Socjologia instytucji społecznych mgr Dorota Janiszewska. Obecne problemy Unii Europejskiej RÓŻNORODNOŚĆ KULTUROWA

Transkrypt

1 Socjologia instytucji społecznych mgr Dorota Janiszewska Wykład 11: Wykład 11: Obecne problemy Unii Europejskiej RÓŻNORODNOŚĆ KULTUROWA

2 Struktura wykładu 11: RÓŻNORODNOŚĆ KULTUROWA Wykład: Wybrane teoretyczne aspekty różnorodności kulturowej Referat: Różnorodność kulturowa w Unii Europejskiej Konserwatorium: Czy różnorodność kulturowa to wzbogacenie społeczeństwa czy źródło napięć?

3 Polityki zatrudniania siły roboczej 1) System niewolniczy handel trójkątny : Statki wyładowane artykułami przemysłowymi wypływały z portów Wielkiej Brytanii, Francji czy Holandii do wybrzeży Afryki Zachodniej. Tam za sprzęty kupowano niewolników lub zabierano ich siłą. Następnie żeglowano do obu Ameryk, gdzie niewolników sprzedawano za gotówkę, którą wykorzystywano na zakup towarów z plantacji. Towary te następnie przewożono na sprzedaż do Europy. Do roku 1850 do obu Ameryk wywieziono ok. 15 mln niewolników.

4 Polityki zatrudniania siły roboczej 2) System tanich robotników kontraktowych ( kulisów ) od II poł. XIX w. Lata = era masowej migracji w Europie i Ameryce Północnej (zniesienie niewolnictwa + industrializacja) rygorystyczny system kontroli zagranicznych pracowników w Prusach w końcu XIX w. 3) Ograniczenie skali migracji od 1914 r. do Wielkiego Kryzysu lat (wojna, ksenofobia, stagnacja gospodarcza) 4) Praca przymusowa cudzoziemców w Trzeciej Rzeszy 5) System gastarbeitera w Niemczech po 1945 r.

5 Uwagi terminologiczne: 1. Multikulturalizm według PWN (z ang. multiculturalism) = wielokulturowość, wielość kultur a) Stwierdzenie obiektywnego faktu zróżnicowania kulturowegodanego społeczeństwa lub szerzej: faktu istnienia na świecie odmiennych kultur etnicznych, grup religijnych, subkultur. b) Polityka rządowa zmierzająca do niwelacji napięć społecznych związanych z faktem wielokulturowości danej populacji. c) Nazwa doktryny/ruchu/filozofii, która oznacza działania środowisk mniejszościowych skierowane na emancypację i pełniejszy ich udział w życiu społecznym, politycznym i kulturowym kraju. 2. Interkulturalizm = interpenetracja, przenikanie kultur 3. Transkulturalizm (koncepcja W. Welscha) = trwałe połączenie kultur, mające nieraz charakter hybrydy, z której nie da się wydzielić poszczególnych elementów.

6 Problemy wielokulturowości: Jedną z cech konstytuujących Europę jako formację kulturową jest maksymalizacja różnorodności na niewielkiej przestrzeni (konieczność społecznego zarządzania różnorodnością ) Gdy problemami wielokulturowości zajmują się politycy, jest ona z reguły źródłem konfliktów.

7 Strategie wielokulturowości: 1. Założenie, że państwo powinno być etnicznie jednorodne: a) fizyczna likwidacja mniejszości = wyniszczenie grupy konkurującej o to samo terytorium metody ludobójstwa - stosowane były w całej historii i są praktykowane do dzisiaj (np. wojna w b. Jugosławii). psychologicznie prosty model: odmienny = zagrażający = wróg, który kwalifikuje się do likwidacji. b) czystki etniczne = ekspulsja (wydalenie/usunięcie) słabszej, niekoniecznie mniej licznej, grupy ze wspólnie zajmowanego terytorium podobny jw. model psychologiczny, ale końcowy efekt łagodniejszy ( odmienny oznacza kwalifikujący się do usunięcia poza nasze terytorium ) np. deportacje Żydów z Europy Zachodniej już w średniowieczu nowoczesność niejako je usankcjonowała, gdy utworzyła państwa narodowe i nowoczesny nacjonalizm dążący do zrównania granicy politycznej z kulturową.

8 Strategie wielokulturowości: 1. Założenie, że państwo powinno być etnicznie jednorodne: c) asymilacja = przymusowa integracja z pozbawieniem mniejszości trzech, uznanych dziś za standardowe, praw: do języka, do kultury i często także do nazwiska. łatwiej wchodzą w wielokulturowość elity - od nich zresztą najczęściej się ona zaczyna; niższe warstwy są bardziej odporne, to one właśnie przechowują tradycję. stosowanie tego wzoru przez państwa narodowe czerpały się z doświadczeń nawracania wypraktykowanego przez kościoły (zwłaszcza katolicyzm). dobrowolna asymilacja wynika z siły i atrakcyjności kultury przyjmującej

9 Strategie wielokulturowości: 2. Założenie, że państwo może być różnorodne kulturowo: a) usankcjonowany pluralizm etniczny = realizacja liberalnej zasady anglosaskiej żyj i pozwól żyć (live and let live). zapewnia znaczny zakres swobód, ale na ogół nie promuje integracji społecznej - wręcz przeciwnie, często prowadzi wspólnoty etniczne do wyłączenia ze społeczeństwa obywatelskiego czy wręcz do ich gettoizacji (zwłaszcza na poziomie dołów społecznych, gdzie etniczny znaczy biedny ) wchodzenie do elity wiąże się z reguły z przejęciem kultury większościowej model psychologiczny: odmienny: jego sprawą jest jak żyje niech jednak nie rekomenduje nam swej odmienności. Jest to tolerancja, ale raczej mająca charakter znoszenia czy też pozytywnej cierpliwości.

10 Strategie wielokulturowości: 2. Założenie, że państwo może być różnorodne kulturowo: b) integracja obywatelska z poszanowaniem prawa do różnicy postulat niemal wszystkich formułowanych dziś modeli pożądanego multikulturalizmu obecnych w dokumentach międzynarodowych (ONZ, UNESCO, Rada Europy). rekomendacje zalecane jako najwyższy i najbardziej politycznie poprawny standard demokracji, która chce uczynić ludzi obywatelsko równymi nie czyniąc ich jednak kulturowo podobnymi. model psychologiczny: odmienny interesujący stymulujący potrzebny przyjaciel inny jako swój mieści się tu w my inkluzywnym

11 Bibliografia: S. Castles, M.J. Miller, Migracje we współczesnym świecie, Warszawa K. Krzysztofek, Pogranicza i multikulturalizm w rozszerzonej Unii, K. Krzysztofek, Pogranicza i multikulturalizm w rozszerzonej Unii, Studia Europejskie, nr 1/2003, Warszawa.