarne, na brzegu którego rozwijają się szczątkowo szuwary trzcinowy (Phragmitetum australis) i pałkowy (Typhetum latifoliae). Stan zachowania siedlisk oceniono na bardzo dobry (FV) w Rejonie Cyców K-6-7 i dobry (U1) w Rejonie Syczyn K-8. Powierzchnia siedliska zajmuje odpowiednio 0,16 i 0,13 ha * - Ciepłolubne, śródlądowe murawy napiaskowe (Koelerion glaucae) Płaty ciepłolubnych muraw napiaskowych odnaleziono w okolicach Dobromyśla, Aleksandrówki, Wólki Cycowskiej, Garbatówki i Wólki Nadrybskiej. Rozwijają się na siedliskach wtórnych na ugorach. W podłożu zaznacza się znaczny udział węglanu wapnia. Występują na ubogich i luźnych glebach typu pararędziny właściwe, wytworzonych z piasków zwałowych z niskim poziomem wody gruntowej. Ciepłolubne murawy napiaskowe mają postać niskich, luźnych, barwnych i stosunkowo bogatych florystycznie muraw o wyraźnie kępiastej strukturze. Dominujące gatunki traw o budowie kseromorficznej kształtują charakterystyczną strukturę tych muraw. Zwarcie ciepłolubnych muraw napiaskowych jest zmienne, zależne od zbiorowiska i stadium sukcesji. Ciepłolubne murawy napiaskowe nie osiągają pełnego zwarcia i zwykle między kępami panujących traw widnieją fragmenty nagiej gleby, na której rozwijają się wiosną drobne rośliny jednoroczne (terofity) oraz warstwa mchów i porostów. Główne gatunki budujące zidentyfikowane murawy to: kostrzewa piaskowa Festuca psammophila, bylica polna Artemisia campestris, kocanki piaskowe Helichrysum arenarium, szczotlicha sina Corynephorus canescens, rozchodnik wielki Sedum telephium, jastrzębiec kosmaczek Hieracium pilosella, rozchodnik sześciorzędowy Sedum sexangulare, tomka wonna Anthoxanthum odoratum i inne. Stan zachowania siedlisk oceniono na dobry (U1) lub zły (U2) ze względu na uproszczony skład gatunkowy oraz zarastanie przez krzewy. Płaty tego siedliska występują w rejonach: Kulik K-4-5 (5,17 ha, w tym 3,44 ha w stanie zachowania dobrym (U1) i 1,73 ha w stanie zachowania złym (U2)) i Kopina K-9 (0,69 ha w stanie zachowania złym (U2)) * - Bogate florystycznie górskie i niżowe murawy bliźniczkowe (Nardion - płaty bogate florystycznie) Siedlisko występuje w podtypie Niżowe murawy bliźniczkowe. Murawy te występują w postaci niewielkich płatów rozproszonych na brzegach lasu lub w sąsiedztwie ubogich łąk lub pastwisk. Rozwijają się na siedliskach jałowych i silnie zakwaszonych na glebach mineralnych (piaski luźne), z cienką warstwą butwiny lub kwaśnej próchnicy. Murawa bliźniczkowa to niska, zwarta murawa o jednowarstwowej runi, o zabarwieniu płowobrązowym lub żółtozielonym od panującego gatunku - bliźniczki psiej trawki Nardus stricta. Skład gatunkowy jest ubogi - od kilkunastu do dwudziestu gatunków w zdjęciu fitosocjologicznym. Warstwa runi jest zwarta do 80-90%. W Strona 18 z 128

19 składzie florystycznym dominują trawy; poza bliźniczką psią trawką są to: tomka wonna Anthoxanthum odoratum i kostrzewa czerwona Festuca rubra. W rozpatrywanych płatach występuje też wrzos pospolity Calluna vulgaris oraz gatunki łąkowe i borowe. Ze względu na brak użytkowania rozwijają się tu krzewy i drzewa w formach zapustów: sosna zwyczajna Pinus sylvestris, brzoza brodawkowa Betula pendula, kruszyna pospolita Frangula alnus i jałowiec pospolity Juniperus communis. Płaty bogatych florystycznie niżowych muraw bliźniczkowych odnaleziono w okolicach Dobromyśla i w okolicach Jeziora Uściwierzek. Stan zachowania siedlisk oceniono na dobry (U1) ze względu na uproszczony skład gatunkowy oraz zarastanie przez krzewy. Płaty siedliska 6230 zinwentaryzowano w następujących rejonach: Kulik K-4-5 (0,06 ha) i Kopina K-9 (0,10 ha) Zmiennowilgotne łąki trzęślicowe Zmiennowilgotne łąki trzęślicowe występują na następujących obszarach: na południe od miejscowości Busówno, na północ od miejscowości Terenin, na wschód od miejscowości Zosin, okolice miejscowości Dębowce, okolice miejscowości Syszyn, na wschód od miejscowości Cyców Kolonia Druga, okolice miejscowości Biesiadki, okolice miejscowości Przymiarki, okolice miejscowości Świerszczów Kolonia, na północ od miejscowości Garbatówka. Rozwój łąk trzęślicowych bywa najczęściej efektem melioracji torfowisk przejściowych lub niskich. Osuszenie tych siedlisk wymusza znaczne ruchy pionowe zwierciadła wody w glebie, które utrzymuje się wysoko wiosną i jesienią, a opada nisko lub bardzo nisko w pełni lata, daje możliwość koegzystencji wielu gatunkom roślin, często o skrajnie różnych wymaganiach siedliskowych. Innym ważnym czynnikiem wpływającym na wykształcenie się łąk trzęślicowych było ekstensywne ich użytkowanie. Fizjonomicznie łąki trzęślicowe odznaczają się stałym udziałem trzęślicy modrej Molinia caerulea, której towarzyszą liczne byliny jak np.: goździk pyszny Dianthus superbus, przytulia północna Galium boreale, okrzyn łąkowy Laserpitium prutenicum, sierpik barwierski Serratula tinctoria, oman wierzbolistny Inula salicina, bukwica zwyczajna Betonica officinalis i olszewnik kminkolistny Selinum carvifolia. Stan zachowania siedlisk jest zależny od intensywności użytkowania i jest oceniany jako dobry (U1) lub zły (U2). Zidentyfikowane płaty są albo koszone zbyt wcześnie (czerwiec, lipiec) lub koszone zbyt rzadko i są zdominowane przez wysokie byliny takie jak: sadziec konopiasty Eupatorium cannabinum, pokrzywę Urtica dioica czy też trzcinę Phragmites australis. Największa powierzchnia siedliska 6410 występuje w rejonie Cyców K-6-7 (86,92 ha, w tym 42,17 ha w stanie zachowania bardzo złym (U2) i 44,75 ha w stanie zachowania dobrym (U1)). W pozostałych rejonach siedlisko występuje w następujących wielkościach areałów: Kulik K-4-5 (16,77 ha), Syczyn K-8 (43,16 ha) i Kopina (44,83 ha) Ziołorośla górskie (Adenostylion alliariae) i ziołorośla nadrzeczne (Convolvuletalia sepium) Siedliska 6430 występują w postaci wąskich pasów zbiorowiska welonowego rosnącego wzdłuż kanału melioracyjnego na południe Majdanu Zahorodyńskiego i wzdłuż koryta rzeki Świnka na zachód od Cycowa. Strona 19 z 128

20 Siedlisko to reprezentuje podtyp Niżowe, nadrzeczne zbiorowiska okrajkowe. Fizjonomicznie i florystycznie jest to wielowarstwowe, nitrofilne zbiorowisko okrajkowe o naturalnym charakterze. Wyróżnia się ono dominacją kielisznika zaroślowego Calystegia sepium, tworzącego rodzaj zasłony na zbiorowiskach wysokich bylin i zaroślach. Stan siedliska oceniono jako dobry (U1). Płaty tego siedliska występują w następujących rejonach: Kulik K-4-5 (0,01 ha) i Kopina K-9 (0,10 ha) Niżowe i górskie łąki użytkowane ekstensywnie Kompleksy łąkowe, na których zidentyfikowano siedlisko o kodzie 6510, występują na całym inwentaryzowanym obszarze. Największe powierzchnie łąk występują w dolinie Świnki oraz koło Świerszczowa. Łąki są w różnym stopniu użytkowane i w związku z tym prezentują różne stadia sukcesji. Zespoły roślinne reprezentujące siedlisko 6510 ( łąki rajgrasowe Arrhentheretum elatioris, łąki wiechlinowo-kostrzewowe Poo-Festucetum pratensis) występują na inwentaryzowanym terenie w mozaice z innymi zbiorowiskami łąkowymi takimi jak: Alopecuretum pratensis (łąki wyczyńcowe), Deschampsietum caespitosae (łąki z przewagą śmiałka darniowego), Holcetum lanati (łąki z przewagą kłosówki wełnistej), a także (znacznie rzadziej) z płatami asocjacji Cirsio-Polygonetum (łąki z ostrożeniem łąkowym i rdestem wężownikiem) oraz Cirsietum rivularis (łąki ostrożeniowe). Pierwszy z podtypów łąka rajgrasowa cechuje duże zróżnicowanie florystyczne spowodowane przez różnorodność zajmowanych siedlisk. Rozwijają się one na potencjalnych siedliskach lasów grądowych oraz na najsuchszych siedliskach łęgowych. Zbiorowisko porasta żyzne, drobnoziarniste gleby brunatne, mułowopyłowe i mułowo-torfowe oraz podsuszone gleby bagienne i murszejące torfy. Typ gleby nie odgrywa większej roli w powstaniu i utrzymywaniu się tego zbiorowiska. Roślinność łąk rajgrasowych porasta gleby, których ph waha się w granicach 4-7,5. Ważnym czynnikiem środowiskowym dla łąki rajgrasowej jest poziom wody gruntowej. Zalega ona nie płycej niż 40 cm. Na siedliskach tych rzadko obserwuje się wodę na powierzchni gruntu. W suchszych okresach roku poziom wód gruntowej może opadać poniżej 150 cm. Dominującymi gatunkami w runi są miękkolistne trawy darniowe, wśród których przeważa rajgras wyniosły Arrhenaterum elatius. Stanowią one najwyższą warstwę. Trawom towarzyszy liczna grupa gatunków dwuliściennych. W najwyższej warstwie spotyka się kwiatostany barszczu pospolitego Heracleum sphondylium lub barszczu syberyjskiego Heracleum sibiricum oraz kozibrodu łąkowego Tragopogon pratensis. W niższej warstwie notuje się: bodziszka łąkowego Geranium pratense, jastruna właściwego Leucanthemum vulgare, przytulię właściwą Galium mollugo, świerzbnicę polną Knautia arvensis, dzwonka rozpierzchłego Campanula patula oraz niższe trawy. Duży udział w runi mają rośliny motylkowe: komonica pospolita Lotus corniculatus, groszek łąkowy Lathyrus pratensis, koniczyna łąkowa Trifolium pratense i koniczyna biała T. repens. Warstwa mszysta jest słabo rozwinięta. W podtypie dominują niskie trawy: kostrzewa czerwona i wiechlina łąkowa, a towarzyszą im: kłosówka wełnista Holcus lanatus, mietlica olbrzymia Agrostis gigantea oraz tomka wonna Anthoxanthum odoratum. Wysokość runi łąkowej rzadko przekracza 50 cm. Niewielki jest udział gatunków dwuliściennych, a szczególnie roślin motylkowych (Fabaceae). Na siedliskach najsuchszych ruń jest słabo zwarta i przypomina murawy napiaskowe. Spotyka się na nich takie gatunki jak: rozchodnik ostry Sedum acre, macierzanka piaskowa Thymus serpyllum, jastrzębiec kosmaczek Hieracium pilosella i goździk kropkowany Dianthus deltoides. Mało zróżnicowane florystycznie są płaty typowego zbiorowiska, które rozwija się na glebach wilgotniejszych. W płatach, oprócz dominujących traw, notuje się brodawnika jesiennego Leontodon autumnalis, jaskra rozłogowego Ranunculus repens, krwawnik pospolity Achillea millefolium oraz zwykle przypadkowe gatunki roślin dwuliściennych. Znane są dwie postacie tego typu łąki. Pierwsza z nich to zbiorowisko z dominacją wiechliny łąkowej Poa pratensis, w którym ruń budują prawie wyłącznie trawy. Druga, z dominacją kostrzewy czerwonej Festuca rubra, jest mniej zwarta i bardziej zróżnicowana florystycznie. Strona 20 z 128

21 W roślinności siedlisk wilgotniejszych notowane są gatunki typowe dla łąk trzęślicowych i torfowisk niskich drżączka pospolita Briza media, krwawnik kichawiec Achillea ptarmica, turzyca sina Carex canescens i turzyca pospolita Carex nigra. Warstwa mszysta jest słabo rozwinięta. Stan płatów siedliska oceniany jest na dobry (U1) łąki koszone o uproszczonym składzie gatunkowym lub jako zły (U2) łąki niekoszone lub znacznie przekształcone. Nie stwierdzono płatów siedliska wykształconego wzorcowo Torfowiska przejściowe i trzęsawiska (przeważnie z roślinnością z Scheuchzerio- Caricetea) Płaty tego siedliska występują w misach jeziornych w różnym stadium sukcesji roślinności wysokiej z jednoczesnym zanikiem powierzchni lustra wody: misa jeziorna na północ od Ostrówka Podyskiego, fragment brzegu jeziora Uściwierzek, misa jeziorna Biesiadki, płaty w Lesie Syczyńskim, płat na zachód od Dobromyśla, płat na południe od miejscowości Dębowce, płat na południe od Majdanu Zahorodyńskiego. Torfowiska przejściowe wykształciły się w zatorfionych misach jeziornych wokół jezior dystroficznych w wyniku odgórnego lądowienia zbiorników. Roślinność tego typu torfowisk tworzą zbiorowiska emersyjne, dostosowujące się do aktualnego poziomu wody. Budujące je rośliny zakorzenione są w przewodnionej warstwie powierzchniowej, która pod naciskiem silnie ugina się i faluje, może nawet ulec przerwaniu. Siedliska zasilane są w różnej proporcji przez wody opadowe i wody powierzchniowe. Pod względem zasobności w biogeny są to siedliska ubogie, odczyn wód i torfu jest słabo kwaśny i kwaśny. Torfowiska te są składnikiem typowego układu przestrzennego i ekologicznego, w skład którego wchodzi zbiornik wodny, teren bagienny i rozwijające się torfowisko, zróżnicowane pod względem ekologicznym i roślinnym. Cechą fitocenoz torfowisk przejściowych jest dwuwarstwowa struktura, na którą składają się warstwa mszysta i zielna. Warstwę mszystą budują głównie torfowce z domieszką mchów właściwych. Warstwa ta jest spajana przez kłącza i korzenie roślin naczyniowych, których zwarcie waha się od 50 do 90%. Fitocenozy jakie wchodzą w skład torfowiska przejściowego to: mszar turzycy bagiennej Caricetum limosae; zespół przygiełki białej Rhynchosporetum albae; zespół turzycy nitkowatej Caricetum lasiocarpae; zespół turzycy obłej Caricetum diandrae; kwaśna młaka Carici canescentis Agrostietum caninae; zbiorowisko z trzcinnikiem lancetowatym Calamagrostis canescens; zespół turzycy dziobkowatej Sphagno-Caricetum rostratae; zarośla wierzby rokity Betulo-Salicetum repentis. W lesie na wschód od Bekieszy występują śródleśne zagłębienia wypełnione torfami. Pod względem fitosocjologicznym są to płaty: kwaśnej młaki Carici canescentis Agrostietum caninae; zbiorowisko z trzcinnikiem lancetowatym Calamagrostis canescens. Stan zachowania tych płatów siedliska oceniono na dobry (U1) i zły (U2) ze względu na zarastanie krzewami i trzciną. Pozostałe płaty siedliska 7140 oceniono na bardzo dobry (FV), dobry (U1) i zły (U2) ze względu na postępującą eutrofizację i zarastanie krzewami szczególnie od strony południowej. Płaty tego siedliska Strona 21 z 128

22 występują w rejonach: Kulik K-4-5 (5,49 ha, w tym 4,63 ha w stania zachowania złym (U2) i 0,86 ha w stanie zachownia dobrym (U1)), Cyców K-6-7 (9,42 ha, w tym 8,86 ha w stanie zachownia bardzo dobrym (FV) i 0,56 ha w stanie zachowania dobrym (U1)) i Kopina K-9 (8,74 ha w stanie zachowania złym (U2)) Torfowiska nakredowe (Cladietum marisci, Caricetum buxbaumii, Schoenetum nigricantis) Torfowiska nakredowe występują w kompleksie łąkowo-torfowiskowym Wielkie Błoto koło Kolonii Świerszczów. Wykształcają się w dołach potorfowych na podłożu bogatym w węglan wapnia. Gleby torfowisk węglanowych należą do typu gleb bagienno torfowych, bogatych w materię organiczną, o odczynie od słabo kwaśnego do silnie alkalicznego (ph 5 8), umiarkowanej i wysokiej trofii. Torfowisko nakredowe to silnie zwarty szuwar, budowany przez jeden dominujący gatunek, przede wszystkim kłoć wiechowatą Cladium mariscus, dorastającą do 2 m wysokości. Poza tym występują nieliczne inne zielne gatunki bagienne lub torfowiskowe, z reguły z małą ilościowością np. trzcina Phragmites australis, skrzyp bagienny Equisetum fluviatile, karbieniec pospolity Lycopus europaeus czy krwawnica pospolita Lythrum salicaria. Występują tu także mchy Scorpidium scorpioides, Campylium stellatum, Tomenthypnum nitens, z roślin zielnych bobrek trójlistkowy Menyanthes trifoliata, sit członowany Juncus articulatus. W wodzie pomiędzy pędami kłoci mogą jednak występować makroskopowe glony ramienice (Chara spp.) i pływacze (Utricularia spp.). Stan zachowania płatów oceniono jako dobry (U1) i zły (U2). Płaty siediska 7210 występują tylko w Rejonie Cyców K-6-7 (7,60 ha, w tym 4,01 ha w stanie zachowania dobrym (U1) i 3,59 ha w stanie zachowania złym (U2)) Górskie i nizinne torfowiska zasadowe o charakterze młak, turzycowisk i mechowisk Siedlisko 7230 stwierdzono na Torfowisku Ciesacin i obrzeżu jeziora Lejno oraz w kompleksie łąkowotorfowiskowym Wielkie. Naturalne torfowisko zasadowe jest mozaiką zbiorowisk roślinności alkalicznych zbiorników wodnych (Chara sp.), zbiorowisk pionierskich i torfotwórczych mechowisk ze zw. Caricion davallianae, zbiorowisk turzycowiskowych i układu roślinności ziołorośli i zbiorowisk leśno zaroślowych wzdłuż cieków erozyjnych. Torfowisko wykształca się jako mechowisko z turzycą Davalla Caricetum davallianae. Gatunkiem charakterystycznym zespołu jest turzyca Davalla Carex davalliana. Występują także inne niewielkie turzyce: żółta Carex flava, prosowata Carex panicea i pospolita Carex nigra. Występują również inne gatunki wapniolubnych turzyc: dwupiennej Carex dioica, Hosta Carex hostiana, łuszczkowatej Carex lepidocarpa, roślin zielnych i mchów z rodzajów Drepanocladus, Campylium i Bryum. Wyższą warstwę zielną tworzą charakterystycznie owocujące pędy wełnianek szerokolistnej i wąskolistnej oraz wzniesione pędy kwiatostanowe ostrożeni: Cirsium palustre i Carex rivulare. Stan zachowania płatów oceniono jako dobry (U1) i zły (U2). Płaty siedliska 7230 znajdują się w następujących rejonach: Cyców K-6-7 (0,59 ha w stanie zachowania dobrym (U1)) i Kopina K-9 (79,88 ha w stanie zachowania złym (U2)) Grąd środkowoeuropejski i subkontynentalny (Galio-Carpinetum, Tilio-Carpinetum) Na inwentaryzowanym obszarze występuje grąd subkontynentalny (Tilio-Carpinetum) w podtypie Siedlisko to stwierdzono w lesie na wschód od Bekieszy oraz na dwóch kilku niewielkich powierzchniach leśnych: na północny-wschód od Dobromyśla, na północ od Kolonii Sławek i w Lesie Świerszczowskim. Grąd subkontynentalny jest zbiorowiskiem o złożonej, wielopoziomowej strukturze, w którym drzewostan składa się zwykle z 3 lub 4 warstw. W lasach gospodarczych lub w fazie kształtowania się występuje tylko jedna warstwa drzew. W przypadku płata koło Kolonii Świerszczów drzewostan buduje olsza czarna Alnus glutinosa i grab Carpinus betulus, a w Kolonii Stawek dąb szypułkowy Quercus robur. Strona 22 z 128

23 Warstwa krzewów jest w różnym stopniu rozwinięta. Oprócz podrostu drzew w jej skład wchodzą: leszczyna pospolita Corylus avellana, trzmieliny pospolita Euonymus europaeus i brodawkowata E. verrucosus, kruszyna pospolita Frangula alnus, czeremcha zwyczajna Prunus padus, głóg jednoszyjkowy Crataegus monogyna, kalina koralowa Viburnum opulus i jarząb pospolity Sorbus aucuparia. Warstwa zielna pokrywa od 40 do 100% powierzchni. Runo w zidentyfikowanych płatach jest ubogie. Występują tu: zawilec gajowy Anemone nemorosa, przylaszczka pospolita Hepatica nobilis, groszek wiosenny Lathyrus vernus, ziarnopłon wiosenny Ficaria verna, miodunka ćma Pulmonaria obscura, gajowiec żółty Galeobdolon luteum, podagrycznik pospolity Aegopodium podagraria, prosownica rozpierzchła Milium effusum, dąbrówka rozłogowa Ajuga reptans, czworolist pospolity Paris quadrifolia, przytulia wonna Galium odoratum, nerecznice samcza Dryopteris filix-mas i krótkoostna D. carhusiana, konwalijka dwulistna Maianthemum bifolium i inne. Stan zachowania siedlisk oceniono na dobry (U1) ze względu na uproszczoną strukturę i zły (U2). Największe areały tego siedliska znajdują się w Rejonie Cyców K-6-7 (329,92 ha, w tym 309,20 ha w stanie zachowania złym (U2) i 20,72 ha w stanie zachowania dobrym (U1)). Mniejsze areały grądów 9170 odnotowano w następujących rejonach: Kulik K-4-5 (9,95 ha, w tym 8,38 ha w stanie zachowania dobrym (U1) i 1,57 ha w stanie zachowania złym (U2)), Syczyn K-8 (16,12 ha, w tym 13,33 ha w stanie zachowania dobrym (U1) i 2,79 ha w stanie zachowania złym (U2)) i Kopina K-9 (46,69 ha, w tym 42,65 w stanie zachowania złym (U2) i 4,04 ha w stanie zachowania dobrym (U1)) E0* - Lasy łęgowe i nadrzeczne zarośla wierzbowe Siedlisko występuje w postaci niewielkich płatów w kompleksie łąkowo-torfowiskowym Wielkie Błoto koło Kolonii Świerszczów, w lesie na wschód od Bekieszy, w południowej części obszaru we wsi Barki w obniżeniu z łąkami oraz w okolicy miejscowości: Ostrówek, Goły Bór, Przymiarki, Majdan, Marynka, Ludwinów, Sewerynów, Majdan Zahorodyński i Busówno-Majdan. Pod względem fitosocjologicznym są to płaty zespołów Fraxino-Alnetum (łęg jesionowo-olszowy). Odpowiadają one podtypowi 91E0-3. Są to lasy lub zadrzewienia z drzewostanem zdominowanym przez olszę czarną Alnus glutinosa. W niższym piętrze drzewostanu lub w warstwie krzewów panuje zwykle czeremcha zwyczajna Padus avium. W domieszce występuje grab zwyczajny Carpinus betulus. W warstwie krzewów występuje oprócz podrostów olszy także: porzeczka czerwona Ribus schlechtendalii, leszczyna pospolita Corylus avellana, trzmielina zwyczajna Euonymus europaea, kalina Viburnum opulus, bez czarny Sambucus nigra i inne. Warstwa runa, bujna i zwarta tworzona jest przez gatunki właściwe nie tylko dla lasów łęgowych, lecz przechodzące ze zbiorowisk olsowych i bagiennych. Najczęściej występują : pokrzywa Urtica dioica, podagrycznik Aegopodium podagraria, czartawa pospolita Circaea lutetiana, gajowiec żółty Galeobdolon luteum, czyściec leśny Stachys sylvatica, gwiazdnica gajowa Stellaria nemorum, śledziennica skrętolistna Chrysosplenium alternifolium, przytulia czepna Galium aparine, sadziec konopiasty Eupatorium cannabinum i kuklik pospolity Geum urbanum. Stan zachowania siedlisk oceniono na dobry (U1) i zły (U2). Łęgi 91E0 znajdują się w następujących rejonach: Kulik K-4-5 (12,43 ha w stanie zachowania dobrym (U1)), Cyców K-6-7 (11,61 ha w stanie zachowania dobrym (U1)), Syczyn K-8 (26,20 ha w stanie zachowania dobrym (U1)) i Kopina K-9 (57,99 ha, w tym 40,60 ha w stanie zachowania dobrym (U1) i 17,39 ha w stanie zachowania złym (U2)) F0 - Łęgowe lasy dębowo-wiązowo-jesionowe (Ficario-Ulmetum) Łęg wiązowo-jesionowy zajmuje siedlisko będące wilgotnym zagłębieniem niezwiązanym z doliną rzeczną - ruch poziomy wody glebowej uwarunkowany jest istniejącą siecią melioracyjną. Łęg wiązowo-jesionowy buduje w warstwie drzewostanu dąb szypułkowy Quercus robur i jesion wyniosły Fraxinus excelsior oraz w domieszce: wiąz polny Ulmus minor, czeremcha zwyczajna Prunus padus, lipa drobnolistna Tilia cordata, grab zwyczajny Carpinus betulus i olsza czarna Alnus glutinosa. Strona 23 z 128

24 Warstwa krzewów jest bogata i składa się z podrostu gatunków drzewostanu oraz derenia świdwy Cornus sanguinea, bzu czarnego Sambucus nigra, trzmieliny pospolitej Euonymus europaeus, kaliny koralowej Viburnum opulus, i leszczyny pospolitej Corylus avellana. Runo jest wielogatunkowe i w większości składa się z geofitów kłączowych lub cebulowych rozwijających się wczesną wiosną takich jak: ziarnopłon wiosenny Ficaria verna, złoć żółta Gagea lutea, zawilec gajowy Anemone nemorosa i miodunka ćma Pulmonaria obscura. Gatunki rozwijające się późna wiosną i możliwe do obserwacji także w okresie letnim to: czyściec leśny Stachys sylvatica, niecierpek pospolity Impatiens noli-tangere, kostrzewa olbrzymia Festuca gigantea, a także gatunki typowe dla różnych lasów liściastych o szerszych amplitudach socjologiczno-ekologicznych, takie jak: czosnaczek pospolity Alliaria petiolata, kuklik pospolity Geum urbanum, jeżyna popielica Rubus caesius, bluszczyk kurdybanek Glechoma hederacea, przytulia czepna Galium aparine, jasnota plamista Lamium maculatum oraz podagrycznik pospolity Aegopodium podagraria, trędownik bulwiasty Scrophularia nodosa, pokrzywa zwyczajna Urtica dioica, prosownica rozpierzchła Milium effusum i turzyca leśna Carex sylvatica. Siedlisko występuje w postaci niewielkiego płatu w Rejonie Syczyn K-8 w lesie na wschód od Bekieszy i zajmuje powierzchnię 2,61 ha. Stan zachowania siedlisk oceniono na dobry (U1) I0*- Ciepłolubne dąbrowy (Quercetalia pubescenti-petraeae) Niewielki płat świetlistej dąbrowy występuje w rejonie Cyców K-6-7 koło Abramówki na południowym obrzeżu lasu. Powierzchnia tego siedliska to 3,36 ha. Drzewostan świetlistej dąbrowy buduje dąb szypułkowy Quercus robur. Zbiorowisko cechuje luźny drzewostan i umiarkowanie rozwinięta warstwa krzewów, co zapewnia duży dostęp światła do dna lasu. W warstwie krzewów rośnie kruszyna Frangula alnus, leszczyna Corylus avellana, klon pospolity Acer platanoides i lipa drobnolistna Tilia cordata. Dąbrowę świetlistą wyróżnia swoista, charakterystyczna kombinacja gatunków w skład której wchodzą m.in. trzy odmienne ekologicznie grupy roślin: termo-, kalcy- i heliofilne; mezotroficzne i umiarkowanie acidofilne oraz gatunki zmiennowilgotnych łąk. W opisywanym płacie występuje m.in.: przytulinka wiosenna Cruciata glabra, kłosownica leśna Brachypodium sylvaticum, bukwica zwyczajna Betonica officinalis, miodownik melisowaty Melittis melisophyllum, szczodrzeniec ruski Chamaecytisus ruthenicus, wilczomlecz kątowy Euphorbia angulata i in. Stan zachowania siedlisk oceniono na dobry (U1). 2.3 Podsumowanie inwentaryzacji siedlisk przyrodniczych. Najbardziej bogatym pod względem udziału powierzchniowego siedlisk przyrodniczych wymienionych w Załączniku I Dyrektywy siedliskowej jest Rejon Cyców (K-6-7) i Rejon Kopina (K-9). Udział tych siedlisk wynosi odpowiednio 19,42% i 12,05% powierzchni całkowitej rejonów górniczych. Wysoki udział siedlisk spowodowany jest w dużej mierze obecnością niepriorytetowych siedlisk w stanie zachowania dobrym (U1) i złym (U2). Siedliska priorytetowe mają marginalny udział w powierzchni tych Rejonów Górniczych wynoszący odpowiednio 0,57% w przypadku Rejonu Cyców (K-6-7) i 1,18% w przypadku Rejonu Kopina (K-9). Zasięg płatów siedlisk w poszczególnych rejonach górniczych przedstawiono na załącznikach kartograficznych (1.2, 2.2, 3.2, 4.2). Zestawienie sumaryczne udziału siedlisk przyrodniczych w zależności od priorytetowości i stanu zachowania przedstawiono w poniższych tabelach (6-9). Strona 24 z 128

25 Tabela 6. Udział siedlisk przyrodniczych w zależności od priorytetowości i stanu zachowania na terenie Rejonu Kulik K-4-5. Status siedliska Powierzchnia siedliska wg priorytetowości [ha] Udział % rejonu górniczego niepriorytetowe 305,16 6,25 priorytetowe 17,66 0,36 Stan zachowania siedliska Powierzchnia siedliska [ha] Udział % rejonu górniczego Dobry (U1) 138,15 2,83 Zły (U2) 167,02 3,42 Dobry (U1) 15,93 0,33 Zły (U2) 1,73 0,03 SUMA 322,82 6,61 SUMA 322,82 6,61 Tabela 7. Udział siedlisk przyrodniczych w zależności od priorytetowości i stanu zachowania na terenie Rejonu Cyców K-6-7. Status siedliska niepriorytetowe priorytetowe Powierzchnia siedliska wg priorytetowości [ha] Udział % rejonu górniczego 752,81 18,85 22,56 0,56 Stan zachowania siedliska Bardzo dobry (FV) Powierzchnia siedliska [ha] Udział % rejonu górniczego 9,67 0,24 Dobry (U1) 372,07 9,32 Zły (U2) 371,07 9,29 Dobry (U1) 18,97 0,47 Zły (U2) 3,58 0,09 SUMA 775,37 19,42 SUMA 775,37 19,42 Tabela 8. Udział siedlisk przyrodniczych w zależności od priorytetowości i stanu zachowania na terenie Rejonu Syczyn K-8. Status siedliska niepriorytetowe Powierzchnia siedliska wg priorytetowości [ha] Udział % rejonu górniczego 182,96 4,22 Stan zachowania siedliska Powierzchnia siedliska [ha] Udział % rejonu górniczego Dobry (U1) 144,95 3,34 Zły (U2) 38,01 0,88 priorytetowe 26,20 0,60 Dobry (U1) 26,20 0,60 SUMA 209,16 4,82 SUMA 209,16 4,82 Tabela 9. Udział siedlisk przyrodniczych w zależności od priorytetowości i stanu zachowania na terenie Rejonu Kopina K-9. Status siedliska niepriorytetowe priorytetowe Powierzchnia siedliska wg priorytetowości [ha] Udział % rejonu górniczego 539,99 10,87 58,79 1,18 Stan zachowania siedliska Powierzchnia siedliska [ha] Udział % rejonu górniczego Bardzo dobry (FV) 8,62 0,17 Dobry (U1) 292,45 5,89 Zły (U2) 238,93 4,81 Dobry (U1) 40,71 0,82 Zły (U2) 18,08 0,36 SUMA 598,78 12,05 SUMA 598,78 12,05 Strona 25 z 128

26 2.4 Wyniki inwentaryzacji stanowisk roślin naczyniowych. Na inwentaryzowanym obszarze, w okresie od kwietnia do września 2014 stwierdzono występowanie 13 gatunków objętych ochroną ścisłą (tab. 10) (Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 października 2014 r. w sprawie ochrony gatunkowej roślin (Dz.U poz. 1409)). Lipiennik Loesela, obuwik pospolity oraz starodub łąkowy chronione są także prawem europejskim znajdują się w Załączniku II Dyrektywy Siedliskowej (Dyrektywa Rady 92/43/EWG). Lokalizację stanowisk roślin naczyniowych w poszczególnych rejonach górniczych przedstawiono na załącznikach kartograficznych (1.2, 2.2, 3.2, 4.2). Tabela 10. Liczba płatów gatunków roślin podlegających ochronie ścisłej w poszczególnych rejonach górniczych. Gatunek Rejon Kulik K-4-5 Rejon Cyców K-6-7 Rejon Syczyn K-8 Rejon Kopina K-9 ciemiężyca zielona Veratrum lobelianum 3 1 goryczka wąskolistna Gentiana pneumonanthe 3 goździk pyszny Dianthus superbus kłoć wiechowata Cladium mariscus 3 kosaciec syberyjski Iris sibirica 1 1 kruszczyk błotny Epipactis palustris 1 4 kruszczyk szerokolistny Epipactis helleborine 2 kukułka szerokolistna Dactylorhiza majalis kukułka krwista Dactylorhiza incarnata lipiennik Loesela Liparis loeselii 1 obuwik pospolity Cypripedium calceolus 1 starodub łąkowy Ostericum palustre Besser turzyca Davalla Carex davalliana 4 SUMA Wyniki inwentaryzacji stanowisk grzybów i porostów (grzybów zlichenizowanych). W ramach jesiennej inwentaryzacji grzybów wykonano następujące prace: 1. Przeanalizowano dostępną literaturę mikologiczną dotyczącą inwentaryzowanego obszaru oraz dane zawarte w internetowej bazie grzybów rzadkich GREJ (brak w niej notowań gatunków rzadkich i chronionych z obszaru planowanej inwestycji, 2. Przeprowadzono marszrutowe badania terenowe w obiektach wytypowanych na podstawie wyników letniej inwentaryzacji siedlisk Natura 2000 oraz map siedliskowych i drzewostanowych tj. potencjalnych siedliskach grzybów chronionych i rzadkich. Do kategorii tej zaliczono głównie starsze kompleksy leśne oraz ciepłolubne murawy i suche przydroża. Skontrolowano też pomniki przyrody oraz starsze drzewa przydrożne będące często siedliskiem rzadkich gatunków porostów. 3. Zestawiono stanowiska grzybów chronionych i rzadkich stwierdzonych w trakcie badań terenowych (Tab. 11.) 4. Zestawiono pozostałe gatunki grzybów odnotowanych w trakcie jesiennej inwentaryzacji (Tab. 12.) 5. Zestawiono stanowiska porostów chronionych i rzadkich stwierdzonych w trakcie badań terenowych (Tab. 13.) 6. Zestawiono pozostałe gatunki porostów odnotowanych w trakcie jesiennej inwentaryzacji (Tab. 14.) Strona 26 z 128

27 Za gatunki cenne, wymagające szczególnej troski ze względu na ich status prawny lub zagrożenie wyginięciem w skali kraju lub kontynentu europejskiego uznano taksony wymienione w następujących źródłach: 1. Lista roślin i grzybów zagrożonych w Polsce (Mirek, Zarzycki, Wojewoda, Szeląg 2006) 2. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 16 października 2014 roku w sprawie gatunków dziko występujących grzybów objętych ochroną (Dz.U, poz. 1408). Po rozpoznawczych pracach terenownych przyjęto dodatkowe założenia metodyczne: 1. W celu określenia zróżnicowania grzybów ograniczono zakres inwentaryzowanych gatunków do kilku grup ekologicznych tj. pasożytów i saprotrofów wykształcających owocowania grzybni w miarę regularnie, najczęściej corocznie. Pominięto grzyby symbiotyczne z uwagi na epizodyczność i nieregularność ich pojawów. 2. Z uwagi na brak kompleksowych i aktualnych opracowań z tego terenu (dane głównie z ubiegłego wieku) w opracowaniu uwzględniono nieliczne dane z innych badań. 3. Podczas inwentaryzacji terenowej koncentrowano się przede wszystkim na poszukiwaniu potencjalnych stanowisk optymalnych dla grzybów cennych wg. przyjętych założeń (z wymienionych wyżej list i dokumentów). Nazwy łacińskie i polskie grzybów oraz układ systematyczny poszczególnych jednostek taksonomicznych podano dla grzybów makroskopowych za Checklist of Polish langer Basidiomycetes (Wojewoda 2003) i Checklist of Polish Langer Ascomycetes (Chmiel 2006), porostów za The lichens, lichenicolous and allied fungi (Fałtynowicz 2003). Lokalizację stanowisk chronionych i rzadkich grzybów oraz porostów w poszczególnych rejonach górniczych przedstawiono na załącznikach kartograficznych (1.2, 2.2, 3.2, 4.2). Tabela 11. Grzyby - gatunki chronione i rzadkie (cenne) stwierdzone podczas inwentaryzacji. Gatunek Dendrothele acerina (Pers.:Fr.): Lemke Exidia glandulosa (Bull.): Fr Exidia recisa (Ditm.):Fr Inonotus obliquus (Pers.: Fr.): Pilat Trametes pubescens (Schumach.:Fr.): Pilat Status ochrony Ochrona częściowa Kategoria zagrożenia R R V R Lokalizacje GPS, liczebność populacji ; Kilkanaście plech na starym klonie ; Kilkanaście plech na starym klonie ; Kilka owocników na martwej gałęzi dębowej ; Na martwych gałęziach wierzbowych kilkanaście owocników ; Jeden owocnik na żywej brzozie ; Nielicznie na gałęzi liściastej Dendrothele acerina Drzewkostrzępka klonowa Informacje ogólne. Grzyb bardzo przypomina skorupiaste porosty, odporny na całkowite zasuszenie, zarodnikuje tylko po okresach deszczowych. Owocnik jednoroczny, wyjatkowo dwuletni, resupinowaty, dyskowaty do rozpostartego, czasem zlewający się z sąsiednimi, silnie przyrośnięty, powierzchnia biała do ochrowej. Gatunek szeroko rozpowszechniony na świecie, w Polsce rzadki. Status ochronny. Ochrona gatunkowa: -; Czerwona Lista Roślin i Grzybów Polski: R. Siedliska. Na korze żywych, sędziwych drzew liściastych głównie klonów. Rozmieszczenie i stan populacji w obrębie inwentaryzacji. Bardzo rzadko na starych klonach. Zagrożenia, przyczyny ustępowania gatunku. Obumieranie starych drzew, brak przemiany pokoleniowej. Exidia glandulosa Kisielnica trzoneczkowa Informacje ogólne. Owocniki pojedyncze lub rosnące w grupach, prawie kuliste w młodości, potem soczewkowate lub krążkowate, z podstawą trzonkowato zwężoną i z górną częścią owocnika talerzykowatą lub krążkowatą. Konsystencja Strona 27 z 128

28 twardogalaretowata, u starszych bardziej miękka. Zabarwienie owocników czarne, oliwkowoczarne lub czarnobrazowe. Gatunek w Polsce rozproszony. Status ochronny. Ochrona gatunkowa: -; Czerwona Lista Roślin i Grzybów Polski: R. Siedliska. Najczęściej na opadłych gałęziach, kłodach, pniakach dębów, wyjątkowo innych drzew liściastych. Rozmieszczenie i stan populacji w obrębie inwentaryzacji. Bardzo rzadko na martwych gałęziach dębu. Zagrożenia, przyczyny ustępowania gatunku. Gatunek niezagrożony. Exidia recisa Kisielec wierzbowy Informacje ogólne. Owocniki rosnące pojedynczo lub w rozproszeniu, rzadko w grupach po kilka okazów, nie zrastają się. Zwykle owocniki są mocno przyrośnięte do podłoża. Górna ich powierzchnia z wyraźnymi fałdami lub zwojami. Owocniki koloru bursztynowobrazowego, żółtobrązowe lub prawie kasztanowobrazowe o konsystencji galaretowatej. Gatunek bardzo rzadki na terenie kraju. Status ochronny. Ochrona gatunkowa: -; Czerwona Lista Roślin i Grzybów Polski: V. Siedliska. Na obumarłych ale nie opadłych gałązkach drzew i krzewów liściastych, najczęściej na różnych gatunkach wierzb. Rozmieszczenie i stan populacji w obrębie inwentaryzacji. Gatunek stwierdzony w jednym miejscu na gałęzi wierzbowej. Zagrożenia, przyczyny ustępowania gatunku. Gospodarka leśna brak martwego drewna w siedlisku. Inonotus obliqus Włóknouszek ukośny Informacje ogólne. Grzyb występuje w dwóch stadiach. Stadium doskonałe, wytwarzające zarodniki podstawkowe ma postać rozpostartej powłoczki, rosnącej pod korą drzew liściastych, barwy ochrowobrazowawej lub prawie czarnej. Rurki zawsze ukośne. Stadium niedoskonałe ma kształt nieregularnych guzów, wewnątrz rdzawobrazowych, na powierzchni drobno spekanych i czarnych, jakby zwęglonych. Status ochronny. Ochrona gatunkowa: częściowa; Czerwona Lista Roślin i Grzybów Polski: R. Siedliska. Pasożyt brzozy. Rozmieszczenie i stan populacji w obrębie inwentaryzacji. Rzadko na żywych brzozach. Zagrożenia, przyczyny ustępowania gatunku. Naturalne procesy sukcesyjne, obumieranie gatunków lekkonasiennych w dojrzałych drzewostanach. Trametes pubescens Wrośniak omszony Informacje ogólne. Kapelusze szerokości 3-10 cm, początkowo czysto białe, później kremowe do jasnoszaroorzechowych, podczas wysychania żółknące. Powierzchnia delikatnie omszona, matowa, z zaznaczonym strefowaniem. Rurki białe do kremowych. Miąższ biały. Status ochronny. Ochrona gatunkowa: -, Czerwona Lista Roślin i Grzybów Polski: R. Siedliska. Na martwym drewnie liściastym. Rozmieszczenie i stan populacji w obrębie inwentaryzacji. W jednym miejscu na martwym drewnie. Zagrożenia, przyczyny ustępowania gatunku. Brak odpowiednich siedlisk optymalnych. Tabela 12. Wykaz gatunków grzybów stwierdzonych podczas inwentaryzacji. Gatunek Calpoma qercinum (Pers.) Wallr. Hypoxylon deustum (Hoffm.: Fr.) Grav Hypoxylon fragifome (Scop.:F.) J.Kickx Hypoxylon fuscum (Persoon) Fries Hypoxylon multiforme (Fr.) Fries Nectria cinnabarina (Tode) Fries Polydesmia pruinosa (Berk. & Broome) Boud. Propolis farinosa (Pers.) Fries Rhytisma acerinum (Pers.) Fries Charakterystyka miejsc występowania ASCOMYCETES Sporadycznie na martwych gałązkach dębowych W kilku miejscach u podstawy martwych pni dębowych Bardzo często na obumarłych gałązkach drzew liściastych Rzadko na martwym drewnie liściastym Częsty na obumarłych gałązkach brzozy Powszechnie na martwych gałęziach liściastych Rzadko na martwych gałęziach liściastych Dość często na martwym drewnie Masowo na liściach klonu Strona 28 z 128

29 Gatunek Xylaria hypoxylon (L.) Grev. Xylaria polymorpha (Pers.:Fr.) Grev. Antrodia serialis (Fr.) Donk Bjerkandera adusta (Willd.:Fr.) P.Karst. Bjerkandera fumosa (Pers.:Fr.) P.Karst. Bovista plumbea (Pers.):Pers Byssomerulius corium (Pers.: Fr.) Parmasto Cerrena unicolor (Bull.:Fr.) Murill Chondrostereum purpureum (Schum.:Fr.): Pouzar Coniophora puteana (Schum.: Fr.) P.Karst. Crucibulum leave (Huds.) Kambry Cyathus striatus (Huds.)Willd.:Pers. Daedalea qercina (L.:Fr.): Pers. Datronia mollis (Sommerf.) Donk Daedalopsis confragosa (Bolt.:Fr.) J.Schrot. Dendrothele acerina (Pers.:Fr.) Lemke Exidia plana (Wiggers) Donk Exidia recisa (Ditm.): Fr. Exidia glandulosa (Bull.): Fr. Fomes fomentarius (L.:F.) Kickx Fomitosis pinicola (Swarz: Fr.) P.Karst Coriolopsis trogii(berk.) S.Domański Ganoderma applanatum (Pers.) Pat. Gleophyllum odoratum (Wolf.:Fr.) Imaz. Gleophyllum sepiarium (Wolf.:Fr.) P.Kast. Heterobasidium annosum (Fr.) Bref. Hymenochaete rubiginosa (Schrad.:Fr.) Lev. Inonotus obliquus (Pers.: Fr.) Pilat Inonotus radiatus (Sowerby: Fr.) P.Kast Latiporus sulphureus (Bull.: Fr.) Murrill Lycopoerdon pyriforme (Schaeff.): Pers. Oligoporus stipticus (Pers.:Fr.) Gilbertson & Ryvarden Panellus stypticus (Bull.:Fr.) P.Karst. Peniophora cinerea (Pers.:Fr.) Cooke Peniophora quercina (Pers.:Fr.) Cooke Phellinus alni (Bondartsev) Parmasto Phellinus ferruginosus (Schrad.: Fr.) Pat. Phellinus igniarius ss.str. Phellinus punctatus (Fr.) Pilat Phellinus robustus (P. Karst.)Bourdot & Galzin Phlebia radiata Fr. Phlebia tremellosa (Schrad.: Fr.) Nakasone & Burds. Pholiota squarrosa (Weigel: Fr.) P.Kumm. Piptoporus betulinus (Bull.:Fr.) P.Karst. Polyporus brumalis (Pers.): Fr. Schizophyllum commune (F.): Fr. Scleroderma verrucosum (Bull.): Pers Stereum hirsutum (Willd.:Fr.) Gray Stereum rugosum (Pers.:Fr.): Fr. Trametes hirsute (Wulf.:Fr.) Pilat BASIDIOMYCETES Charakterystyka miejsc występowania Pospolicie na martwym drewnie, szczególnie na pniach po ściętych drzewach Dość rzadko na martwym drewnie liściastym Rzadko na powalonych jodłach i świerkach Dość często na martwym drewnie liściastym Rzadko na drewnie wierzbowym Dość często w suchych murawach Dość często na martwych gałęziach liściastych Sporadycznie na martwym drewnie brzozy W kilku miejscach na martwym drewnie osikowym Rzadko na silnie rozłożonym drewnie Rzadko na martwych gałęziach w borze mieszanym Kilka stanowisk na ruchomych szczątkach drewna Rzadko na drewnie dębowym Rzadko na martwym drewnie liściastym w grądzie Pojedynczo na wierzbach w łęgach nadrzecznych Bardzo rzadko w spękaniach kory starych klonów Pospolicie na martwym drewnie Rzadko na martwych gałęziach wierzbowych W jednym miejscu na gałęzi dębu W kilku miejscach na pniach starych drzew liściastych Dość często na pniach i kłodach iglastych Rzadko na gałęziach liściastych Rzadko na drewnie liściastym W kilku miejscach na starych pniach świerkowych Dość często na drewnie iglastym Rzadko u podstawy porażonych drzew iglastych Rzadko na drewnie dębowym W jednym miejscu na brzozie Sporadycznie na martwych olszach w łęgach Na martwym dębie w grądzie W kilku miejscach na pniach i kłodach w lesie mieszanym Na żywych świerkach - rzadko Sporadycznie na martwym drewnie w grądzie Rzadko na martwych gałęziach liściastych Rzadko na martwych gałązkach dębowych Na żywych olszach - sporadycznie Bardzo rzadko na drewnie liściastym Częsty na żywych wierzbach w łęgach Dość często na grubszych gałęziach liściastych Sporadycznie na pniach żywych dębów Na obumarłych pniach, pniakach i grubszych gałęziach drzew liściastych Rzadko na pniach liściastych Rzadko pod jesionami W kilku miejscach na brzozach Dość często na grubszych gałęziach liściastych Miejscami częsta na martwym drewnie Rzadko w grądzie Pospolity na martwym drewnie Nielicznie na grubszych gałęziach leszczyny W kilku miejscach na drewnie liściastym, na skraju lasu w Strona 29 z 128

30 Gatunek Trametes pubescens (Schumach.:Fr.) Pilat Trametes suavelolens (L.): Fr. Trametes versicolor (L.: F.) Pilat Trichaptum fuscoviolaceum (Ehrenb.:Fr.) Ryvarden Vascellum pratense (Pers.:Pers.) Kreisel Charakterystyka miejsc występowania miejscach nasłonecznionych Rzadko na gałęziach liściastych Stwierdzony jednokrotnie na pniu wierzby W kilku miejscach na pniach liściastych, na skraju lasu w miejscach nasłonecznionych Pospolity na kłodach świerkowych i jodłowych w różnych typach lasu Dość rzadko w murawach napiaskowych Tabela 13. Porosty - gatunki chronione i rzadkie stwierdzone podczas inwentaryzacji Gatunek Evernia prunasti (L.) Ach. Status ochrony Kategoria zagrożenia Flavoparmelia caperata (L.) Hale Ochrona częściowa EN Parmelina tiliacea (Hoffm.) Hale Ochrona ścisła VU Pleurosticta acetabulum (Neck.)Elix & Lumbasch in Lumbasch, Kothe & Elix Ochrona częściowa NT EN Lokalizacje GPS, liczebność populacji ; Licznie na dębach ; Licznie na dębach ; Licznie na dębach ; Kilka plech na dębach ; Kilkanaście plech na starych topolach białych ; Kilka plech na olszach ; Kilkanaście plech na przydrożnych klonach ; Na przydrożnych jesionach - kilka plech ; Kilkanaście plech na przydrożnych klonach ; Na przydrożnych jesionach - kilkanaście plech Evernia prunasti - Mąkla tarniowa Informacje ogólne. Plecha listkowato krzaczkowata, długości do 10 cm, heteromeryczna o budowie grzbieto brzusznej, zwisająca lub odstająca od podłoża, przyczepiona nasadą, rozgałęziona nieregularnie lub widełkowato, miękka, szaro lub żółto zielonawa, niekiedy szarobiała. Sorelia zwykle wykształcone, owocniki bardzo rzadkie. Gatunek pospolity w całym kraju. Status ochronny. Dyrektywa Siedliskowa: ; ochrona gatunkowa: częściowa; Czerwona Lista Roślin i Grzybów Polski: NT. Siedliska. Jeden z najbardziej pospolitych gatunków epifitycznych, występuje na drzewach liściastych w zbiorowiskach leśnych jak i terenach otwartych. Rozmieszczenie i stan populacji na terenie inwentaryzacji. Rzadko na całym obszarze. Zagrożenia, przyczyny ustępowania gatunku. Zanieczyszczenie powietrza, brak odpowiedniego podłoża. Flavoparmelia caperata Żółtlica chropowata Informacje ogólne. Plecha listkowata, często duża - do 20 cm średnicy. Żółtozielona lub żółtawa, o szerokich pofałdowanych i zwykle pomarszczonych odcinkach. Izydiów brak. Soralia wydłużone, na brzegach lub na powierzchni odcinków. Owocniki, apotecja występują wyjątkowo. Status ochronny. Dyrektywa Siedliskowa: ; ochrona gatunkowa: częściowa; Czerwona Lista Roślin i Grzybów Polski: EN. Siedliska. Występuje na drzewach liściastych w zbiorowiskach leśnych, w miejscach o dużej wilgotności powietrza. Rozmieszczenie i stan populacji na terenie inwentaryzacji. Rzadko na całym obszarze. Strona 30 z 128

31 Zagrożenia, przyczyny ustępowania gatunku. Zanieczyszczenie powietrza, brak odpowiedniego podłoża. Parmelina tiliacea Szarzynka skórzasta Informacje ogólne. Plecha listkowata, rozetkowata lub nieregularna, średnicy do 20 cm, głęboko wcinana, ściśle przylegająca do podłoża, popielato- lub niebieskawoszara, na obwodzie zwykle z brunatnawym odcieniem. Odcinki nieregularnie rozgałęzione i wcinane. Apotecja bardzo rzadko obecne. Gatunek rozpowszechniony w całym kraju. Status ochronny. Dyrektywa Siedliskowa: ; ochrona gatunkowa: częściowa; Czerwona Lista Roślin i Grzybów Polski: VU Siedliska. Występuje na korze drzew liściastych. Rozmieszczenie i stan populacji na terenie inwestycji. Notowany na kilku stanowiskach. Zagrożenia, przyczyny ustępowania gatunku. Zanieczyszczenie powietrza, brak odpowiedniego podłoża. Pleurosticta acetabulum Wabnica kielichowata Informacje ogólne. Plecha listkowata, często duża - do 20 cm średnicy, o szerokich odcinkach koloru niebieskawozielonego lub zielonawobrunatnego, w stanie wilgotnym ciemnooliwkowozielona. Soreliów i izydiów brak. Owocniki, apotecja o brunatnych tarczkach, często powyżej 1cm średnicy. Status ochronny. Dyrektywa Siedliskowa: ; ochrona gatunkowa: częściowa; Czerwona Lista Roślin i Grzybów Polski: EN. Siedliska. Występuje na drzewach liściastych najczęściej na terenach otwartych. Rozmieszczenie i stan populacji na terenie inwentaryzacji. Rzadko na całym obszarze. Zagrożenia, przyczyny ustępowania gatunku. Zanieczyszczenie powietrza, brak odpowiedniego podłoża. Tabela 14. Wykaz gatunków porostów stwierdzonych podczas inwentaryzacji. Gatunek Candelariella xanthostigma (Ach.) Lettau Chaenotheca ferruginea (Turn. ex Sm.) Mig. Cladonia digitata (L.) Hoffm. Cladonia fimbriata (L.) Fr. Cladonia subulata (L.) Weber in F.H. Wigg. Evernia prunasti (L.) Ach. Flavoparmelia caperata (L.) Hale Hypocenomyce scalaris (Ach.) Choiny Hypogymnia physodes (L.) Nyl. Lecanora argentata (Ach.) Malme Lecidella elaeochroma (Ach.) Choisy Lepraria incana (L.) Ach. Melanelia fuliginosa (Fr. ex Duby) Essl. Parmelia sulcata Taylor Parmelina tiliacea (Hoffm.) Hale Pertusaria amara (Ach.) Nyl. Phaeophyscia orbicularis (Neck.) Moberg. Phlystis argena (Ach.) Flot. Physcia adscendens H.Olivier Physcia stellaris (L.) Nyl. Physcia tenella (Scop.) DC. Pleurosticta acetabulum (Neck.) Elix & Lumbasch in Lumbasch, Kothe & Elix Xanthoria parietina (L.) Th. Fr. Charakterystyka miejsc występowania Pospolity na przydrożnych drzewach liściastych Na korze sosny w borze mieszanym U nasady drzew liściastych i iglastych w borach mieszanych Na glebie w murawach napiaskowych i suchych przydrożach Na glebie w murawach napiaskowych i suchych przydrożach Na korze drzew liściastych w lasach mieszanych i liściastych Rzadko na dębach, olszach i topolach białych Na korze drzew iglastych i liściastych Na korze drzew i krzewów oraz na martwym drewnie Na korze drzew liściastych w borze mieszanym Na korze drzew liściastych w borze mieszanym Na korze drzew i krzewów liściastych i iglastych we wszystkich zbiorowiskach leśnych Na korze przydrożnego dębu Na korze drzew i krzewów liściastych, rzadziej iglastych w rożnych zbiorowiskach leśnych i na drzewach przydrożnych Rzadko na przydrożnych klonach i jesionach Na korze dębu w borze mieszanym, jesionu i olszy w olsie Na korze olszy na brzegu olsu Na korze dębu w borze mieszanym, jesionu i olszy w olsie Na korze jesionu i olszy w olsie Na korze brzozy w borze Na korze olszy na skraju olsu Rzadko na przydrożnych klonach i jesionach Na korze drzew liściastych rosnących na obrzeżu borów i lasów oraz na przydrożach Strona 31 z 128

32 2.6 Wyniki inwentaryzacji entomofauny. Zgodnie z założeniami metodycznymi inwentaryzację motyli i ważek przeprowadzono w okresie od końca maja do końca sierpnia 2014 r. metodą obserwacji postaci dorosłych (imago). W odpowiednim okresie, zgodnym z fenologią pojawu postaci dorosłych, przeprowadzono obserwacje w potencjalnych miejscach występowania gatunków chronionych. W badanym obszarze stwierdzono występowanie niektórych gatunków cennych i chronionych owadów. Lokalizację ich stanowisk w poszczególnych rejonach górniczych przedstawiono na załącznikach kartograficznych (1.2, 2.2, 3.2, 4.2), a krótką charakterystykę oraz opis stwierdzeń zawarto poniżej. Zalotka większa Leucorrhinia pectoralis przedstawiciel rzędu ważek Odonata z rodziny ważkowatych Libellulidae Zalotka większa jest gatunkiem eurosyberyjskim. Występuje prawie w całej Polsce, poza obszarami górskimi. W skali kraju zaliczana jest do gatunków rozpowszechnionych i lokalnie pospolitych. Większość stanowisk znajduje się we wschodniej Polsce oraz na terenie pojezierzy w północnej części kraju i w Wielkopolsce. W południowej Polsce stanowiska gatunku są mniej liczne i bardziej rozproszone. Aktualnie gatunek znany jest 604 stanowisk zlokalizowanych w 370 polach siatki UTM (Bernard i in. 2009). Zalotka spotykana jest najczęściej na różnego rodzaju torfowiskach. Spektrum siedliskowe tego gatunku jest jednak szersze i obejmuje rozmaite wody stojące o niskiej trofii od oligotroficznych do umiarkowanie eutroficznych, zwykle z przezroczystą wodą i umiarkowanie bogatą roślinnością. Zasiedla m.in.: jeziora, drobne zbiorniki śródpolne, łąkowe i śródleśne, bagna śródleśne, torfianki, wody powyrobiskowe i starorzecza. Gatunek ten charakteryzuje się stosunkowo dużą plastycznością ekologiczną i posiada jeszcze dość dużo dogodnych do rozwoju siedlisk na wielu obszarach, w przewadze rolniczych, a nawet miejskich, gdzie może występować licznie (Bernard 2004). Do najistotniejszych zagrożeń dla tego gatunku należy: eutrofizacja wód na skutek dopływu dużego ładunku biogenów, powodująca wzrost żyzności i zmniejszenie przezroczystości wody oraz zmiany w składzie i strukturze roślinności, zanikanie drobnych zbiorników w wyniku bardzo wysokich temperatur w ostatnich latach. Zagrożenia tego typu występują głównie na terenach intensywnie użytkowanych rolniczo i przemysłowo a na pozostałych obszarach kraju wpływ ich jest nieznaczny. Stan krajowej populacji zalotki większej można ocenić jako dobry do bardzo dobrego i nie wymagający specjalnych działań ochronnych (Bernard 2004). Gatunek objęty jest ścisłą ochroną. Jako gatunek niezagrożony w Polsce nie został uwzględniony na krajowej czerwonej liście zwierząt. Stanowiska zalotki większej wymieniane są z 68 obszarów Natura Najbliższe opisane stanowiska znane są w Specjalnych Obszarach Ochrony Natura 2000: PLH Dobromyśl i PLH Ostoja Poleska. Na badanym terenie gatunek stwierdzony został na 3 stanowiskach (wszystkie w Rejonie Cyców K-6-7). Straszka syberyjska Sympecma paedisca, przedstawiciel rzędu ważek Odonata z rodziny pałątkowatych Lestidaea Straszka syberyjska jest gatunkiem eurosyberyjskim. Występuje na znacznym obszarze kraju poza najbardziej południowymi i południowo-zachodnimi rejonami. Zaliczana jest do gatunków rozpowszechnionych i lokalnie pospolitych na obszarach wschodniej Polski i Pojezierzy Pomorskich. Na pozostałym obszarze występuje lokalnie i rzadko. Aktualnie gatunek znany jest 327 stanowisk zlokalizowanych w 117 polach siatki UTM (Bernard i in. 2009). Gatunek spotykany jest nad wszelkiego rodzaju wodami stojącymi. Preferuje płytkie zbiorniki wodne, głównie wyrobiska pożwirowe i torfianki. Najczęściej zasiedla zbiorniki silnie zarośnięte przez rośliny wynurzone, na których składane są jaja. We wschodniej Polsce gatunek ten charakteryzuje się stosunkowo dużą plastycznością ekologiczną i posiada jeszcze dość dużo dogodnych do rozwoju siedlisk na wielu obszarach. Do najistotniejszych zagrożeń dla tego gatunku należy zanikanie drobnych zbiorników wodnych, głównie na terenach intensywnie użytkowanych rolniczo w wyniku działań melioracyjnych. Stan krajowej populacji straszki syberyjskiej można ocenić jako dobry i nie wymagający specjalnych działań ochronnych. Gatunek objęty jest ścisłą ochroną. Jako gatunek niezagrożony w Polsce nie został uwzględniony na krajowej Czerwonej Liście Zwierząt. Najbliższe stanowiska znane są w Specjalnych Obszarach Ochrony Natura 2000: PLH Dobromyśl i PLH Ostoja Poleska. Na badanym terenie gatunek stwierdzony został na 2 stanowiskach (wszystkie w Rejonie Cyców K-6-7). Strona 32 z 128

33 Czerwończyk nieparek Lycaena dispar przedstawiciel rzędu motyli Lepidoptera z rodziny modraszkowatych Lycaenidae Czerwończyk nieparek jest gatunkiem transpalearktycznym o zasięgu obejmującym obszary strefy umiarkowanej od zachodniej Europy po wschodnie krańce Azji. W Polsce spotykany jest powszechnie na niżu, natomiast w Europie jest poważnie zagrożony wymieraniem w zachodniej części swego zasięgu (Buszko 2004a). Aktualnie gatunek znany jest z 1098 stanowisk zlokalizowanych w 739 polach siatki UTM. Gąsienice tego motyla żyją na różnych gatunkach szczawiów, głównie na szczawiu lancetowatym (Rumex hydrolapathum), ale również na szczawiu tępolistnym, szczawiu kędzierzawym i szczawiu zwyczajnym. Gatunek siedliskowo związany jest z wilgotnymi łąkami i torfowiskami oraz obrzeżami różnych zbiorników wodnych. Postacie dorosłe preferują wilgotne łąki i torfowiska niskie oraz środowiska okrajkowe w dolinach rzek. Spotykany bywa również na terenach nadwodnych i obrzeżach rowów melioracyjnych. Ostatnio zasiedla coraz częściej środowiska suchsze, a nawet ruderalne. Przyczyną tego jest składanie jaj na gatunkach szczawiów rosnących w takich właśnie miejscach. Stan jego populacji w kraju jest bardzo dobry. Liczebność gatunku wzrasta i rozprzestrzenia się on na obszary do tej pory przez niego nie zasiedlane. Sporym zagrożeniem dla istnienia gatunku mogą być melioracje i osuszanie terenów podmokłych, jednak możliwość zasiedlania terenów suchych z pewnością w znacznym stopniu zredukuje ten problem. Proponowanymi działaniami ochronnymi względem jego siedlisk jak i samego gatunku jest prowadzenie ekstensywnej gospodarki na podmokłych łąkach i nie dopuszczanie do ich zarastania, utrzymywanie śródpolnych jak i śródleśnych oczek wodnych, przy których rosną różne gatunki szczawiu, stanowiące bazę pokarmową gąsienic oraz utrzymywanie w odpowiednim stanie środowiska lęgowego gatunku, poprzez ekstensywnie prowadzoną gospodarkę rolną (Buszko 2004a). W Polsce czerwończyk nieparek podlega ścisłej ochronie gatunkowej. Ponadto wpisany został do Polskiej Czerwonej Księgi Zwierząt oraz na Czerwoną listę zwierząt ginących i zagrożonych w Polsce. Stanowiska tego gatunku motyla wymieniane są ze 185 obszarów Natura Najbliższe stanowiska znane są w Specjalnych Obszarach Ochrony Natura 2000: PLH Dobromyśl, PLH Ostoja Poleska i PLH Dolina Środkowego Wieprza. Czerwończyk nieparek był najczęściej spotykanym gatunkiem na terenie objętym inwentaryzacją. Obserwowany był w wielu wilgotnych i mokrych siedliskach. Były to głównie zabagnione obszary w pobliżu koryt rzek, obrzeża turzycowisk, torfianek i rowów melioracyjnych z licznie występującymi różnymi gatunkami szczawiu Rumex, głównie ze szczawiem lancetowatym. Na terenie Lubelszczyzny gatunek ten znany jest z licznych stanowisk i nie jest zagrożony wyginięciem. Gatunek na badanym terenie stwierdzony został na 59 stanowiskach (6 stanowisk w Rejonie Kulik K-4-5, 22 stanowiska w Rejonie Cyców K-6-7, 18 stanowisk w Rejonie Syczyn K-8 i 13 stanowisk w Rejonie Kopina K-9). Czerwończyk fioletek Lycaena helle przedstawiciel rzędu motyli Lepidoptera z rodziny modraszkowatych Lycaenidae Czerwończyk fioletek zamieszkuje środkową i północną Europę oraz umiarkowane i chłodne obszary Azji. Szacuje się, że w ciągu ostatnich 10 lat nastąpiła 20-50% redukcja jego populacji w Europie. Wyginął na Łotwie, Słowacji, Węgrzech i w Czechach, a w Austrii i Niemczech jest skrajnie zagrożony. W Polsce wykazany został z licznych stanowisk na niżu, głównie we wschodniej i południowej części kraju, a także z Wielkopolski i Pomorza Zachodniego. Aktualnie znanych jest 224 stanowisk zlokalizowanych w 153 polach siatki UTM. Występuje na ogół nielicznie i jest silnie zagrożony wyginięciem ze względu na ograniczoną powierzchnię stanowisk lęgowych (Buszko 2004b). Głównym miejscem występowania gatunku są łąki w dolinach rzek oraz obrzeża torfowisk niskich. Zasiedla zazwyczaj lekko przesuszone, stosunkowo ciepłe miejsca, osłonięte od wiatru na skrajach lasów i w pobliżu zadrzewień. Gatunek jest typowym monofagiem, jego gąsienice żerują na rdeście wężowniku (Polygonum bistorta). Głównym zagrożeniem dla gatunku jest przede wszystkim intensywne użytkowanie łąk, co eliminuje roślinę pokarmową, ale również sukcesja roślinności krzewiastej, głównie zarośli wierzbowych z dominacją wierzby szarej na niekoszonych łąkach. Znajdujące się w naszym kraju stanowiska uznawane są za refugia tego gatunków w skali całego kontynentu. Istotne jest więc zachowanie rozległych środowisk mogących potencjalnie zabezpieczyć trwanie dużych i zróżnicowanych genetycznie populacji. Jest to możliwe do osiągnięcia przez utrzymywanie siedlisk lęgowych na odpowiednim etapie sukcesji roślinnej, umożliwiającej optymalny rozwój rośliny pokarmowej gąsienic. Z tego też względu łąki, na których gatunek ten występuje, powinny być koszone raz do roku późną jesienią (Buszko 2004b). Strona 33 z 128

34 Czerwończyk fioletek objęty jest ścisła ochroną, wpisany został do Polskiej Czerwonej Księgi Zwierząt oraz na Czerwoną listę zwierząt ginących i zagrożonych w Polsce. Na terenie Lubelszczyzny gatunek znany jest z kilkudziesięciu, głównie niewielkich, izolowanych stanowisk. Jedynie w dolinie Wieprza koło Milejowa, w przyujściowej części doliny Krzny, na terenie Strzeleckiego Parku Krajobrazowego oraz w dolinie Bystrzycy koło Lublina odnotowano jeszcze stosunkowo duże populacje tego gatunku. Stanowiska czerwończyka fioletka wymieniane są z 39 obszarów Natura Najbliższe stanowiska znane są w Specjalnych Obszarach Ochrony Natura 2000: PLH Dobromyśl, PLH Ostoja Poleska i PLH Dolina Środkowego Wieprza. Na badanym terenie gatunek stwierdzony został na 12 stanowiskach (7 stanowisk w Rejonie Kulik K-4-5, 4 stanowiska w Rejonie Cyców K-6-7 i 1 stanowisko w Rejonie Syczyn K-8). Modraszek alkon Phengaris alcon przedstawiciel rzędu motyli Lepidoptera z rodziny modraszkowatych Lycaenidae Myrmekofilny gatunek motyla z rodziny modraszkowatych. Nieodróżnialny morfologicznie i genetycznie od modraszka Rebela, który przez niektórych autorów traktowany jest jako jego forma ekologiczna. Gatunek związany z terenami podmokłymi. W Polsce znany z rozproszonych stanowisk głównie w południowo-wschodniej części kraju. Izolowane stanowiska znajdują się w Wielkopolsce i Kotlinie Biebrzańskiej. Wymarł na wielu stanowiskach na Dolnym Śląsku. Jego siedliskiem są wilgotne torfiaste łąki, torfowiska niskie, przeważnie w dolinach rzek lub na obrzeżach jezior. Larwy początkowo żerują na kwiatostanach goryczki wąskolistnej Gentiana pneumonanthe, potem kontynuują swój rozwój w gniazdach niektórych gatunków mrówek z rodzaju Myrmica. W Polsce gatunek ten objęty jest częściową ochroną gatunkową, a dawniej podlegał ochronie ścisłej. Główną przyczyną zanikania gatunku są melioracje i intensyfikacja użytkowania wilgotnych łąk prowadząca do eliminacji rośliny pokarmowej. Podobne skutki wynikają z osuszania łąk, ich zarastania roślinnością krzewiastą oraz zmiany środowiska mogące prowadzić do wyginięcia mrówek. Na badanym terenie gatunek stwierdzony został na 2 stanowiskach (w Rejonie Kopina K-9). Modraszek telejus Maculinea teleius przedstawiciel rzędu motyli Lepidoptera z rodziny modraszkowatych Lycaenidae Modraszek telejus jest gatunkiem palearktycznym, występuje od Francji poprzez środkową Europę i Azję do Japonii, na północy rzadko przekraczając 50 szerokości geograficznej. Mimo rozległego zasięgu tworzy bardzo lokalne i w większości niewielkie populacje, często izolowane od siebie przez wiele generacji. W Polsce wykazywany jest z licznych stanowisk w środkowej i południowej części kraju. Największą ich liczbę odnotowano na Lubelszczyźnie oraz Górnym i Dolnym Śląsku. Aktualnie znany jest 438 stanowisk zlokalizowanych w 294 polach siatki UTM. Typowymi miejscami występowania modraszka telejusa są nizinne wilgotne łąki, torfowiska niskie i węglanowe. Stanowiska często zlokalizowane są w dolinach rzek i strumieni. Zasiedla przede wszystkim zbiorowiska roślinne takie jak łąki trzęślicowe Molinion lub wilgotniejsze łąki świeże Arrhenaterion (Buszko 2004c). Modraszki z rodzaju Maculinea są swoistym fenomenem przyrody ze względu na unikalny cykl życiowy. Jedyną rośliną żywicielską modraszka telejusa jest krwiściąg lekarski Sanguisorba officinalis. Samice składają jaja do niedojrzałych kwiatostanów. Gąsienice po wylęgu prowadzą ukryty tryb życia a ich wzrost jest bardzo niewielki. Po 3-4 tygodniach zmieniają one zarówno gospodarza jak i dietę. Wychodzą z kwiatostanu krwiściąga, spadają na ziemię i są adoptowane przez mrówki z rodzaju Myrmica Latr., najczęściej M. scabrinodis, rzadziej M. rubra. i M. gallieni i w ich mrowiskach jako drapieżniki odbywają dalszy rozwój. W skali całej Europy szacuje się, że w ciągu ostatnich 10 lat nastąpiła co najmniej 20% redukcja populacji. W Belgii w 1973 roku gatunek wymarł całkowicie. W Holandii, z której zniknął w 1972 roku, został reintrodukowany w W wielu krajach m.in. w Niemczech, Francji znajduje się pod ochroną prawną. Modraszek telejus należy do gatunków motyli, które są najczęściej uwzględniane w czerwonych księgach oraz ustawodawstwie dotyczącym ochrony przyrody. Według Threatened Rhopalocera (butterflies) in Europe jest gatunkiem skrajnie zagrożonym (E - endangered). Na terenie Lubelszczyzny gatunek nie jest zagrożony, znane są liczne populacje zamieszkujące tereny łąkowe w dolinach prawie wszystkich większych rzek. Liczne stanowiska stwierdzono na terenie torfowisk węglanowych w okolicach Chełma i na Polesiu. Największym zagrożeniem dla gatunku jest intensyfikacja użytkowania wilgotnych łąk Strona 34 z 128

35 poprzez zbyt częste ich koszenie, a także naturalna sukcesja powodująca zarastanie łąk krzewami, czego skutkiem jest zanikanie rośliny pokarmowej i mrówek, co ostatecznie eliminuje motyla. W Polsce modraszek telejus podlega ścisłej ochronie gatunkowej. Ponadto wpisany został do Polskiej Czerwonej Księgi Zwierząt oraz na Czerwoną listę zwierząt ginących i zagrożonych w Polsce. Stanowiska tego gatunku motyla wymieniane są ze 114 obszarów Natura Najbliższe stanowiska znane są w Specjalnych Obszarach Ochrony Natura 2000: PLH Dobromyśl, PLH Ostoja Poleska i PLH Dolina Środkowego Wieprza. Na badanym terenie gatunek stwierdzony został na 55 stanowiskach (8 stanowisk w Rejonie Kulik K-4-5, 9 stanowisk w Rejonie Cyców K-6-7, 22 stanowiska w Rejonie Syczyn K-8 i 16 stanowisk w Rejonie Kopina K-9). Modraszek nausitous Maculinea nausithous przedstawiciel rzędu motyli Lepidoptera z rodziny modraszkowatych Lycaenidae Modraszek nausitous ma szeroki areał występowania obejmujący umiarkowane obszary Europy od Hiszpanii po Ural. W Polsce gatunek występuje w południowej części kraju, a najdalej na północ wysunięte stanowiska znajdują się w okolicach Siemiatycz i Chełmna. Aktualnie znany jest z 430 stanowisk zlokalizowanych w 280 polach siatki UTM. Podobnie jak modraszek telejus środowiskowo związany jest on z podmokłymi, ekstensywnie użytkowanymi łąkami, gdzie niezbędnym warunkiem jego występowania jest obecność rośliny pokarmowej gąsienic krwiściągu lekarskiego (Sanguisorba officinalis) oraz mrówek z rodzaju Myrmica, w których gniazdach rozwijają się starsze stadia larwalne motyla. Preferuje jednak tereny bardziej zakrzaczone i unika miejsc całkowicie otwartych. Środowiska te najczęściej znajdują się na obrzeżach ekstensywnie użytkowanych łąk i trzcinowisk. Ze względu na skomplikowany cykl rozwojowy z udziałem mrówek, gatunek narażony jest na wszelkie konsekwencje zmian środowiskowych prowadzących do wyeliminowania rośliny lub mrówek (Buszko 2004d). Na obszarze Europy Zachodniej gatunek jest mocno zagrożony wskutek intensyfikacji rolnictwa i zagospodarowania łąk. Stosunkowo lepiej zachowane środowiska w krajach Europy Środkowej i Wschodniej umożliwiają utrzymywanie się w wielu miejscach licznych populacji tego gatunku. W Polsce ma on jak dotąd dobre warunki bytowania i jego zasoby są bogatsze niż w innych krajach Europy. Dlatego jego status określany jest w Polskiej Czerwonej Księdze Zwierząt na poziomie niższego ryzyka (LR). Na terenie Lubelszczyzny gatunek nie jest zagrożony wyginięciem. Wymieniany jest najczęściej z tych samych miejsc co modraszek telejus lecz w mniejszej liczebności. Zagrożenia jak i sposoby ochrony tego gatunku są podobne jak w przypadku modraszka telejus. Stanowiska tego gatunku motyla wymieniane są ze 105 obszarów Natura Najbliższe stanowiska znane są w Specjalnych Obszarach Ochrony Natura 2000: PLH Dobromyśl, PLH Ostoja Poleska i PLH Dolina Środkowego Wieprza. Na badanym terenie gatunek stwierdzony został na 51 stanowiskach (7 stanowisk w Rejonie Kulik K-4-5, 8 stanowisk w Rejonie Cyców K-6-7, 22 stanowiska w Rejonie Syczyn K-8 i 14 stanowisk w Rejonie Kopina K-9). Przeplatka aurinia Euphydryas aurinia przedstawiciel rzędu motyli Lepidoptera z rodziny rusałkowatych Nymphalidae Motyl o aktywności dziennej. Rośliną pokarmową gąsienicy w północnej i środkowej Europie jest czarcikęs łąkowy Succisa pratensis. W innych częściach Europy i w Azji mogą to być różne gatunki wiciokrzewu Lonicera spp., babki Plantago sp., naparstnicy Digitalis spp. i przetacznika Veronica spp. a także driakiew gołębia Scabiosa columbaria i goryczka żółta Gentiana lutea. Motyl lata od końca maja do początku lipca. W Polsce obecnie istnieje kilka większych obszarów występowania w okolicach Wrocławia, na Kielecczyźnie, Polesiu i w Puszczy Białowieskiej. Ponadto kilka izolowanych populacji na Dolnym Śląsku, w Wielkopolsce, okolicach Warszawy, Puszczy Solskiej i na Roztoczu. W polskich Karpatach gatunek podawany z jednego stanowiska w Bieszczadach. Występuje na wilgotnych łąkach o dużej różnorodności gatunkowej, a także na torfowiskach niskich i polanach śródleśnych. Zagrożeniem dla gatunku jest intensyfikacja użytkowania łąk podmokłych i/lub ich osuszanie, a co za tym idzie zanikanie rośliny pokarmowej gąsienic. Status prawny gatunku w Polsce gatunek chroniony. Polska Czerwona Księga Zwierząt określa go jako gatunek bardzo wysokiego ryzyka, silnie zagrożony wyginięciem w Polsce EN, wymieniony jest też w Dyrektywie Siedliskowej w Załącznikach II i IV. Warunkiem utrzymania populacji jest zachowanie siedlisk i warunków optymalnych dla występowania gatunku, które zapewni koszenie łąk tylko raz w roku, nie wcześniej niż na początku Strona 35 z 128

36 lipca. Ważne jest utrzymanie odpowiedniego poziomu wód gruntowych i zapobieganie nadmiernej sukcesji trzciny, drzew i krzewów. W badanym terenie gatunek stwierdzony został na 8 stanowiskach (7 stanowisk w Rejonie Kulik K-4-5 i jedno stanowisko w Rejonie Syczyn K-8). Strzępotek soplaczek Coenonympha tullia przedstawiciel rzędu motyli Lepidoptera z rodziny rusałkowatych Nymphalidae Zasięg gatunku obejmuje obszary w strefie klimatu umiarkowanego i chłodnego od zachodniej Europy po wschodnie krańce Azji. W Polsce występuje na całym obszarze, ale częściej spotykany jest we wschodniej części kraju. W typowych środowiskach występuje niekiedy dość licznie. Zasiedla mokre łąki, turzycowiska oraz torfowiska niskie i przejściowe. Rozwija się na różnych gatunkach wełnianek (Eriophorum) i rozmaitych turzycach (Carex). Gatunek jest w Polsce narażony na wymieranie wskutek utraty środowisk lęgowych. Związane jest to z osuszaniem i zagospodarowaniem terenów bagiennych, a także ich zarastaniem wskutek naturalnej sukcesji roślinności krzewiastej i drzewiastej. Podstawowym sposobem ochrony gatunku powinno być zachowanie w niezmienionym stanie jego środowisk występowania. W Polsce strzępotek soplaczek podlega ścisłej ochronie gatunkowej, ponadto wpisany został na Polską Czerwoną Lista Zwierząt Ginących i Zagrożonych w Polsce kategoria UV. Na terenie Lubelszczyzny gatunek nie jest zagrożony wyginięciem. Występuje jeszcze dość licznie na wielu stanowiskach w środowiskach bagiennych we wschodniej części regionu, głównie na Polesiu i torfowiskach węglanowych koło Chełma. Najbliższe stanowiska znane są w Specjalnych Obszarach Ochrony Natura 2000: PLH Dobromyśl, PLH Ostoja Poleska i PLH Dolina Środkowego Wieprza. Na inwentaryzowanym terenie gatunek ten stwierdzony został na 6 stanowiskach (3 stanowiska w Rejonie Cyców K-6-7 i 3 stanowiska w Rejonie Kopina K-9). 2.7 Wyniki inwentaryzacji ryb. Obszar planowanej inwestycji charakteryzuje się średnio gęstą siecią wód powierzchniowych, gęstą siecią rowów melioracyjnych, płytko zalegającymi wodami podziemnymi, występowaniem licznych bagien, podmokłości i torfowisk. Występujące na obszarze jeziora i liczne zbiorniki wodne są w większości małe, o słabo rozwiniętej linii brzegowej i niewielkiej głębokości. Większość z nich intensywnie zarasta. Na obszarze planowanej inwestycji przebiega dział wodny II rzędu pomiędzy Bugiem a Wieprzem. Do Bugu przez rzekę Włodawkę odprowadzane są wody z cieku Świerszczów i jeziora Sumin. Pozostałe rzeki należą do zlewni Wieprza. Największe z nich to: Świnka leżąca w środkowej części obszaru, Mogilnica płynąca przez południową część obszaru i źródliska Piwoni Dolnej wypływającej z jeziora Uściwierzek na północnej części obszaru. Wszystkie te rzeki zostały mocno przekształcone w latach 60. i 70. ubiegłego wieku i obecnie przypominają rowy melioracyjne o prostych korytach i niewielkim prądzie wody. Dno ich jest najczęściej zamulone, tylko na krótkich odcinkach mają podłoże piaszczyste. Cały obszar posiada ponadto gęstą sieć rowów melioracyjnych. Kolejnym elementem wód powierzchniowych na obszarze planowanej inwestycji są jeziora. Do największych należą jeziora Uściwierskie: Sumin, Rotcze a także niewielkie jez. Uściwierzek. Wśród jezior warto też wymienić wchodzące w skład rezerwatu wodno torfowiskowego niewielkie jezioro Świerszczów. Wszystkie te zbiorniki mają charakter eutroficzny. Są sillnie zarośnięte roślinnością wodną. Charakteryzują się niewielką głębokością. W klasyfikacji rybackiej należą do typu linowo szczupakowego i karasiowego. W poniższej tabeli dokonano zestawienia podstawowych danych dotyczących wybranych jezior. Tabela 15. Charakterystyka największych jezior na obszarze planowanej inwestycji. Nazwa jeziora Powierzchnia [ha] Max.głębokość [m] Charakter Typ rybacki Jezioro Sumin 91,5 6,5 eutroficzny leszczowe / linowo - szczupakowe Jezioro Rotcze 42,7 4,3 eutroficzny linowo - szczupakowe Jezioro Uściwierzek 7,0 2,4 eutroficzny linowo - szczupakowe Jezioro Syczyńskie 6,0 2,9 eutroficzny karasiowe Jezioro Świerszczów 0,9 1,7 eutroficzny karasiowe Strona 36 z 128

37 Oprócz wymienionych zbiorników jeziornych na obszarze planowanej inwestycji istnieje kilkadziesiąt niewielkich oczek wodnych, o powierzchni poniej 0,5 ha. Niektóre z nich są pozostałościami większych jezior, znajdujących się w końcowej fazie eutrofizacji. Większość to niewielkie, często okresowe oczka wodne, zlokalizowane w zagłębieniach o genezie krasowej. Ważnym elementem powierzchniowych wód stojących są sztuczne zbiorniki powstałe w wyrobiskach poeksploatacyjnych torfu. Powstały głównie w okresie międzywojennym i w latach ubiegłego wieku. Podobnie jak jeziora znajdują się obecnie w różnej fazie zarastania. Wiele z nich już całkowicie zanikło, utrzymując wodę jedynie w okresie roztopów wiosennych. Największa ich liczba znajduje się w rejonie Jezior Uściwierskich, w okolicach Garbatówki, Nowego Stręczyna i Starego Stręczyna. Ponadto na obszarze planowanej inwestycji spotykane są liczne naturalne zagłębienia miseczkowate pochodzenia krasowego stale lub okresowo wypełnione wodą. Ze względu na brak danych z odłowów próbnych, na podstawie bogatego zasobu informacji środowiskowych oraz dokumentacji z badań prowadzonych przez różne zespoły ichtiologiczne, wykonano klasyfikację i ocenę cieków oraz zbiorników wodnych pod wzgędem możliwości występowania w nich gatunków ryb, których obecność w badanym obszarze potwierdzono w szerszej skali przestrzennej. W przypadku strzebli błotnej uzyskano szereg informacji na temat lokalizacji jej stanowisk w badanym obszarze. Wyniki klasyfikacji oraz znane stanowiska strzebli błotnej zamieszczono w załącznikach kartograficznych (1.1, 2.1, 3.1, 4.1) Potencjalny skład ichtiofauny Wody leżące na terenie powiatów łęczyckiego i włodawskiego pod względem ichtiologicznym należą do dość dobrze zbadanych. Zinwentaryzowane zostały min. dopływy Bugu, Wieprza i Krzny oraz jeziora i cieki Poleskiego Parku Narodowego. Ostatnie badania obejmowały także drobne zbiorniki wodne leżące na Polesiu Lubelskim pod kątem występowania w nich strzebli błotnej. W wodach dopływów Bugu i Wieprza oraz jeziorach i małych zbiornikach wodnych na terenach bezpośrednio sąsiadujących z obszarem planowanej inwestycji stwierdzono występowanie 27 gatunków ryb. Tabela 16. Gatunki ryb stwierdzone na terenie sąsiadującym z obszarem planowanej inwestycji. Lp. Gatunek Stanowisko Jeziora Rzeki Wody drobne 1 Szczupak (Esox lucius) X X X 2 Płoć (Rutilus rutilus) X X X 3 Okoń (Perca fluviatilis) X X X 4 Jazgarz (Gymnocephalus cernuus) X X 5 Krąp (Abramis bjoerkna) X X 6 Wzdręga ( Scardinius erythrophthalmus ) X X 7 Ukleja (Alburnus alburnus) X X 8 Jaź (Leuciscus idus) X X 9 Lin (Tinca tinca) X X X 10 Kleń (Leuciscus cephalus) X 11 Kiełb (Gobio gobio) X 12 Strzebla błotna ( Phoxinus percnurus ) X 13 Jelec (Leuciscus leuciscus) X 14 Słonecznica ( Leucaspius delineatus ) X X X 15 Leszcz (Abramis brama ) X X 16 Różanka (Rhodeus sericeus) X 17 Karp (Cyprinus carpio ) X X 18 Karaś pospolity (Carassius carassius ) X X X 19 Karaś srebrzysty (Carassius gibello ) X X X 20 Węgorz (Anguilla anguilla ) X 21 Piskorz (Misgurnus fossilis ) X X X 22 Koza (Cobitis taenia ) X 23 Sumik karłowaty (Ameiurus nebulosus ) X X X 24 Ciernik (Gasterosteus aculeatus ) X X 25 Sandacz (Stizostedion lucioperca ) X 26 Trawianka (Perccottus glenii ) x x x 27 Czebaczek/kiełb amurski (Pseudorasbora parva) x x x Strona 37 z 128

38 W jeziorach odłowiono łącznie 19 gatunków ryb. Stwierdzono występowanie dwóch gatunków z II Załącznika Dyrektywy Siedliskowej NATURA 2000: różanki i piskorza. W rzekach zaś odłowiono łącznie 20 gatunków ryb. Stwierdzono również występowanie dwóch gatunków z II Załącznika Dyrektywy Siedliskowej NATURA 2000: piskorza i kozy. Najuboższy skład ichtiofauny stwierdzono w wodach drobnych (torfianki, wyrobiska itd ). Stwierdzono w tych wodach 12 gatunków ryb, a wśród nich dwa gatunki z II Załącznika Dyrektywy Siedliskowej NATURA 2000: piskorza i bardzo rzadką strzeblę błotną. Gatunkami dominującymi pod względem liczebności na jeziorach były leszcz, krąp, lin, karaś srebrzysty i sumik karłowaty. W rzekach dominowały karaś srebrzysty, płoć, okoń i słonecznica. Zgrupowania ryb w torfiankach są na ogół ubogie. W poszczególnych zbiornikach spotyka sie od dwóch do maksymalnie sześciu gatunków. We wszystkich zbiornikach dominantami są karasie: pospolity i srebrzysty oraz lin, a w niektórych wodach strzebla błotna. Niepokojące jest liczne występowanie gatunków inwazyjnych karasia srebrzystego i sumika karłowatego. Szczególnie obecność tego drugiego gatunku może bardzo negatywnie odziaływać na zespoły ichtiofauny, szczególnie chronionej strzebli błotnej Ocena składu ichtiofauny na obszarze planowanej inwestycji Na obszarze planowanej inwestycji inwentaryzację lewobrzeżnych dopływów Bugu prowadzili w ostatnich latach Błachuta i inni (2002) oraz Marszał i inni (2009). Badania były prowadzone wzdłuż rzeki Włodawki. Z obszaru planowanej inwestycji dwa cieki wpadają do Włodawki: rów z jeziora Sumin i ciek Świerszczów. W rzece Włodawka na odcinku wejścia tych cieków stwierdzono występowanie 11 gatunków ryb: płoć, okoń, szczupak, krąp, wzdręga, lin, karp, karaś pospolity, karaś srebrzysty, koza i sumik karłowaty. Część z tych gatunków może występować w rowie z jeziora Sumin i cieku Świerszczów. Mało prawdopodobne jest jednak aby w tych wodach występowała koza. Charakter tych cieków tj. mocno zamulone, o niedużym prądzie, raczej wyklucza obecność w nich tego gatunku. Możliwe jest występowanie w tych ciekach jednego gatunku z II Załącznika Dyrektywy Siedliskowej NATURA 2000 piskorza. Jednak jego występowanie nie jest potwierdzone bezpośrednimi obserwacjami a jedynie wywiadem środowiskowym. Jeziora Sumin i Syczyńskie były w 2008 roku badane przez Rechulicza z zespołem. Okolice jeziora Sumin pod kątem stanowisk strzebli błotnej były inwentaryzowane przez Wolnickiego i Kolejko w 2008 r. Ponadto otrzymano informacje od rybackiego użytkownika (PZW Okręg w Chełmie) na temat ichtiofauny jeziora Rotcze. Na podstawie informacji uzyskanych w terenie wynika też, że Jezioro Uściwierzek najprawdopodobniej zasiedlone jest przez 10 gatunków ryb: szczupaka, płoć, okonia, lina, karasia pospolitego, karasia srebrzystego, sumika karłowatego, piskorza, krąpia i leszcza. Wg informacji uzyskanych od wędkarzy niemal pewne jest również występowanie w nim gatunków inwazyjnych: trawianki i czebaczka. Tabela 17. Gatunki ryb występujące w jeziorach Sumin, Rotcze, Syczyńskie, Uściwierzek Stanowisko (jezioro) Lp. Gatunek Sumin Rotcze Syczyńskie Uściwierzek 1 Szczupak (Esox lucius) X X X X 2 Płoć (Rutilus rutilus) X X X X 3 Okoń (Perca fluviatilis) X X X X 4 Jazgarz (Gymnocephalus cernuus) X X 5 Krąp (Abramis bjoerkna) X X X 6 Wzdręga ( Scardinius erythrophthalmus ) X X 7 Ukleja (Alburnus alburnus) X X 8 Lin (Tinca tinca) X X X X 9 Strzebla błotna ( Phoxinus percnurus ) * 10 Słonecznica ( Leucaspius delineatus ) X X X 11 Leszcz ( Abramis brama ) X X X 12 Różanka (Rhodeus sericeus) * * 13 Karp ( Cyprinus carpio ) X 14 Karaś pospolity ( Carassius carassius ) X X X X 15 Karaś srebrzysty ( Carassius gibello ) X X X X 16 Piskorz ( Misgurnus fossilis ) * * * X 17 Sumik karłowaty ( Ameiurus nebulosus ) X X X X 18 Sandacz ( Stizostedion lucioperca ) X 19 Trawianka (Perccottus glenii ) * * * X 20 Czebaczek/kiełb amurski (Pseudorasbora parva) * * * X X - występowanie gatunku potwierdzone, * - występowanie gatunku bardzo prawdopodobne. Strona 38 z 128

39 Na podstawie posiadanych danych podpartych informacjami środowiskowymi wynika, że w jeziorach występują, lub ich występowanie jest bardzo prawdopodobne, następujące gatunki z II Załącznika Dyrektywy Siedliskowej N2000: 1. Jezioro Sumin strzebla błotna, różanka, piskorz, 2. Jezioro Rotcze różanka, piskorz, 3. Jezioro Syczyńskie piskorz, 4. Jezioro Uściwierzek piskorz. Ichtiofauna rzek: Świnka, Mogielnica i Piwonia Dolna jest stosunkowo słabo poznana. Istniejące dane są z okresu sprzed melioracji i mają obecnie jedynie charakter historyczny. Na podstawie informacji od rybackiego użytkownika (PZW Okręg w Chełmie) wynika, że ichtiofauna tych cieków jest raczej uboga. Rzeki te posiadają wąskie koryta o charakterze uregulowanego rowu, małą głębokość i niewielki przepływ. Ponadto prowadzone przez nie wody są bardzo niskiej jakości. Monitoring jakości wody w rzece Mogielnicy był prowadzony przez WIOŚ w Lublinie w latach 90. ubiegłego wieku. Rzeka ta w 1995r niosła wody III klasy głównie ze względu na wysokie miano coli. Na rzece Świnka do roku 2001 znajdowały sie dwa punkty kontrolne. Analizując wyniki można stwierdzić, że wody Świnki na obszarze planowanej inwestycji znajdowały się w III klasie czystości. Wskaźnikami decydującymi o zakwalifikowaniu do tej klasy były: fosorany, fosfor ogólny, chlorofil oraz miano coli. Obecnie wody Świnki poniżej Łęcznej nie odpowiadają obowiązującym normom. Brak jest danych na temat jakości wody rzeki Piwonia Dolna, ale na podstawie istniejących danych najprawdopodobniej ta rzeka ma najbardziej bogaty rybostan. Tabela 18. Gatunki ryb występujące w rzekach: Świnka, Mogielnica, Piwonia Dolna. Lp. Gatunek Stanowisko (rzeka) Świnka Mogielnica Piwonia Dolna 1 Szczupak (Esox lucius) X X X 2 Płoć (Rutilus rutilus) X X X 3 Okoń (Perca fluviatilis) X X X 4 Jazgarz (Gymnocephalus cernuus) X 5 Jaź (Leuciscus idus) X 6 Kiełb (Gobio gobio) X 7 Słonecznica (Leucaspius delineatus) X 8 Karaś pospolity (Carassius carassius) X X X 9 Karaś srebrzysty (Carassius gibello) X X X 10 Sumik karłowaty (Ameiurus nebulosus) X X X 11 Ciernik (Gasterosteus aculeatus) X X 12 Trawianka (Perccottus glenii ) x x x 13 Czebaczek/kiełb amurski (Pseudorasbora parva) x x x Pomimo tak ubogiego zespołu ichtiofauny w rzekach: Świnka, Mogielnica i Piwonia Dolna możliwe jest występowanie w nich jednego gatunku z II Załącznika Dyrektywy Siedliskowej NATURA 2000 piskorza. Pewne jest również występowanie trzech gatunków wysoce inwazyjnych: czebaczka, trawianki i sumika karłowatego Cenne gatunki ichtiofauny na obszarze planowanej inwestycji W województwie lubelskim w latach przeprowadzono duże badania terenowe, których celem miało być odnalezienie wszystkich stanowisk strzebli błotnej. Przeszukano ponad 100 małych zbiorników wodnych, również na obszarze planowanej inwestycji. Efektem tych badań było odkrycie 34 nowych poleskich stanowisk tego gatunku. Potwierdzono też wiele historycznych stanowisk strzebli. Badania prowadzili Wolnicki, Kolejko i inni. Podczas inwentaryzacji stwierdzano też obecność innych gatunków ichtiofauny. Zgrupowania ryb w torfiankach były na ogół ubogie. W poszczególnych zbiornikach spotykało się od dwóch do maksymalnie pięciu gatunków. We wszystkich zbiornikach dominantami były: karaś pospolity i srebrzysty oraz lin a w niektórych wodach strzebla błotna. Na obszarze planowanej inwestycji lub w jej najbliższym sąsiedztwie stwierdzono 21 stanowisk strzebli błotnej. Na sześciu stanowiskach stwierdzono jej liczne populacje: Ciesacin, Dobromyśl 1, Gliny Pn., Siedliszcze 2, Siedliszcze 3, Sumin. Na większości stanowisk stwierdzano jeszcze trzy gatunki ryb: lin, karaś pospolity i karaś srebrzysty a na jednym stanowisku Ciesacin - także różankę. Prawdopodobne jest występowanie w tych wodach Strona 39 z 128

40 piskorza, który ze względu na niską przewodność większości tych wód i trudne warunki terenowe mógł być niestwierdzony, choć jego występowanie jest niemal pewne. Wg dokumentacji PZO dla ostoi Natura 2000 Dobromyśl, w roku 2011 liczba osobników tego gatunku w wodach ostoi została ustalona na , a dane te zostały uznane za wysoce wiarygodne (weryfikacja terenowa). Pozwoliło to uznać stan ochorny tego gatunku w ostoi na poziomie B. Tabela 19. Charakterystyka stanowisk strzebli błotnej na obszarze planowanej inwestycji oraz w jej najbliższym sąsiedztwie. L.p Nazwa stanowiska Współrzędne GPS Charakterystyka stanowiska 1. Aleksandrówka 2. Ciesacin 3. Dębowce 4. Dębowiec 5. Dobromyśl 1 6. Dobromyśl 2 7. Gliny Pn. 8. Gliny Pd. 9 Głębokie 10. Grabniak 11. Janowica 12. Kolonia Zabitek 13. Kulik 14. Ludwinów 15. Mogielnica 16. Siedliszcze Siedliszcze Siedliszcze Siedliszcze Stasin Dolny Pn. N 51 12`32" E 23 07`47" N 51 21`57" E 23 06`32" N 51 13`34" E 23 09`44" N 51 22`37" E 23 07`46" N 51 13`27" E 23 11`12" N 51 13`40" E 23 10`27" N 51 12`27" E 23 07`25" N 51 11`44" E 23 08`12" N 51 17`37" E 23 05`59" N 51 22`51" E 23 06`51" N 51 12`57" E 23 11`10" N 51 12`53" E 23 12`02" N 51 14`56" E 23 11`03" N 51 16`38" E 23 13`59" N 51 12`47" E 23 13`55" N 51 11`56" E 23 09`04" N 51 11`53" E 23 09`18" N 51 12`08" E 23 09`14" N 51 12`11" E 23 08`57" N 51 11`25" E 23 08`38" Pojedynczy zbiornik silnie zarośnięty, strzebla błotna nieliczna. Kompleks torfianek. Strzebla błotna liczna w jednym z nich. Ponadto liczna różanka. Pojedyncza torfianka. Stanowisko żółwia błotnego. Strzebla błotna nieliczna. Kompleks płytkich torfianek. Strzebla błotna nieliczna. Duży kompleks torfianek. Strzebla błotna liczna. Pojedynczy mały zbiornik. Stanowisko żółwia błotnego. Strzebla błotna nieliczna. Kompleks głębokich torfianek. Strzebla błotna liczna. Kompleks płytkich torfianek. Strzebla błotna nieliczna. Kompleks torfianek na północ od jez. Głębokie. Strzebla błotna nieliczna. Kompleks płytkich torfianek. Strzebla błotna nieliczna. Pojedyncza głęboka torfianka. Strzebla błotna nieliczna. Pojedyncza bardzo płytka torfianka. Strzebla błotna nieliczna. Dawne stawy dworskie. Strzebla błotna nieliczna. Pojedynczy duży zbiornik. Strzebla błotna nieliczna. Kompleks torfianek z czynną eksploatacją torfu. Strzebla błotna nieliczna. Kompleks torfianek. Strzebla błotna nieliczna. Pojedynczy zbiornik. Strzebla błotna liczna. Pojedyncza duża torfianka. Strzebla błotna liczna. Pojedyncza duża torfianka. Strzebla błotna nieliczna. Kompleks starych torfianek mocno zarośniętych. Strzebla błotna nieliczna. Strona 40 z 128

41 21. Sumin N 51 22`33" E 23 10`21" Kompleks torfianek o zróżnicowanym stanie zachowania. Strzebla błotna liczna. Z przedstawionych danych wynika, że torfianki i inne małe zbiorniki wodne na obszarze planowanej inwestycji i w jej najbliższym sąsiedztwie są środowiskiem, w którym strzebla błotna ma liczne stanowiska. Ponadto w wodach tych stwierdzono obecność jeszcze jednego gatunku z II Załącznika Dyrektywy Siedliskowej NATURA 2000 różanki. Prawdopodobne jest występowanie jeszcze w tych wodach piskorza, lecz jego obecność nie została potwierdzona w pracach inwentaryzacyjnych. Podsumowując - na obszarze planowanej inwestycji na podstawie danych z prac inwentaryzacyjnych podpartych wywiadem środowiskowym stwierdzono następujące gatunki z II Załącznika Dyrektywy Siedliskowej (kod): 1. (4009) Strzebla błotna Phoxinus percnurus, 2. (1134) Różanka Rhodeus sericeus, 3. (1145) Piskorz Misgurnus fossilis. Strzebla błotna jest jednym z najmniejszych krajowych przedstawicieli ryb karpiowatych. W polskich wodach dorasta maksymalnie do około 130 mm. Zamieszkuje wody drobne, często o powierzchni poniżej 0,5ha (śródpolne oczka wodne, torfianki, wyrobiska itp ). Siedliska jej charakteryzują się obfitą roślinnością wynurzoną i zanurzoną. Jest odporna na niskie stężenie tlenu rozpuszczonego w wodzie oraz cechuje się wysoką tolerancją na zmiany ph toleruje wody silnie zakwaszone oraz alkaliczne. Dojrzewa płciowo w trzecim roku życia. Jest ciepłolubna, tarło rozpoczyna gdy temperatura wody przekroczy 15 stopni. Ikrę składa w dwóch-trzech porcjach na roślinności wodnej. Inkubacja przy sprzyjających temperaturach trwa 3-4 doby. Strzebla nie jest ryba wybredną. Odżywia się: fitoplanktonem, resztkami roślinnymi, zooplanktonem, larwami owadów, mieczakami, ikrą ryb. Jest gatunkiem krótkowiecznym. Dożywa najwyżej 6 lat. W miejscu swego występowania może być jedynym przedstawicielem ichtiofauny. Strzebla błotna jest jednym z najrzadszych i najbardziej zagrożonych wyginięciem gatunków ryb z rodziny karpiowatych w wodach śródlądowych Polski. Została wymieniona w Załączniku 2 Dyrektywy Rady 92/43/EWG jako jeden z pięciu priotytetowych gatunków kręgowców. Na obszarze planowanej inwestycji stwierdzono jej występowanie na 21 stanowiskach opisanych powyżej. Różanka zasiedla większe rzeki nizinne i wody stojące. Jej sylwetka przypomina małego karasia, ale jest zupełnie inaczej ubarwiona. Samce w okresie godowym są bardzo intensywnie ubarwione. W okresie składania jaj z otworu płciowego samicy zwisa długie pokładełko w kształcie rurki. Za pomocą tego narządu samica składa jaja między płaty skrzelowe małży skójki lub szczeżui. Samica składa maksymalnie 40 jaj. Wylęg wykluwa się po 3-4 tygodniach i przez pewien czas pozostaje w jamie skrzelowej małża. Różana żywi się drobnym planktonem i detrytusem. Żyje 2-3 lata, maksymalnie 5 lat. Jej długość nie przekracza 7 cm. Gatunek osiadły, obecnie występuje niezbyt licznie i jest ściśle związany z występowaniem małży, które również stają się rzadkie i zmniejszają swoje zasięgi. Gatunek należy do gatunków z Załącznika II Dyrektywy Siedliskowej. Na obszarze planowanej inwestycji stwierdzono jej występowanie w kompleksie torfianek Ciesacin. Za bardzo prawdopodobne uznano również jej występowanie w jeziorach Sumin i Rotcze. Piskorz posiada wydłużone, prawie cylindryczne ciało. Otwór gębowy dolny, niewielki, otoczony mięsistymi wargami. Płetwy są zaokrąglone. Linia boczna jest niewidoczna. Przewód pokarmowy, oprócz funkcji podstawowej, pełni funkcję pomocniczego narządu oddychania. Piskorz prowadzi skryty tryb życia. Zasiedla płytkie, zamulone zbiorniki wodne, starorzecza, wolno płynące rzeki, kanały i stawy. Żyć może nawet w takich miejscach, gdzie deficyty tlenowe nie pozwalają na egzystencję innym gatunkom. Zwykle przebywa na dnie, zagrzebany w mule. Wiosną, na przełomie kwietnia i maja piskorz przystępuje do rozrodu. Ikrę składa na roślinach wodnych. Pokarmem piskorza są drobne denne bezkręgowce, głównie larwy owadów. Często także odżywia się szczątkami roślin wodnych. Dorasta do 20cm, wyjątkowo spotykane są osobniki przekraczające 30cm długości. Gatunek należy do gatunków z Załącznika II Dyrektywy Siedliskowej. Na obszarze planowanej inwestycji stwierdzono jego występowanie w jeziorze Uściwierzek oraz bardzo prawdopodobne jest jego występowanie w Strona 41 z 128

42 jeziorach Sumin, Rotcze i Syczyńskie. Może także występować w części torfianek na obszarze planowanej inwestycji oraz w niektórych ciekach Istniejące i potencjalne zagrożenia dla cennych gatunków ryb. Strzebla błotna Strzebla błotna na obszarze planowanej inwestycji jest najbardziej cennym gatunkiem ichtiofauny. Istnieje bardzo dużo zagrożeń dla tego gatunku i jego siedlisk, a zakres ich oddziaływania jest zróżnicowany. Jako zagrożenia o charakterze historycznym należy wymienić nadmierne odłowy i wykorzystywanie złowionych ryb na paszę dla trzody chlewnej lub jako przynęty w połowach wędkarskich. Ponadto prowadzone intensywnie na terenie Polesia Lubelskiego melioracje silnie skomplikowały stosunki wodne regionu. Efekty obniżenia wód gruntowych zauważono już w latach 60 ubiegłego wieku. Z czasem obniżenie wód gruntowych sięgnęło w niektórych rejonach nawet 1m. W efekcie na obszarze Polesia Lubelskiego całkowicie zniknęło pięć jezior: Orzechówek, Lejno, Wąskie, Myczółki i Laskie. Drastycznie problem dotknął małe i płytkie zbiorniki będące potencjalnymi siedliskami strzebli błotnej. Podczas prowadzonej w latach waloryzacji obszaru stwierdzono, że z wytypowanych ponad 150 stanowisk 2/3 nie istnieje lub już nie kwalifikują się jako siedlisko gatunku. Dlatego jako największe zagrożenie dla populacji strzebli błotnej i jej siedlisk należy uznać: melioracje i odwadnianie. Kolejnym zagrożeniem dla populacji strzebli błotnej i jej siedlisk jest zasypywanie małych, często położonych na uboczu zbiorników odpadami bytowymi i poprodukcyjnymi np. odpadami z tartaków, gruzem, słomą. Starsze torfianki często są wykorzystywane jako stawy hodowlane lub łowiska specjalne. Większość z nich jest zarybiana wtedy karpiem i rybami drapieżnymi. Niestety wśród wprowadzanych gatunków pojawił się sumik karłowaty ryba obca wśród rodzimej ichtiofauny, inwazyjna i wyjątkowo niebiezpieczna dla strzebli błotnej. Sumik karłowaty jest w stanie w ciągu 4-6 lat znacznie zredukować a nawet zniszczyć całą populacje strzebli błotnej w danym zbiorniku. Innym inwazyjnym gatunkiem o wiele niebezpieczniejszym od sumika karłowatego jest trawianka (Perccottus glenii, byczek ). Może być ona zawleczona z materiałem zarybieniowym ryb karpiowatych. Gatunek ten w bardzo szybkim okresie może zniszczyć całą populacje strzebli błotnej w danym zbiorniku. Negatywnie na populację strzebli błotnej oddziaływują organiczne i chemiczne zanieczyszczenia wód, mogące powodować deficyty tlenowe oraz znaczne wahania ph. Dla populacji strzebli błotnej szczególnie niebezpieczne jest spadek ph poniżej 4. Siedliska strzebli błotnej są mocno narażone na zarastanie roślinnością wodną, eutrofizację, wypłycanie na skutek odkładania się osadów organicznych, czyli wszystkie procesy związane z naturalną sukcesją. Często powierzchnia drobnych zbiorników bedących siedliskiem strzebli błotnej zostaje pokryta roślinnością wodną: rzęsą drobną, rzęsą garbatą, spirodelą, wolfią bezkorzeniową. Powoduje to stopniową eliminację strzebli błotnej z takiego akwenu. Mniej istotnym zagrożeniem są interakcje między gatunkami rodzimymi oraz drapieżnictwo. Różanka Różanka na obszarze planowanej inwestycji występuje niezbyt licznie, a przez swoja biologię jest ściśle związana z występowaniem małży, które również stają się rzadkie i zmniejszają swoje zasięgi. Największym zagrożeniem dla populacji różanki i związanych z nią małży są: zanieczyszczenia wód, melioracje, usuwanie osadów z dna zbiorników (giną wówczas małże) a także eutrofizacja. Dużym zagrożeniem jest brak łączności zbiorników, powinno się zatem umożliwić tym rybom swobodną migrację, szczególnie w okresie wiosennym. Piskorz Piskorz na obszarze planowanej inwestycji nie występuje zbyt licznie. Największym zagrożeniem dla populacji piskorza są zanieczyszczenia wód, melioracje i osuszanie, usuwanie z dna osadów. Podobnie jak różance powinno się temu gatunkowi umożliwić swobodną migrację, szczególnie w okresie wiosennym. Strona 42 z 128

43 Tabela 20. Zestawienie zagrożeń istniejących i potencjalnych dla strzebli błotnej, różanki i piskorza na obszarze planowanej inwestycji. Lp. Zagrożenie Gatunek Strzebla błotna Różanka Piskorz 1 Melioracje i odwadnianie Całkowite osuszanie Inwazja gatunku obcego ( sumik karłowaty, trawianka ) Zasypywanie zbiorników wodnych Zaśmiecanie Intensywne nawożenie Usuwanie osadów Zanieczyszczenie wód Kłusownictwo Naturalna sukcesja Interakcje między gatunkami Drapieżnictwo Punktowa skala zagrożeń: 1-znikome, 2-małe, 3-znaczące, 4-duże, 5-bardzo duże. Tabela 21. Istniejące zagrożenia dla populacji strzebli błotnej na stwierdzonych stanowiskach. L.p Nazwa stanowiska Współrzędne GPS Istniejące zagrożenie 1. Aleksandrówka 2. Ciesacin 3. Dębowce 4. Dębowiec 5. Dobromyśl 1 6. Dobromyśl 2 7. Gliny Pn. 8. Gliny Pd. 9 Głębokie 10. Grabniak 11. Janowica N 51 12`32" E 23 07`47" N 51 21`57" E 23 06`32" N 51 13`34" E 23 09`44" N 51 22`37" E 23 07`46" N 51 13`27" E 23 11`12" N 51 13`40" E 23 10`27" N 51 12`27" E 23 07`25" N 51 11`44" E 23 08`12" N 51 17`37" E 23 05`59" N 51 22`51" E 23 06`51" N 51 12`57" E 23 11`10" Średni stopień zagrożenia dla siedliska i populacji strzebli błotnej sukcesją roślinną i wypłycaniem. Wysoki stopień zagrożenia dla siedliska i populacji strzebli błotnej sukcesją roślinną i wypłycaniem. Niski stopień zagrożenia dla siedliska i populacji strzebli błotnej. Wysoki stopień zagrożenia dla siedliska i populacji strzebli błotnej sukcesją roślinną, wypłycaniem i wysychaniem. Niski stopień zagrożenia dla siedliska i populacji strzebli błotnej. Niski stopień zagrożenia dla siedliska i populacji strzebli błotnej. Niski stopień zagrożenia dla siedliska i populacji strzebli błotnej. Wysoki stopień zagrożenia dla siedliska i populacji strzebli błotnej sukcesja roślinną i wypłycaniem. Średni stopień zagrożenia dla siedliska i populacji strzebli błotnej sukcesją roślinną, wypłycaniem i wysychaniem. Wysoki stopień zagrożenia dla siedliska i populacji strzebli błotnej sukcesją roślinną, wypłycaniem i wysychaniem. Wysoki stopień zagrożenia dla siedliska i populacji strzebli błotnej możliwe zarybianie obcymi gatunkami. 12. Kolonia Zabitek 13. Kulik N 51 12`53" E 23 12`02" N 51 14`56" E 23 11`03" Wysoki stopień zagrożenia dla siedliska i populacji strzebli błotnej wysychaniem i zarastaniem krzewami wierzby. Niski stopień zagrożenia dla siedliska i populacji strzebli błotnej. 14. Ludwinów N 51 16`38" Niski stopień zagrożenia dla siedliska i populacji strzebli Strona 43 z 128

44 L.p Nazwa stanowiska Współrzędne GPS Istniejące zagrożenie 15. Mogielnica 16. Siedliszcze Siedliszcze Siedliszcze Siedliszcze Stasin Dolny Pn. 21. Sumin E 23 13`59" N 51 12`47" E 23 13`55" N 51 11`56" E 23 09`04" N 51 11`53" E 23 09`18" N 51 12`08" E 23 09`14" N 51 12`11" E 23 08`57" N 51 11`25" E 23 08`38" N 51 22`33" E 23 10`21" błotnej. Niski stopień zagrożenia dla siedliska i populacji strzebli błotnej. Niski stopień zagrożenia dla siedliska i populacji strzebli błotnej. Średni stopień zagrożenia dla siedliska i populacji strzebli błotnej. Średni stopień zagrożenia dla siedliska i populacji strzebli błotnej. Wysoki stopień zagrożenia dla siedliska i populacji strzebli błotnej sukcesją roślinną i wysychaniem. Niski stopień zagrożenia dla siedliska i populacji strzebli błotnej. Niski stopień zagrożenia dla siedliska i populacji strzebli błotnej Istniejące i potencjalne zagrożenia oraz możliwe skutki realizacji inwestycji dla ryb. Trudno jest obecnie przewidzieć rzeczywisty wpływ realizacji planowanej inwestycji na ichtiofaunę. Wody dołowe o ponadnormatywnym ładunku mineralnych substancji jonowych będą musiały zostać wyprowadzone na zewnątrz i zrzucone do jednego lub kilku cieków. Na obszarze planowanej inwestycji są dwa cieki które mogą być odbieralnikiem wód pokopalnianych: Świnka i Mogielnica. W wodach tych nie stwierdzono żadnego gatunku z Załącznika II Dyrektywy Siedliskowej. Prawdopodobne jest jednak występowanie w tych ciekach jednego gatunku z II Załącznika Dyrektywy Siedliskowej piskorza. Jego występowanie w tych rzekach nie jest potwierdzone żadnymi badaniami terenowymi i w związku z tym trudno prognozować wpływ tych działań na jego populację. Odprowadzenie wód pokopalnianych raczej nie powinno w żaden sposób oddziaływać na populacje strzebli błotnej i różanki zamieszkującej obszar planowanej inwestycji. Kolejnym trudnym do przewidzenia oddziaływaniem, a mającym potencjalnie poważniejsze skutki, są deformacje powierzni terenu spowodowane wydobyciem węgla, oddziaływujące bezpośrednio na zmiany stosunków wodnych. Skutki eksploatacji mogą pojawiać się na powierzchni z opóźnieniem kilku lat w stosunku do eksploatacji podziemnej w danej lokalizacji - w formie zmian intensywnych i do kilkunastu lat w postaci zmian powolnych i wtórnych. Zmiany te raczej będą miały niewielki wpływ na populacje różanki występujące w jeziorach Sumin i Rotcze. Trudny do przewidzenia jest wpływ tych zmian na populacje różanki zamieszkujące małe zbiorniki wodne. Potencjalnie istotnym może być wpływ na populacje strzebli błotnej związany z deformacjami terenu i zmianą stosunków wodnych. Bezprzecznie teren ten stanowi jeden z istotniejszych siedlisk strzebli błotnej w skali Polski. Prace związane z wydobyciem węgla mogą wpłynąć na stan siedlisk i populacje strzebli błotnej w dwojaki sposób. Deformacje terenu z jednej strony mogą spowodować paradoksalnie wzrost siedlisk tego gatunku, z drugiej - działania związane z budową infrastuktury górniczej stanowią zagrożenie dla wielu stanowisk strzebli błotnej. Wpływ planowanej inwestycji będzie łatwiejszy do przewidzenia po opracowaniu prognoz i modeli przewidywanych osiadań i zmian w ukształtowaniu terenu oraz modelu hydrologicznego. Strona 44 z 128

45 2.8 Wyniki inwentaryzacji płazów Charakterystyka miejsc odłowu płazów Każde ze stanowisk zostało wytypowane w oparciu o zestaw cech i scharakteryzowane według następującego schematu: współrzędne geograficzne, najbliższa miejscowość, typ i geneza zbiornika, powierzchnia zbiornika, szerokość cieku, głębokość zbiornika/cieku, charakter linii brzegowej, udział szuwaru w linii brzegowej, obecność nadbrzeżnej roślinności drzewiastej i krzewiastej, stopień zarośnięcia lustra wody przez roślinność, odległość od najbliższego koryta rzeki (nazwa rzeki), otoczenie zbiornika. Tabela 22. Podział obszarów koncesyjnych na stanowiska odłowu płazów. Numer obszaru Numery stanowisk odłowu płazów K K K K Stanowiska: 1,2 oraz 3 znajdują się poza obszarem K-9, jednak ze względu na niewielką odległość i możliwość połączenia z nim korytarzem migracyjnym, zostały włączone do inwentaryzacji. Strona 45 z 128

46 Stanowisko nr 1 Tabela 23. Charakterystyka stanowiska nr 1. Współrzędne geograficzne 51 23' " N, 23 7' " E Najbliższa miejscowość Nowe Załucze Typ i geneza zbiornika zamulony i w dużym stopniu zarośnięty rów melioracyjny (woda stagnująca) Powierzchnia zbiornika Szerokość cieku 3 4 m Głębokość zbiornika/cieku różna w zależności od miejsca, do 1 m Charakter linii brzegowej trawiasty Udział szuwaru w linii brzegowej >¾ linii brzegowej Obecność nadbrzeżnej roślinności drzewiastej i krzewiastej obecna w dużym stopniu; zakrzaczenia wzdłuż krawędzi rowu Stopień zarośnięcia lustra wody przez roślinność 90%, różny w zależności od miejsca Odległość od najbliższego koryta rzeki (nazwa rzeki) 0,17 km (Kanał Bogdanka Wola Wereszczyńska) Otoczenie zbiornika łąki, zadrzewienia (a) (b) Fotografia 2 a,b Stanowisko nr 1. Strona 46 z 128

47 Stanowisko nr 2 Tabela 24. Charakterystyka stanowiska nr 2. Współrzędne geograficzne 51 23' " N, 23 7' " E Najbliższa miejscowość Nowe Załucze Typ i geneza zbiornika zamulony i w dużym stopniu zarośnięty rów melioracyjny (woda stagnująca) Powierzchnia zbiornika Szerokość cieku 3 4 m Głębokość zbiornika/cieku różna w zależności od miejsca, do 1 m Charakter linii brzegowej trawiasty Udział szuwaru w linii brzegowej >¾ linii brzegowej Obecność nadbrzeżnej roślinności drzewiastej i krzewiastej obecna w dużym stopniu; drzewa i zakrzaczenia wzdłuż krawędzi rowu Stopień zarośnięcia lustra wody przez roślinność %, różny w zależności od miejsca Odległość od najbliższego koryta rzeki (nazwa rzeki) 0,17 km (Kanał Bogdanka Wola Wereszczyńska) Otoczenie zbiornika łąki, lasy, polna droga (a) (b) Fotografia 3 a,b Stanowisko nr 2. Stanowisko nr 3 Tabela 25. Charakterystyka stanowiska nr 3. Współrzędne geograficzne 51 23' " N, 23 7' " E Najbliższa miejscowość Nowe Załucze Typ i geneza zbiornika zamulony i w dużym stopniu zarośnięty rów melioracyjny (woda stagnująca) Powierzchnia zbiornika Szerokość cieku 3 4 m Głębokość zbiornika/cieku różna w zależności od miejsca, do 1 m Charakter linii brzegowej trawiasty Udział szuwaru w linii brzegowej >¾ linii brzegowej Obecność nadbrzeżnej roślinności drzewiastej i krzewiastej obecna w dużym stopniu; drzewa i zakrzaczenia wzdłuż krawędzi rowu Stopień zarośnięcia lustra wody przez roślinność %, różny w zależności od miejsca Odległość od najbliższego koryta rzeki (nazwa rzeki) 0,17 km (Kanał Bogdanka Wola Wereszczyńska) Otoczenie zbiornika łąki, lasy, polna droga (a) (b) Fotografia 4 a,b Stanowisko nr3. Strona 47 z 128

48 Stanowisko nr 4 Tabela 26. Charakterystyka stanowiska nr 4. Współrzędne geograficzne 51 22' " N, 23 7' 2.562" E Najbliższa miejscowość Za Jeziorem Typ i geneza zbiornika Jezioro Rotcze Powierzchnia zbiornika Szerokość cieku 45 ha Głębokość zbiornika/cieku 3 4 m Charakter linii brzegowej Gruntowy, trawiasty Udział szuwaru w linii brzegowej >¾ linii brzegowej Obecność nadbrzeżnej roślinności drzewiastej i krzewiastej obecna; drzewa i zakrzaczenia wzdłuż krawędzi rowu Stopień zarośnięcia lustra wody przez roślinność 0 20%, głównie przy brzegu Odległość od najbliższego koryta rzeki (nazwa rzeki) 0,05 km (Kanał Bogdanka Wola Wereszczyńska) Otoczenie zbiornika lasy, zabudowania, łąki (a) (b) Fotografia 5 a,b Stanowisko nr4. Stanowisko nr 5 Tabela 27. Charakterystyka stanowiska nr 5. Współrzędne geograficzne 51 21' " N, 23 6' " E Najbliższa miejscowość Za Jeziorem Typ i geneza zbiornika ols Powierzchnia zbiornika trudno określić ze względu na korony drzew uniemożliwiające zmierzenie pola powierzchni na mapie Szerokość cieku Głębokość zbiornika/cieku do 1 m Charakter linii brzegowej nie dotyczy Udział szuwaru w linii brzegowej nie dotyczy Obecność nadbrzeżnej roślinności drzewiastej i krzewiastej drzewa obecne na całej powierzchni (podmokły las) Stopień zarośnięcia lustra wody przez roślinność 30 40% Odległość od najbliższego koryta rzeki (nazwa rzeki) 0,96 km (Kanał Bogdanka Wola Wereszczyńska) Otoczenie zbiornika podmokłe lasy, łąki, pola uprawne, zabudowania (a) (b) Fotografia 6 a,b Stanowisko nr5. Strona 48 z 128

49 Stanowisko nr 6 Tabela 28. Charakterystyka stanowiska nr 6. Współrzędne geograficzne 51 22' " N, 23 9' 2.985" E Najbliższa miejscowość Sumin Typ i geneza zbiornika Jezioro Sumin Powierzchnia zbiornika 91,5 ha Szerokość cieku Głębokość zbiornika/cieku śr. 1,5 m, max. 5 6 m Charakter linii brzegowej szuwar, miejscami charakter gruntowy Udział szuwaru w linii brzegowej >¾ linii brzegowej Obecność nadbrzeżnej roślinności drzewiastej i krzewiastej obecna (olcha, brzoza i wierzba szara) Stopień zarośnięcia lustra wody przez roślinność 0 20% (głównie przy brzegu); na około jeziora występują podmokłe łąki Odległość od najbliższego koryta rzeki (nazwa rzeki) 1,08 km (Kanał Bogdanka Wola Wereszczyńska) Otoczenie zbiornika podmokłe lasy, łąki, droga (a) (b) (c) (d) Fotografia 7 a,b,c,d Stanowisko nr 6. Strona 49 z 128

50 Stanowisko nr 7 Tabela 29. Charakterystyka stanowiska nr 7. Współrzędne geograficzne 51 21' " N, 23 6' " E Najbliższa miejscowość Garbatówka Typ i geneza zbiornika zbiornik antropogeniczny powstały po wydobyciu torfu Powierzchnia zbiornika 11,05 a Szerokość cieku Głębokość zbiornika/cieku Trudno stwierdzić, być może ok. 1,2 m Charakter linii brzegowej trawiasty Udział szuwaru w linii brzegowej >¾ linii brzegowej Obecność nadbrzeżnej roślinności drzewiastej i krzewiastej obecna Stopień zarośnięcia lustra wody przez roślinność 30% Odległość od najbliższego koryta rzeki (nazwa rzeki) 0,95 km (Kanał Bogdanka Wola Wereszczyńska) Otoczenie zbiornika podmokłe lasy, łąki, droga (a) (b) Fotografia 8 a,b Stanowisko nr 7. Stanowisko nr 8 Tabela 30. Charakterystyka stanowiska nr 8. Współrzędne geograficzne 51 22' 4.407" N, 23 5' " E Najbliższa miejscowość Ostrów Nadrybski Typ i geneza zbiornika Kanał melioracyjny Bogdanka Wola Wereszczyńska Powierzchnia zbiornika Szerokość cieku 3 4 m Głębokość zbiornika/cieku różna w zależności od miejsca, mniejsza niż 1,2 m Charakter linii brzegowej trawiasty Udział szuwaru w linii brzegowej >¾ linii brzegowej Obecność nadbrzeżnej roślinności drzewiastej i krzewiastej obecna Stopień zarośnięcia lustra wody przez roślinność Różny w zależności od miejsca, w miejscu odłowów 60% Odległość od najbliższego koryta rzeki (nazwa rzeki) 0 m Otoczenie zbiornika łąki, lasy, polna droga (a) (b) Fotografia 9 a,b Stanowisko nr8. Stanowisko nr 9 Strona 50 z 128

51 Tabela 31. Charakterystyka stanowiska nr 9. Współrzędne geograficzne 51 21' " N, 23 5' " E Najbliższa miejscowość Wólka Nadrybska Typ i geneza zbiornika ols Powierzchnia zbiornika trudno określić ze względu na korony drzew uniemożliwiające zmierzenie pola powierzchni na mapie Szerokość cieku Głębokość zbiornika/cieku do 1 m Charakter linii brzegowej nie dotyczy Udział szuwaru w linii brzegowej nie dotyczy Obecność nadbrzeżnej roślinności drzewiastej i krzewiastej drzewa obecne na całej powierzchni (podmokły las) Stopień zarośnięcia lustra wody przez roślinność 60 70% Odległość od najbliższego koryta rzeki (nazwa rzeki) 1,18 km (Kanał Bogdanka Wola Wereszczyńska) Otoczenie zbiornika Podmokły las, łąki, droga (a) (b) Fotografia 10 a,b Stanowisko nr 9. Stanowisko nr 10 Tabela 32. Charakterystyka stanowiska nr 10. Współrzędne geograficzne 51 21' " N, 23 8' " E Najbliższa miejscowość Ostrówek Typ i geneza zbiornika rów melioracyjny Powierzchnia zbiornika Szerokość cieku 1,5 m Głębokość zbiornika/cieku 0,5 1 m Charakter linii brzegowej gruntowa Udział szuwaru w linii brzegowej brak Obecność nadbrzeżnej roślinności drzewiastej i krzewiastej brak Stopień zarośnięcia lustra wody przez roślinność 0% Odległość od najbliższego koryta rzeki (nazwa rzeki) 2,33 km (rzeka Świerszczów) Otoczenie zbiornika łąki, pola uprawne, droga, zadrzewienia (a) (b) Fotografia 11 a,b Stanowisko nr 10. Stanowisko nr 11 Strona 51 z 128

52 Tabela 33. Charakterystyka stanowiska nr 11. Współrzędne geograficzne 51 21' " N, 23 8' " E Najbliższa miejscowość Ostrówek Typ i geneza zbiornika rów melioracyjny Powierzchnia zbiornika Szerokość cieku 1,5 m Głębokość zbiornika/cieku 0,5 1 m Charakter linii brzegowej gruntowa, trawiasta Udział szuwaru w linii brzegowej brak Obecność nadbrzeżnej roślinności drzewiastej i krzewiastej obecna sporadycznie Stopień zarośnięcia lustra wody przez roślinność Różna w zależności od miejsca, w miejscu odłowów 80% Odległość od najbliższego koryta rzeki (nazwa rzeki) 2,01 km (rzeka Świerszczów) Otoczenie zbiornika łąki, pola uprawne, droga, zadrzewienia (a) (b) Fotografia 12 a,b Stanowisko nr 11. Stanowisko nr 12 Tabela 34. Charakterystyka stanowiska nr 12. Współrzędne geograficzne 51 21' 7.711" N, 23 8' " E Najbliższa miejscowość Ostrówek Podyjski Typ i geneza zbiornika zarośnięty rów melioracyjny Powierzchnia zbiornika Szerokość cieku 0,5 m Głębokość zbiornika/cieku 0,2 0,3 m Charakter linii brzegowej trawiasta Udział szuwaru w linii brzegowej >¾ linii brzegowej Obecność nadbrzeżnej roślinności drzewiastej i krzewiastej obecna sporadycznie Stopień zarośnięcia lustra wody przez roślinność % Odległość od najbliższego koryta rzeki (nazwa rzeki) 1,84 km (rzeka Świerszczów) Otoczenie zbiornika łąki, pola uprawne, staw (a) (b) Fotografia 13 a,b Stanowisko nr 12. Stanowisko nr 13 Strona 52 z 128

53 Tabela 35. Charakterystyka stanowiska nr 13. Współrzędne geograficzne 51 21' 8.360" N. 23 8' " E Najbliższa miejscowość Ostrówek Podyjski Typ i geneza zbiornika zbiornik antropogeniczny staw Powierzchnia zbiornika 3,25 a Szerokość cieku Głębokość zbiornika/cieku trudno określić, powyżej 1,2 m Charakter linii brzegowej trawiasta Udział szuwaru w linii brzegowej pawie 100% Obecność nadbrzeżnej roślinności drzewiastej i krzewiastej obecna sporadycznie Stopień zarośnięcia lustra wody przez roślinność 20%, głównie przy brzegu Odległość od najbliższego koryta rzeki (nazwa rzeki) 1,8 km (rzeka Świerszczów) Otoczenie zbiornika łąki, pola uprawne Fotografia 14 Stanowisko nr 13. Stanowisko nr 14 Tabela 36. Charakterystyka stanowiska nr 14. Współrzędne geograficzne 51 20' 9.611" N, 23 10' " E Najbliższa miejscowość Świerszczów Typ i geneza zbiornika zbiornik antropogeniczny wapnowany staw rybny (a), podmokła łąka obok stawu (b) Powierzchnia zbiornika 4,39 a Szerokość cieku Głębokość zbiornika/cieku trudno określić, powyżej 1,2 m Charakter linii brzegowej trawiasta Udział szuwaru w linii brzegowej > ½ linii brzegowej Obecność nadbrzeżnej roślinności drzewiastej i krzewiastej obecna, niewielkie zakrzaczenia Stopień zarośnięcia lustra wody przez roślinność 20%, głównie przy brzegu (a), prawie 100 % (b) Odległość od najbliższego koryta rzeki (nazwa rzeki) 0,89 km (rzeka Świerszczów) Otoczenie zbiornika łąki, pola uprawne, zabudowania (a) (b) Fotografia 15 a,b Stanowisko nr 14. Strona 53 z 128

54 Stanowisko nr 15 Tabela 37. Charakterystyka stanowiska nr 15. Współrzędne geograficzne 51 19' " N, 23 7' " E Najbliższa miejscowość Kopina Typ i geneza zbiornika zbiornik antropogeniczny staw/torfianka Powierzchnia zbiornika 66,5 a Szerokość cieku Głębokość zbiornika/cieku trudno określić, powyżej 1,2 m Charakter linii brzegowej trawiasta Udział szuwaru w linii brzegowej prawie 100% Obecność nadbrzeżnej roślinności drzewiastej i krzewiastej obecna, pojedyncze zakrzaczenia Stopień zarośnięcia lustra wody przez roślinność 30%, głównie przy brzegu Odległość od najbliższego koryta rzeki (nazwa rzeki) 1,54 km (Świnka) Otoczenie zbiornika łąki, pola uprawne, zadrzewienia, droga (a) (b) Fotografia 16 a,b Stanowisko nr 15. Stanowisko nr 16 Tabela 38. Charakterystyka stanowiska nr 16. Współrzędne geograficzne 51 18' " N, 23 5' " E Najbliższa miejscowość Marynka Typ i geneza zbiornika rzeka Świnka Powierzchnia zbiornika Szerokość cieku Głębokość zbiornika/cieku trudno określić, powyżej 1,2 m Charakter linii brzegowej trawiasta Udział szuwaru w linii brzegowej > ½ linii brzegowej Obecność nadbrzeżnej roślinności drzewiastej i krzewiastej obecna Stopień zarośnięcia lustra wody przez roślinność 10 20%, głównie przy brzegu Odległość od najbliższego koryta rzeki (nazwa rzeki) 0 m Otoczenie zbiornika łąki, zadrzewienia, droga (a) (b) Fotografia 17 a,b Stanowisko nr 16. Strona 54 z 128

55 Stanowisko nr 17 Tabela 39. Charakterystyka stanowiska nr 17. Współrzędne geograficzne 51 20' " N, 23 5' " E Najbliższa miejscowość Przymiarki Typ i geneza zbiornika ols Powierzchnia zbiornika ok. 29,87 a Szerokość cieku Głębokość zbiornika/cieku do 1 m Charakter linii brzegowej nie dotyczy Udział szuwaru w linii brzegowej nie dotyczy Obecność nadbrzeżnej roślinności drzewiastej i krzewiastej drzewa obecne na całej powierzchni (podmokły las) Stopień zarośnięcia lustra wody przez roślinność 30 40%, głównie przy brzegu Odległość od najbliższego koryta rzeki (nazwa rzeki) 1,52 km (dopływ s. Nadrybia) Otoczenie zbiornika łąki, lasy, droga Fotografia 18 Stanowisko nr17. Stanowisko nr 18 Tabela 40. Charakterystyka stanowiska nr 18. Współrzędne geograficzne 51 17' " N, 23 6' " E Najbliższa miejscowość Cyców, niedaleko stacji paliw w Cycowie Typ i geneza zbiornika staw rybny Powierzchnia zbiornika 8,76 a Szerokość cieku Głębokość zbiornika/cieku trudno określić, powyżej 1,2 m Charakter linii brzegowej trawiasta Udział szuwaru w linii brzegowej > ¼ linii brzegowej Obecność nadbrzeżnej roślinności drzewiastej i krzewiastej obecne, pojedyncze zakrzaczenia Stopień zarośnięcia lustra wody przez roślinność 0 10%, przy brzegu Odległość od najbliższego koryta rzeki (nazwa rzeki) 1,72 km (Świnka) Otoczenie zbiornika łąki, zadrzewienia, pole uprawne, zabudowania, droga (a) (b) Fotografia 19 a,b Stanowisko nr18. Strona 55 z 128

56 Stanowisko nr 19 Tabela 41. Charakterystyka stanowiska nr 19. Współrzędne geograficzne 51 18' 7.577" N, 23 6' " E Najbliższa miejscowość Wólka Cycowska Typ i geneza zbiornika ols, rów Powierzchnia zbiornika trudno określić ze względu na korony drzew uniemożliwiające zmierzenie pola powierzchni na mapie Szerokość cieku rów ok. 2 m Głębokość zbiornika/cieku do 1,2 m Charakter linii brzegowej gruntowa, miejscami trawiasta Udział szuwaru w linii brzegowej brak Obecność nadbrzeżnej roślinności drzewiastej i krzewiastej drzewa obecne na całej powierzchni (podmokły las) Stopień zarośnięcia lustra wody przez roślinność % Odległość od najbliższego koryta rzeki (nazwa rzeki) 0,96 km (Świnka) Otoczenie zbiornika łąki, lasy, staw, zabudowania (a) (b) Fotografia 20 a,b Stanowisko nr 19. Stanowisko nr 20 Tabela 42. Charakterystyka stanowiska nr 20. Współrzędne geograficzne 51 16' " N, 23 7' " E Najbliższa miejscowość Biesiadki Typ i geneza zbiornika zbiornik antropogeniczny staw Powierzchnia zbiornika 12,77 a Szerokość cieku Głębokość zbiornika/cieku powyżej 1,2 m Charakter linii brzegowej trawiasta Udział szuwaru w linii brzegowej > ¼ linii brzegowej Obecność nadbrzeżnej roślinności drzewiastej i krzewiastej obecnych kilka drzew Stopień zarośnięcia lustra wody przez roślinność 10%, przy brzegu Odległość od najbliższego koryta rzeki (nazwa rzeki) 0,96 km (Świnka) Otoczenie zbiornika łąki, lasy, staw, zabudowania Fotografia 21 Stanowisko nr 20. Strona 56 z 128

57 Stanowisko nr 21 Tabela 43. Charakterystyka stanowiska nr 21. Współrzędne geograficzne 51 16' " N, 23 7' " E Najbliższa miejscowość Biesiadki Typ i geneza zbiornika zbiornik antropogeniczny staw Powierzchnia zbiornika 5,32 a Szerokość cieku Głębokość zbiornika/cieku trudno określić, do 1,2 m Charakter linii brzegowej trawiasty, miejscami gruntowy Udział szuwaru w linii brzegowej prawie brak Obecność nadbrzeżnej roślinności drzewiastej i krzewiastej brak Stopień zarośnięcia lustra wody przez roślinność 30 40% Odległość od najbliższego koryta rzeki (nazwa rzeki) 1,37 km (dopływ s. Adamowa) Otoczenie zbiornika łąki, pola uprawne Fotografia 22 Stanowisko nr 21. Stanowisko nr 22 Tabela 44. Charakterystyka stanowiska nr 22. Współrzędne geograficzne 51 17' 3.391" N, 23 9' " E Najbliższa miejscowość Zalosocze Typ i geneza zbiornika zbiornik antropogeniczny staw Powierzchnia zbiornika 15,42 a Szerokość cieku Głębokość zbiornika/cieku trudno określić, powyżej 1,2 m Charakter linii brzegowej trawiasty Udział szuwaru w linii brzegowej > ¼ linii brzegowej Obecność nadbrzeżnej roślinności drzewiastej i krzewiastej obecne drzewa na około zbiornika Stopień zarośnięcia lustra wody przez roślinność 10 20%, przy brzegu Odległość od najbliższego koryta rzeki (nazwa rzeki) 2,08 km (Świnka) Otoczenie zbiornika łąki, pola uprawne, droga, zabudowania (a) (b) Fotografia 23 a,b Stanowisko nr 22. Strona 57 z 128

58 Stanowisko nr 23 Tabela 45. Charakterystyka stanowiska nr 23. Współrzędne geograficzne 51 16' " N, 23 9' " E Najbliższa miejscowość Stawek Kolonia obniżenie terenu wypełnione wodą, jedna część płytsza i Typ i geneza zbiornika bardziej zarośnięta, druga głębsza i z mniejszą ilością roślinności Powierzchnia zbiornika 13,33 a Szerokość cieku Głębokość zbiornika/cieku trudno określić; do 1,2 m Charakter linii brzegowej trawiasty Udział szuwaru w linii brzegowej > ½ linii brzegowej Obecność nadbrzeżnej roślinności drzewiastej i krzewiastej obecnych kilka drzew Stopień zarośnięcia lustra wody przez roślinność 40 50% (szczególnie w płytszej części zbiornika) Odległość od najbliższego koryta rzeki (nazwa rzeki) 1,82 km (Świnka) Otoczenie zbiornika łąki, pola uprawne, droga, zabudowania, stawy (a) (b) Fotografia 24 a,b Stanowisko nr 23. Stanowisko nr 24 Tabela 46. Charakterystyka stanowiska nr 24. Współrzędne geograficzne 51 17' 53.47" N, 23 10' 37.01" E Najbliższa miejscowość Cyców Kolonia Druga Typ i geneza zbiornika rzeka Świnka Powierzchnia zbiornika Szerokość cieku 3 3,5 m Głębokość zbiornika/cieku trudno określić; do 1,2 m Charakter linii brzegowej trawiasty, miejscami gruntowy Udział szuwaru w linii brzegowej > ½ linii brzegowej Obecność nadbrzeżnej roślinności drzewiastej i krzewiastej obecnych kilka drzew i krzewów Stopień zarośnięcia lustra wody przez roślinność 10 20%, przy brzegu (w miejscu odłowów) Odległość od najbliższego koryta rzeki (nazwa rzeki) 0 km (Świnka) Otoczenie zbiornika łąki, pola uprawne, droga, zabudowania, stawy (a) (b) Fotografia 25 a,b Stanowisko nr 24. Strona 58 z 128

59 Stanowisko nr 25 Tabela 47. Charakterystyka stanowiska nr 25. Współrzędne geograficzne 51 19' " N, 23 12' " E Najbliższa miejscowość Świerszczów Kolonia Typ i geneza zbiornika rozległy podmokły teren Powierzchnia zbiornika trudno określić Szerokość cieku Głębokość zbiornika/cieku płytki; do 1,2 m Charakter linii brzegowej trawiasty Udział szuwaru w linii brzegowej prawie 100% Obecność nadbrzeżnej roślinności drzewiastej i krzewiastej obecna Stopień zarośnięcia lustra wody przez roślinność % Odległość od najbliższego koryta rzeki (nazwa rzeki) 0,19 km (dopływ s. Świerszczowa) Otoczenie zbiornika łąki, droga, zadrzewienia, liczne rowy melioracyjne, zbiorniki wodne Fotografia 26 Stanowisko nr 25. Stanowisko nr 26 Tabela 48. Charakterystyka stanowiska nr 26. Współrzędne geograficzne 51 19' " N, 23 12' " E Najbliższa miejscowość Świerszczów Kolonia Typ i geneza zbiornika zbiornik naturalny Powierzchnia zbiornika trudno określić ze względu na korony drzew uniemożliwiające zmierzenie pola powierzchni na mapie, raczej niewielki Szerokość cieku Głębokość zbiornika/cieku do 1,2 m Charakter linii brzegowej trawiasty Udział szuwaru w linii brzegowej >¾ linii brzegowej Obecność nadbrzeżnej roślinności drzewiastej i krzewiastej obecna Stopień zarośnięcia lustra wody przez roślinność % Odległość od najbliższego koryta rzeki (nazwa rzeki) 0,16 km (dopływ s. Świerszczowa) Otoczenie zbiornika łąki, droga, zadrzewienia, liczne rowy melioracyjne, zbiorniki wodne Fotografia 27 Stanowisko nr 26. Strona 59 z 128

60 Stanowisko nr 27 Tabela 49. Charakterystyka stanowiska nr 27. Współrzędne geograficzne 51 18' " N, 23 13' 6.504" E Najbliższa miejscowość Bekisza Typ i geneza zbiornika ols Powierzchnia zbiornika trudno określić ze względu na korony drzew uniemożliwiające zmierzenie pola powierzchni na mapie Szerokość cieku Głębokość zbiornika/cieku do 1,2 m Charakter linii brzegowej nie dotyczy Udział szuwaru w linii brzegowej nie dotyczy Obecność nadbrzeżnej roślinności drzewiastej i krzewiastej drzewa obecne na całej powierzchni (podmokły las) Stopień zarośnięcia lustra wody przez roślinność 60 80% Odległość od najbliższego koryta rzeki (nazwa rzeki) 0,55 km (Jagielna) Otoczenie zbiornika łąki, pola uprawne (a) (b) Fotografia 28 a,b Stanowisko nr 27. Stanowisko nr 28 Tabela 50. Charakterystyka stanowiska nr 28. Współrzędne geograficzne 51 16' " N, 23 7' " E Najbliższa miejscowość Biesiadki Typ i geneza zbiornika zbiornik pochodzenia antropogenicznego, dół w ziemi Powierzchnia zbiornika 0,48 a Szerokość cieku Głębokość zbiornika/cieku płytki, do 0,5 m Charakter linii brzegowej gruntowy Udział szuwaru w linii brzegowej brak Obecność nadbrzeżnej roślinności drzewiastej i krzewiastej brak Stopień zarośnięcia lustra wody przez roślinność 0 10 % Odległość od najbliższego koryta rzeki (nazwa rzeki) 1,51 km (dopływ s. Adamowa) Otoczenie zbiornika łąki, pola uprawne (a) (b) Fotografia 29 a,b Stanowisko nr 28. Strona 60 z 128

61 Stanowisko nr 29 Tabela 51. Charakterystyka stanowiska nr 29. Współrzędne geograficzne 51 17' " N, 23 8' " E Najbliższa miejscowość Cyców Typ i geneza zbiornika obniżenie terenu wypełnione wodą Powierzchnia zbiornika 1,71 a Szerokość cieku Głębokość zbiornika/cieku płytki, do 0,5 m Charakter linii brzegowej trawiasty Udział szuwaru w linii brzegowej > ½ linii brzegowej Obecność nadbrzeżnej roślinności drzewiastej i krzewiastej obecna Stopień zarośnięcia lustra wody przez roślinność 80 90% Odległość od najbliższego koryta rzeki (nazwa rzeki) 0,99 km (Świnka) Otoczenie zbiornika łąki, pola uprawne, zabudowania, droga Fotografia 30 a,b Stanowisko nr 29. Stanowisko nr 30 Tabela 52. Charakterystyka stanowiska nr 30. Współrzędne geograficzne 51 17' " N, 23 10' " E Najbliższa miejscowość Stawek Kolonia Typ i geneza zbiornika obniżenie terenu wypełnione wodą Powierzchnia zbiornika 0,74 a Szerokość cieku Głębokość zbiornika/cieku płytki, do 0,5 m Charakter linii brzegowej trawiasty Udział szuwaru w linii brzegowej > ½ linii brzegowej Obecność nadbrzeżnej roślinności drzewiastej i krzewiastej obecna Stopień zarośnięcia lustra wody przez roślinność prawie 100% Odległość od najbliższego koryta rzeki (nazwa rzeki) 1,01 km (Świnka) Otoczenie zbiornika Las, droga, łąki (a) (b) Fotografia 31 a,b Stanowisko nr 30. Strona 61 z 128

62 Stanowisko nr 31 Tabela 53. Charakterystyka stanowiska nr 31. Współrzędne geograficzne 51 17' " N, 23 11' " E Najbliższa miejscowość Bekisza Typ i geneza zbiornika podmokły teren Powierzchnia zbiornika trudno określić ze względu na korony drzew uniemożliwiające zmierzenie pola powierzchni na mapie Szerokość cieku Głębokość zbiornika/cieku trudno określić, do 1,2 m Charakter linii brzegowej trawiasty Udział szuwaru w linii brzegowej prawie 100% Obecność nadbrzeżnej roślinności drzewiastej i krzewiastej obecne zakrzaczenia Stopień zarośnięcia lustra wody przez roślinność 80% Odległość od najbliższego koryta rzeki (nazwa rzeki) 0,15 km (dopływ z Wielkiego Bagna) Otoczenie zbiornika podmokły teren, zadrzewienia, łąki, droga, zabudowania (a) (b) Fotografia 32 a,b Stanowisko nr 31. Stanowisko nr 32 Tabela 54. Charakterystyka stanowiska nr 32. Współrzędne geograficzne 51 17' " N, 23 11' " E Najbliższa miejscowość Bekisza Typ i geneza zbiornika podmokły teren Powierzchnia zbiornika 0,98 a Szerokość cieku Głębokość zbiornika/cieku płytki, do 0,5 m Charakter linii brzegowej trawiasty Udział szuwaru w linii brzegowej prawie 100% Obecność nadbrzeżnej roślinności drzewiastej i krzewiastej brak Stopień zarośnięcia lustra wody przez roślinność 60 70% Odległość od najbliższego koryta rzeki (nazwa rzeki) 0,16 km (dopływ z Wielkiego Bagna) Otoczenie zbiornika podmokły teren, zadrzewienia, łąki, droga, zabudowania Fotografia 33 Stanowisko nr 32. Strona 62 z 128

63 Stanowisko nr 33 Tabela 55. Charakterystyka stanowiska nr 33. Współrzędne geograficzne 51 14' " N, 23 5' " E Najbliższa miejscowość Adamów Typ i geneza zbiornika podmokły teren Powierzchnia zbiornika 1,61 ha Szerokość cieku Głębokość zbiornika/cieku płytki, do 0,5 m Charakter linii brzegowej trawiasty Udział szuwaru w linii brzegowej 100% Obecność nadbrzeżnej roślinności drzewiastej i krzewiastej na całej powierzchni występują drzewa i zakrzaczenia Stopień zarośnięcia lustra wody przez roślinność % w miejscu odłowów Odległość od najbliższego koryta rzeki (nazwa rzeki) 0,58 km (Grabarka) Otoczenie zbiornika podmokły teren, zadrzewienia, łąki, droga, zabudowania Fotografia 34 Stanowisko nr 33. Stanowisko nr 34 Tabela 56. Charakterystyka stanowiska nr 34. Współrzędne geograficzne 51 12' " N, 23 6' " E Najbliższa miejscowość Borowo Typ i geneza zbiornika Zbiornik antropogeniczny staw Powierzchnia zbiornika 4,80 a Szerokość cieku Głębokość zbiornika/cieku powyżej 1,2 m Charakter linii brzegowej trawiasty Udział szuwaru w linii brzegowej > ¼ linii brzegowej Obecność nadbrzeżnej roślinności drzewiastej i krzewiastej brak Stopień zarośnięcia lustra wody przez roślinność %, głównie przy brzegu Odległość od najbliższego koryta rzeki (nazwa rzeki) 0,16 km (Mogilnica) Otoczenie zbiornika łąki, droga, zadrzewienia Fotografia 35 Stanowisko nr 34. Strona 63 z 128

64 Stanowisko nr 35 Tabela 57. Charakterystyka stanowiska nr 35. Współrzędne geograficzne 51 13' " N, 23 7' " E Najbliższa miejscowość Majdan Zhorodyński Typ i geneza zbiornika Zbiornik retencyjny Majdan Zahorodyński Powierzchnia zbiornika 48 ha Szerokość cieku Głębokość zbiornika/cieku max. 2,5 m; średnio 1,8 m Charakter linii brzegowej trawiasty Udział szuwaru w linii brzegowej >¾ linii brzegowej Obecność nadbrzeżnej roślinności drzewiastej i krzewiastej obecna, w miejscu odłowów brak Stopień zarośnięcia lustra wody przez roślinność %, głównie przy brzegu; w miejscu odłowów do 80% Odległość od najbliższego koryta rzeki (nazwa rzeki) 0 km (dopływ s. Dobromyśla) Otoczenie zbiornika łąki, droga, lasy (a) (b) Fotografia 36 a,b Stanowisko nr 35. Stanowisko nr 36 Tabela 58. Charakterystyka stanowiska nr 36. Współrzędne geograficzne 51 13' " N, 23 7' " E Najbliższa miejscowość Majdan Zahorodyński Typ i geneza zbiornika rów melioracyjny obok zbiornika retencyjnego Majdan Zahorodyński Powierzchnia zbiornika Szerokość cieku Głębokość zbiornika/cieku ok. 1 m; w miejscu zlewni znacznie więcej 5 6 m Charakter linii brzegowej trawiasty Udział szuwaru w linii brzegowej kilka kęp Obecność nadbrzeżnej roślinności drzewiastej i krzewiastej brak Stopień zarośnięcia lustra wody przez roślinność 20 30% rów, % zlewnia Odległość od najbliższego koryta rzeki (nazwa rzeki) 0 km (dopływ s. Dobromyśla) Otoczenie zbiornika łąki, droga, lasy (a) (b) Fotografia 37 a,b Stanowisko nr 36. Strona 64 z 128

65 Stanowisko nr 37 Tabela 59. Charakterystyka stanowiska nr 37. Współrzędne geograficzne 51 14' " N, 23 8' " E Najbliższa miejscowość Zosin Typ i geneza zbiornika torfianki oraz ols Powierzchnia zbiornika trudno określić ze względu na korony drzew uniemożliwiające zmierzenie pola powierzchni na mapie Szerokość cieku Głębokość zbiornika/cieku trudno określić, bardzo zróżnicowana Charakter linii brzegowej trawiasty Udział szuwaru w linii brzegowej prawie 100% Obecność nadbrzeżnej roślinności drzewiastej i krzewiastej obecna Stopień zarośnięcia lustra wody przez roślinność zróżnicowany, w torfiankach % głównie przy brzegu, w olsie niekiedy 100% Odległość od najbliższego koryta rzeki (nazwa rzeki) 1,20 km (Grabarka) Otoczenie zbiornika łąki, lasy, droga, zabudowania (a) (b) Fotografia 38 a,b Stanowisko nr 37. Stanowisko nr 38 Tabela 60. Charakterystyka stanowiska nr 38. Współrzędne geograficzne 51 15' " N, 23 8' " E Najbliższa miejscowość Nowy Stręczyn Typ i geneza zbiornika zbiornik pochodzenia antropogenicznego: staw/torfianka Powierzchnia zbiornika 16,04 a Szerokość cieku Głębokość zbiornika/cieku trudno określić Charakter linii brzegowej trawiasty Udział szuwaru w linii brzegowej >¾ linii brzegowej Obecność nadbrzeżnej roślinności drzewiastej i krzewiastej Obecne pojedyncze drzewa Stopień zarośnięcia lustra wody przez roślinność zróżnicowany w zależności od miejsca; na środku zbiornika 20 30%; przy brzegu, w szuwarach 100% Odległość od najbliższego koryta rzeki (nazwa rzeki) 0,46 km (Grabarka) Otoczenie zbiornika łąki, zabudowania, droga, zbiorniki wodne (a) (b) Fotografia 39 a,b Stanowisko nr 38. Strona 65 z 128

66 Stanowisko nr 39 Tabela 61. Charakterystyka stanowiska nr 39. Współrzędne geograficzne 51 15' " N, 23 8' " E Najbliższa miejscowość Nowy Stręczyn Typ i geneza zbiornika rów melioracyjny Powierzchnia zbiornika Szerokość cieku ok. 1,5 m Głębokość zbiornika/cieku ok. 0,5 m Charakter linii brzegowej trawiasty Udział szuwaru w linii brzegowej >¾ linii brzegowej Obecność nadbrzeżnej roślinności drzewiastej i krzewiastej obecna Stopień zarośnięcia lustra wody przez roślinność 30 40% Odległość od najbliższego koryta rzeki (nazwa rzeki) 0,42 km (Grabarka) Otoczenie zbiornika łąki, zabudowania, droga, zbiorniki wodne Fotografia 40 Stanowisko nr 39. Stanowisko nr 40 Tabela 62. Charakterystyka stanowiska nr 40. Współrzędne geograficzne 51 15' 6.357" N, 23 10' " E Najbliższa miejscowość Kulik Typ i geneza zbiornika zbiornik antropogeniczny staw, jedna część jest znacznie bardziej porośnięta bujną roślinnością niż druga Powierzchnia zbiornika 3,43 a Szerokość cieku Głębokość zbiornika/cieku Trudno określić, poniżej 1,2 m Charakter linii brzegowej trawiasty Udział szuwaru w linii brzegowej >¾ linii brzegowej Obecność nadbrzeżnej roślinności drzewiastej i krzewiastej brak Stopień zarośnięcia lustra wody przez roślinność Zależny od części zbiornika wodnego, w części bardziej zarośniętej 100%, w części mniej zarośniętej 30%, przy brzegu Odległość od najbliższego koryta rzeki (nazwa rzeki) 0,31 km (dopływ z Sewerynowa) Otoczenie zbiornika łąki, zabudowania, droga, pojedyncze drzewa Fotografia 41 a,b Stanowisko nr 40. Strona 66 z 128

67 Stanowisko nr 41 Tabela 63. Charakterystyka stanowiska nr 41. Współrzędne geograficzne 51 14' " N, 23 10' " E Najbliższa miejscowość Przymiarki Typ i geneza zbiornika naturalny zbiornik wodny oraz rozległe mokradła Powierzchnia zbiornika trudno określić Szerokość cieku Głębokość zbiornika/cieku trudno określić, zróżnicowana w zależności od miejsca Charakter linii brzegowej trawiasty Udział szuwaru w linii brzegowej 100% Obecność nadbrzeżnej roślinności drzewiastej i krzewiastej obecna Stopień zarośnięcia lustra wody przez roślinność zależny od części zbiornika wodnego, 70 80% Odległość od najbliższego koryta rzeki (nazwa rzeki) 0,05 km (dopływ z Sewerynowa) Otoczenie zbiornika łąki, lasy, zbiorniki wodne (a) (b) Fotografia 42 a,b Stanowisko nr 41. Stanowisko nr 42 Tabela 64. Charakterystyka stanowiska nr 42. Współrzędne geograficzne 51 14' " N, 23 10' " E Najbliższa miejscowość Przymiarki Typ i geneza zbiornika rów Powierzchnia zbiornika Szerokość cieku zróżnicowana, 0,5 3 m Głębokość zbiornika/cieku zróżnicowana, 0,2 0,8 m Charakter linii brzegowej trawiasty Udział szuwaru w linii brzegowej zmienny, w miejscu odłowów >¾ linii brzegowej Obecność nadbrzeżnej roślinności drzewiastej i krzewiastej obecna Stopień zarośnięcia lustra wody przez roślinność prawie 100% Odległość od najbliższego koryta rzeki (nazwa rzeki) 0,03 km (dopływ z Sewerynowa) Otoczenie zbiornika łąki, lasy, zbiorniki wodne (a) (b) Fotografia 43 a,b Stanowisko nr 42. Strona 67 z 128

68 Stanowisko nr 43 Tabela 65. Charakterystyka stanowiska nr 43. Współrzędne geograficzne 51 13' " N, 23 11' " E Najbliższa miejscowość Dobromyśl Typ i geneza zbiornika mokradła Powierzchnia zbiornika trudno określić Szerokość cieku Głębokość zbiornika/cieku poniżej 0,5 m Charakter linii brzegowej trawiasty Udział szuwaru w linii brzegowej 100% Obecność nadbrzeżnej roślinności drzewiastej i krzewiastej obecna Stopień zarośnięcia lustra wody przez roślinność W miejscu odłowów prawie 100% Odległość od najbliższego koryta rzeki (nazwa rzeki) 0,5 km (dopływ s. Dobromyśla) Otoczenie zbiornika łąki, lasy, droga Fotografia 44 Stanowisko nr 43. Stanowisko nr 44 Tabela 66. Charakterystyka stanowiska nr 44. Współrzędne geograficzne 51 14' " N, 23 11' " E Najbliższa miejscowość Kulik Kolonia Typ i geneza zbiornika naturalne obniżenie terenu wypełnione wodą, które zostało w pewnej części pogłębione przez człowieka Powierzchnia zbiornika trudno określić Szerokość cieku Głębokość zbiornika/cieku poniżej 1,2 m Charakter linii brzegowej trawiasty Udział szuwaru w linii brzegowej prawie 100% Obecność nadbrzeżnej roślinności drzewiastej i krzewiastej Obecna, pojedyncze drzewa Stopień zarośnięcia lustra wody przez roślinność Zróżnicowany w zależności od miejsca, w miejscu odłowów 60 70% Odległość od najbliższego koryta rzeki (nazwa rzeki) 1,12 km (dopływ z Sewerynowa) Otoczenie zbiornika łąki, lasy, pola uprawne, droga, inne zbiorniki wodne (a) (b) Fotografia 45 a,b Stanowisko nr 44. Strona 68 z 128

69 Stanowisko nr 45 Tabela 67. Charakterystyka stanowiska nr 45. Współrzędne geograficzne 51 14' " N, 23 11' " E Najbliższa miejscowość Kulik Kolonia Typ i geneza zbiornika naturalne obniżenie terenu wypełnione wodą Powierzchnia zbiornika 9,4 a Szerokość cieku Głębokość zbiornika/cieku 0,3 m Charakter linii brzegowej trawiasty Udział szuwaru w linii brzegowej 100% Obecność nadbrzeżnej roślinności drzewiastej i krzewiastej obecna, zakrzaczenia Stopień zarośnięcia lustra wody przez roślinność 100% Odległość od najbliższego koryta rzeki (nazwa rzeki) 1,47 km (dopływ z Sewerynowa) Otoczenie zbiornika łąki, lasy, pola uprawne, droga, inne zbiorniki wodne (a) (b) Fotografia 46 a,b Stanowisko nr 45. Stanowisko nr 46 Tabela 68. Charakterystyka stanowiska nr 46. Współrzędne geograficzne 51 14' " N, 23 12' " E Najbliższa miejscowość Terenin Typ i geneza zbiornika Powyrobiskowy zbiornik antropogeniczny, powstały po eksploatacji żwiru Powierzchnia zbiornika 1,6 a Szerokość cieku Głębokość zbiornika/cieku do 0,5 m Charakter linii brzegowej gruntowy, miejscami trawiasty Udział szuwaru w linii brzegowej 100% Obecność nadbrzeżnej roślinności drzewiastej i krzewiastej brak Stopień zarośnięcia lustra wody przez roślinność 50 60% Odległość od najbliższego koryta rzeki (nazwa rzeki) 1,10 km (Świnka) Otoczenie zbiornika pola uprawne, droga, pojedyncze drzewa (a) (b) Fotografia 47 a,b Stanowisko nr 46. Strona 69 z 128

70 Stanowisko nr 47 Tabela 69. Charakterystyka stanowiska nr 47. Współrzędne geograficzne 51 16' " N, 23 11' " E Najbliższa miejscowość Stawek Typ i geneza zbiornika zbiornik naturalny, obniżenie terenu wypełnione wodą Powierzchnia zbiornika 11,34 a Szerokość cieku Głębokość zbiornika/cieku trudno określić, poniżej 1,2 m Charakter linii brzegowej trawiasty Udział szuwaru w linii brzegowej > ½ linii brzegowej Obecność nadbrzeżnej roślinności drzewiastej i krzewiastej brak Stopień zarośnięcia lustra wody przez roślinność 40% Odległość od najbliższego koryta rzeki (nazwa rzeki) 0,87 km (Świnka) Otoczenie zbiornika pola uprawne, zadrzewienia (a) (b) Fotografia 48 a,b Stanowisko nr 47. Stanowisko nr 48 Tabela 70. Charakterystyka stanowiska nr 48. Współrzędne geograficzne 51 17' " N, 23 14' " E Najbliższa miejscowość Zaulica Typ i geneza zbiornika rów Powierzchnia zbiornika Szerokość cieku zróżnicowana w zależności od miejsca, 1 2 m Głębokość zbiornika/cieku do 0,5 m Charakter linii brzegowej trawiasty Udział szuwaru w linii brzegowej prawie 100% Obecność nadbrzeżnej roślinności drzewiastej i krzewiastej obecna Stopień zarośnięcia lustra wody przez roślinność zróżnicowany w zależności od miejsca, 30 90% Odległość od najbliższego koryta rzeki (nazwa rzeki) 1,38 km (dopływ z Syczynia) Otoczenie zbiornika łąki, las, droga (a) (b) Fotografia 49 a,b Stanowisko nr 48. Strona 70 z 128

71 Stanowisko nr 49 Tabela 71. Charakterystyka stanowiska nr 49. Współrzędne geograficzne 51 17' " N, 23 14' " E Najbliższa miejscowość Zaulica Typ i geneza zbiornika rozlewisko, teren podmokły Powierzchnia zbiornika trudno określić ze względu na zakrzacenia uniemożliwiające zmierzenie pola powierzchni na mapie Szerokość cieku Głębokość zbiornika/cieku do 0,5 m Charakter linii brzegowej gruntowy, trawiasty Udział szuwaru w linii brzegowej > ½ linii brzegowej Obecność nadbrzeżnej roślinności drzewiastej i krzewiastej obecna Stopień zarośnięcia lustra wody przez roślinność zróżnicowany w zależności od miejsca, 30 90% Odległość od najbliższego koryta rzeki (nazwa rzeki) 1,36 km (dopływ z Syczynia) Otoczenie zbiornika łąki, las, droga (a) (b) Fotografia 50 a,b Stanowisko nr 49. Stanowisko nr 50 Tabela 72. Charakterystyka stanowiska nr 50. Współrzędne geograficzne 51 17' " N, 23 14' " E Najbliższa miejscowość Zaulica Typ i geneza zbiornika zbiornik antropogeniczny staw Powierzchnia zbiornika 2,21 a Szerokość cieku Głębokość zbiornika/cieku trudno określić Charakter linii brzegowej trawiasty Udział szuwaru w linii brzegowej 100% Obecność nadbrzeżnej roślinności drzewiastej i krzewiastej obecna, pojedyncze drzewa Stopień zarośnięcia lustra wody przez roślinność 40% Odległość od najbliższego koryta rzeki (nazwa rzeki) 0,43 km (dopływ z Syczynia) Otoczenie zbiornika łąki, zabudowania, jezioro (a) (b) Fotografia 51 a,b Stanowisko nr 50. Strona 71 z 128

72 Stanowisko nr 51 Tabela 73. Charakterystyka stanowiska nr 51. Współrzędne geograficzne 51 17' " N, 23 14' " E Najbliższa miejscowość Zaulica Typ i geneza zbiornika dół w ziemi wypełniony wodą Powierzchnia zbiornika 0,64 a Szerokość cieku Głębokość zbiornika/cieku do 0,5 m Charakter linii brzegowej trawiasty Udział szuwaru w linii brzegowej pojedyncze kępy Obecność nadbrzeżnej roślinności drzewiastej i krzewiastej obecna Stopień zarośnięcia lustra wody przez roślinność 40% Odległość od najbliższego koryta rzeki (nazwa rzeki) 0,38 km (dopływ z Syczynia) Otoczenie zbiornika łąki, zabudowania, jezioro Fotografia 52 Stanowisko nr 51. Stanowisko nr 52 Tabela 74. Charakterystyka stanowiska nr 52. Współrzędne geograficzne 51 17' " N, 23 14' " E Najbliższa miejscowość Zaulica Typ i geneza zbiornika jezioro Powierzchnia zbiornika 5,32 ha Szerokość cieku Głębokość zbiornika/cieku trudno określić, powyżej 1,2 m Charakter linii brzegowej trawiasty, miejscami gruntowy Udział szuwaru w linii brzegowej pojedyncze kępy Obecność nadbrzeżnej roślinności drzewiastej i krzewiastej obecna Stopień zarośnięcia lustra wody przez roślinność 20 30%, głównie przy brzegu Odległość od najbliższego koryta rzeki (nazwa rzeki) 0,11 km (dopływ z Syczynia) Otoczenie zbiornika łąki, zabudowania, stawy, zadrzewienia (a) (b) Fotografia 53 a,b Stanowisko nr 52. Strona 72 z 128

73 Stanowisko nr 53 Tabela 75. Charakterystyka stanowiska nr 53. Współrzędne geograficzne 51 16' 3.507" N, 23 14' 8.571" E Najbliższa miejscowość Werejce Typ i geneza zbiornika mokradła Powierzchnia zbiornika 4,54 a Szerokość cieku Głębokość zbiornika/cieku do 0,5 m Charakter linii brzegowej trawiasty Udział szuwaru w linii brzegowej prawie 100% Obecność nadbrzeżnej roślinności drzewiastej i krzewiastej obecna Stopień zarośnięcia lustra wody przez roślinność prawie 100% Odległość od najbliższego koryta rzeki (nazwa rzeki) 1,06 km (dopływ z Syczynia) Otoczenie zbiornika pola uprawne, łąki, zabudowania, zadrzewienia, droga (a) (b) Fotografia 54 a,b Stanowisko nr 53. Stanowisko nr 54 Tabela 76. Charakterystyka stanowiska nr 54. Współrzędne geograficzne 51 15' " N, 23 17' " E Najbliższa miejscowość Busówno Kolonia Typ i geneza zbiornika najprawdopodobniej zbiornik naturalny Powierzchnia zbiornika 2,59 a Szerokość cieku Głębokość zbiornika/cieku trudno określić Charakter linii brzegowej trawiasty Udział szuwaru w linii brzegowej 100% Obecność nadbrzeżnej roślinności drzewiastej i krzewiastej obecna, pojedyncze zakrzaczenia Stopień zarośnięcia lustra wody przez roślinność 60 70% Odległość od najbliższego koryta rzeki (nazwa rzeki) 0,19 km (dopływ s. Busówna) Otoczenie zbiornika pola uprawne, łąki, droga Fotografia 5 Stanowisko nr 54. Strona 73 z 128

74 Stanowisko nr 55 Tabela 77. Charakterystyka stanowiska nr 55. Współrzędne geograficzne 51 15' " N, 23 17' " E Najbliższa miejscowość Busówno Kolonia Typ i geneza zbiornika teren podmokły oraz rów melioracyjny Powierzchnia zbiornika 21,16 a teren podmokły Szerokość cieku 1 m rów melioracyjny Głębokość zbiornika/cieku Zbiornik poniżej 1,2 m; rów 0,3 m Charakter linii brzegowej trawiasty Udział szuwaru w linii brzegowej Prawie 100% Obecność nadbrzeżnej roślinności drzewiastej i krzewiastej obecna, zakrzaczenia Stopień zarośnięcia lustra wody przez roślinność 70 80% Odległość od najbliższego koryta rzeki (nazwa rzeki) 0,19 km (dopływ s. Busówna) Otoczenie zbiornika pola uprawne, łąki, droga, zbiorniki wodne (a) (b) Fotografia 56 a,b Stanowisko nr 55. Stanowisko nr 56 Tabela 78. Charakterystyka stanowiska nr 56. Współrzędne geograficzne 51 15' " N, 23 17' " E Najbliższa miejscowość Busówno Kolonia Typ i geneza zbiornika rów melioracyjny, niedawno czyszczony Powierzchnia zbiornika Szerokość cieku 0,5 m Głębokość zbiornika/cieku 0,2 0,3 m Charakter linii brzegowej gruntowy Udział szuwaru w linii brzegowej brak Obecność nadbrzeżnej roślinności drzewiastej i krzewiastej brak Stopień zarośnięcia lustra wody przez roślinność 10% Odległość od najbliższego koryta rzeki (nazwa rzeki) 0,45 km (dopływ s. Busówna) Otoczenie zbiornika pola uprawne, łąki, droga Fotografia 57 a,b Stanowisko nr 56. Strona 74 z 128

75 Stanowisko nr 57 Tabela 79. Charakterystyka stanowiska nr 57. Współrzędne geograficzne 51 14' " N, 23 15' " E Najbliższa miejscowość Kawetczyzna Typ i geneza zbiornika najprawdopodobniej zbiornik naturalny obniżenie terenu wypełnione wodą Powierzchnia zbiornika 6,22 a Szerokość cieku Głębokość zbiornika/cieku trudno określić, do 1,2 m Charakter linii brzegowej trawiasty Udział szuwaru w linii brzegowej >¾ linii brzegowej Obecność nadbrzeżnej roślinności drzewiastej i krzewiastej brak Stopień zarośnięcia lustra wody przez roślinność 40% Odległość od najbliższego koryta rzeki (nazwa rzeki) 0,45 km (Świnka) Otoczenie zbiornika pola uprawne, łąki, droga, zabudowania (a) (b) Fotografia 58 a,b Stanowisko nr 57. Stanowisko nr 58 Tabela 80. Charakterystyka stanowiska nr 58. Współrzędne geograficzne 51 14' " N, 23 14' " E Najbliższa miejscowość Helenów Typ i geneza zbiornika mokradła po obu stronach drogi Powierzchnia zbiornika trudno określić Szerokość cieku Głębokość zbiornika/cieku do 0,5 m Charakter linii brzegowej trawiasty Udział szuwaru w linii brzegowej >¾ linii brzegowej Obecność nadbrzeżnej roślinności drzewiastej i krzewiastej obecna, zakrzaczenia Stopień zarośnięcia lustra wody przez roślinność % Odległość od najbliższego koryta rzeki (nazwa rzeki) 0,45 km (Świnka) Otoczenie zbiornika pola uprawne, droga, zabudowania (a) (b) Fotografia 59 a,b Stanowisko nr 58. Strona 75 z 128

76 2.8.2 Charakterystyka transektów, na których prowadzono nocne kontrole płazów Kontrole zostały przeprowadzone na 18 transektach. Ich ogólną charakterystykę przedstawiono w poniższej tabeli. Tabela 81. Charakterystyka transektów kontroli płazów. Numer transektu Długość transektu [m] Rodzaj drogi polna asfaltowa szutrowa / asfaltowa polna asfaltowa (płazy znalezione na poboczu) asfaltowa asfaltowa asfaltowa szutrowa asfaltowa asfaltowa asfaltowa asfaltowa asfaltowa asfaltowa asfaltowa asfaltowa asfaltowa Przegląd gatunków płazów Na terenie przeznaczonym pod planowane przedsięwzięcie odnotowano łącznie 9 gatunków płazów spośród których tylko kumak nizinny objęty jest ochroną w ramach sieci Natura2000. Ochrona ścisłą objętych jest pięć gatunków a cztery - ochroną częściową. Tabela 82. Zestawienie gatunków płazów stwierdzonych na badanym terenie. Lp. Nazwa polska Nazwa łacińska Kategoria zagrożenia Status ochrony gatunkowej Natura Grzebiuszka ziemna Pelobates fuscus LC ścisła 2 Kumak nizinny Bombina bombina LC ścisła + 3 Ropucha szara Bufo bufo LC częściowa 4 Ropucha zielona Pseudepidalea viridis LC ścisła 5 Rzekotka drzewna Hyla arborea LC ścisła 6 Traszka zwyczajna Lissotriton vulgaris LC częściowa 7 Żaba moczarowa Rana arvalis LC ścisła 8 Żaba trawna Rana temporaria LC częściowa 9 Żaby zielone* Pelophylax esculentus complex LC częściowa *Do grupy żab zielonych (Pelophylax esculentus complex) zaliczono 3 formy żab zielonych. Tabela 83. Zestawienie gatunków płazów odnotowanych na każdym ze stanowisk. Numer stanowiska Nazwa polska Nazwa łacińska Liczebność Informacje dodatkowe Kumak nizinny Bombina bombina 2 zanotowano odgłosy godowe Żaba moczarowa Rana arvalis 3 osobniki dorosłe 1 Żaba trawna Rana temporaria 1 dorosły samiec Żaby zielone Pelophylax esculentus complex osobników dorosłych i 2 juwenilne, słychać odgłosy godowe 2 Żaba moczarowa Rana arvalis 1 osobnik dorosły 3 Żaba moczarowa Rana arvalis 6 4 osobniki dorosłe, 2 osobniki juwenilne 4 Żaba trawna Rana temporaria 2 2 osobniki juwenilne Żaby zielone Pelophylax esculentus complex 40 w tym kilka osobników juwenilnych Kumak nizinny Bombina bombina 1 2 zanotowano odgłosy godowe 5 zanotowano odgłosy godowe wielu Żaby zielone Pelophylax esculentus complex samców żab zielonych Strona 76 z 128

77 Numer stanowiska Nazwa polska Nazwa łacińska Liczebność Informacje dodatkowe Żaba moczarowa Rana arvalis 1 osobnik dorosły 6 40 osobników dorosłych i 4 Żaby zielone Pelophylax esculentus complex 44 juwenilne;zanotowano odgłosy godowe wielu samców żab zielonych 7 Żaba moczarowa Rana arvalis 1 osobnik dorosły Żaby zielone Pelophylax esculentus complex 17 osobniki dorosłe 8 Żaby zielone Pelophylax esculentus complex 6 osobniki dorosłe Kumak nizinny Bombina bombina 1 zanotowano odgłosy godowe Rzekotka drzewna Hyla arborea 1 2 zanotowano odgłosy godowe 9 Żaby zielone Pelophylax esculentus complex osobników dorosłych i 4 juwenilne; zanotowano odgłosy godowe wielu samców żab zielonych Żaby zielone Pelophylax esculentus complex 7 osobniki dorosłe Żaba moczarowa Rana arvalis 1 osobnik dorosły Żaby zielone Pelophylax esculentus complex 11 9 osobników dorosłych i 2 juwenilne Grzebiuszka ziemna Pelobates fuscus 3 znaleziono osobnika dorosłego wraz ze złożonym skrzekiem w wiadrze umieszczonym w zbiorniku wodnym 14 uwolnienie płaza oraz ocalenie skrzeku; zanotowano odgłosy godowe 2 osobników Żaba moczarowa Rana arvalis 2 osobniki juwenilne Pelophylax esculentus complex osobników dorosłych i 3 juwenilne Grzebiuszka ziemna Pelobates fuscus 2 3 zanotowano odgłosy godowe Kumak nizinny Bombina bombina 1 osobnik dorosły 15 Żaba moczarowa Rana arvalis 1 osobnik dorosły Żaby zielone Pelophylax esculentus complex 2 osobniki dorosłe; zanotowano odgłosy godowe wielu samców żab zielonych 16 Żaba moczarowa Rana arvalis 2 osobniki dorosłe 17 Rzekotka drzewna Hyla arborea 2 3 zanotowano odgłosy godowe Żaby zielone Pelophylax esculentus complex 15 osobniki dorosłe 18 Żaba moczarowa Rana arvalis 1 osobnik dorosły; w stawie zauważono obecność ryb Grzebiuszka ziemna Pelobates fuscus 1 zanotowano odgłosy godowe 19 Żaba moczarowa Rana arvalis 6 4 osobniki dorosłe, 2 osobniki juwenilne Żaba trawna Rana temporaria 1 osobnik dorosły, samiec Żaby zielone Pelophylax esculentus complex 1 osobnik juwenilny 20 Grzebiuszka ziemna Pelobates fuscus 2 3 zanotowano odgłosy godowe Kumak nizinny Bombina bombina osobniki dorosłe; zanotowano odgłosy godowe 3 4 osobników osobnik dorosły, samica bez prawej Traszka zwyczajna Lissotriton vulgaris 1 przedniej kończyny osobników dorosłych, 2 osobniki juwenilne; zanotowano odgłosy godowe Żaby zielone Pelophylax esculentus complex 15 wielu samców żab zielonych; znaleziono skrzek (najprawdopodobniej żaby jeziorkowej) Grzebiuszka ziemna Pelobates fuscus 2 zanotowano odgłosy godowe 22 Kumak nizinny Bombina bombina 3 4 zanotowano odgłosy godowe Żaba moczarowa Rana arvalis 1 osobnik dorosły Żaby zielone Pelophylax esculentus complex 5 2 osobniki dorosłe i 3 juwenilne 23 Kumak nizinny Bombina bombina 3 4 zanotowano odgłosy godowe Żaby zielone Pelophylax esculentus complex 9 6 osobników dorosłych i 3 juwenilne 24 Grzebiuszka ziemna Pelobates fuscus 1 2 zanotowano odgłosy godowe 25 Żaba moczarowa Rana arvalis 3 osobniki dorosłe Kumak nizinny Bombina bombina 3 4 zanotowano odgłosy godowe Żaba moczarowa Rana arvalis 1 osobnik juwenilny 26 zanotowano odgłosy godowe wielu Żaby zielone Pelophylax esculentus complex samców żab zielonych Grzebiuszka ziemna Pelobates fuscus 2 osobnik dorosły; zanotowano odgłosy godowe drugiego osobnika 27 Kumak nizinny Bombina bombina 3 zanotowano odgłosy godowe Rzekotka drzewna Hyla arborea 2 3 zanotowano odgłosy godowe Strona 77 z 128

78 Numer stanowiska Nazwa polska Nazwa łacińska Liczebność Informacje dodatkowe Traszka zwyczajna Lissotriton vulgaris 1 osobnik dorosły, samica Żaba moczarowa Rana arvalis 3 2 osobniki dorosłe i 1 juwenilny Żaba trawna Rana temporaria zanotowano odgłosy godowe wielu samców żab zielonych Grzebiuszka ziemna Pelobates fuscus 1 zanotowano odgłosy godowe 30 Żaba moczarowa Rana arvalis 2 osobniki dorosłe Żaba trawna Rana temporaria 1 osobnik dorosły Grzebiuszka ziemna Pelobates fuscus 1 zanotowano odgłosy godowe 31 Żaba trawna Rana temporaria 2 osobnik dorosły i juwenilny Żaby zielone Pelophylax esculentus complex osobników dorosłych, 7 juwenilnych 32 Żaby zielone Pelophylax esculentus complex 14 9 osobników dorosłych i 5 juwenilnych 33 Żaby zielone Pelophylax esculentus complex 2 osobniki juwenilne 34 Żaby zielone Pelophylax esculentus complex osobników dorosłych, 4 juwenilne 35 Żaba moczarowa Rana arvalis 1 osobnik dorosły Żaba trawna Rana temporaria 2 osobniki juwenilne Żaby zielone Pelophylax esculentus complex 50 Większość to osobniki dorosłe, kilka juwenilnych; zanotowano odgłosy godowe wielu samców żab zielonych 36 Żaba trawna Rana temporaria 1 osobnik dorosły Ropucha szara Ropucha zielona Rzekotka drzewna Traszka zwyczajna lub traszka grzebieniasta Żaba moczarowa Bufo bufo Pseudepidalea viridis Hyla arborea Lissotriton vulgaris lub Triturus cristatus Rana arvalis z wywiadu ustnego wynika, że ropuchy szare występują na tym obszarze pospolicie z wywiadu ustnego wynika, że gatunek jest znany mieszkańcom i że występuje na tym terenie z wywiadu ustnego wynika, że rzekotka drzewna występuje tu dość licznie z wywiadu ustnego wynika, że w zbiorniku wodnym oraz w jego okolicy występują traszki, jednak po rozmowie z mieszkańcami trudno jednoznacznie stwierdzić, który gatunek mieli na myśli z wywiadu wynika, że żaby moczarowe są dość liczne na tym terenie; mieszkańcy opowiadali o wiosennych godowiskach niebieskich żab Żaba trawna Rana temporaria 4 dorosłe osobniki Żaby zielone Pelophylax esculentus complex osobników dorosłych, 6 osobników juwenilnych; zanotowano odgłosy godowe wielu samców żab zielonych Grzebiuszka ziemna Pelobates fuscus 1 2 zanotowano odgłosy godowe Żaby zielone Pelophylax esculentus complex 25 osobniki dorosłe Grzebiuszka ziemna Pelobates fuscus 1 zanotowano odgłosy godowe Żaba moczarowa Rana arvalis 5 osobniki dorosłe Grzebiuszka ziemna Pelobates fuscus 1 2 zanotowano odgłosy godowe 41 Żaba moczarowa Rana arvalis 8 6 osobników dorosłych, 2 juwenilne Żaby zielone Pelophylax esculentus complex osobników dorosłych, 42 Żaby zielone Pelophylax esculentus complex osobników dorosłych i 1 juwenilny Strona 78 z 128

79 Numer stanowiska Nazwa polska Nazwa łacińska Liczebność Informacje dodatkowe 43 Żaby zielone Pelophylax esculentus complex 6 osobniki dorosłe 44 Kumak nizinny Bombina bombina osobniki dorosłe; zanotowano odgłosy godowe 2 3 kumaków Ropucha zielona Pseudepidalea viridis 5 5 osobników dorosłych Rzekotka drzewna Hyla arborea odnotowano odgłosy godowe wielu samców rzekotek z pobliskiego zbiornika wodnego Żaba moczarowa Rana arvalis 2 osobniki dorosłe Żaby zielone Pelophylax esculentus complex Kumak nizinny Bombina bombina 1 46 Kumak nizinny Bombina bombina 3 4 Ropucha zielona Pseudepidalea viridis osobników dorosłych, 4 juwenilne; zanotowano odgłosy godowe wielu samców żab zielonych zanotowano odgłosy godowe samca kumaka 2 osobniki dorosłe; zanotowano odgłosy godowe kilku samców kumaka zanotowano odgłosy godowe kilku samców ropuchy zielonej Żaby zielone Pelophylax esculentus complex 8 osobniki dorosłe Kumak nizinny Bombina bombina 2 osobniki dorosłe 47 Żaba moczarowa Rana arvalis 1 osobnik dorosły Żaby zielone Pelophylax esculentus complex osobników dorosłych, 1 osobnik juwenilny Żaba moczarowa Rana arvalis 1 osobnik dorosły Żaba trawna Rana temporaria 1 osobnik dorosły Żaby zielone Pelophylax esculentus complex 12 osobniki dorosłe; zanotowano odgłosy godowe samców żab zielonych Żaba moczarowa Rana arvalis 2 osobniki juwenilne Żaba trawna Rana temporaria 1 Grzebiuszka ziemna Pelobates fuscus 4 50 Grzebiuszka ziemna Pelobates fuscus 4 5 osobnik dorosły; zanotowano odgłosy godowe samców żab trawnych osobniki dorosłe; zanotowano odgłosy godowe samców żab zielonych zanotowano odgłosy godowe samców grzebiuszki Grzebiuszka ziemna Pelobates fuscus 2 3 Żaby zielone Pelophylax esculentus complex zanotowano odgłosy godowe samców grzebiuszki zanotowano odgłosy godowe samców żab zielonych Żaba moczarowa Rana arvalis 3 osobniki dorosłe Żaby zielone Pelophylax esculentus complex 12 osobniki dorosłe; zanotowano odgłosy godowe samców żab zielonych 54 Żaby zielone Pelophylax esculentus complex 9 7 osobników dorosłych i 2 juwenilne 55 Grzebiuszka ziemna Pelobates fuscus 2 3 zanotowano odgłosy godowe samców grzebiuszki Żaba moczarowa Rana arvalis 1 osobnik dorosły Żaba moczarowa Rana arvalis 1 osobnik juwenilny Żaby zielone Pelophylax esculentus complex 4 osobniki dorosłe; w zbiorniku widoczne ryby Żaba moczarowa Rana arvalis 1 osobnik dorosły Żaby zielone Pelophylax esculentus complex 6 osobniki dorosłe Tabela 84. Zestawienie gatunków płazów odnotowanych na transektach. Strona 79 z 128

80 Numer transektu Nazwa polska Nazwa łacińska Liczebność Informacje dodatkowe Grzebiuszka ziemna Pelobates fuscus 6 osobniki dorosłe 1 zanotowano odgłosy godowe wielu Rzekotka drzewna Hyla arborea samców rzekotki drzewnej docierające z pobliskiego zbiornika Rzekotka drzewna Hyla arborea zanotowano odgłosy godowe wielu samców rzekotki drzewnej docierające z 2 pobliskiego zbiornika Żaby zielone Pelophylax esculentus complex 1 żaba zielona truchło Ropucha zielona Pseudepidalea viridis 1 osobnik dorosły, samiec zanotowano odgłosy godowe 3 (stosunkowo ciche) wielu samców Rzekotka drzewna Hyla arborea rzekotki drzewnej docierające z pobliskiego zbiornika 4 Żaba moczarowa Rana arvalis 1 osobnik juwenilny 5 Grzebiuszka ziemna Pelobates fuscus 3 osobniki dorosłe 6 1 płaz bezogonowy; ze względu na stan truchła utrudnione jest jednoznaczne oznaczenie do gatunku 7 Rzekotka drzewna Hyla arborea zanotowano odgłosy godowe wielu samców rzekotki drzewnej docierające ze zbiorników po obu stronach drogi 8 Ropucha zielona Pseudepidalea viridis 3 3 osobniki dorosłe: 2 żywe (samiec i samica) oraz 1 osobnik martwy rozjechany Żaby zielone Pelophylax esculentus complex 1 Grzebiuszka ziemna Pelobates fuscus 2 osobnik dorosły i juwenilny 9 zanotowano odgłosy godowe wielu Rzekotka drzewna Hyla arborea samców rzekotki drzewnej docierające z pobliskiego zbiornika Kumak nizinny Bombina bombina zanotowano odgłosy godowe wielu samców kumaka nizinnego docierające z pobliskiego zbiornika 10 zanotowano odgłosy godowe wielu Rzekotka drzewna Hyla arborea samców rzekotki drzewnej docierające z pobliskiego zbiornika Żaby zielone Pelophylax esculentus complex 1 truchło 11 Ropucha zielona Pseudepidalea viridis 2 2 dorosłe samce 12 Grzebiuszka ziemna Pelobates fuscus 1 osobnik dorosły rozjechany Ropucha szara Bufo bufo 1 dorosły samiec - truchło 13 zanotowano odgłosy godowe wielu Rzekotka drzewna Hyla arborea samców rzekotki drzewnej docierające z pobliskiego zbiornika Grzebiuszka ziemna Pelobates fuscus 1 osobnik dorosły 14 zanotowano odgłosy godowe wielu Rzekotka drzewna Hyla arborea samców rzekotki drzewnej docierające z pobliskiego zbiornika Grzebiuszka ziemna Pelobates fuscus 1 osobnik dorosły 15 zanotowano odgłosy godowe wielu Rzekotka drzewna Hyla arborea samców rzekotki drzewnej docierające z pobliskiego zbiornika 16 Rzekotka drzewna Hyla arborea zanotowano odgłosy godowe wielu samców rzekotki drzewnej docierające z pobliskiego zbiornika Ropucha zielona Pseudepidalea viridis 1 osobnik dorosły, samica Strona 80 z 128

81 2.9 Wyniki inwentaryzacji gadów Charakterystyka miejsc poszukiwań (odłowów) gadów Oprócz okazjonalnych stwierdzeń gadów przy okazji inwentaryzacji innych grup systematycznych, na czterech stanowiskach dokonano szczegółowych poszukiwań gadów. Każde ze stanowisk zostało scharakteryzowane według następującego schematu: współrzędne geograficzne najbliższa miejscowość charakterystyka stanowiska Stanowisko nr 1 Tabela 85. Charakterystyka stanowiska nr 1. Współrzędne geograficzne Najbliższa miejscowość Charakterystyka stanowiska 51 21' " N, 23 8' " E Ostrówek kilka metrów od rowu melioracyjnego Fotografia 60 Stanowisko nr 1 zaskroniec zwyczajny. Stanowisko nr 2 Tabela 86. Charakterystyka stanowiska nr 2. Współrzędne geograficzne Najbliższa miejscowość Charakterystyka stanowiska 51 14' " N, 23 8' " E Zosin torfianki oraz ols Fotografia 61 Stanowisko nr 2 żółw błotny. Strona 81 z 128

82 Stanowisko nr 3 Tabela 87. Charakterystyka stanowiska nr 3. Współrzędne geograficzne Najbliższa miejscowość Charakterystyka stanowiska 51 17' " N, 23 14' " E Zaulica jezioro Fotografia 62 Stanowisko nr 4 Tabela 88. Charakterystyka stanowiska nr 4. Współrzędne geograficzne Najbliższa miejscowość Charakterystyka stanowiska Stanowisko nr 3 żółw błotny ' 3.507" N, 23 14' 8.571" E Werejce las liściasty niedaleko drogi Fotografia 63 Stanowisko nr 4 jaszczurka zwinka. Strona 82 z 128

83 2.9.2 Przegląd gatunków gadów Na terenie przeznaczonym pod planowane przedsięwzięcie odnotowano łącznie 4 gatunki gadów, spośród których tylko żołw błotny objęty jest ochroną w ramach sieci Natura 2000, jednocześnie będąc objętym ścisłą ochroną gatunkową. Pozostałe gatunki objęte są ochroną częściową. Tabela 89. Zestawienie gatunków gadów stwierdzonych na całym badanym terenie. Lp. Nazwa polska Nazwa łacińska Kategoria zagrożenia Status ochrony gatunkowej Natura Jaszczurka zwinka Lacerta agilis LC częściowa 2 Zaskroniec zwyczajny Natrix natrix LC częściowa 3 Żółw błotny Emys orbicularis NT ścisła + Tabela 90. Zestawienie gatunków gadów odnotowanych na stanowiskach poszukiwań szczegółowych. Numer stanowiska Nazwa polska Nazwa łacińska Liczebność Informacje dodatkowe 1 Zaskroniec zwyczajny Natrix natrix 1 zaskroniec spotkany obok rowu melioracyjnego 2 Żółw błotny Emys orbicularis z wywiadu ustnego z mieszkańcami wynika, że stosunkowo licznie występują tam żółwie błotne 3 Żółw błotny Emys orbicularis z wywiadu ustnego z mieszkańcami wynika, że żółwie występują na tym terenie, jednak są znacznie mniej liczne, niż dawniej 4 Jaszczurka zwinka Lacerta agilis 1 dorosły samiec 2.10 Podsumowanie inwentaryzacji herpetofauny. Polskę zamieszkuje 18 gatunków płazów oraz 10 gatunków gadów. Wszystkie podlegają ochronie prawnej na podstawie Rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 7 października 2014 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt (Dz. U., 2014, poz ) Badania wykazały, że batrachofauna inwentaryzowanego obszaru jest reprezentowana przez 9 gatunków: grzebiuszkę ziemną (Pelobates fuscus), kumaka nizinnego (Bombina bombina), ropuchę szarą (Bufo bufo), ropuchę zieloną (Pseudepidalea viridis), rzekotkę drzewną (Hyla arborea), traszkę zwyczajną (Lissotriton vulgaris), żabę moczarową (Rana arvalis), żabę trawną (Rana temporaria) oraz żaby zielone (Pelophylax esculentus complex). Do ostatniej grupy zaliczono 3 formy żab zielonych: żabę jeziorkową (Pelophylax lessonae), żabę śmieszkę (P. ridibundus), które są gatunkami biologicznymi oraz żabę wodną (P. esculentus) ich płodnego mieszańca. Inwentaryzacja wykazała występowanie 4 gatunków gadów: jaszczurka zwinka (Lacerta agilis), padalec zwyczajny (Anguis fragilis), zaskroniec zwyczajny (Natrix natrix) oraz żółw błotny (Emys orbicularis). Podczas badań terenowych odnotowano 248 stwierdzeń herpetofauny. Wśród nich najwięcej było stwierdzeń żab zielonych 51 (20,6% wszystkich stwierdzeń). Niewiele mniej było żab moczarowych 48 (19,4%) oraz rzekotek drzewnych 46 (18,5%). Liczba stwierdzeń grzebiuszki ziemnej wynosiła 25, stanowiąc tym samym 10,1%. Kolejne pozycje zajęły: żaba trawna 21 (8,5%), ropucha zielona 17 (6,9%), kumak nizinny 16 (6,5%) oraz ropucha szara 11 (4,4%). Prawie o połowę mniej było stwierdzeń jaszczurki zwinki 6 (2,4%). Liczba stwierdzeń traszki zwyczajnej na całym obszarze badań wyniosła 3 (1,2%), natomiast zaskrońca zwyczajnego i padalca zwyczajnego 2 (0,8%). Pod względem różnorodności gatunkowej herpetofauny najbogatsze okazały się powierzchnie koncesyjne: K-4-5 oraz K-6-7, na których odnotowano występowanie 11 gatunków. Na powierzchniach K-8 i K-9 stwierdzono ich 9. Kopina (K-9) W rejonie tym najczęściej spotykanym gatunkiem była rzekotka drzewna, która stanowiła 63% wszystkich stwierdzeń tego gatunku na całym obszarze inwestycji. Odnotowano tu również 50% wszystkich stwierdzeń żaby moczarowej oraz zaskrońca zwyczajnego. Udział procentowy wszystkich żab zielonych także był wysoki i wynosił 43% wszystkich odnotowanych osobników. Udział ropuchy szarej i grzebiuszki ziemnej wynosił 36% wszystkich stwierdzeń. Na kolejnej pozycji plasował się udział kumaka 31%, a zaraz za nim: ropuchy zielonej 29% i żaby trawnej 19%. Rejon ten charakteryzował się największą liczbą stwierdzeń herpetofauny w porównaniu do pozostałych powierzchni Strona 83 z 128

84 objętych badaniami. Odnotowano tu również występowanie żółwia błotnego Emys orbicularis (liczba osobników nieznana). Fotografia 64. Stanowisko kumaka nizinnego rejon K-9. Cyców (K-6-7) W rejonie odnotowano występowanie 11 gatunków herpetofauny. Wśród nich udział traszki zwyczajnej stanowił aż 67% wszystkich odłowionych osobników tego gatunku na całym obszarze badań. Udział padalca zwyczajnego wynosił 50%, żaby trawnej 38%, kumaka nizinnego 31%, ropuchy zielonej 29%, grzebiuszki ziemnej 28% oraz ropuchy szarej 27%. Nieco mniejszy był udział żaby moczarowej 19%, jaszczurki zwinki 17% i żab zielonych 16%. Natomiast udział procentowy liczby stwierdzeń rzekotki drzewnej wynosił zaledwie 7% wszystkich odnotowanych osobników tego gatunku. Kulik (K-4-5) W tym rejonie również odnotowano obecność 12 gatunków. Największym udziałem procentowym wśród wszystkich odnotowanych osobników danego gatunku cieszyły się: jaszczurka zwinka i padalec zwyczajny 50% oraz kumak nizinny 38%. Kolejne pozycje zajęły: traszka zwyczajna 33%, ropucha zielona 29%, żaby zielone 25%, żaba trawna 24%. Na kolejnych pozycjach plasowały się kolejno: grzebiuszka ziemna 20%, ropucha szara 18%, rzekotka drzewna 17% oraz żaba moczarowa 15%. W rejonie tym stwierdzono również występowanie żółwia błotnego Emys orbicularis, nieznana jest liczba osobników. Syczyn (K-8) Fotografia 65. Tropy żółwia błotnego Emys orbicularis w rejonie K 4-5. Strona 84 z 128

85 Na ostatniej z powierzchni stwierdzono obecność 9 gatunków o małym udziale procentowym liczby stwierdzeń na tle wszystkich widzianych osobników tej grupy systematycznej. Udział procentowy stwierdzeń zaskrońca zwyczajnego stanowił tu 50% wszystkich widzianych osobników tego gatunku. Udział jaszczurki zwinki wynosił 33% wszystkich stwierdzeń, zaś żaby trawnej 19%, ropuchy szarej 18%, żaby moczarowej 17%, żab zielonych i grzebiuszki ziemnej 16%, rzekotki drzewnej 13%, a ropuchy zielonej 12%. Na obszarze całego opracowania najliczniej występowały żaby zielone (Pelophylax esculentus complex), które są ściśle związane ze środowiskiem wodnym. Można przypuszczać, że zdecydowaną większość wśród nich stanowiły żaby jeziorkowe (Pelophylax lessonae) oraz żaby wodne (P. esculentus). Gatunki te preferują niewielkie i średniej wielkości zbiorniki wodne w przeciwieństwie do żaby śmieszki (P. ridibundus), która jest znacznie rzadsza i wybiera jeziora, duże stawy i rozlewiska rzeczne. Kolejnym dowodem potwierdzającym to stwierdzenie może być fakt, iż najczęściej spotykanym systemem genetycznym wśród żab zielonych jest właśnie system L E (lessonae esculentus) (Berger 2000). Żaby brunatne, czyli żaba moczarowa (Rana arvalis) oraz żaba trawna (Rana temporaria) również były liczne na obszarze prowadzonych badań. Z wywiadów ustnych przeprowadzonych z mieszkańcami wynika, że wiosenne żabie chóry są zjawiskiem dość powszechnym. Kolejnym gatunkiem jest rzekotka drzewna (Hyla arborea), występująca na każdej powierzchni inwentaryzowanego obszaru. Najliczniej występowała w rejonie K-9. Główną metodą pozwalającą na identyfikację gatunku były nasłuchy odgłosów godowych samców rzekotki drzewnej, szczególnie w nocy. Występowanie ropuchy szarej (Bufo bufo) oraz ropuchy zielonej (Pseudepidalea viridis) także zostało potwierdzone badaniami terenowymi. Jak wynika z wywiadu ustnego z mieszkańcami, ropucha szara jest gatunkiem występującym licznie i na każdej z powierzchni. Stanowiska ropuchy zielonej są z kolei mniej liczne, ale również obecne na każdej z czterech wyznaczonych powierzchni. Najczęściej spotykano ją w zarośniętych stawach, pożwirowych dołach oraz na drogach podczas inwentaryzowania batrachofauny metodą transektów (w porze nocnej). Grzebiuszka ziemna (Pelobates fuscus) należy do płazów prowadzących raczej skryty tryb życia i spędzających większą część dnia zagrzebując się w ziemi. Jej obecność odnotowano na wszystkich powierzchniach, jednak najbogatsza okazuje się być powierzchnia K-9. Kluczowe znaczenie podczas inwentaryzacji tego gatunku miały kontrole nocne, kiedy to grzebiuszka żeruje najintensywniej. W czasie kontroli dziennych słyszano niejednokrotnie odgłosy godowe samców, jednak ze względu na fakt, że wydawane są spod powierzchni wody - są stosunkowo ciche. Kumak nizinny (Bombina bombina) gatunek naturowy, który jest objęty w Polsce ochroną ścisłą, najliczniej występował w rejonie K 4-5 (okolice Dobromyśla). Odnotowano go również w rejonie K-9 (okolice na NW od Cycowa i K-6-7. Nie stwierdzono jego obecności na powierzchni K-8. Z reguły odnotowywano go na podstawie odgłosów godowych samców. Kumak jest gatunkiem zasiedlającym najchętniej płytkie zbiorniki wodne obficie porośnięte roślinnością. Mogą to być śródpolne oczka wodne, stawy rybne, starorzecza, małe jeziorka, glinianki oraz rozlewiska na łąkach, których na terenie obszaru inwestycji nie brakuje (Klimaszewski 2013). Występowanie traszki zwyczajnej (Lissotriton vulgaris) stwierdzono w rejonach K-6-7 oraz K-4-5. W obu przypadkach były to samice. Z wywiadu ustnego z mieszkańcami wynika, że spotykają płazy ogoniaste z fałdem skórnym na grzbiecie. Jednak na podstawie ich relacji trudno jest jednoznacznie zaklasyfikować osobnika do konkretnego gatunku (Lissotriton vulgaris czy Triturus cristatus), tym bardziej, że w porze godowej samce obu gatunków posiadają takowy fałd. Podczas wyjazdów terenowych nie znaleziono osobników traszki grzebieniastej (Triturus cristatus). Jest to gatunek naturowy, objęty ochroną ścisłą. Preferuje różnego typu siedliska wilgotne (m.in. lasy liściaste o gęstym podszycie, tereny pokryte roślinnością trawiastą i krzewami o podłożu wilgotnym lub podmokłym, łąki wilgotne, torfowiska, a także cieniste parki) (Klimaszewski 2013). Na podstawie wizji lokalnych oraz przeprowadzonej uprzednio analizy kartograficznej można spodziewać się występowania tego gatunku w badanym obszarze. Jaszczurka zwinka (Lacerta agilis) występowała licznie na całym obszarze badań. Pojedyncze osobniki padalca zwyczajnego (Anguis fragilis) stwierdzono w Lesie Świerszczowskim i w obrębie Specjalnego obszaru ochrony siedlisk Dobromyśl PLH Strona 85 z 128

86 Zaskrońca zwyczajnego (Natrix natrix) znaleziono na obu powierzchniach: K-8 i K-9. Żółwia błotnego (Emys orbicularis) stwierdzono na 3 obszarach zlokalizowanych na powierzchniach K-9 i K 4-5. Z rozmów z mieszkańcami wynika, że występują one również na powierzchni K4-5 w zbiornikach powstałych po wydobyciu torfu niedaleko miejscowości Zosin oraz na K-8 w okolicy zbiornika retencyjnego Majdan Zahorodyński. Żółw błotny jest gatunkiem spędzającym większość czasu w wodzie. Zasiedla eutroficzne zbiorniki wodne o mulistym dnie, obficie porośnięte roślinnością wodną, starorzecza, jeziora, stawy, podmokłe lasy (olsy). Preferuje także akweny położone w lesie, ponieważ tam czuje się bezpieczniej, natomiast na polanach i obrzeżach znajduje miejsca do składania jaj (Klimaszewski 2013). Można przypuszczać, że na obszarze planowanym pod inwestycję występuje również jaszczurka żyworodna (Zootoca vivipara), której nie stwierdzono podczas wizji w terenie. Gatunek zamieszkuje z reguły wilgotne tereny, najczęściej można ją spotkać wśród trawy i gęstej roślinności zielnej. Ma mniejsze wymagania termiczne od jaszczurki zwinki, toteż żyje w miejscach bardziej zacienionych i jest aktywna także w czasie chłodniejszej pogody (Klimaszewski 2013). Potencjalne siedliska tego gatunku występują dość powszechnie na terenie badanego obszaru. Podobna sytuacja może mieć miejsce w przypadku żmii zygzakowatej (Vipera berus). Rezultatem inwentaryzacji płazów i gadów w badanym obszarze jest geograficzna baza danych kartograficznych (warstwy GIS) oraz mapy przedstawiające siedliska gatunków (załączniki kartograficzne: 1.1, 2.1, 3.1, 4.1). Strona 86 z 128

87 2.11 Wyniki inwentaryzacji ornitofauny. Terenowe badania lokalnych populacji ptaków przeprowadzono we wszystkich koniecznych i reprezentatywnych terminach związanych z fenologią ptaków (zostały one wymienione na wstępie dokumentu - w opisie metodyki). Ich celem było poznanie zmienności pojawów ptaków w badanym terenie oraz określenie podstawowych cech populacji tak, by można było ocenić jej różnorodność biologiczną i znaczenie na tle reszty regionu i całego kraju. Dotyczy to zwłaszcza gatunków cennych, których liczebność nie jest duża m.in. z powodu rosnącej antropopresji. W Polsce stwierdzono 450 gatunków ptaków. Większość z nich podlega ochronie prawnej. Ochroną ścisłą objęto 425 gatunków ptaków, ochroną częściową objęto 9 gatunków, a 13 gatunków to gatunki łowne (Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 7 października 2014 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt. Dz. U., 2014, poz. 1348). Dodatkowo 175 gatunków ptaków występujących w Europie objętych jest ochroną w ramach Dyrektywy ptasiej (Dyrektywa Rady 79/409/ewg 1979). Gatunki ujęte w załączniku 1, są objęte szczególnymi środkami ochronnymi, mającymi na celu zapewnienie przetrwania i rozrodu tych gatunków w ich obszarach występowania. Na powierzchni objętej inwentaryzacją stwierdzono 130 gatunków ptaków, z czego 112 gatunków to gatunki lęgowe. Wśród pozostałych gatunków 11 to gatunki prawdopodobnie lęgowe, 5 gatunków uznano jako zalatujące, żerujące na powierzchni, kolejne 2 gatunki pojawiają się tylko na przelotach. Na szczególną uwagę zasługuje stwierdzenie w obszarze badań 25 gatunków wymienionych w Załączniku I - Dyrektywy Rady 79/409/EWG tzw. Dyrektywy Ptasiej (tabela poniżej). Tabela 91. Lista gatunków ptaków stwierdzonych na powierzchniach K4-5, K 6-7, K-8, K-9 w latach (pogrubioną czcionką zaznaczono gatunki z Załącznika I DP). L.p. Nazwa polska Nazwa łacińska Skrót Kategoria lęgowości 1. łabędź niemy Cygnus olor CYO L 2. gęgawa Anser anser ASS P 3. głowienka Aythya fuligula AYF L 4. cyranka Anas querquedula ANQ L 5. krzyżówka Anas platyrhynchos ANP L 6. cyraneczka Anas crecca ANC L 7. przepiórka Coturnix coturnix CR L 8. bażant Phasianus colchicus PF L 9. kuropatwa Perdix perdix PX L 10. perkozek Tachybaptus ruficollis TOR L 11. perkoz dwuczuby Podiceps cristatus POC L 12. grzywacz Columba palumbus CP L 13. sierpówka Streptopelia decaocto SD L 14. jerzyk Apus apus AA L 15. kukułka Cuculus canorus CU L 16. wodnik Rallus aquaticus RA L 17. derkacz Crex crex CX L 18. zielonka Porzana parva PZA L 19. kropiatka Porzana porzana PZO L 20. kokoszka Gallinula chloropus GH L 21. łyska Fulica atra FU L 22. żuraw Grus grus GR L 23. sieweczka rzeczna Charadrius dubius CD PL 24. czajka Vanellus vanellus W L 25. słonka Scolopax rusticola SL PL 26. kszyk Gallinago gallinago GG L 27. piskliwiec Actitis hypoleucos AH PL 28. samotnik Tringa ochropus TRO L 29. krwawodziób Tringa totanus TRT PL 30. śmieszka Larus ridibundus LAR Z 31. rybitwa rzeczna Sterna hirundo STH L Strona 87 z 128

88 L.p. Nazwa polska Nazwa łacińska Skrót Kategoria lęgowości 32. rybitwa czarna Chlidonias niger CHN Z 33. rybitwa białoskrzydła Chlidonias leucopterus CHL Z 34. bocian czarny Ciconia nigra CCN L 35. bocian biały Ciconia ciconia CCC L 36. bąk Botaurus stellaris BS PL 37. bączek Ixobrychus minutus IX L 38. czapla siwa Ardea cinerea AR Z 39. czapla biała Ardea alba EA Z 40. orlik krzykliwy Aquila pomarina AQP L 41. błotniak stawowy Circus aeruginosus CIA L 42. błotniak łąkowy Circus pygargus CIP PL 43. krogulec Accipiter nisus ACN L 44. jastrząb Accipiter gentilis ACG L 45. myszołów Buteo buteo B L 46. uszatka Asio otus AO L 47. puszczyk Strix aluco SXA L 48. dudek Upupa epops U L 49. krętogłów Jynx torquilla J L 50. dzięcioł zielonosiwy Picus canus PU PL 51. dzięcioł zielony Picus viridis PV L 52. dzięcioł czarny Dryocopus martius DM L 53. dzięcioł duży Dendrocopos major DA L 54. dzięcioł średni Dendrocopos medius DE L 55. dzięciołek Dendrocopos minor DI L 56. pustułka Falco tinnunculus FAT PL 57. kobuz Falco subbuteo FAS L 58. wilga Oriolus oriolus OR L 59. gąsiorek Lanius collurio LC L 60. srokosz Lanius excubitor LE L 61. sójka Garrulus glandarius GA L 62. sroka Pica pica PIP L 63. kawka Corvus monedula COM L 64. gawron Corvus frugilegus COF L 65. kruk Corvus corax COX L 66. wrona siwa Corvus cornix COC L 67. wróbel domowy Passer domesticus PD L 68. mazurek Passer montanus P L 69. świergotek drzewny Anthus trivialis AT L 70. świergotek łąkowy Anthus pratensis AP L 71. świergotek polny Anthus campestris AC PL 72. pliszka żółta Motacilla flava MF L 73. pliszka siwa Motacilla alba MA L 74. zięba Fringilla coelebs Z L 75. grubodziób Coccothraustes coccothraustes CT L 76. dziwonia Erythrina erythrina CE L 77. gil Pyrrhula pyrrhula PY L 78. dzwoniec Carduelis chloris C L 79. makolągwa Carduelis cannabina CN L 80. szczygieł Carduelis carduelis CC L 81. kulczyk Serinus serinus SS L 82. czyż Spinus spinus CS L 83. potrzeszcz Miliaria calandra MIC L 84. ortolan Emberiza hortulana EH L 85. trznadel Emberiza citrinella EI L 86. potrzos Emberiza schoeniclus ES L Strona 88 z 128

89 L.p. Nazwa polska Nazwa łacińska Skrót Kategoria lęgowości 87. sikora uboga Poecile palustris PL L 88. modraszka Cyanistes caeruleus PE L 89. bogatka Parus major PJ L 90. remiz Remiz pendulinus RP L 91. lerka Lullula arborea L L 92. skowronek Alauda arvensis A L 93. brzęczka Locustella luscinioides LL L 94. strumieniówka Locustella fluviatilis LF L 95. świerszczak Locustella naevia LN L 96. zaganiacz Hippolais icterina HI L 97. wodniczka Acrocephalus paludicola XD L 98. rokitniczka Acrocephalus schoenobaenus XB L 99. łozówka Acrocephalus palustris XT L 100. trzcinniczek Acrocephalus scirpaceus XS L 101. trzciniak Acrocephalus arundinaceus XA L 102. oknówka Delichon urbica D L 103. dymówka Hirundo rustica H L 104. świstunka leśna Phylloscopus sibilatrix KS L 105. piecuszek Phylloscopus trochilus KT L 106. pierwiosnek Phylloscopus collybita KC L 107. raniuszek Aegithalos caudatus AE PL 108. kapturka Sylvia atricapilla SA L 109. gajówka Sylvia borin SB L 110. jarzębatka Sylvia nisoria SN L 111. piegża Sylvia curruca SU L 112. cierniówka Sylvia communis SC L 113. jemiołuszka Bombycilla garrulus BG P 114. pełzacz leśny Certhia familiaris CF L 115. kowalik Sitta europaea SE L 116. strzyżyk Troglodytes troglodytes T L 117. szpak Sturnus vulgaris S L 118. muchołówka szara Muscicapa striata M L 119. rudzik Erithacus rubecula E L 120. słowik szary Luscinia luscinia LUL L 121. podróżniczek Luscinia svecica LUS L 122. pleszka Phoenicurus phoenicurus PP L 123. kopciuszek Phoenicurus ochruros PO L 124. pokląskwa Saxicola rubetra SR L 125. kląskawka Saxicola torquata SQ L 126. białorzytka Oenanthe oenanthe OE L 127. paszkot Turdus viscivorus TV PL 128. śpiewak Turdus philomelos TF L 129. kos Turdus merula TM L 130. kwiczoł Turdus pilaris TP L Kategoria lęgowości: L lęgowy, PL prawdopodobnie lęgowy, Z nielęgowy, żerujący na powierzchni, P przelotny. Strona 89 z 128

90 2.12 Oszacowanie liczebności gatunków z Załącznika I (Dyrektywa Rady 79/409/EWG). czapla biała Egretta alba (Linnaeus, 1758) Liczebność w Polsce (Sikora i in. 2007): 25 par lęgowych. Liczebność na Lubelszczyźnie: materiały nie publikowane wskazują na ok.50 par ( pl). Liczebność i rozmieszczenie na powierzchni: stwierdzono tylko żerujące osobniki w dolinie Świnki, na zbiorniku w Majdanie Zahorodyńskim. bąk Botaurus stellaris (Linnaeus, 1758) Liczebność w Polsce (Tomiałojć, Stawarczyk 2003): terytorialnych samców. Liczebność na Lubelszczyźnie (Wójciak i in. 2005): samów. Liczebność i rozmieszczenie na powierzchni: stwierdzono 1 odzywającego się samca na jeziorze Sumin. bocian czarny Ciconia nigra (Linnaeus, 1758) Liczebność w Polsce (Sikora i in. 2007): par. Liczebność na Lubelszczyźnie (Wójciak i in. 2005): par Liczebność i rozmieszczenie na powierzchni: 1 para lęgowa występuje w lesie Świerszczowskim, gdzie wyznaczona jest strefa ochronna, obserwowano również 2 ptaki krążące nad lasem w miejscowości Dobromyśl. błotniak stawowy Circus aeruginosus (Linnaeus, 1758) Liczebność w Polsce (Tomiałojć, Stawarczyk 2003): około par lęgowych. Liczebność na Lubelszczyźnie (Wójciak i in. 2005): brak danych. Liczebność i rozmieszczenie na powierzchni: ok.10 par, m.in. w strefie brzegowej jeziora Uściwierzek, Sumin oraz na torfowisku Ciesacin. błotniak łąkowy Circus pygargus (Linnaeus, 1758) Liczebność w Polsce (Tomiałojć, Stawarczyk 2003): brak danych. Liczebność na Lubelszczyźnie (Wójciak i in. 2005): par. Liczebność i rozmieszczenie na powierzchni: obserwowano pojedyncze osobniki w rejonach K 6-7 i K 4-5. orlik krzykliwy Aquila pomarina (C. L. Brehm, 1831) Liczebność w Polsce (Sikora i in. 2007): par lęgowych. Liczebność na Lubelszczyźnie (Wójciak i in. 2005): par. Liczebność i rozmieszczenie na powierzchni: 1 para lęgowa występuje w lesie Świerszczowskim, gdzie wyznaczona jest strefa ochronna. derkacz Crex crex (Linnaeus, 1758) Liczebność w Polsce (Tomiałojć, Stawarczyk 2003): samców. Liczebność na Lubelszczyźnie (Wójciak i in. 2005): samców. Strona 90 z 128

91 Liczebność i rozmieszczenie na powierzchni: w trakcie wykonanej inwentaryzacji stwierdzono 33 odzywające się głosem godowym samce. kropiatka Porzana porzana (Linnaeus, 1766) Liczebność w Polsce (Tomiałojć, Stawarczyk 2003): brak danych. Liczebność na Lubelszczyźnie (Wójciak i in. 2005): par. Liczebność i rozmieszczenie na powierzchni: stwierdzono 27 par, min. Jezioro Sumin, Rotcze, Uściwierzek, Syczyńskie. zielonka Porzana parva (Linnaeus, 1769) Liczebność w Polsce (Tomiałojć, Stawarczyk 2003): brak danych. Liczebność na Lubelszczyźnie (Wójciak i in. 2005): par. Liczebność i rozmieszczenie na powierzchni: stwierdzono 8 par na powierzchni K-9 i K-8. żuraw Grus grus (Linnaeus, 1758) Liczebność w Polsce (Sikora i in. 2007): par. Liczebność na Lubelszczyźnie (Wójciak i in. 2005): par. Liczebność i rozmieszczenie na powierzchni: stwierdzono 14 par, po jednej na powierzchni K-8 i K 6-7, 5 par na powierzchni K 4-5 i 7 par na powierzchni K-9. rybitwa zwyczajna Sterna hirundo (Linnaeus, 1758) Liczebność w Polsce (Sikora i in. 2007): par. Liczebność na Lubelszczyźnie (Wójciak i in. 2005): par. Liczebność i rozmieszczenie na powierzchni: stwierdzono 1 parę w obniżeniu koło miejscowości Kopina, 2 pary na jeziorze Rotcze i 8 par na jeziorze Sumin. rybitwa czarna Chlidonias niger (Linnaeus, 1758) Liczebność w Polsce (Sikora i in. 2007): brak danych. Liczebność na Lubelszczyźnie (Wójciak i in. 2005): par. Liczebność i rozmieszczenie na powierzchni: stwierdzano tylko osobniki żerujące. jerzyk Apus apus (Linnaeus, 1758) Liczebność w Polsce (Sikora i in. 2007): brak danych. Liczebność na Lubelszczyźnie (Wójciak i in. 2005): brak danych. Liczebność i rozmieszczenie na powierzchni: ok. 10 par lęgowych w poddaszach bloków mieszkalnych w Cycowie. dzięcioł zielonosiwy Picus canus (J. F. Gmelin, 1788) Strona 91 z 128

92 Liczebność w Polsce (Tomiałojć, Stawarczyk 2003): par. Liczebność na Lubelszczyźnie (Wójciak i in. 2005): brak danych. Liczebność i rozmieszczenie na powierzchni: prawdopodobnie 1 para lęgowa w lesie Świerszczowskim. dzięcioł czarny Dryocopus martius (Linnaeus, 1758) Liczebność w Polsce (Tomiałojć, Stawarczyk 2003): brak danych. Liczebność na Lubelszczyźnie (Wójciak i in. 2005): brak danych. Liczebność i rozmieszczenie na powierzchni: co najmniej 2-3 pary lęgowe w lesie Świerszczowskim i w okolicach Dobromyśla. dzięcioł średni Dendrocopos medius (Linnaeus, 1758) Liczebność w Polsce (Sikora i in. 2007): par. Liczebność na Lubelszczyźnie (Wójciak i in. 2005): brak danych. Liczebność i rozmieszczenie na powierzchni: co najmniej 3-4 pary lęgowe w lesie Świerszczowskim i w okolicach Dobromyśla. lerka Lullula arborea (Linnaeus, 1758) Liczebność w Polsce (Sikora i in. 2007): około par. Liczebność na Lubelszczyźnie (Wójciak i in. 2005): brak danych. Liczebność i rozmieszczenie na powierzchni : stwierdzono 5-7 par na powierzchni K-9 i K 4-5. świergotek polny Anthus campestris (Linnaeus, 1758) Liczebność w Polsce (Sikora i in. 2007): ok par. Liczebność na Lubelszczyźnie (Wójciak i in. 2005): brak danych. Liczebność i rozmieszczenie na powierzchni: 1 parę lęgową stwierdzono koło Wólki Cycowskiej i 1 koło miejscowości Kulik. podróżniczek Luscinia svecica (Linnaeus, 1758) Liczebność w Polsce (Sikora i in. 2007): par. Liczebność na Lubelszczyźnie (Wójciak i in. 2005): brak danych. Liczebność i rozmieszczenie na powierzchni: stwierdzono 2 śpiewające samce na zarastających łąkach pomiędzy Orchowcem i Wierzbicą. wodniczka Acrocephalus paludicola (Vieillot, 1817) Liczebność w Polsce (Sikora i in. 2007): par. Liczebność na Lubelszczyźnie (Wójciak i in. 2005): par. Liczebność i rozmieszczenie na powierzchni: na torfowisku Ciesacin stwierdzono 7-8 śpiewających samców jarzębatka Sylvia nisoria (Bechstein, 1795) Strona 92 z 128

93 Liczebność w Polsce (Sikora i in. 2007): brak danych. Liczebność na Lubelszczyźnie (Wójciak i in. 2005): brak danych. Liczebność i rozmieszczenie na powierzchni: 8 śpiewających samców. gąsiorek Lanius collurio (Linnaeus, 1758) Liczebność w Polsce (Sikora i in. 2007): par. Liczebność na Lubelszczyźnie (Wójciak i in. 2005): brak danych. Liczebność i rozmieszczenie na powierzchni: kilkadziesiąt par na całej powierzchni. ortolan Emberiza hortulana (Linnaeus, 1758) Liczebność w Polsce (Sikora i in. 2007): par. Liczebność na Lubelszczyźnie (Wójciak i in. 2005): brak danych. Liczebność i rozmieszczenie na powierzchni: 2 śpiewające samce koło miejscowości Kulik Podsumowanie inwentaryzacji ornitofauny. Omawiane powierzchnie mają charakter głównie rolniczy, wykazując cechy mozaiki krajobrazów i siedlisk. Zdominowane są przez pola uprawne, zaś łąki kośne i pastwiska występują głównie wzdłuż małych lokalnych rzek, ich dopływów oraz bogatej sieci rowów melioracyjnych. Wzdłuż doliny Świnki występują miejscami partie wilgotnego lasu i zniekształconych łęgów wierzbowych. Połacie roślinności wysokiej porastającej brzegi obniżeń powyższych cieków wbijają się klinami w krajobraz otwarty pól i łąk. Stanowią one miejsca żerowania i rozrodu gatunków ptaków terenów otwartych i wodnobłotnych zaś drobne obszary leśne stanową siedliska lęgowe dla miejscowych populacji ptaków wymagających do życia roślinności wysokiej (drzew), takich jak: myszołów, kania ruda, jastrząb, krogulec, samotnik, żuraw (śródleśne bagna), dzięcioły, krukowate i inne. Jak już wspomniano wcześniej, w Polsce stwierdzono ok. 450 gatunków ptaków. W większości tego typu opracowań lokalnych liczba gatunków waha się w przedziale od 80 do 250 gatunków. Na powierzchni objętej inwentaryzacją stwierdzono 130 gatunków ptaków, z czego 112 gatunków to gatunki lęgowe. Oznacza to, że wśród pozostałych gatunków 11 to gatunki prawdopodobnie lęgowe, 5 gatunków uznano jako zalatujące, żerujące na powierzchni, kolejne 2 gatunki pojawiają się tylko na przelotach. Powyższe wskaźniki pozwalają zatem uznać badany teren za przeciętnie bogaty w awifaunę na tle innych części kraju. Na szczególną uwagę zasługuje stwierdzenie w obszarze badań 25 gatunków wymienionych w Załączniku I - Dyrektywy Rady 79/409/EWG tzw. Dyrektywy Ptasiej, co z kolei przekonuje, że pomimo wieloletniej, głównie rolniczej antropopresji i obecności przemysłu wydobywczego na tym terenie, zapewnia on ciągle warunki życiowe sprzyjające wymagającym gatunkom ptaków. Rezultatem inwentaryzacji ptaków w badanym obszarze jest geograficzna baza danych kartograficznych (warstwy GIS), oraz mapy przedstawiające siedliska gatunków (załączniki kartograficzne: 1.1, 2.1, 3.1, 4.1). Strona 93 z 128

94 2.14 Wyniki inwentaryzacji chiropterofauny Charakterystyka gatunków nietoperzy zarejestrowanych podczas badań nasłuchowych. W okresie maj wrzesień 2014 r. przeprowadzono 12 sesji nagraniowych. Nagrania zostały wykonane na 37 stałych punktach pomiarowych potencjalnych miejscach żerowania, schronienia oraz wzmożonej aktywności nietoperzy. Tabela 92. Zestawienie kontroli chiropterofauny na punktach nasłuchowych. Numer kontroli Data wykonania kontroli W trakcie wykonania nasłuchów detektorowych w miesiącach maj wrzesień 2014 r. została zarejestrowana obecność następujących gatunków nietoperzy: Borowiec wielki Nyctalus noctula Status ochronny IUCN: LC gatunek najmniejszej troski (IUCN 2009). Gatunek chroniony według: Dyrektywy 92/43/EWG (załącznik IV) w sprawie ochrony siedlisk naturalnych dzikiej fauny i flory, Konwencji Bońskiej (załącznik II) o ochronie wędrownych gatunków dzikich zwierząt, Konwencji Berneńskiej (załącznik II) o ochronie dzikiej flory i fauny oraz ich siedlisk, Ustawy o ochronie przyrody z dnia 16 kwietnia 2004 r. (art. 49 i 52). Gatunek ten jest związany z lasami, dolinami rzecznymi, dużymi parkami, ogrodami i miastami, gdzie tworzy liczne kolonie rozrodcze. Hibernuje w dziuplach drzew i szczelinach skalnych, a na południu Europy także w jaskiniach. Latem zamieszkuje przede wszystkim dziuple drzew, strychy budynków oraz skrzynki dla ptaków i nietoperzy. Żerowiskami borowców są doliny rzeczne, łąki i pastwiska, obszary nad dużymi zbiornikami wodnymi, luki drzewostanów oraz miejsca przy latarniach ulicznych. Nietoperze te żerują w odległości do ponad 20 km od kryjówki. Odbywają długodystansowe sezonowe wędrówki. Niekiedy wędrują także w ciągu dnia w dużych grupach (Sachanowicz i Ciechanowski 2005). Gatunek występujący powszechnie na terenie inwestycji, regularnie notowany w większości punktów nasłuchu detektorowego podczas całego okresu badań. Borowiec wielki Nyctalus noctula był jednym z najliczniej rejestrowanych nietoperzy. Borowiaczek Nyctalus leisleri Status ochronny IUCN: LC gatunek najmniejszej troski (IUCN 2009). Gatunek chroniony według: Dyrektywy 92/43/EWG (Załącznik IV) w sprawie ochrony siedlisk naturalnych dzikiej fauny i flory, Konwencji Bońskiej (Załącznik II) o ochronie wędrownych gatunków dzikich zwierząt, Konwencji Berneńskiej (Załącznik II) o ochronie dzikiej flory i fauny oraz ich siedlisk, Ustawy o ochronie przyrody z dnia 16 kwietnia 2004 r. (art. 49 i 52). Borowiaczek Nyctalus leisleri jest objęty w Polsce ochroną ścisłą i należy do gatunków wymagających czynnej ochrony gatunkowej (Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 7 października 2014 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt, Dz.U poz. 1348). Strona 94 z 128

95 Gatunek zamieszkuje europejską strefę lasów liściastych. Cechuje go podobieństwo do borowca wielkiego, lecz jest znacznie mniejszy, o charakterystycznie dwubarwnym futerku (nasady włosów ciemniejsze, końcówki jaśniejsze). Poluje na drobne i średniej wielkości owady, chwytane wyłącznie w powietrzu, najczęściej na dużej wysokości i z dala od przeszkód terenowych (np. koron drzew). Jego kryjówki w Polsce stanowią niemal wyłącznie dziuple drzew oraz skrzynki lęgowe. Gatunek wędrowny, odlatuje na zimę do południowej i zachodniej Europy. W Polsce uważany za rzadki i narażony na wymarcie w skali kraju. Jednak lokalnie, zwłaszcza w starych kompleksach leśnych (Puszcza Białowieska, Puszcza Kozienicka) oraz na południowym wschodzie kraju jest jednym z najczęstszych gatunków nietoperzy (Sachanowicz i Ciechanowski 2005). Borowiaczek Nyctalus leisleri był obserwowany jednokrotnie na punkcie nasłuchu detektorowego nr 3 w kontroli z 5 września. Na podstawie wykonanych obserwacji, należy przyjąć jego marginalny udział w składzie gatunkowym chiropterofauny obszaru inwestycji. Karlik większy Pipistrellus nathusii Status ochronny IUCN: LC gatunek najmniejszej troski (IUCN 2009). Gatunek chroniony według: Dyrektywy 92/43/EWG (Załącznik IV) w sprawie ochrony siedlisk naturalnych dzikiej fauny i flory, Konwencji Bońskiej (Załącznik II) o ochronie wędrownych gatunków dzikich zwierząt, Konwencji Berneńskiej (Załącznik II) o ochronie dzikiej flory i fauny oraz ich siedlisk, Ustawy o ochronie przyrody z dnia 16 kwietnia 2004 r. (art. 49 i 52). Karlik większy Pipistrellus nathusii zamieszkuje tereny o dobrze rozwiniętej sieci zbiorników wodnych, często w pobliżu osad ludzkich i lasów. Żeruje głównie nad wodami i przylegającymi do nich terenami podmokłymi, w lukach drzewostanu, na skrajach lasów i drogach leśnych. Samice tworzą kolonie rozrodcze w skrzynkach oraz w budynkach. Samce żyją samotnie i w okresie godów tworzą terytoria godowe na trasach jesiennej migracji samic (Sachanowicz i Ciechanowski 2005). Karliki większe odbywają długodystansowe migracje, najczęściej wzdłuż wybrzeży morskich i dolin rzecznych. Najdłuższy stwierdzony przelot wynosi 2100 km (Strelkov 1969). Gatunek występujący powszechnie na terenie inwestycji, notowany regularnie na większości punktów nasłuchu detektorowego podczas całego okresu badań. Na podstawie poczynionych obserwacji należy założyć występowanie nielicznych rozproszonych kolonii letnich liczących do kilku osobników (3 osobniki w obrębie zabudowań w miejscowości Kopina 54). Karlik malutki Pipistrellus pipistrellus Status ochronny IUCN: LC gatunek najmniejszej troski (IUCN 2009). Gatunek chroniony według: Dyrektywy 92/43/EWG (Załącznik IV) w sprawie ochrony siedlisk naturalnych dzikiej fauny i flory, Konwencji Bońskiej (Załącznik II) o ochronie wędrownych gatunków dzikich zwierząt, Konwencji Berneńskiej (Załącznik III) o ochronie dzikiej flory i fauny oraz ich siedlisk, Ustawy o ochronie przyrody z dnia 16 kwietnia 2004 r. (art. 49). Jest to jeden z najmniejszych nietoperzy w Polsce. Występuje na obszarach leśnych i blisko człowieka. Żeruje na terenach półotwartych, nad rzekami, jeziorami, terenami podmokłymi, także w parkach, nad łąkami i na obrzeżach lasów oraz przy zabudowaniach wiejskich. Kryjówki kolonii rozrodczych mieszczą się na strychach, w dziuplach, budkach dla ptaków, szczelinach w budynkach. Zimowe schronienia to szczeliny budynków, dziuple i jaskinie (Sachanowicz i Ciechanowski 2005). Karlik malutki Pipistrellus pipistrellus należy do gatunków osiadłych, przemieszcza się zazwyczaj na odległości do km (max. do 50 km). Populacje w północnej i wschodniej Europie są wędrowne i pokonują odległości do 1150 km (Sachanowicz i Ciechanowski 2005). Gatunek występujący powszechnie na terenie inwestycji, regularnie notowany na większości punktów nasłuchu detektorowego podczas całego okresu badań. Karlik drobny Pipistrellus pygmaeus Status ochronny IUCN: LC gatunek najmniejszej troski (IUCN 2009). Gatunek chroniony według: Dyrektywy 92/43/EWG (załącznik IV) w sprawie ochrony siedlisk naturalnych dzikiej fauny i flory, Konwencji Bońskiej (załącznik II) o ochronie wędrownych gatunków dzikich zwierząt, Konwencji Strona 95 z 128

96 Berneńskiej (załącznik III) o ochronie dzikiej flory i fauny oraz ich siedlisk, Ustawy o ochronie przyrody z dnia 16 kwietnia 2004 r. (art. 49 i 52). Karlik drobny Pipistrellus pygmaeus jest najmniejszym z polskich nietoperzy. Stosunkowo niedawno został wyodrębniony jako osobny gatunek. Opisywany był wcześniej jako jeden z dwóch, tzw. echotypów karlika malutkiego. Echotypy te zostały po raz pierwszy wyróżnione na Wyspach Brytyjskich na początku lat 90 na podstawie różnic we frekwencji emitowanych ultradźwięków. Za odrębne gatunki uznano je kilka lat później w oparciu o badania genetyczne, uzupełnione następnie badaniami morfologicznymi. Z tego względu rzeczywisty status gatunku nie jest jeszcze dobrze poznany, zarówno w Europie, jak i w Polsce. Gatunek ten występuje na terenach podmokłych, najczęściej w dolinach rzek. Kolonie letnie mają swoje schronienia w dziuplach, budkach dla ptaków, szczelinach budynków. Karlik drobny uznawany jest za gatunek podejmujący długie sezonowe wędrówki. Gatunek notowany w początkowym okresie badań na punkcie nasłuchu detektorowego nr 6, a w późniejszym okresie na punkcie nr 13. Na podstawie wykonanych obserwacji należy przyjąć marginalny udział w składzie gatunkowym chiropterofauny obszaru inwestycji. Mroczek późny Eptesicus serotinus Status ochronny IUCN: LC gatunek najmniejszej troski (IUCN 2009). Gatunek chroniony według: Dyrektywy 92/43/EWG (załącznik IV) w sprawie ochrony siedlisk naturalnych dzikiej fauny i flory, Konwencji Bońskiej (załącznik II) o ochronie wędrownych gatunków dzikich zwierząt, Konwencji Berneńskiej (załącznik II) o ochronie dzikiej flory i fauny oraz ich siedlisk, Ustawy o ochronie przyrody z dnia 16 kwietnia 2004 r. (art. 49 i 52). Kryjówkami kolonii rozrodczych są przeważnie duże strychy kościołów i domów mieszkalnych w centrach miast, wsiach i śródleśnych zabudowaniach. Żerowiska zlokalizowane są w odległości od 2 do 6 km od kryjówki, w różnorodnych, przeważnie otwartych biotopach (parki, polany, skraje lasów, łąki, pastwiska). Często żerowiskiem mroczka późnego są okolice ulicznych lamp, gdzie poluje na zwabione światłem owady. Hibernuje w nadziemnych częściach budynków pojedynczo lub po kilka w jednej kryjówce oraz sporadycznie w podziemnych kryjówkach. Mroczek późny Eptesicus serotinus jest gatunkiem osiadłym. Zimowiska są zlokalizowane najczęściej w odległości do 5 km od stanowisk letnich, często zimuje w tych samych budynkach, które zasiedla latem. Najdłuższa wędrówka tego gatunku to 330 km (Sachanowicz i Ciechanowski 2005). Gatunek rejestrowany regularniej podczas całego okresu badań na punktach nasłuchu detektorowego położonych w obrębie terenów zurbanizowanych lub w niewielkiej odległości od nich. Na podstawie poczynionych obserwacji należy założyć obecność nielicznych rozproszonych kolonii letnich liczących do kilku osobników (odchody na strychu budynku mieszkalnego w miejscowości Kopina 54, w budynku Liceum Ogólnokształcącego w Siedliszczu oraz w budynku starej szkoły w Busównie). Nocek Brandta Myotis brandtii Status ochronny IUCN: LC gatunek najmniejszej troski (2007). Gatunek chroniony według: Dyrektywy 92/43/EWG (załącznik IV) w sprawie ochrony siedlisk naturalnych dzikiej fauny i flory, Konwencji Bońskiej (załącznik II) o ochronie wędrownych gatunków dzikich zwierząt, Konwencji Berneńskiej (załącznik II) o ochronie dzikiej flory i fauny oraz ich siedlisk, Ustawy o ochronie przyrody z dnia 16 kwietnia 2004 r. (art. 49 i 52). Nocek Brandta Myotis brandtii występuje w całej Polsce, przy czym im bardziej na południe tym jest rzadszy. W porównaniu z wąsatkiem wydaje się liczniejszy na terenach nizinnych, ustępując mu miejsca w górach. Krajowa populacja tego nietoperza uznawana jest za stabilną. Jest to mały nietoperz (długość przedramienia mm). Występowanie nocka Brandta Myotis brandtii jest ściśle związane z terenami leśnymi. Poluje najczęściej przy koronach drzew i krzewów, latając drogami i ścieżkami leśnymi. Na letnie kryjówki wybiera strychy, szczeliny pod oszalowaniem i za okiennicami, dziuple oraz budki dla ptaków i nietoperzy. Te ostatnie wykorzystuje częściej i chętniej od wąsatka. Kolonie rozrodcze na strychach może tworzyć wraz z wąsatkiem. W budkach spotykano kolonie mieszane z karlikami. Nocek Brandta Myotis brandtii jest nietoperzem osiadłym, pokonującym zazwyczaj krótkie dystanse na zimowiska. Strona 96 z 128

97 Gatunek notowany sporadycznie na punktach nasłuchu detektorowego nr 15 w początkowym okresie badań, a w późniejszych terminach pojedynczo na punktach nr 9, 10 oraz 16. Na podstawie wykonanych obserwacji należy przyjąć marginalny udział w składzie gatunkowym chiropterofauny obszaru inwestycji. Nocek Natterera Myotis nattereri Status ochronny IUCN: LC gatunek najmniejszej troski (IUCN 2009). Gatunek chroniony według: Dyrektywy 92/43/EWG (Załącznik IV) w sprawie ochrony siedlisk naturalnych dzikiej fauny i flory, Konwencji Bońskiej (Załącznik II) o ochronie wędrownych gatunków dzikich zwierząt, Konwencji Berneńskiej (Załącznik II) o ochronie dzikiej flory i fauny oraz ich siedlisk. Latem nocek Natterera Myotis nattereri związany jest z lasami. Występuje także w pobliżu terenów rolniczych, parków, a także przy zbiornikach wodnych i terenach bagiennych. Jego kryjówki letnie zlokalizowane są przeważnie w dziuplach drzew, na strychach i w szczelinach budynków oraz w budkach dla ptaków. żerowiska znajdują się średnio 2-3 km (maksymalnie do 6 km) od kryjówki dziennej. Tworzy niewielkie kolonie rozrodcze (kilkanaście kilkadziesiąt osobników), w których także przebywają samce. Zimą hibernuje pojedynczo lub w dużych skupiskach wraz z innymi gatunkami nietoperzy. Kryjówkami zimowymi są jaskinie, sztolnie, fortyfikacje, piwnice, studnie oraz szczeliny. Nocek Natterera Myotis nattereri jest gatunkiem osiadłym. Najdłuższy stwierdzony przelot to 157 km (Sachanowicz i Ciechanowski 2005). Gatunek obserwowany głównie w początkowym okresie badań na punkcie nasłuchu detektorowego nr 4. Na podstawie wykonanych obserwacji należy przyjąć marginalny udział w składzie gatunkowym chiropterofauny obszaru inwestycji. Nocek rudy Myotis daubentonii Status ochronny IUCN: LC gatunek najmniejszej troski (IUCN 2009). Gatunek chroniony według: Dyrektywy 92/43/EWG (Załącznik IV) w sprawie ochrony siedlisk naturalnych dzikiej fauny i flory, Konwencji Bońskiej (Załącznik II) o ochronie wędrownych gatunków dzikich zwierząt, Konwencji Berneńskiej (Załącznik II) o ochronie dzikiej flory i fauny oraz ich siedlisk, Ustawy o ochronie przyrody z dnia 16 kwietnia 2004 r. (art. 49 i 52). Nocek rudy Myotis daubentonii związany jest ze środowiskiem wodnym. Preferuje tereny z różnego typu wodami powierzchniowymi doliny rzeczne, jeziora, kompleksy stawów rybnych, gdzie poluje na drobne owady, zbierając je z powierzchni wody. Miejsca żerowania są zwykle oddalone około 0,9 1,2 km od kolonii, maksymalnie do 10 km od kryjówki. Typowe dla gatunku schronienia letnie to dziuple drzew i szczeliny mostów. Nocek rudy Myotis daubentonii hibernuje w starych kopalniach, jaskiniach, fortyfikacjach. Może odbywać krótkodystansowe migracje (Sachanowicz i Ciechanowski 2005). Gatunek obserwowany jednokrotnie na punkcie nasłuchu detektorowego nr 24 podczas kontroli z r. Na podstawie wykonanych obserwacji należy przyjąć marginalny udział gatunku w składzie gatunkowym chiropterofauny obszaru inwestycji. Gacek brunatny Plecotus auritus Status ochronny IUCN: LC gatunek najmniejszej troski (IUCN 2009). Gatunek chroniony według: Dyrektywy 92/43/EWG (Załącznik IV) w sprawie ochrony siedlisk naturalnych dzikiej fauny i flory, Konwencji Bońskiej (Załącznik II) o ochronie wędrownych gatunków dzikich zwierząt, Konwencji Berneńskiej (Załącznik II) o ochronie dzikiej flory i fauny oraz ich siedlisk, Ustawy o ochronie przyrody z dnia 16 kwietnia 2004 r. (art. 49 i 52). Gacek brunatny Plecotus auritus występuje zarówno w lasach, jak i na terenach skalistych. Unika większych miast. Swoje kolonie rozrodcze tworzy najczęściej w dziuplach drzew, budkach dla ptaków, na dużych strychach, w wieżach kościołów i budynkach mieszkalnych. Żeruje w lasach i na ich obrzeżach, w parkach i na różnych terenach zadrzewionych, wewnątrz budynków gospodarskich i na strychach, unikając otwartych przestrzeni. Żerowiska oddalone są od 0,5 do ok. 3 km od kryjówek (Sachanowicz i Ciechanowski 2005). Od sierpnia do listopada i wiosną Strona 97 z 128

98 obserwuje się u niego intensywne rojenie przy zimowiskach. Wędrówki między schronieniami letnimi i zimowymi nie przekraczają kilku kilometrów. Najdłuższe znane przeloty to 66 i 88 km (Sachanowicz i Ciechanowski 2005). Gatunek obserwowany sporadycznie na punktach nasłuchu detektorowego nr 12 i 32 podczas kontroli przeprowadzonych w lipcu. Na podstawie wykonanych obserwacji należy przyjąć marginalny udział w składzie gatunkowym chiropterofauny obszaru inwestycji. Mopek Barbastella barbastellus Status ochronny IUCN: NT gatunek niższego ryzyka, bliski zagrożenia (IUCN 2009). Status ochronny według Czerwonej Listy Zwierząt Ginących i Zagrożonych w Polsce: DD gatunek o nieokreślonym zagrożeniu (Głowaciński 2002). Gatunek chroniony według: Dyrektywy 92/43/EWG (Załącznik II i IV) w sprawie ochrony siedlisk naturalnych dzikiej fauny i flory, Konwencji Bońskiej (Załącznik II) o ochronie wędrownych gatunków dzikich zwierząt, Konwencji Berneńskiej (Załącznik II) o ochronie dzikiej flory i fauny oraz ich siedlisk. Mopek Barbastella barbastellus należy do gatunków eurytopowych, występuje w okolicach lesistych na nizinach oraz terenach podgórskich. W górach spotykany jest rzadko i lokalnie (Sachanowicz i Ciechanowski 2005). Kolonie rozrodcze mopka znajdują się w dziuplach drzew, w budkach dla ptaków i szczelinach budynków. Wiosną samice tworzą kolonie rozrodcze liczące od 5 do 75 samic. W tym czasie samce żyją z reguły samotnie lub tworzą niewielkie kolonie, czasem w pobliżu schronień kolonii rozrodczych. Żerujeąlatając, najczęściej blisko roślinności, wśród drzew lub tuż nad ich koronami, na obrzeżach lasów, w parkach, ogrodach oraz w pobliżu domów. Często pokonują odległość do 30 km między kryjówkami i żerowiskami (Sachanowicz i Ciechanowski, 2005). Na zimowe schronienie mopek Barbastella barbastellus wybiera miejsca chłodne, najczęściej w pobliżu otworów wejściowych jaskiń i piwnic. Zimowiska są miejscami intensywnego rojenia w okresie późnego lata i jesieni. Jest to gatunek osiadły, a odległość jego sezonowych wędrówek oscyluje w granicach kilkunastu kilometrów. Zdarza się jednak, że niektóre osobniki pokonują trasy do 290 km (najdłuższy przelot) (Sachanowicz i Ciechanowski 2005). Zasięg mopka obejmuje całą Polskę. Najczęściej obserwowany jest w zimowiskach i na żerowiskach. Największymi jego zimowiskami są Chłodnia w Cieszkowie, piwnice pałacu w Chobieni i klasztoru w Lubiążu, sztolnia w Młotach, sztolnia w Skałkach Stoleckich, sztolnia w Gilowie, Jaskinia Radochowska i Jaskinia Północna Duża. Zimowiska te są jednocześnie dużymi i cennymi miejscami rojenia mopka. Gatunek notowany był na punktach nasłuchu detektorowego położonych w północnej części inwestycji: nr 3, 4, 5, oraz w południowej części na punktach nr 23, 24, 26. Obserwacje gatunku wystąpiły od połowy czerwca do drugiej tetrady lipca i miały związek z żerowaniem w obrębie zieleni wysokiej lub w niewielkiej odległości od niej Poszukiwania kolonii letnich oraz kontrola potencjalnych zimowisk. W dniach czerwca oraz lipca 2014 roku wykonano kontrole kolonii letnich nietoperzy w obszarze planowanej inwestycji. Prace polegały na przeprowadzaniu wywiadu wśród mieszkańców oraz kontroli potencjalnych kryjówek letnich (wyłącznie za zgodą właścicieli). Kontrole odbyły się w miejscowościach położonych na obszarze planowanej inwestycji oraz w 2 km buforze wokół niego: Aleksandrówka, Busówno, Cyców, Dobromyśl, Garbatówka, Abramówka, Kopina, Nadrybie Dwór, Olchowiec, Siedliszcze, Stręczyn Stary, Świerszczów, Wereszczyn, Wola Korybutowa, Zaróbka oraz przysiółkach tych miejscowości. Podczas wywiadów oraz kontroli zwracano uwagę na potencjalne zimowiska nietoperzy. Dodatkowo, dwukrotnie przeprowadzono kontrole polegające na poszukiwaniu (obserwacji) nietoperzy rojących się przy kryjówkach dziennych, tzw. swarming. W dniach stycznia 2015 roku skontrolowano zimowiska nietoperzy w obszarze planowanej inwestycji. Prace polegały na przeprowadzaniu wywiadu z okolicznymi mieszkańcami oraz na kontroli potencjalnych miejsc hibernacji nietoperzy (wyłącznie za zgodą właścicieli). Kontrole przeprowadzono w miejscowościach położonych na obszarze planowanej inwestycji oraz w 2 km buforze wokół niego: Aleksandrówka, Busówno, Cyców, Dobromyśl, Garbatówka, Abramówka, Kopina, Nadrybie Dwór, Olchowiec, Siedliszcze, Stręczyn Stary, Świerszczów, Wereszczyn, Wola Korybutowa, Zaróbka oraz przysiółkach tych miejscowości. Strona 98 z 128

99 Rycina 4. Mapa poszukiwań kolonii letnich oraz potencjalnych zimowisk. Tabela 93. Wyniki poszukiwań kolonii letnich oraz potencjalnych zimowisk. Lp. Miejscowość Zimowisko Kolonia letnia Opis 1 Kolonia prywatny dom z niewykończonym strychem; w grudniu potencjalne Abramówka ubiegłego roku wypadł jeden nietoperz spod dachu 2 Cyców I nie użytkowana piwnica 3 Cyców I nie nowy, murowany kościół w Cycowie 4 Cyców I nie tak stary kościół w Cycowie obecnie zamknięty; znalezione odchody nietoperzy świadczą o obecności kolonii letniej 5 Świerszczów nie drewniany kościół; kilka lat temu obserwowano zimujące nietoperze, ale po uszczelnieniu strychu nie stwierdzono obecności nietoperzy 6 Świerszczów potencjalne tak Świerszczów 54; strych bez wejścia; w ubiegłym roku odnotowano jednego zimującego nietoperza; z wywiadu przeprowadzonego z właścicielką sklepu wynika, że w trakcie lata w okolicy są obserwowane latające nietoperze 7 Wereszczyn nie tak drewniany kościół 8 Kolonia Świerszczów nie strych w stodole z cegły 9 Garbatówka nie niedawno wybudowana kaplica z czerwonej cegły 10 Nadrybie Dwór nie murowany kościół 11 Zaróbka nie Zaróbka 19; ziemianka 12 Zaróbka nie otwarta ziemianka (bez drzwi); dawne miejsce zimowania nietoperzy (ok. 5 lat wcześniej) 13 Kopina potencjalne tak zasypana piwnica w domu prywatnym; odnotowano obecność kolonii letniej (mroczek późny Eptesicus serotinus, karlik większy Pipistrellus nathusii) 14 Cyców I nie Cyców 57, użytkowana ziemianka 15 Busówno nie Busówno 50; nieużytkowana ziemianka położona niedaleko sklepu 16 Busówno potencjalne Busówno 33; użytkowana ziemianka 17 Kolonia Busówno nie nowy, murowany kościół w Kolonii Busówno 18 Kolonia Busówno potencjalne ziemianka zlokalizowana niedaleko kościoła 19 Olchowiec nie tak drewniany kościół w Olchowcu; z wywiadu przeprowadzonego z księdzem wynika, że występuje tam letnia kolonia nietoperzy 20 Olchowiec tak stara, duża piwnica znajdująca się pod budynkiem mieszkalnym niedaleko kościoła; znaleziono cztery zimujące nietoperze (3x nocek Natterera Myotis nattereri, 1x gacek brunatny Plecotus auritus) 21 Cyców II tak użytkowana ziemianka; w 2013 roku zimował jeden nietoperz Strona 99 z 128

100 Lp. Miejscowość Zimowisko Kolonia letnia Opis 22 Cyców II nie użytkowana ziemianka bez szczelin 23 Dobromyśl tak Dobromyśl 36; użytkowana ziemianka; znaleziono jednego zimującego nietoperza (gacek brunatny Plecotus auritus); z wywiadu przeprowadzonego z właścicielami posesji wynika, że w ciągu lata widywane są latające nietoperze 24 Siedliszcze nie Nowy, murowany kościół w Siedliszczach 25 Kolonia Wola Korybutowa tak drewniany kościół usytuowany wśród drzew nieużytkowana ziemianka chłodna, z licznymi 26 Kolonia Wola otworami; znalezion w niej jednego nietoperza (gacek nie Korybutowa brunatny Plecotus auritus), który najprawdopodobniej zimował w innej piwnicy (lp. 27) 27 Kolonia Wola Korybutowa tak 28 Aleksandrówka potencjalne 29 Stręczyn Stary potencjalne 30 Cyców I potencjalne 31 Busówno nie tak użytkowana ziemianka; dobre warunki do zimowania nietoperzy ciepło, wilgotno; z wywiadu przeprowadzonego z właścicielką posesji wynika, że kilka dni przed inwentaryzacją zimował jeden nietoperz (gacek brunatny Plecotus auritus), ale najprawdopodobniej przeniósł się do innej, pobliskiej piwnicy (lp. 26) ziemianka; dobre warunki do zimowania nietoperzy; odnotowano obecność zimujących nietoperzy w ubiegłym roku użytkowana ziemianka; dobre warunki do zimowania nietoperzy ciepło, wilgotno dawna świątynia ewangelicka zwana kirchą ; w dużej części budynek pozbawiony jest szyb w oknach Busówno 6; użytkowana piwnica Rodzinnego Gospodarstwa Agroturystycznego "W Starej Szkole"; odnotowano kolonię letnią mroczka późnego Eptesicus serotinus 32 Siedliszcze tak Kolonia letnia mroczka późnego Eptesicus serotinus Fotografia 66. Nocek Natterera Myotis nattereri piwnica w miejscowości Olchowiec. Strona 100 z 128

101 Fotografia 67. Gacek brunatny Plecotus auritus piwnica w miejscowości Olchowiec. Fotografia 68. Gacek brunatny Plecotus auritus użytkowana ziemianka w miejscowości Dobromyśl. Fotografia 69. Gacek brunatny Plecotus auritus nieużytkowana ziemianka w miejscowości Wola Korybutowa Kolonia. Strona 101 z 128

102 Podsumowanie inwentaryzacji chiropterofauny. Na podstawie zarejestrowanych odgłosów określono obecność i aktywność poszczególnych gatunków nietoperzy podczas każdej wizyty terenowej. Nagrane sekwencje echolokacyjne zostały sklasyfikowane do gatunku lub grupy gatunkowej. W przypadkach, gdy nie było to możliwe, sekwencje oznaczano jako nietoperz nieopisany. Na tej podstawie wyliczono indeksy aktywności chiropterofauny wyrażone w ilości przelatujących nietoperzy w ciągu 1 godziny nasłuchu. Na terenie inwestycji stwierdzono 11 gatunków nietoperzy. Uzyskane indeksy aktywności wskazują na występowanie dość licznych rozproszonych kolonii poszczególnych gatunków. Najliczniejsze obserwacje nietoperzy odnotowano w Rejonie Kopina K-9 i Rejonie Kulik K-4-5, gdzie średnio w ciągu jednej godziny zarejestrowano odpowiednio i nietoperza bez względu na gatunek (tab. 94). Tabela 94. Średnie indeksy aktywności wszystkich nietoperzy w rejonach górniczych. Średni indeks aktywności Rejon górniczy (ilość stwierdzeń/h) Rejon Cyców (K-6-7) 7.86 Rejon Kopina (K-9) Rejon Kulik (K-4-5) Rejon Syczyn (K-8) 7.77 Poszczególne rejony górnicze w nieznacznym stopniu różnicują teren inwestycji zarówno pod względem składu gatunkowego jak i aktywności poszczególnych gatunków. Obszary Kopina i Kulik charakteryzują się znaczną ilością terenów zabudowanych, zarówno zwartych, jak i o rozproszonej zabudowie kolonijnej. Występowanie gatunków nietoperzy i rozkład przestrzenny ich siedlisk w badanym obszarze przedstawiono na stosownych mapach (załączniki kartograficzne: 1.2, 2.2, 3.2, 4.2). Bliskość kompleksu jezior (północna część Rejonu Kopina i południowa część Rejonu Kulik) oraz znaczne areały terenów zalesionych tworzą korzystne na tle pozostałych obszarów warunki bytowania dla nietoperzy. Pozostałe rejony (Cyców K-6-7 i Syczyn K-8) cechują niższe wskaźniki obecności chiropterofauny Na terenie każdego z rejonów górniczych, najliczniej obserwowano borowca wielkiego Nyctalus noctula. W rejonie górniczym Kulik (K-4-5) i Kopina (K-9) odnotowano wyższą niż w pozostałych rejonach górniczych aktywność nietoperzy z grupy karlików Pipistrellus spp. Pozostałe grupy gatunkowe wykazywały aktywność niską lub bardzo niską, z wyjątkiem mroczków w rejonie Kopina (K-9) (tab. 95 i 96). Wartościom indeksów aktywności poszczególnych gatunków, wykorzystując metodę statystyczną (naturalnych przerw Jenksa), przyporządkowano 6 klas aktywności: brak aktywności, aktywność bardzo niska, aktywność niska, aktywność średnia, aktywność wysoka, aktywność bardzo wysoka. Strona 102 z 128

103 Tabela 95. Średnie indeksy aktywności nietoperzy z danej grupy gatunkowej w rejonach górniczych. Grupa gatunkowa Nazwa łacińska Średni indeks aktywności (liczba stwierdzeń/h) Klasa aktywności Borowce Nyctalus spp aktywność b. wysoka Gacki Plecotus spp aktywność b. niska Karliki Pipistrellus spp aktywność średnia Mopek Barbastells spp. 0 brak aktywności Mroczki Eptesicus spp aktywność niska nieopisane nn aktywność b. niska Nocki Myotis spp aktywność niska Borowce Nyctalus spp. 2.8 aktywność wysoka Gacki Plecotus spp. 0 brak aktywności Karliki Pipistrellus spp aktywność b. wysoka Mopek Barbastells spp aktywność niska Mroczki Eptesicus spp aktywność wysoka nieopisane nn aktywność niska Nocki Myotis spp aktywność średnia Borowce Nyctalus spp aktywność wysoka Gacki Plecotus spp. 0 brak aktywności Karliki Pipistrellus spp aktywność b. wysoka Mopek Barbastells spp aktywność niska Mroczki Eptesicus spp aktywność niska nieopisane nn aktywność średnia Nocki Myotis spp aktywność niska Borowce Nyctalus spp aktywność b. wysoka Gacki Plecotus spp. 0 brak aktywności Karliki Pipistrellus spp aktywność średnia Mopek Barbastells spp. 0 brak aktywności Mroczki Eptesicus spp aktywność niska nieopisane nn aktywność niska Nocki Myotis spp aktywność niska Tabela 96. Średnie indeksy aktywności gatunków nietoperzy w rejonach górniczych. Średni indeks Klasa indeksu Nazwa polska Nazwa łacińska aktywności (liczba aktywności stwierdzeń/h) Borowiec Leislera Nyctalus leisleri 0 brak aktywności Borowiec wielki Nyctalus noctula 5.87 aktywność b. wysoka Gacek brunatny Plecotus auritus 0.15 aktywność b. niska Karlik drobny Pipistrellus pygmaeus 0.13 aktywność b. niska Karlik malutki Pipistrellus pipistrellus 0.33 aktywność niska Karlik większy Pipistrellus nathusii 0.47 aktywność niska Mopek Barbastella barbastellus 0 brak aktywności Mroczek późny Eptesicus serotinus 0.2 aktywność b. niska Mroczek spp. Eptesicus spp aktywność b. niska nietoperz nieopisany nn aktywność b. niska Nocek Brandta Myotis brandtii 0 brak aktywności Nocek Natterera Myotis nattereri 0 brak aktywności Nocek rudy Myotis daubentonii 0 brak aktywności Nocek spp. Myotis spp aktywność niska Borowiec Leislera Nyctalus leisleri 0.05 aktywność b. niska Borowiec wielki Nyctalus noctula 2.75 aktywność wysoka Gacek brunatny Plecotus auritus 0 brak aktywności Karlik drobny Pipistrellus pygmaeus 0.15 aktywność b. niska Karlik malutki Pipistrellus pipistrellus 2.32 aktywność wysoka Karlik większy Pipistrellus nathusii 3.21 aktywność wysoka Rejon górniczy Rejon Cyców (K-6-7) Rejon Kopina (K-9) Rejon Kulik (K-4-5) Rejon Syczyn (K-8) Rejon Rejon Cyców (K-6-7) Rejon Kopina (K-9) Strona 103 z 128

104 Nazwa polska Nazwa łacińska Średni indeks aktywności (liczba stwierdzeń/h) Klasa indeksu aktywności Mopek Barbastella barbastellus 0.28 aktywność niska Mroczek późny Eptesicus serotinus 1.92 aktywność średnia Mroczek spp. Eptesicus spp. 0.1 aktywność b. niska nietoperz nieopisany nn aktywność niska Nocek Brandta Myotis brandtii 0.1 aktywność b. niska Nocek Natterera Myotis nattereri 0.3 aktywność niska Nocek rudy Myotis daubentonii 0 brak aktywności Nocek spp. Myotis spp aktywność niska Borowiec Leislera Nyctalus leisleri 0 brak aktywności Borowiec wielki Nyctalus noctula 2.64 aktywność wysoka Gacek brunatny Plecotus auritus 0 brak aktywności Karlik drobny Pipistrellus pygmaeus 0 brak aktywności Karlik malutki Pipistrellus pipistrellus 1.33 aktywność średnia Karlik większy Pipistrellus nathusii 3.9 aktywność wysoka Mopek Barbastella barbastellus 0.34 aktywność niska Mroczek późny Eptesicus serotinus 0.55 aktywność niska Mroczek spp. Eptesicus spp. 0 brak aktywności nietoperz nieopisany n.n 1.16 aktywność średnia Nocek Brandta Myotis brandtii 0 brak aktywności Nocek Natterera Myotis nattereri 0 brak aktywności Nocek rudy Myotis daubentonii 0.04 aktywność b. niska Nocek spp. Myotis spp aktywność niska Borowiec Leislera Nyctalus leisleri 0 brak aktywności Borowiec wielki Nyctalus noctula 5.51 aktywność b. wysoka Gacek brunatny Plecotus auritus 0 brak aktywności Karlik drobny Pipistrellus pygmaeus 0 brak aktywności Karlik malutki Pipistrellus pipistrellus 0.42 aktywność niska Karlik większy Pipistrellus nathusii 0.67 aktywność niska Mopek Barbastella barbastellus 0 brak aktywności Mroczek późny Eptesicus serotinus 0.36 aktywność niska Mroczek spp. Eptesicus spp aktywność b. niska nietoperz nieopisany n.n 0.38 aktywność niska Nocek Brandta Myotis brandtii 0.18 aktywność b. niska Nocek Natterera Myotis nattereri 0 brak aktywności Nocek rudy Myotis daubentonii 0 brak aktywności Nocek spp. Myotis spp aktywność b. niska Rejon Rejon Kulik (K-4-5) Rejon Syczyn (K-8) 2.15 Wyniki inwentaryzacji teriofauny. Projektowany obszar górniczy charakteryzuje się rozbudowaną siecią hydrologiczną, w której skład wchodzą m.in. jeziora: Sumin, Rotcze-Grabniak, Uściwierzek, Bikcze, Piaseczno oraz Nadrybie. W zasięgu opracowania znajduje się jeden duży sztuczny zbiornik wodny - Zalew Majdan Zahorodyński. Układ rzek stanowią niewielkie cieki wodne o silnie uregulowanych brzegach, takie jak: Świerszczów, Jagielna, Świnka, Leśnica oraz Piwonia Dolna. Występują tu wielkopowierzchniowe obszary podmokłe, w większości powstałe na skutek zaprzestania gospodarki łąkarskiej zarośnięte lub zarastające roślinnością wysoką. Zmeliorowane w latach 60. i 70. ubiegłego wieku, w przeszłości stanowiły doliny rzeczne lub jeziora, jak w przypadku obszaru torfowisk na wschód od miejscowości Świerszczów (Wielkie Błoto) i na północ od miejscowości Ostrówek (Bagno) oraz na południowy zachód od miejscowości Przymiarki (Jeziorko). Rozbudowana sieć kanałów melioracyjnych w dużej mierze wypełniona jest wodą jedynie okresowo, co znacznie ogranicza ich funkcjonalność jako biotopu ssaków ziemno-wodnych. Mogą one jednak pełnić funkcję korytarzy migracyjnych, zwłaszcza podczas przemieszczania się młodych osobników. Strona 104 z 128

105 W ramach prac przeprowadzono wywiad z ludnością lokalną oraz wędkarzami. Podstawą do oceny składu gatunkowego teriofauny w obszarze planowanej inwestycji były, przeprowadzone w lutym 2015 r., liczenia (tropienia) zimowe. Prace prowadzono przy zalegającej pokrywie śnieżnej, co zapewniło możliwość zbadania zarówno struktury gatunkowej, jak i pozwoliło na ilościową ocenę poszczególnych populacji. Występowanie gatunków ssaków i rozkład przestrzenny ich siedlisk w badanym obszarze przedstawiono na stosownych mapach (załączniki kartograficzne: 1.2, 2.2, 3.2, 4.2) Charakterystyka i opis miejsc występowania ssaków ziemno-wodnych w obszarze opracowania. W sierpniu i wrześniu wykonano kontrolę zbiorników i cieków wodnych pod kątem występowania: bobra europejskiego Castor fiber (SDF obszaru PLH Jeziora Uściwierskie), wydry Lutra lutra (SDF obszaru PLH Jeziora Uściwierskie oraz PLH Dobromyśl), norki amerykańskiej Neovison vison, piżmaka Ondatra zibethicus. Bóbr europejski Castor fiber Gatunek wymieniony w SDF obszaru NATURA 2000 PLH Jeziora Uściwierskie. Gatunek ziemno-wodnego gryzonia z rodziny bobrowatych Castoridae. Uważa się go za największego gryzonia Eurazji: masa ciała dorosłego osobnika dochodzi do 29 kg, a długość ciała do 110 cm. Jest zwierzęciem silnie terytorialnym, rodzinnym i zasadniczo monogamicznym; wiedzie nocny tryb życia. Posiada szereg cech morfologicznych, które ułatwiają mu prowadzenie ziemnowodnego trybu życia może przebywać pod wodą bez przerwy nawet do 15 minut. Bóbr należy do nielicznego grona gatunków, które potrafią przystosować środowisko do własnych potrzeb. Dzięki wyjątkowo silnym siekaczom bobry Castor fiber potrafią ściąć bardzo grube drzewa, o średnicy nawet do 1 m. Do najbardziej charakterystycznych śladów funkcjonowania bobrów Castor fiber w środowisku należą budowane przez nie tamy i żeremia. W przeszłości zasięg występowania gatunku obejmował całą strefę umiarkowaną Europy i Azji, do czasów dzisiejszych wyginął w wielu regionach Europy. Można go spotkać w północnej części Eurazji: od Francji, przez Europę Środkową, Skandynawię, po Rosję, wraz z azjatycką jej częścią, a także w chińskim regionie Sinciang i w zachodniej Mongolii. W większości krajów europejskich bóbr Castor fiber podlega ochronie na podstawie dwóch aktów prawnych: Konwencji o ochronie gatunków dzikiej flory i fauny europejskiej oraz ich siedlisk oraz Dyrektywy Siedliskowej. W Polsce jest gatunkiem częściowo chronionym. Poniżej omówiono rejony występowania bobra Castor fiber w badanym obszarze: I. Na jeziorze Sumin zaobserwowano żeremie bobrowe oraz nieliczne ślady żerowania. II. Na wschodnim brzegu Jeziora Rotcze obserwowano stare ślady żerowania (co najmniej sprzed roku). III. Z przeprowadzonych wywiadów wynika, że w latach ubiegłych w jeziorze Nadrybie, występowały bobry. Teren niedostępny ze względu na utrzymujący się wysoki poziom wód. IV. Podmokły obszar od jeziora Uściwierzek do jeziora Rotcze stanowi wyjątkowo korzystny biotop dla tego gatunku, co potwierdzają przeprowadzone wywiady wskazujące na liczne występowanie bobrów. Teren niedostępny ze względu na utrzymujący się wysoki poziom wód. V. Podmokły obszar położony na wschód od miejscowości Zaróbka i ciągnący się w kierunku miejscowości Szczupak. Na wysokości miejscowości Kopina, na cieku w znacznej części uregulowanym, zlokalizowano pozostałości po tamie bobrowej. W pobliskim zadrzewieniu znaleziono ślady żerowania sprzed co najmniej kilku lat. Z przeprowadzonego wywiadu wynika, że bobry były tam obecne w przeszłości. Strona 105 z 128

106 VI. Podmokły obszar położony na wschód od miejscowości Świerczów-Kolonia w północnej części stwierdzono bardzo stare ślady żerowania. Teren niedostępny ze względu na utrzymujący się wysoki poziom wód. VII. Rzeka Świnka jeden z głównych cieków obszaru inwentaryzacji, z mocno uregulowanymi brzegami. Podczas kontroli nie stwierdzono śladów obecności gatunku. Jak wynika z relacji mieszkańców, bobry pojawiały się w latach ubiegłych w rejonie niewielkich zadrzewień znajdujących się wzdłuż rzeki. Duża antropopresja, regularne czyszczenie (ostatnie przeprowadzono dwa lata temu) oraz antropogeniczny charakter cieku, szczególne w północnej części biegu, spowodowały wycofanie się gatunku. Możliwe są migracje głównie młodych osobników, a także zasiedlanie fragmentów położonych w południowym, bardziej naturalnym odcinku rzeki. Jak wynika z relacji mieszkańców, w rejonie dużego rowu melioracyjnego, stanowiącego prawobrzeżny dopływ w pobliżu miejscowości Bekiesza na sztucznym zbiorniku wodnym, jeszcze dwa lata temu notowano obecność bobrów. VIII. Rzeka Jagielnia wraz z dopływem rzeką Leśna. Podobnie jak w przypadku Świnki, cieki te są w znacznym stopniu przekształcone, a w obrębie ich dolin prowadzona jest dość intensywna gospodarka łąkarska. Również tutaj pojawiają się doniesienia o obecności w latach ubiegłych bobrów w obrębie cieków. Wizja terenowa nie potwierdziła występowania osobników należących do tego gatunku. IX. Obszar na wschód od miejscowości Świerczów-Kolonia duży podmokły obszar w znacznym stopniu zadrzewiony pomimo optymalnych warunków dla występowania bobrów, odnaleziono jedynie ślady żerowania sprzed kilku lat. Według relacji mieszkańców, bobry dość regularnie obserwowane są na opisywanej powierzchni. X. Obszar na południe od miejscowości Busówno duży kompleks podmokłych nieużytków, powstały przez zaniechanie gospodarki łąkarskiej. W pobliżu drogi Busówno Olchowiec, w niewielkim zadrzewieniu znajdują się ślady żerowania bobrów. Wszystkie żery pochodzą z lat ubiegłych nie stwierdzono świeżych śladów występowania gatunku. Relacje mieszkańców potwierdzają dokonane spostrzeżenia. W projektowanym obszarze górniczym znajduje się wiele miejsc mogących stanowić dogodne siedliska bobrów Castor fiber. Znaczna liczba naturalnych lub sztucznych cieków i zbiorników wodnych oraz duże powierzchnie podmokłych nieużytków, często zarośnięte roślinnością wysoką, stanowią sprzyjające biotopy dla występowania gatunku. Z poczynionych obserwacji oraz relacji mieszkańców, można jednak wnioskować o niskiej liczebności lokalnej populacji. Należy przypuszczać, że szczyt liczebności gatunku na różnego typu ciekach wodnych miał miejsce od dwóch do trzech lat wstecz, a obecnie obserwowany jest jego spadek. Duży wpływ na taki stan rzeczy mogła mieć zarówno antropopresja, jak i naturalna dynamika populacji. Wydra Lutra lutra Gatunek wymieniony w SDF obszaru NATURA 2000 PLH Jeziora Uściwierskie i obszaru PLH Dobromyśl. Gatunek niewielkiego drapieżnego ssaka z rodziny łasicowatych (Mustelidae), jedyny żyjący w Polsce w stanie naturalnym przedstawiciel rodzaju Lutra. Występuje w prawie całej Europie, w Azji od koła podbiegunowego do Japonii, na południu dochodzi do Wysp Sundajskich. Zamieszkuje również Afrykę Północną. Występuje na terytorium całej Polski, ale wszędzie jest bardzo rzadka. Związana jest ze środowiskiem wodnym. Spotkać ją można nad brzegiem Bałtyku, nad brzegami rzek, potoków, stawów i jezior. Buduje na ich brzegu nory, wejście do których znajduje się pod powierzchnią wody. Oprócz tego otworu wejściowego, nory wydry Lutra lutra posiadają jeszcze otwory wentylacyjne, znajdujące się pod korzeniami drzew. Czasami zajmuje też gotowe nory wykonane przez lisa, czy borsuka. Wygląd: Długość ciała: cm, ogona cm, masa ciała około 10 kg. Górna część ciała ubarwiona na brunatno, spód ciała dużo jaśniejszy. Strona 106 z 128

107 Tryb życia: Doskonale pływa. Główny jej pokarm stanowią ryby, ale uzupełnia pożywienie także gryzoniami, ptakami wodnymi i błotnymi. Na polowania wychodzi nocą. Od wody oddala się bardzo niechętnie. Jeśli jednak głód zmusi ją do szukania pożywienia, potrafi podejmować nawet dalekie wędrówki, w czasie których może czynić szkody również w gospodarstwach rolniczych, polując na drób domowy. Obecnie są to jednak bardzo rzadkie przypadki. Rozród: Ciąża u samicy trwa od 9 do 10 tygodni. Samica rodzi, zwykle w maju lub w czerwcu, od 2 do 4 młodych. Są one ślepe po urodzeniu, oczy otwierają dopiero po 4 5 tygodniach. Usamodzielniają się dość szybko i wkrótce wraz z matką uczą się polować. Dojrzewają płciowo po 2 lub 3 latach. Żyją lat. W Czerwonej Księdze Gatunków Zagrożonych Międzynarodowej Unii Ochrony Przyrody i Jej Zasobów została zaliczona do kategorii NT (bliski zagrożenia). W Polsce jest chroniona prawnie (ochrona częściowa z wyjątkiem osobników występujących na obszarze stawów rybnych, uznanych za obręby hodowlane w rozumieniu przepisów o rybactwie śródlądowym. Według danych Poleskiego Parku Narodowego, stanowiskiem wydry Lutra lutra jest obszar jezior: Sumin, Rotcze i Uściwierzek. Obserwacje terenowe i wywiad wśród wędkarzy, nie potwierdzają występowania gatunku. Prawdopodobnie ma na to wpływ skryty tryb życia, charakterystyczny dla wydr, oraz antropopresja (obszar jezior jest miejscem wypoczynku). Norka amerykańskia Neovison vison Gatunek drapieżnego ssaka z rodziny łasicowatych. Nie jest blisko spokrewniona z norką europejską Mustela nutreola i oba gatunki nie mogą się krzyżować. W Polsce gatunek łowny bez okresu ochronnego. Norka amerykańska Neovison vison jest powszechnie spotykana w Ameryce Północnej. Występuje w niemal całej Kanadzie i 48 z 50 stanów USA. Od lat 50. XX w. norka amerykańska Neovison vison występuje dziko także w Europie, gdzie została sprowadzona jako zwierzę futerkowe. Dzikie populacje tego gatunku zostały zapoczątkowane poprzez wypuszczenia w latach 50. XX wieku na terenach ówczesnego Związku Radzieckiego i obecnie występują na Islandii, w krajach skandynawskich, Wielkiej Brytanii, Hiszpanii, Francji, Niemczech, Polsce i części Rosji. Wygląd: Norki amerykańskie Neovison vison mają wydłużone ciało z relatywnie krótkimi łapami i ogonem. Głowa norki Neovison vison jest mała i dość płaska; palce tylnych nóg spięte błoną. Pokryte są gęstym, miękkim, nieprzepuszczającym wody futrem, zwykle barwy brązowej. Podbródek zwykle biały. Norka amerykańska jest większa i cięższa od norki europejskiej. Ciało norki amerykańskiej Neovison vison ma długość cm, zaś długość ogona to ok cm. Masa ciała zawiera się w przedziale od 0,7 do 1,3 kg. Samce i samice dość znacznie różnią się wielkością; podane przedziały wielkości i masy w swych górnych granicach dotyczą samców, zaś w dolnych samic. Hodowlana odmiana tego gatunku osiąga o 30% większe rozmiary w stosunku do dzikiej. Gatunek ten żyje w pobliżu śródleśnych wód. Norki amerykańskie Neovison vison przejawiają aktywność głównie w nocy i o zmierzchu, w ciągu dnia przebywają w samodzielnie wykopanych norach ziemnych, które mogą mieć do 3 metrów długości. Niekiedy norka Neovison vison nie buduje własnej nory, lecz zajmuje już istniejącą lub osiedla się w nisko położonej dziupli lub wykrocie. Poza okresem godowym prowadzą samotniczy tryb życia i agresywnie reagują na innych przedstawicieli własnego gatunku. Granice własnego terytorium oznaczają przy pomocy wydzieliny gruczołów okołoodbytowych. Wielkość terytorium poszczególnych osobników związana jest z płcią zwierzęcia: samice mają rewiry wielkości 8 20 ha, obszar samca dochodzi niekiedy do 440 ha. Dobrze pływają i potrafią nurkować do głębokości 6 metrów. Norki amerykańskie Neovison vison są mięsożerne i są zręcznymi myśliwymi. Zjadają drobne ssaki (piżmaki Ondatra zibethicus, zające Leporidae, ryjówki Sorex spp.), a także żaby, bezkręgowce stawonogi (np. raki) i owady, a często również ryby i ptactwo wodne. Zjadają także jaja ptaków. Raz do roku samica po ok dniowej ciąży rodzi 2 8 młodych (najczęściej 2 3). Okres godowy przypada na okres od lutego do początku kwietnia, narodziny młodych na koniec kwietnia lub maj. Samica rodzi w Strona 107 z 128

108 gnieździe wyścielonym włosami, piórami i suchymi roślinami. Młode spędzają w nim pierwsze tygodnie życia. Po ok. 6 tygodniach są już częściowo samodzielne, zaś na jesieni matka opuszcza je ostatecznie. Dojrzałość płciową samice osiągają po ok. roku, zaś samce po 18 miesiącach. Żyją do 4 6 lat. Podczas przeprowadzonej kontroli terenowej nie stwierdzono występowania tego gatunku. Piżmak Ondatra zibethicus Gatunek ziemno-wodnego gryzonia z podrodziny nornikowatych w rodzinie chomikowatych. Do Europy sprowadzony został w 1905 roku z Ameryki Północnej przez księcia Colloredo-Mansfelda jako zwierzę futerkowe. Hodowany na farmach. Cała dzisiejsza europejska populacja dziko żyjących piżmaków Ondatra zibethicus pochodzi od kilku osobników, które w 1905 uciekły z fermy Stará Huť w okolicach Dobříši, położonej w Czechach, 40 km na południowy zachód od Pragi. Na ziemiach polskich pojawił się w latach 30. XX w. Jest typowym przedstawicielem gryzoni, jeśli chodzi o rozrodczość. W ciągu roku samica może wielokrotnie rodzić po ciążach trwających 4 tygodnie po 5 9 młodych. Otwierają oczy po 11 dniach, a ssą matkę przez 3 tygodnie. Już po upływie 3 5 miesięcy same są zdolne do rozrodu. Piżmaki Ondatra zibethicus żyją w koloniach. Wygląd: długość głowy i tułowia cm, długość nieco bocznie spłaszczonego ogona cm. Masa ciała 0,7 1,8 kg. Ubarwienie ciemnobrunatne, strony brzusznej trochę jaśniejszej. Futro z gęstymi, szczeciniastymi włosami ościstymi. Palce tylnej stopy porośnięte są po bokach włosami ułatwiającymi pływanie. U samców występują gruczoły wydzielające piżmo. Piżmaki Ondatra zibethicus są roślinożercami, ale nie gardzą również pokarmem zwierzęcym, takim jak skorupiaki i mięczaki. Ich siedliskiem są brzegi różnego typu wód, np. rowów melioracyjnych, stawów rybnych, rzek i jezior. Piżmaki Ondatra zibethicus w wysokich brzegach kopią nory, do których wejście jest pod powierzchnią wody. W norach tych wydzielone są komory. Na okres zimy gromadzą stos roślinności, która służy im jako legowisko i zapas pokarmu. Piżmaki Ondatra zibethicus mogą wywoływać szkody niszcząc groble przeciwpowodziowe lub stawów rybnych. Są zaliczane w polskim Prawie Łowieckim do kategorii zwierzyny łownej z okresem ochronnym. Okres polowań ustalony przez Ministra Środowiska przypada na czas od 11 sierpnia do 15 kwietnia. Ze względu na cenne futro kiedyś chętnie pozyskiwany; dziś liczba amatorów futra piżmaka Ondatra zibethicus wśród myśliwych sukcesywnie maleje. Liczebność piżmaków Ondatra zibethicus została drastycznie zmniejszona po pojawieniu się ich naturalnego wroga norki amerykańskiej Neovison vison. Podczas przeprowadzonej kontroli terenowej nie stwierdzono występowania tego gatunku Obserwacje bezpośrednie. Od początku czerwca 2014 prowadzono obserwacje bezpośrednie dziko żyjących ssaków występujących w obszarze inwentaryzacji. Prace prowadzone były w godzinach wieczornych, nocnych i wczesnoporannych, a więc w porach największej aktywności. Obserwacje obejmowały swym zasięgiem równomiernie cały obszar badań. Równocześnie rejestrowano zwierzęta padłe w wyniku kolizji drogowych. Pomimo optymalnych warunków, zanotowano ich niewielką aktywność, głównie: sarny Capreolus capreolus, zająca Lepus timidus, królika europejskiego Oryctolagus cuniculus oraz lisa Vulpes vulpes. W rejonie drogi krajowej 82 obserwowano dwa lisy Vulpes vulpes padłe w wyniku kolizji, zaś na drodze w okolicach miejscowości Świerszczów kunę domową Martes foina. Strona 108 z 128

109 Obserwacje na transektach badawczych. Prace prowadzono w dwóch etapach. Pierwszy zrealizowany został we wrześniu 2014 r., kiedy dokonano wizji terenowej na zaplanowanych powierzchniach badawczych. Drugi etap obejmował liczenia zimowe i został przeprowadzony w lutym 2015 r. Wyniki pozwoliły na określenie składu gatunkowego teriofauny oraz wielkości populacji poszczególnych gatunków występujących w rejonie opracowania. Lokalizację powierzchni badawczych zaprojektowano tak, by mogły one w jak największym stopniu eksponować biotopy przydatne do obserwacji gatunków ssaków występujących w rejonie badań. Transekty zlokalizowano tak, aby przecinały potencjalne korytarze migracji zwierząt w obszarze inwestycji tj. wzdłuż dolin rzecznych, przy śródpolnych kompleksach leśnych, pomiędzy zbiornikami wodnymi, a także w kompleksach leśnych, mogących stanowić lokalne ostoje zwierzyny. Dokonywano obserwacji tropów, śladów żerowania oraz wszelkich śladów obecności zwierząt na poszczególnych transektach. Uzyskane wyniki zostały przedstawione w poniższych tabelach. Tabela 97. Wyniki obserwacji na transektach badawczych. Nr transektu Opis transektu Stwierdzone gatunki Rejon Kopina (K-9) Transekt zlokalizowany na wschód od drogi Grabniak Ostrowek Podyski, w rozległym kompleksie nieużytków po zachodniej stronie jeziora Sumin. W całości biegnie przez obszar Natura 2000 PLH Jeziora Uściwierskie. Transekt zlokalizowany na północ od miejscowości Wólka Nadrybska przy podmokłym kompleksie leśnym na wschód od jeziora Uściwierzek. Przecina obszar Natura 2000 PLH Jeziora Uściwierskie. Transekt zlokalizowany na północ od miejscowości Ostrówek Podyski, przebiegający przez tereny użytkowane rolniczo i niewielkie śródpolne kompleksy leśne. Transekt zlokalizowany na południe od miejscowości Ostrówek Podyski na terenie użytkowanym rolniczo. Transekt zlokalizowany na północ od miejscowości Kopina na terenie zalesionym. Transekt zlokalizowany na zachód od miejscowości Kopina wzdłuż cieku wodnego. Transekt zlokalizowany na północ od miejscowości Podgłębokie w dolinie rzeki Świnka. Rejon Cyców (K-6-7) Transekt zlokalizowany w kompleksie leśnym na południowy wschód od miejscowości Kopina, w sąsiedztwie Rezerwatu Przyrody Jezioro Świerszczów. Transekt zlokalizowany na południowy wschód od miejscowości Świerszczów na terenie użytkowanym rolniczo, w sąsiedztwie dużych powierzchniowo podmokłych nieużytków. Transekt zlokalizowany w obrębie miejscowości Cyców Pierwszy w obrębie pól uprawnych. Transekt zlokalizowany wzdłuż rzeki Świnki, przebiegający po terenie użytkowanym rolniczo. Transekt zlokalizowany wzdłuż cieku stanowiącego dopływ rzeki Świnki na północ od miejscowości Bekiesza. Rejon Syczyn (K-8) Transekt zlokalizowany na wschód od miejscowości Cyców-Kolonia Druga oraz na południe od miejscowości Bekisza w terenie użytkowanym rolniczo, sąsiadującym z rozległym podmokłym obszarem Uroczysko na Błocie. Transekt zlokalizowany na wschód od miejscowości Syczyn w sąsiedztwie niewielkiego kompleksu leśnego. Transekt zlokalizowany na południe od miejscowości Syczyn w kompleksie podmokłych łąk. Transekt zlokalizowany na północny zachód od miejscowości Helenów w rejonie podmokłych nieużytków. Transekt zlokalizowany na zachód od miejscowości Busówno na terenie użytkowanym rolniczo oraz w sąsiedztwie podmokłych nieużytków. Transekt zlokalizowany na południe od miejscowości Busowo- Kolonia w rejonie użytkowanym rolniczo. Rejon Kulik (K-4-5) sarna, jeleń, lis, bóbr, łoś, dzik, ryjówka sarna, dzik, zając, bóbr, jeleń, łoś, lis sarna, lis, łoś, zając sarna, zając dzik, sarna, zając, bóbr bóbr, zając dzik, sarna, bóbr sarna, dzik, zając, lis sarna, lis, wilk, bóbr, łoś, zając sarna, lis, zając sarna, zając, bóbr, lis sarna, lis sarna, łoś, dzik zając, łoś, sarna, jeleń, lis łoś, sarna, dzik bóbr, lis, wydra, zając, sarna bóbr, dzik, łoś, lis, zając dzik, lis, zając, sarna Strona 109 z 128

110 Nr transektu Opis transektu Stwierdzone gatunki 16 Transekt zlokalizowany na wschód od miejscowości Nowy Stręczyn na terenie użytkowanym rolniczo. sarna, lis 17 Transekt zlokalizowany na południowy wschód od miejscowości Stręczyn Stary na terenie użytkowanym rolniczo w sąsiedztwie dzik, sarna, łoś, lis, zając dużego nieużytkowanego obniżenia terenu. 18 Transekt zlokalizowany na południe od miejscowości Adamów na terenie użytkowanym rolniczo z dość znaczną liczbą nieużytków. sarna, lis, jeleń 19 Transekt zlokalizowany nawschód od miejscowości Majdan Zahorodyński wzdłuż cieku wodnego. bóbr, zając, sarna, lis Transekt zlokalizowany na zachód od miejscowości Dobromyśl. 20 Przebiega przez tereny leśne obszaru Natura 2000 PLH Dobromyśl. bóbr, sarna, dzik, lis 21 Transekt zlokalizowany na wschód od miejscowości Dobromyśl przebiegający przez teren użytkowany rolniczo. sarna, lis, zając 23 Transekt zlokalizowany na północ od miejscowości Kulik-Kolonia na obszarze użytkowanym rolniczo z dużym udziałem śródpolnych nieużytków. sarna, zając, łoś Tabela 98. Gatunki ssaków stwierdzone w poszczególnych obszarach. Lp Rejon Gatunek 1 Rejon Kopina (K-9) Bóbr europejski Castor fiber Status ochrony OCz, DS., Bern 2 Dzik Sus scrofa Ł 3 Jeleń Cervus elaphus 4 Lis Vulpes vulpes Ł 5 Łoś Alces alces Ł Rejon Cyców (K-6-7) Sarna europejska Capreolus capreolus Zając szarak Lepus europaeus Bóbr europejski Castor fiber 9 Wilk Lupus canis Ł Ł Lokalizacja / cena populacji Gatunek obserwowany w obrębie zbiorników wodnych w północnej części rejonu a także w jego centralnej części, wzdłuż cieków i przyległych terenach. Należy podkreślić małą liczbę świeżych śladów, co pozwala wnioskować o spadku populacji. Gatunek podlegający dużej antropopresji. Występowanie jedynie w sąsiedztwie kompleksów leśnych w północnej i środkowej części rejonu. Na pozostałym obszarze nie odnotowano występowania gatunku. Występowanie jedynie w sąsiedztwie kompleksów leśnych w północnej części rejonu. Ze względu na niewielką powierzchnię terenów zalesionych w obszarze opracowania, gatunek prawdopodobnie migrujący. Gatunek występujący na całej powierzchni rejonu, niewielka stabilna populacja. Występowanie jedynie w sąsiedztwie kompleksów leśnych w północnej części rejonu. Ze względu na niewielką powierzchnię terenów zalesionych, gatunek prawdopodobnie migrujący. Gatunek występujący na całej powierzchni rejonu, dość znaczna stabilna populacja. Obserwowane szkody w wyniku kłusownictwa. Ocena na tle rejonów W N W N W N Wartość przyrodnicza Ł Gatunek pospolity w rejonie. N M OCz, DS., Bern OS, DS., Bern Gatunek obserwowany w dopływie rzeki Świnka oraz w obrębie niewielkiego cieku wodnego w północno zachodniej części rejonu. Gatunek stwierdzony we wschodniej części rejonu. Występowanie wilka (wilków) w rejonie opracowania miało charakter incydentalny. Były to osobniki migrujące z położonych w dużej odległości większych obszarów leśnych. Obserwowany od kilku lat w skali kraju (regionu) wzrost populacji gatunku skutkuje migracjami, głównie w okresie zimowym, na obszary położone w znacznym oddaleniu od miejsc stałego występowania. Brak stwierdzeń wilka w sąsiednich obszarach Natura 2000 potwierdza tę tezę. N W D M M M D M D D Strona 110 z 128

111 Lp Rejon Gatunek Status ochrony 10 Dzik Sus scrofa Ł 11 Lis Vulpes vulpes Ł 12 Łoś Alces alces Ł Sarna europejska Capreolus capreolus Zając szarak Lepus europaeus Bóbr europejski Castor fiber 16 Lis Vulpes vulpes Ł Rejon Syczyn (K-8) Sarna europejska 17 Capreolus Ł capreolus 18 Wydra Lutra lutra Zając szarak Lepus europaeus Bóbr europejski Castor fiber Ł Lokalizacja / cena populacji Występowanie jedynie w kompleksie leśnym w północnej części rejonu. Na pozostałym obszarze gatunek nie występował. Gatunek występujący na całej powierzchni rejonu, niewielka stabilna populacja. Występowanie jedynie w sąsiedztwie kompleksów leśnych w północnej części rejonu. Ze względu na niewielką powierzchnię terenów zalesionych, gatunek migrujący przez obszar opracowania. Gatunek pospolity, lecz niezbyt liczny w rejonie. Ocena na tle rejonów N N N N Wartość przyrodnicza Ł Gatunek pospolity na obszarze opracowania. N M OCz, DS., Bern OCz, DS., Bern 23 Lis Vulpes vulpes Ł Rejon Kulik (K- 4-5) Łasica (łaska) 24 Os Mustela erminea. Gatunek obserwowany w obrębie zbiorników wodnych w centralnej i południowej części rejonu, w obrębie niewielkich okresowych cieków i przyległych do nich obszarach. Należy podkreślić małą liczbę świeżych śladów, co pozwala wnioskować o spadku populacji. Gatunek podlegający dużej antropopresji. Gatunek obserwowany na wszystkich powierzchniach badawczych, nieliczna stabilna populacja. Gatunek pospolity i dość liczny na obszarze rejonu Syczyn. Gatunek obserwowany w południowej części obszaru w rejonie cieku wodnego. Ze względu na brak lub niewielki potencjał bazy żerowej, występowanie jedynie okresowe w czasie migracji zwierząt. Ł Gatunek pospolity na obszarze opracowania. N M OCz, DS., Bern 21 Dzik Sus scrofa Ł 22 Jeleń Cervus elaphus 25 Łoś Alces alces Ł Sarna europejska Capreolus capreolus Zając szarak Lepus europaeus Królik europejski Oryctolagus cuniculus Kret Talpa europaea Ł Ł Gatunek obserwowany jedynie w obrębie cieku wodnego we wschodniej części rejonu. Występowanie w obrębie kompleksów leśnych w południowej części rejonu. Na pozostałym obszarze gatunek nie występował. Występowanie jedynie we wschodniej części rejonu w niewielkiej odległości od kompleksu leśnego. Ze względu na niewielką powierzchnię terenów zalesionych, gatunek prawdopodobnie migrujący. Gatunek obserwowany na wszystkich powierzchniach badawczych, nieliczna stabilna populacja. Gatunek wymieniany głównie w wywiadach oraz pojedyncza obserwacja bezpośrednia. Występowanie jedynie w sąsiedztwie nieużytków i niewielkich kompleksów leśnych w środkowej części rejonu. Ze względu na niewielką powierzchnię terenów zalesionych, gatunek jedynie migrujący przez rejon Kulik. Gatunek pospolity, lecz niezbyt liczny w rejonie. Ł Gatunek pospolity na obszarze opracowania. N M Ł Gatunki występujące pospolicie Możliwy na terenie całego opracowania, obserwacje bezpośrednie. OCz Gatunek pospolity na obszarze opracowania. N M W N N W W N W N N W N N M M D M D M M D D M M M S D M M Strona 111 z 128

112 Lp Rejon Gatunek Borsuk Meles meles Jeż zachodni Erinaceus europaeus Wiewiórka pospolita Sciurus vulgaris Status ochrony Ł OCz Os Lokalizacja / cena populacji Możliwy na terenie całego opracowania, obserwacje bezpośrednie. Cały obszar opracowania, brak możliwości oszacowania populacji. Większe kompleksy leśne, brak możliwości oszacowania populacji. Ocena na tle rejonów N N N Wartość przyrodnicza 32 Szczur Ratus sp. - Gatunek pospolity. N M Mysz leśna Apodemus flavicollis Nornik zwyczajny Microtus arvalis. Nornica ruda Myodes glareolus Ryjówka spp. Sorex spp. - Gatunek pospolity. N M - Możliwy na terenie całego opracowania. N M - Gatunek pospolity na obszarze opracowania. N M Os Pojedyncze stwierdzenie, możliwe występowanie na terenie całego opracowania. Tabela 99. Gatunki ssaków stwierdzone w zasięgu opracowania. Metoda Lp Gatunek stwierdzenia/źródło danych Lokalizacja / cena populacji 1 Borsuk Meles Gatunek obserwowany jedynie w Tropy. meles północnej części inwestycji. Gatunek obserwowany w obrębie terenów wokół zbiorników wodnych w północnej części obszaru oraz w Bóbr Ślady bytowania (tropy, ślady dolinach rzecznych. Możliwe 2 europejski żerowania) wywiad okresowe migracje, szczególnie Castor fiber środowiskowy. młodych osobników na przyległe obszary. Niska liczba świeżych śladów bytności gatunku świadczy o spadku liczby bobrów w rejonie opracowania. 3 Dzik Sus scrofa Jeleń Cervus elaphus Jeż zachodni Erinaceus europaeus Kret Talpa europaea Królik europejski Oryctolagus cuniculus Kuna domowa (kamionka) Mustela vison. Kuna leśna (tumak) Martes foina. Ślady bytowania (tropy, ślady żerowania) wywiad środowiskowy. Ślady bytowania (tropy, ślady żerowania). Nie dokonano obserwacji bezpośrednich. Występowanie gatunku wykazał wywiad środowiskowy. Liczne ślady bytowania. Ze względu na pospolite występowanie, nie rejestrowany GPS. Obserwacja bezpośrednia Gatunek pospolity, jednak nieliczny na obszarze opracowania. Odnotowywany głównie w jego północnej części. Gatunek stwierdzony podczas liczeń zimowych w sąsiedztwie kompleksów leśnych. Ze względu na brak większych obszarów leśnych, gatunek w dużej mierze migrujący w obszar opracowania. Cały obszar opracowania, brak możliwości oszacowania populacji Gatunek pospolity na obszarze opracowania. Możliwy na terenie całego opracowania. Status ochrony Ł OCz, DS., Bern Ł Ł OCz OCz N Wartość przyrodnicza Wywiad środowiskowy. Teren całego opracowania. Ł M Możliwy w rejonie kompleksów leśnych. 10 Lis Vulpes Ślady bytowania (tropy, Gatunek obserwowany na Ł M Ł Ł M D M M M M M M M M M M Strona 112 z 128

113 Lp 11 Gatunek vulpes Łasica (łaska) Mustela erminea. 12 Łoś Alces alces Mysz leśna Apodemus flavicollis Nornica ruda Myodes glareolus Nornik zwyczajny Microtus arvalis. Ryjówka spp. Sorex spp Sarna europejska Capreolus capreolus Szczur Ratus sp. Wiewiórka pospolita Sciurus vulgaris Wilk Lupus canis Wydra Lutra lutra Metoda stwierdzenia/źródło danych obserwacje bezpośrednie), wywiad środowiskowy. Obserwacja bezpośrednia, ślady bytowania, wywiad środowiskowy. Ślady bytowania (tropy, ślady żerowania), wywiad wśród ludności. Wywiad środowiskowy, obserwacje bezpośrednie. Ślady bytowania (nory), wywiad środowiskowy. Dane (1). Wywiad środowiskowy, obserwacje bezpośrednie. Ślady bytowania (tropy, ślady żerowania obserwacja bezpośrednia) dane z transektów, wywiad środowiskowy. Lokalizacja / cena populacji wszystkich powierzchniach badawczych, nieliczna stabilna populacja. Status ochrony Wartość przyrodnicza Teren całego opracowania. OSS S Obserwacje głównie podczas liczeń zimowych. Gatunek wymieniany podczas wywiadów. Dość wysoka liczba stwierdzeń była wynikiem migracji gatunku przez obszar opracowania z przyległych obszarów (PPN). Gatunek pospolity. - M Gatunek pospolity na obszarze opracowania. Możliwy na terenie całego opracowania. Możliwe występowanie w całym obszarze opracowania. Gatunek pospolity, dość liczny na obszarze opracowania głownie sarna polna. Ł D - M - M Wywiad środowiskowy. Gatunek pospolity. - M Obserwacje bezpośrednie, wywiad środowiskowy. Ślady bytowania (tropy,ślady żerowania) wywiad środowiskowy Ślady bytowania (tropy,ślady żerowania) wywiad środowiskowy 22 Zając szarak Lepus europaeus Obserwacja bezpośrednia, ślady bytowania, wywiad środowiskowy. Wykaz stosowanych skrótów: Status ochronny: Większe kompleksy leśne, brak możliwości oszacowania populacji. Gatunek stwierdzony we wschodniej części rejonu Cyców (K-6-7). Występowanie wilka (wilków) w rejonie opracowania miało charakter incydentalny. Były to osobniki migrujące z położonych, również w dużej odległości, większych obszarów leśnych. Obserwowany od kilku lat w skali kraju (regionu) wzrost populacji gatunku skutkuje migracjami, głównie w okresie zimowym, na obszary położone w znacznym oddaleniu od miejsc stałego występowania. Brak stwierdzeń wilka w sąsiednich obszarach Natura 2000 potwierdza tą tezę. Gatunek obserwowany w południowej części rejonu Syczyn w sąsiedztwie cieku wodnego. Ze względu na brak lub niewielki potencjał bazy żerowej, występowanie jedynie okresowe w czasie okresowych migracji zwierząt. Gatunek pospolity na obszarze opracowania. Ł OSS OSS, DS., Bern OCz, DS., Bern Ł M M M D D M Strona 113 z 128

114 Os - gatunek objęty ochrona ścisłą, OCz - gatunek objęty ochrona częściową, OSS - gatunek, którego stanowiska lęgowe oraz miejsca stałego występowania, objęte są ochrona strefową, Ł - gatunek łowny, DS - gatunek wymieniony w Załączniku II Dyrektywy Siedliskowej, Bern - gatunek chroniony na mocy Konwencji Berneńskiej, Wartość przyrodnicza w skali regionu i kraju: D - duża, M mała Ocena na tle rejonów: N- niska, W- wysoka Podsumowanie inwentaryzacji teriofauny. Przeprowadzone prace wskazują na występowanie w rejonie opracowania co najmniej 27 gatunków teriofauny. Jako najcenniejsze z nich należy uznać gatunki wymienione w Załączniku II Dyrektywy Siedliskowej: wilk Canis lupus, wydra Lutra lutra, bóbr europejski Castor fiber. Oprócz wcześniej wymienionych gatunków, za gatunek cenny należy także przyjąć łosia Alces alces. Uzyskane w trakcie prac dane, pozwalają wnioskować o miejscach dość licznych populacji, głównie pospolitych gatunków. Obserwowana znaczna liczba stwierdzeń gatunków migrujących (łoś Alces alces, jeleń Cervus elaphus, wilk Lupus canis) wskazuje, że w obszarze inwestycji znajdują się lokalnie ważne korytarze ekologiczne tych ssaków. W każdym z wydzielonych rejonów znajdują się siedliska korzystne dla ssaków, tj. obecność różnej wielkości kompleksów leśnych, duże zwykle podmokłe obszary, jak również bogata sieć hydrologiczna. Korzystne jest także dość ekstensywne rolnictwo i duża liczba nieużytków. Porównywalne dla poszczególnych rejonów są również parametry ilościowe poszczególnych populacji, obserwowane w toku badań. Ze względu na sąsiedztwo Poleskiego Parku Narodowego oraz obszaru Natura 2000 Jeziora Uściwierskie oraz obecność dużych kompleksów leśnych za bardziej wartościowe należy uznać rejony Cyców i Kopina. W ich obrębie znajdują się korytarze ekologiczne istotne w migracjach zwierząt pomiędzy większymi obszarami leśnymi poza obszarem inwestycji. Parametry lokalnych populacji ssaków nie odbiegają znacząco od wskaźników typowych dla Niżu Polskiego. Wywiady przeprowadzone wśród lokalnej ludności, potwierdziły spostrzeżenia dokonane w toku prac terenowych. W rozmowach wskazywano na niezbyt liczne występowanie sarny Capreolus capreolus (odmiany polnej), na nieznaczny wzrost populacji zająca Lepus europaeus i lisa Vulpes vulpes (w wyniku prowadzonych akcji szczepień przeciwko wściekliźnie) oraz licznych gatunków synantropijnych, tj. kuna domowa Martes foina, łasica Mustella nivalis (również obserwacja bezpośrednia dwóch młodych osobników), gryzoni (szczur wędrowny Ratus ratus, mysz domowa Mus musculus itd.) i kreta Talpa talpa. Potwierdzono okresowe występowanie pojedynczych łosi Alces alces, prawdopodobnie migrujących z obszaru Poleskiego Parku Narodowego. Należy podkreślić, że obserwowana obecność wilka miała charakter incydentalny. W żadnym z położonych w pobliżu obszarów Natura 2000 a także w Poleskim Parku Narodowym wilk nie jest przedmiotem ochrony. Jego obecność wpisuje się w ogólnokrajowy wzrost populacji gatunku i wynika z dużej zdolności do przemieszczania się. Strona 114 z 128

115 Waloryzacja wyników inwentaryzacji przyrodniczej w kontekście oceny potencjału przyrodniczego badanego obszaru 3 Waloryzacja wyników inwentaryzacji przyrodniczej w kontekście oceny potencjału przyrodniczego badanego obszaru W celu oceny znaczenia badanego obszaru, jego potencjału przyrodniczego, na tle większych jednostek fizjograficznych oraz w celu wyróżnienia w badanej przestrzeni grup biotopów o wyższej bądź niższej róznorodności biologicznej, rozumianej jako suma różnego rodzaju walorów środowiskowych, zastosowano metodę bonitacyjną. Ze względu na konieczność uwzględnienia w ocenie wielu, nieliniowych i nierównoważnych czynników jak np. powierzchnia siedliska przyrodniczego czy znaczenie konkretnego gatunku do oceny wskaźników zastosowano metodę ekspercką. Całość obliczeń i analiz wykonano w środowisku numerycznym systemach informacji przestrzennej (ArcGis) i programach do obsługi baz danych (MS Access). Powodem przyjęcia takiego środowiska i metodologii pracy była też wieloźródłowa baza danych numerycznych, dostępna dla całego obszaru, historyczna i aktualna oraz zawierająca bardzo bogaty i szczegółowy zestaw danych teledetekcyjnych, pozyskanych przy pomocy cyfrowych kamer fotogrametrycznych oraz lotniczego skanera laserowego (LIDAR). Dane te wykorzystano we wszystkich etapach prac, głównie na potrzeby modelowania środowiskowego terenu (DTM, DEM), pokrycia terenu (DSM), roślinności, użytkowania terenu (antropopresji, stopnia przekształcenia) oraz potencjalnych siedlisk i do wspomagania prac terenowych. Zakres pozyskanych danych dobrano tak, by z wykorzystaniem techniki obiektowej klasyfikacji numerycznej (OBIA) można było już na wstępie inwentaryzacyjnych prac terenowych wskazać obszary o wyróżniających je cechach przyrodniczych i po procesie optymalizacji, poddać je kontroli dobranej ze względów na terminy i rodzaj obserwacji. W ten sposób nie koncentrowano też zbytniej uwagi na obszarach ubogich. Najlepszym testem słuszności przyjętych rozwiązań były wnioski zespołów eksperckich, które wskazywały na wyjątkową przydatność tak przygotowanych materiałów (głównie map) w pracach terenowych. Naloty teledetekcyjne, obejmujące pozyskanie danych fotolotniczych specjalistyczną kamerą cyfrową (Intergraph DMC) w zakresie pasma widzialnego (RGB) i bliskiej podczerwieni (NIR) oraz skanowania laserowego LIDAR (ALS, Airborne Laser Scanning), dobierając typy zobrazowań odpowiednio do aspektu fenologicznego roślinności, wykonano w dwóch okresach: wczesnowiosennym (słaba wegetacja roślinna, RGB); wiosennym (pełna wegetacja roślinna, RGB, NIR, ALS). Automatyczną detekcję wybranych elementów środowiska przeprowadzono z wykorzystaniem klasyfikacji obiektowej wspomaganej fotointerpretacją klasyczną (weryfikacja wzrokowa). Klasyfikacja obiektowa jest nową metodą klasyfikacyjną. W obiektowym podejściu klasyfikacyjnym nie są analizowane pojedyncze piksele, lecz tzw. obiekty będące grupami sąsiadujących pikseli spełniających zadane kryteria jednorodności fotometrycznych cech mofrologicznych (homogeniczności). Analizowane są nie tylko wartości odbić spektralnych obiektów, ale również ich kształt, wielkość, relacje między sąsiednimi obiektami, tekstura oraz parametry statystyczne, które nie są dostępne w przypadku analizy pojedynczego piksela. Dodatkowej informacji wysokościowej, dostarczają dane skanowania laserowego. Wynikiem automatycznej detekcji (klasyfikacji) obiektowej jest warstwa wektorowa GIS, która podlegała weryfikacji kameralnej i terenowej. W warstwie zawarte zostały odpowiednie do waloryzacji środowiskowej grupy obiektów, ujęte w zakresy tematyczne: rodzaj pokrycia terenu (rolnictwo, drogi, tereny zabudowane, tereny przemysłowe kopalnie etc.), formy użytkowania (łąki, ugory, wody stojące, płynące), roślinność drzewiasta (lasy, bory, zadrzewienia), siedliska przyrodnicze, siedliska cenne (rzadkie, mało liczne w regionie). Następnym etapem prac była weryfikacja obiektów przy pomocy powierzchni próbnych. Założono sieć terenowych powierzchni próbnych, z których do dalszych prac zakwalifikowano kilkaset powierzchni reprezentujących homogeniczne (jednorodne) i reprezentatywne dla charakteru obszaru płaty. W następnej Strona 115 z 128

116 Waloryzacja wyników inwentaryzacji przyrodniczej w kontekście oceny potencjału przyrodniczego badanego obszaru kolejności dokonano kameralnej weryfikacji klas pokrycia z danymi uzyskanymi w terenie, skorygowano granice płatów i wykonano stosowne obliczenia geometryczne i statystyczne. Kolejnym etapem było przeniesienie do środowiska numerycznego danych archiwalnych oraz zebranych w terenie podczas inwentaryzacji przyrodniczej (wektoryzacja map i wprowadzenie danych cyfrowych do baz). Na ich podstawie opracowano tzw. geobazy, w których wykonywano obliczenia szczegółowe. Polegały one na wyliczeniu wskaźników jako składowych waloryzacji środowiskowej obszaru. Na potrzeby gromadzenia informacji i danych środowiskowych przyjęto metodę modelu rastrowego, powszechnie stosowaną w wielkoobszarowych analizach przestrzennych i wymagających porównania danych z wielu źródeł. Polega ona na podziale całego obszaru na regularną siatkę jednakowych poligonów (w tym wypadku sześciokątów o pow. 1 ha) i przypisania im wybranych, wyliczonych atrybutów i cech np. rodzaju pokrycia terenu. Wybór heksagonów podyktowany był wieloletnim doświadczeniem autorów waloryzacji w doborze metod opisu i analiz przestrzeni przyrodniczej i odpowiada zróżnicowaniu i zasięgowi badanego obszaru oraz pozwala stosunkowo szczegółowo ocenić każdy jego fragment bez pominięcia drobnych, lecz cennych przyrodniczo form i obiektów. Metoda ta ma wiele zalet, szczególnie w odniesieniu do rozległych obszarów, bowiem poprzez bonitację poligonów na podstawie procentowego udziału powierzchni danej cechy lub innej miary zjawiska (nie wszystkie cechy obiektów mają charakter powierzchniowy), można wizualizować jej rozkład przestrzenny i porównać ze sobą sąsiednie oczka siatki (piksele) lub ich skupiska. Dodatkowo, dla całych pikseli można dokonywać przeliczeń statystycznych umożliwia to wizualizację wskaźników pochodnych, a skorelowanych przestrzennie z rozkładem interesującej nas cechy np. udział wód stojących w relacji do elementów infrastruktury. Dodatkową korzyścią zastosowanej metody jest jej łatwa aktualizacja o nowe dane i poprzez rozszerzenie zakresu użytych cech analiza różnych, interesujących nas relacji. W ten sposób łatwo można porównać ze sobą rozkład przestrzenny danej cechy w różnych terminach np. przed inwestycją i po niej, co może stać się w przyszłości elementem jej monitoringu. Wynikiem oceny są dane opisowe, przypisane do warstw wektorowych i ich wizualizacje na mapach. Każdy z głównych elementów inwentaryzacji (grup czynników) został poddany oddzielnej ocenie, a następnie dokonano normalizacji wskaźników i połączenia ich w jedną warstwę mapy numerycznej. Poniżej przedstawiono algorytmy wyliczenia wskaźników dla każdego przedmiotu inwentaryzacji. Skróty w nawiasach kwadratowych odpowiadają nazwom pól w warstwach numerycznych. W nawiasach okrągłych podano wartości zmiennych lub ich zakresy. 3.1 Waloryzacja siedlisk przyrodniczych. W przypadku siedlisk przyrodniczych mamy do czynienia z płatami o bardzo różnej powierzchni i zróżnicowanym rozkładzie przestrzennym w badanym obszarze, dlatego też w ich waloryzacji wykorzystano wskaźniki ilościowe i jakościowe: 1. powierzchnia siedliska priorytetowego [pskpsa], 2. powierzchnia siedliska niepriorytetowego [pskpsb], 3. powierzchnia w stanie zachowania FV [pskzsa], 4. powierzchnia w stanie zachowania U1 [pskzsb], 5. powierzchnia w stanie zachowania U2 [pskzsc], 6. siedlisko priorytetowe w odległości < 100 m (5 - tak, 0 - nie) [oskospa], 7. siedlisko priorytetowe w odległości m (5 - tak, 0 - nie) [oskospb]. W uproszczeniu uznano, że w odległości większej niż 250 m sąsiedztwo ma charakter wybitnie umowny i nie zachodzą wzajemne relacje płatów. Jest to kryterium ostre bowiem wiadomym jest, iż istnieje szereg przykładów na istnienie takich zależności (np. łęgi położone wzdłuż cieku). Jednak należało przyjąć konkretną wartość graniczną. Strona 116 z 128

117 Waloryzacja wyników inwentaryzacji przyrodniczej w kontekście oceny potencjału przyrodniczego badanego obszaru Następnie sklasyfikowano wyliczone wskaźniki według klas Jenksa (naturalne przerwy; klasa 1-najniższy walor; 5-najwyższy walor) przypisując wartości do pól bazy danych według poniższego schematu: 1. powierzchnia siedliska priorytetowego - [WSKPSa], 2. powierzchnia siedliska niepriorytetowego - [WSKPSb], 3. powierzchnia siedliska w stanie zachowania FV - [WSKZSa], 4. powierzchnia siedliska w stanie zachowania U1 - [WSKZSb], 5. powierzchnia siedliska w stanie zachowania U2 - [WSKZSc], 6. siedlisko priorytetowe w odległości < 100 m - [oskospa], 7. siedlisko priorytetowe w odległości m [oskospb]. Następnie dokonano obliczenia cząstkowych ocen wg poniższych wzorów (wraz z określeniem współczynników wzmocnienia dla każdego parametru, przed nawiasem): 1. Waloryzacja siedlisk przyrodniczych według kryterium priorytetowości siedlisk [WSKPS] = 2x[WSKPSa] + 1x[WSKPSb] (max 11) 2. Waloryzacja siedlisk przyrodniczych według kryterium stanu zachowania siedlisk [WSKZS] = 2x[WSKZSa] + 1x[WSKZSb] x[WSKZSb] (max 10) 3. Waloryzacja siedlisk przyrodniczych według kryterium odległości od siedlisk priorytetowych [WSKOSP] = 1x[oSKOSPa] + 0.5x[oSKOSPb] (max 5) Ostatnim etapem było obliczenie oceny końcowej wg wzoru: [WS] = [WSKPS] + [WSKZS] + [WSKOSP] oraz jej klasyfikacja [KJWS] wg klas Jenksa (klasa 1-najniższy walor; 5-najwyższy walor) i poniższa wizualizacja. Rycina 5. Waloryzacja siedlisk przyrodniczych rozkład przestrzenny wskaźnika oceny [KJWS]. Strona 117 z 128

118 Waloryzacja wyników inwentaryzacji przyrodniczej w kontekście oceny potencjału przyrodniczego badanego obszaru 3.2 Waloryzacja stanowisk roślin naczyniowych, porostów i grzybów. W przypadku stanowisk gatunków mamy czasami do czynienia z niewielkimi płatami powierzchni, najczęściej jednak z położeniem punktowym i zróżnicowanym rozkładem przestrzennym, dlatego też w ich waloryzacji wykorzystano tylko wskaźniki ilościowe: 1. obecność płatów roślin naczyniowych, porostów i grzybów (5 - tak, 0 - nie) [pprnpga], 2. obecność płatów roślin naczyniowych, porostów i grzybów w odległości <50 m (5 - tak, 0 - nie) [pprnpgb], 3. obecność płatów roślin naczyniowych, porostów i grzybów w odległości 50 m-100 m (5 - tak, 0 - nie) [pprnpgc]. Ostatnim etapem było obliczenie oceny końcowej wg wzoru: [WPRNPG] = [pprnpga] + 0.5* [pprnpgb] * [pprnpgc] oraz jej klasyfikacja [WPRNPG] wg klas Jenksa (klasa 1-najniższy walor; 5-najwyższy walor) i poniższa wizualizacja. Rycina 6. Waloryzacja stanowisk roślin, porostów i grzybów rozkład przestrzenny wskaźnika oceny [WPRNPG]. Strona 118 z 128

119 Waloryzacja wyników inwentaryzacji przyrodniczej w kontekście oceny potencjału przyrodniczego badanego obszaru 3.3 Waloryzacja entomofauny. W przypadku stanowisk cennych gatunków entomofauny mamy najczęściej do czynienia z niewielkimi płatami powierzchni, najczęściej jednak z położeniem punktowym i zróżnicowanym rozkładem przestrzennym (ścisły związek z obecnością żywicielskich gatunków roślin), dlatego też w ich waloryzacji wykorzystano wskaźnik ilościowy, jakim jest powierzchnia obszarów bytowania chronionych i rzadkich gatunków entomofauny [penta], której ocenę [WE] przydzielono do 4 klas (klasa 0 - najniższy walor; 1,25 i 2,5 walory pośrednie, 5 - walor najwyższy) i wykorzystano w łącznej waloryzacji obszaru. 3.4 Waloryzacja obszarów cennych przyrodniczo i innych form ochrony przyrody. Ze względu na przestrzenne pokrywanie się niektórych powierzchniowych form ochrony przyrody jak np. dominującego w tym terenie Chełmskiego Obszaru Chronionego Krajobrazu PL0106 i Rezerwatu "Jezioro Świerszczów" czy innych, ważnych przyrodniczo form o charakterze powierzchniowym np. korytarzy ekologicznych podjęto decyzję o uwzględnianiu w analizach tych o wyższych kryteriach ochronności. Ostatecznie, jak pokazała analiza walorów łącznych, granice OCHK niemal pokryły się z zasięgiem heksagonów o podwyższonych walorach przyrodniczych (załączniki mapowe). W przypadku stanowisk pomników przyrody mamy do czynienia z niewielkimi płatami powierzchni, najczęściej jednak z położeniem punktowym i jednostkowym rozkładem przestrzennym, zaś w przypadku ochrony obszarowej z dużymi płatami powierzchni - dlatego też w ich waloryzacji wykorzystano wskaźniki ilościowe, jakim są: 1. Obecność pomnika przyrody (5 - tak, 0 -nie) [ppp], 2. Obecność obszaru n2k (5 - tak, 0 - nie) [p_oso_soo], 3. Obecność rezerwatu przyrody (5 - tak, 0 - nie) [prp]. Obliczenie końcowej oceny waloryzacyjnej obszarów i obiektów chronionych wykonano według formuły: [WOP] = [ppp]+[poso_soo]+[prp]. Ocenę przydzielono do 2 klas (klasa 0 - najniższy walor; 5 - najwyższy walor) i wykorzystano w łącznej waloryzacji obszaru. 3.5 Waloryzacja herpetofauny. W przypadku oceny biotopów i stanowisk herpetofauny mamy do czynienia głównie z rozległymi płatami powierzchni i złożonym rozkładem przestrzennym, dlatego też w ich waloryzacji wykorzystano wskaźniki ilościowe i jakościowe. Jednak ich dobór jest znacznie bardziej złożony, ze względu na wielość zajmowanych środowisk. Poniżej przedstawiono algorytm doboru i wyliczania wskaźników waloryzacyjnych. W pierwszym etapie, w poniższych krokach, dokonano wyliczenia wartości wskaźników w pojedynczych polach analizy, przydzielając punkty z uwzględnieniem następujących zmiennych środowiskowych: 1. Preferencje siedliskowe herpetofauny widzianej w obszarze opracowania (punktacja dla biotopów: -2 - b. niekorzystne, -1 - niekorzystne, 0 - neutralne, 1 - korzystne, 2 - b. korzystne) wg. gatunków: Grzebiuszka ziemna Pelobates fuscus [Pf], Kumak nizinny Bombina bombina [Bbo], Ropucha szara Bufo bufo [Bbu], Ropucha zielona Pseudepidalea viridis [Bv], Rzekotka drzewna Hyla arborea [Ha], Traszka zwyczajna Lissotriton vulgaris [Rv], Żaba moczarowa Rana arvalis [Ra], Żaba trawna Rana temporaria [Rt], Żaby zielone Pelophylax esculentus complex [Pe], Żółw błotny Emys orbicularis [Eo], Zaskroniec zwyczajny Natrix natrix [Nn], Jaszczurka zwinka Lacerta agilis [La]. 2. Walor siedliska obliczono wg wzoru: [Wbiotop]= [Pf]+[Bbo]+[Bbu]+[Bv]+[Ha]+[Rv]+[Ra]+[Rt]+[Pe]+[Eo]+[Nn]+[La]. Strona 119 z 128

120 Waloryzacja wyników inwentaryzacji przyrodniczej w kontekście oceny potencjału przyrodniczego badanego obszaru Tabela 100. Tabela waloryzacji biotopów pod kątem występowania herpetofauny (punktacja). Siedlisko/biotop Zbiorniki wodne różnego pochodzenia, torfianki [Wzb] Cieki wodne (rzeki, rowy melioracyjne) [Wciek] [Wbiotop] Tereny podmokłe, torfowiska, ols, łęg [Wtp] Łąki [Wl] 16 Zarośla, krzewy [Wrn] 1 Lasy [Wlas] -4 Zabudowania, osady ludzkie [Wzabud] -10 Pola uprawne [Wpu] -11 Drogi [Wdr] Parametr zasięgu siedliska (1 - w zasięgu, 0 poza zasięgiem) - [ZS], 4. Walor potencjału siedliskowego herpetofauny [W1], [W1] = [ZS] * [Wzb] + [ZS] * [Wciek] + [ZS] * [Wtp] + [ZS] * [Wl] + [ZS] * [Wrn] + [ZS] * [Wlas] + [ZS] * [Wzabud] + [ZS] * [Wpu] + [ZS] * [Wdr] 5. Potwierdzone siedlisko Kumaka nizinnego Bombina bombina [BB] (7 tak, 0 nie), 6. Potwierdzone siedlisko Żółwia błotnego Emys orbicularis [EO] (7 tak, 0 nie), 7. Walor składu gatunkowego herpetofauny zainwentaryzowanej podczas kontroli nocnych i kontroli dziennych (rozkład parametru metodą naturalnego sąsiedztwa, zagęszczenie) [SG]. Ostatnim etapem było obliczenie oceny końcowej [WH] wg wzoru: [WH] = [W1]+[BB]+[EO]+[SG] [KJWH] przydział do klas wg Jenksa (klasa 1 - najniższy walor; klasa 5 - najwyższy walor). Poniższa mapa przedstawia rozkład wskaźnika [KJWH]. Strona 120 z 128

121 Waloryzacja wyników inwentaryzacji przyrodniczej w kontekście oceny potencjału przyrodniczego badanego obszaru Rycina 7. Waloryzacja herpetofauny rozkład przestrzenny wskaźnika oceny [KJWH]. Strona 121 z 128

122 Waloryzacja wyników inwentaryzacji przyrodniczej w kontekście oceny potencjału przyrodniczego badanego obszaru 3.6 Waloryzacja ornitofauny. W przypadku oceny biotopów i stanowisk ptaków, podobnie jak w przypadku herpetofauny i innych grup zwierząt, mamy do czynienia głównie z rozległymi płatami powierzchni i złożonym rozkładem przestrzennym, dlatego też w ich waloryzacji również wykorzystano wskaźniki ilościowe i jakościowe. Ich dobór jest podobnie złożony jak u innych grup, ze względu na wielość zajmowanych środowisk i dużą zdolność ptaków do przemieszczania. Poniżej przedstawiono algorytm doboru i wyliczania wskaźników waloryzacyjnych. W pierwszym etapie dokonano wyliczenia wartości wskaźników w pojedynczych polach analizy w poniższych krokach i przydzielając punkty z uwzględnieniem następujących czynników: 1. Preferencje siedliskowe ornitofauny zainwentaryzowanej w obszarze opracowania przyjęto jako zbliżone do preferencji herpetofauny. 2. Uwzględniono obserwacje ptaków w pojedynczych polach analizy [ptaki_obs]. 3. Uwględniono udział terenów preferowanych przez grupy ptaków terenów otwartych i zwartej roślinności [ptaki_igw]. 4. Na podstawie występowania gatunków ptaków i płazów oraz obszarów cennych przyrodniczo zaproponowano trzy kategorie różnicujące obszar [ptaki]: 1 (niski) skowronek A, potrzeszcz MIC, pliszka żółta MF, bocian biały CCC, gąsiorek LC, 2 (średni) derkacz CX, żuraw GR, gąsiorek LC, jarzębatka SN, kumak nizinny, 3 (wysoki) orlik krzykliwy AQP, bocian czarny CCN, dzięcioł czarny DM, dzięcioł średni DE, liczny kumak nizinny, żółw błotny, derkacz CX, żuraw GR, bączek IX, rybitwa zwyczajna STH oraz obszary sieci Natura 2000 i rezerwat Jezioro Świerszczów. Ostatnim etapem było obliczenie oceny końcowej [KJWPH] wg wzoru: [KJWPH] = ([KJWH]+[ptaki]+[ptaki_igw]+[ptaki_walor]+[ptaki_obs])/5 Ocena ta jest średnią arytmetyczną ocen składowych z założeniem równorzędnego ich znaczenia. Wagi dla oceny składowej [KJWH]zostały uwzględnione na etapie wyliczania tych wskaźników. Poniższa mapa przedstawia rozkład wskaźnika [KJWPH]. Strona 122 z 128

123 Waloryzacja wyników inwentaryzacji przyrodniczej w kontekście oceny potencjału przyrodniczego badanego obszaru Rycina 8. Waloryzacja ornitofauny rozkład przestrzenny wskaźnika oceny [KJWPH]. 3.7 Waloryzacja chiropterofauny. W przypadku oceny biotopów i stanowisk nietoperzy, podobnie jak w przypadku ptaków, mamy do czynienia głównie z rozległymi płatami powierzchni i złożonym rozkładem przestrzennym, dlatego też w ich waloryzacji również wykorzystano wskaźniki ilościowe i jakościowe. Ich dobór jest podobnie złożony jak u innych grup (herpeto- i awifauna), ze względu na wielość zajmowanych środowisk i dużą zdolność nietoperzy do przemieszczania. Poniżej przedstawiono algorytm doboru i wyliczania wskaźników waloryzacyjnych. W pierwszym etapie dokonano wyliczenia wartości wskaźników w pojedynczych polach analizy w poniższych krokach i przydzielając punkty z uwzględnieniem następujących czynników: 1. Preferencje siedliskowe chiropterofauny obserwowanej w obszarze opracowania (biotopy: 1 - korzystne, rzadziej wybierane 3 korzystne, często wybierane, 5 - bardzo korzystne) [Wb]. Tabela 101. Tabela waloryzacyjna biotopów pod kątem występowania chiropterofauny. Las liściasty >100 lat [X] spełnia, [-] nie spełnia Wysokość roślinności [m] Wody [X] spełnia, [-] nie spełnia Tereny zabudowane [X] spełnia, [-] nie spełnia Wbiotop [Wb] X X X X X 1-2 X X X 3 Strona 123 z 128

124 Waloryzacja wyników inwentaryzacji przyrodniczej w kontekście oceny potencjału przyrodniczego badanego obszaru Las liściasty >100 lat Wysokość roślinności Wody Tereny zabudowane Wbiotop [Wb] X 1-5 X X X X 1-15 X X X X 5-25 X X X 5 X X - - X 5 X - X - 5 X - X X 5 X X 2 - X 5 X 2 X - 5 X 2 X X 5 X X 5 - X 5 X 5 X - 5 X 5 X X 5 X X 15 - X 5 X 15 X - 5 X 15 X X 5 X X 25 - X 5 X 25 X Walor indeksu aktywności chiropterofauny zarejestrowanej podczas kontroli na punktach nasłuchowych (rozkład parametru metodą naturalnego sąsiedztwa) [IA]. Ostatnim etapem było obliczenie oceny końcowej [KJWCH] wg wzoru: [WCH] = [Wb]*[IA] Klasyfikacja [KJWCH] - przydział do klas wg Jenksa (klasa 1 - najniższy walor; klasa 5 - najwyższy walor). Poniższa mapa przedstawia rozkład wskaźnika [KJWCH]. Strona 124 z 128

125 Waloryzacja wyników inwentaryzacji przyrodniczej w kontekście oceny potencjału przyrodniczego badanego obszaru Rycina 9. Waloryzacja chiropterofauny rozkład przestrzenny wskaźnika oceny [KJWCH]. 3.8 Waloryzacja teriofauny. W przypadku oceny biotopów i stanowisk ssaków, podobnie jak w przypadku herpetofauny i innych grup zwierząt, mamy do czynienia głównie z rozległymi płatami powierzchni i złożonym rozkładem przestrzennym, dlatego też w ich waloryzacji również wykorzystano wskaźniki ilościowe i jakościowe. Ich dobór jest podobnie złożony jak u innych grup, ze względu na wielość zajmowanych środowisk i dużą zdolność tej grupy zwierząt do przemieszczania. Poniżej przedstawiono algorytm doboru i wyliczania wskaźników waloryzacyjnych. W pierwszym etapie dokonano wyliczenia wartości wskaźników w pojedynczych polach analizy w poniższych krokach i przydzielając punkty z uwzględnieniem następujących czynników: 1. Preferencje siedliskowe teriofauny zainwentaryzowanej w obszarze opracowania (punktacja dla biotopów: -2 - b. niekorzystne, -1 - niekorzystne, 0 - neutralne, 1 - korzystne, 2 - b. korzystne) wg. gatunków: Bóbr europejski Castor fiber [WCf], Dzik Sus scrofa [WSs], Jeleń Cervus elaphus [WCe], Lis Vulpes vulpes [WVv], Łasica Mustela erminea [WMe], Łoś Alces alces [WAa], Ryjówka spp. Sorex spp [WSx], Sarna europejska Capreolus capreolus [WCc], Wydra Lutra lutra [WLi], Zając szarak Lepus europaeus [WLe]. 2. Walor siedliska [Wbiotop]=[WCf]+[WSs]+[WCe]+[WVv]+[WMe]+[WAa]+[WSx]+[WCc]+[WLi]+[WLe]. Tabela 102. Tabela waloryzacyjna biotopów pod kątem występowania teriofauny. Strona 125 z 128

126 Waloryzacja wyników inwentaryzacji przyrodniczej w kontekście oceny potencjału przyrodniczego badanego obszaru Siedlisko/biotop [Wbiotop] Lasy [Wls] 16 Łąki, pastwiska (użytki zielone) [Wuz] 15 Cieki, wody stojące [Wciek] 9 Monokultury rolnicze [Wr] -10 Drogi [Wdr] -20 Zabudowania, osady ludzkie [Wzabud] Parametr zasięgu siedliska (1 - w zasięgu, 0 poza zasięgiem) - [ZS], 4. Walor potencjału siedliskoweo teriofauny [W1], [W1] = [ZS] * [Wls] + [ZS] * [Wuz] + [ZS] * [Wciek] + [ZS] * [Wr] + [ZS] * [Wdr] + [ZS] * [Wzabud], 5. Potwierdzone siedlisko Bobra Castor fiber [CF] (7 tak, 0 nie), 6. Walor składu gatunkowego teriofauny zainwentaryzowanej podczas kontroli nocnych i kontroli dziennych (rozkład parametru metodą naturalnego sąsiedztwa) [SG]. Ostatnim etapem było obliczenie oceny końcowej [WT] wg wzoru: [WT] = [W1]+[CF]+[SG] Klasyfikacja [KJWCH] - przydział do klas wg Jenksa (klasa 1 - najniższy walor; klasa 5 - najwyższy walor). Poniższa mapa przedstawia rozkład wskaźnika [KJWT]. Rycina 10. Waloryzacja teriofauny rozkład przestrzenny wskaźnika oceny [KJWT]. Strona 126 z 128

127 Waloryzacja wyników inwentaryzacji przyrodniczej w kontekście oceny potencjału przyrodniczego badanego obszaru 3.9 Waloryzacja obszaru. Podsumowanie. W przypadku oceny potencjału przyrodniczego tak dużego obszaru największa trudnością jest właściwy dobór wskaźników, tak by były reprezentatywne w całym jego zasięgu oraz oddawały dynamikę zjawisk w możliwie obiektywny sposób. Równie ważnym jest dobór możliwie szerokiej palety wskaźników, co zapewnia reprezentację wszystkich grup systematycznych i całego przekroju biotopów. Dopiero taki dobór parametrów pozwala na rzetelną ocenę jakości lokalnego środowiska a przede wszystkim pozwala na precyzyjne porównanie dowolnie wybranych fragmentów obszaru i wspiera proces optymalizacji lokalizacji inwestycji. Przy normalizacji wskaźników w ramach oceny pojedynczych walorów doprowadzono do wyrównania ich czułości do maksymalnego poziomu 5. Oznacza to, że jeśli w pojedynczym heksagonie wystąpią jednocześnie np. trzy walory, to ich maksymalna łączna ocena wynosić będzie 15 pkt., a średnia powinna odpowiadać średniej arytmetycznej z tych trzech wartości. Jednak po zsumowaniu wszystkich ocen składowych dla każdego podstawowego pola analizy, uzyskujemy histogram o cechach rozkładu normalnego skośnego (patrz rycina 12). Przekonuje nas to o dobrym doborze wskaźników, oddającym przyrodniczy charakter badanych zjawisk, jednak z zauważalnymi cechami odkształceń (antropopresja i inne zaburzenia). Na poniższym wykresie widać, że w całym badanym obszarze dynamika sygnału oceny waha się w zakresie od 4 do 34, przy jednoczesnej średniej na poziomie 12 i medianie 11. Rozkład ten jest niesymetryczny i większość ocen dla pól podstawowych pozostaje po lewej stronie rozkładu. Ich maksymalna wartość jest niższa niż średnia. Oznacza to, że w badanym obszarze przeważają pola podstawowe (heksagony) o niskiej wartości przyrodniczej. Rycina 11. Waloryzacja całego obszaru statystyki pól podstawowych. Bardzo podobny wniosek nasuwa się po analizie mapy rozkładu ocen w całym obszarze. Wskazuje ona na skupiskowe występowanie pól podstawowych o ocenie wyższej niż średnia. Są to tereny o większym potencjale przyrodniczym, niż przeciętny w całym badanym obszarze. Tereny te są bardziej narażone na oddziaływania potencjalne, a związane z tym ryzyko negatywnych oddziaływań rośnie wraz z ich oceną. Nie jest to jednak zależność liniowa, a rozkład ocen nie może służyć wprost do oceny ryzyka inwestycyjnego, gdzie dodatkowo działają czynniki stochastyczne a zależności funkcyjne modeli są nieliniowe. Strona 127 z 128