ELŻBIETA CZARNY TWORZENIE NOWEGO MODELU WSPÓŁCZESNEGO REGIONALIZMU

Transkrypt

1 1 ELŻBIETA CZARNY Szkoła Główna Handlowa w Warszawie TWORZENIE NOWEGO MODELU WSPÓŁCZESNEGO REGIONALIZMU Warszawa, 18 maja 2013

2 2 CEL: analiza niezgodności normatywnych podstaw porozumień o preferencjach gospodarczych z udziałem państw członkowskich WTO oraz ich nieprzystosowania do umów o integracji gospodarczej

3 Osiągnięcie celu poprzez badanie: niejasności terminologicznych, normatywnych podstaw porozumień o preferencjach gospodarczych sformułowanych przez WTO, zakresu przedmiotowego istniejących obecnie porozumień o preferencjach gospodarczych 3

4 Terminologia 4 integracja gospodarcza i regionalizm w przedmiotowym kontekście używane zamiennie, choć nie są synonimami (zob. np. Goode, 2003) wg Machlupa [1986, 17 i 34-35] pojęciu integracji przypisuje się duży wachlarz znaczeń; brak precyzyjnego sformułowania; efekt: nadmiar (niekiedy wzajemnie sprzecznych) definicji.

5 Terminologia: integracja 5 procesy scalania, tworzenia całości z części, lub dołączania elementów do istniejącej całości, forma dyskryminacji państw trzecich, proces znoszenia przeszkód we współpracy uczestników lub synchronizacja działań (liberalizacja np. handlu; harmonizacja np. polityk gospodarczych), cel (stan), lub proces (integrowanie) np. Balassa [1973, 1]: proces usuwania dyskryminacji w kontaktach między krajami (definicja dynamiczna), stan stosunków wzajemnych charakteryzujący się brakiem dyskryminacji (definicja statyczna) integracja negatywna (integracja rynku; płytka) = likwidacja dyskryminujących i restrykcyjnych instytucji, swoboda zawierania transakcji (swoboda przepływu dóbr, usług i czynników produkcji); integracja pozytywna (polityczna, głęboka) = dostosowanie istniejących i wprowadzenie nowych polityk oraz instytucji.

6 Terminologia: Regionalizm 6 region umownie wydzielony, względnie jednorodny, obszar różny od terenów przyległych (cechy naturalne lub nabyte regiony gospodarcze, administracyjne - Encyklopedia Geografii [2002], porozumienie między państwami (nawet państwowotwórcze, w celu utworzenia federacji, unii, wspólnoty, paktu, często zwiększające bezpieczeństwo, niekiedy podporządkowanie słabszych partnerów (inaczej niż dobrowolna integracja), w naukach ekonomicznych w kontekście dyskryminacyjnej polityki handlowej prowadzonej przez państwa członkowskie WTO (także regionalizm handlowy (Świerkocki [2007], Śledziewska [2012]), przeciwieństwo multilateralizmu (czyli układu wielostronnego i niepreferencyjnego, systemu GATT/WTO)

7 Porozumienia o preferencjach handlowych 7 regionalne porozumienia o preferencjach handlowych (RTAs, Regional Trade Agreements; Regional Trading Arrangements), porozumienia o preferencjach handlowych (PTAs, Preferential Trade Agreements), Regional integration agreement (RIA; Carrère i de Melo [2011, 170]), EIA, Economic Integration Agreement (zob. artykuł V GATS)

8 8 Normatywne podstawy porozumień o preferencjach handlowych (WTO) odstępstwo od zasad ogólnych WTO (niedyskryminacja) udzielanie preferencji (jednostronnych lub wzajemnych) wybranym partnerom gospodarczym (regulacje Art. XXIV GATT, Porozumienia w sprawie interpretacji Art. XXIV GATT (1994), Klauzuli zezwalającej i Art. V GATS dotyczą wymiany towarów i usług)

9 Główne wady normatywnych podstaw porozumień o preferencjach handlowych (WTO) odchylenie handlu jako źródło niedoskonałości FTA, PSA (partial scope agreement) i inne odstępstwa od za zasady substantially all trade (np. problem towarów wrażliwych), zakaz stosowania innych restrykcyjnych regulacji handlu (świadectwa pochodzenia, trade-off: obniżki ceł zgoda na inne bariery handlowe np. brak standardowego pakietu dokumentów granicznych), brak władzy wykonawczej WTO wobec państw członkowskich uczestniczących w RTAs, brak normatywnych podstaw innych form współpracy (np. przepływu kapitału) 9

10 10 Porozumienia o preferencjach handlowych zgodne z zasadami WTO w 2011 r. Modyfikacje porozumień (akcesje) Nowe porozumienia Łącznie GATT Art.XXIV (FTA) GATT Art. XXIV (CU) Klauzula zezwalająca GATS Art. V Łącznie Źródło: data wejścia

11 11 Zasięg i zakres przedmiotowy porozumień o preferencjach gospodarczych międzyregionalne (w sensie geograficznym i politycznym np. ECO, APEC, wiele umów dwustronnych), wykraczają poza handel dobrami i usługami (np. przepływ kapitału bezpośredniego, procedury graniczne), zmienne w czasie oraz w zależności od charakterystyki stron porozumienia silnie zróżnicowane

12 Znaczenie głównych RTA w 12 gospodarce światowej 2000: PKB NAFTA 35,4% PKB świata (UE 25,6%); - kolejne 13 grup (AFTA, APTA, ANZCERTA, CACM, CEMAC, ECOWAS, EFTA, GCC, LAIA, SADC) mniejszy PKB niż PKB NAFTA + UE - 3. LAIA PKB 6 razy mniejszy niż NAFTA; najmniejszy CEMAC 700 razy mniejszy), 2010: NAFTA (29%), UE (27,4%), 3. APTA (PKB 2 razy większy niż LAIA), CEMAC prawie 800 razy mniejszy niż NAFTA

13 13 WNIOSKI: dynamiczne zmiany skali i zakresu procesu, proces ogólnoświatowy, niejednoznaczny wpływ na globalizację, poligon doświadczalny regulacji współpracy międzynarodowej, odmienny charakter w porównaniu z procesem uruchomionym po II wojnie światowej