Bilans płatniczy. Rzeczypospolitej Polskiej za III kwartał 2010 roku

Transkrypt

1 Bilans płatniczy Rzeczypospolitej Polskiej za III kwartał 2010 roku Warszawa 2011

2 Projekt graficzny : Oliw ka s. c. Skład i druk: Drukarnia NBP W yd a ł : N ar od ow y B a n k P o ls k i De par ta ment Edukacji i Wydawnictw W a rs z aw a, u l. Ś w i ę t ok r z ys k a 11/ 21 Te le fon Fax Copyright Narodowy Bank Polski, 2011

3 Synteza Spis treści Spis tre ści Synteza Rachunek bieżący i kapitałowy Międzynarodowy handel towarami i usługami Eksport towarów Import towarów Międzynarodowy handel usługami Dochody Transfery bieżące i kapitałowe Rachunek finansowy Inwestycje nierezydentów w Polsce Inwestycje bezpośrednie Inwestycje portfelowe Pozostałe inwestycje Polskie inwestycje za granicą Pochodne instrumenty finansowe Oficjalne aktywa rezerwowe Zadłużenie zagraniczne Zadłużenie zagraniczne sektora rządowego i samorządowego Zadłużenie zagraniczne sektora przedsiębiorstw Zadłużenie zagraniczne sektora bankowego Zadłużenie zagraniczne NBP Wybrane wskaźniki zadłużenia zagranicznego Aneks. Tabele statystyczne Bilans płatniczy Rzeczypospolitej Polskiej za III kwartał 2010 roku 3

4 Synteza Synteza Poniższe opracowanie przedstawia relacje gospodarcze podmiotów krajowych z podmiotami zagranicznymi w III kwartale 2010 r. Do zestawienia bilansu wykorzystano dane z miesięcznych i kwartalnych sprawozdań polskich podmiotów uczestniczących w obrotach z zagranicą, pochodzące z nowego systemu sprawozdawczego oraz dane z badań statystyki publicznej. Dla lepszego zobrazowania przebiegu szeregów czasowych rachunku bieżącego przedstawiono również dane odsezonowane. Prezentowana wersja bilansu płatniczego ma charakter informacji wstępnej i może ulec zmianie. Deficyt rachunku bieżącego w III kwartale 2010 r. wyniósł 3,6 mld EUR. Po znaczącej poprawie salda rachunku bieżącego i kapitałowego obserwowanej w kolejnych kwartałach 2009 r., od I kwartału 2010 r. odnotowujemy stopniowy wzrost deficytu. Relacja deficytu rachunku bieżącego do PKB w III kwartale 2010 r. wyniosła,2%, co oznacza pogorszenie (o 2,3 punktu procentowego) w stosunku do III kwartału 2009 r. W porównaniu z II kwartałem 2010 r. wskaźnik ten pogorszył się o 2 punkty procentowe. Relacja salda rachunku bieżącego i kapitałowego do PKB w III kwartale 2010 r. wyniosła -2,7% i w porównaniu z analogicznym okresem 2009 r. pogłębiła się o 1, punktu procentowego. Podobną tendencję możemy zaobserwować w większości krajów naszego regionu. W ujęciu roku kroczącego saldo rachunku bieżącego i kapitałowego było ujemne i wyniosło -1,3% PKB, i w porównaniu z II kwartałem 2010 r. nieznacznie się pogorszyło (o 0, punktu procentowego). Wartość eksport towarów w III kwartale 2010 r. istotnie zbliżyła się do poziomu sprzed kryzysu, podczas gdy wartość importu pozostała na poziomie ponad 10% niższym niż rekordowa wielkość osiągnięta w III kwartale 2008 r. Jednocześnie w ujęciu rocznym odnotowano silny wzrost zarówno eksportu (o 20,5%), jak i importu (o 22,8%), w stosunku do relatywnie niskiego poziomu obserwowanego w analogicznym okresie 2009 r. Struktura towarowa polskiego eksportu wskazuje, że zgodnie z klasyfikacją wg sekcji CN, tradycyjnie już, dominują trzy grupy towarowe maszyny i urządzenia, sprzęt transportowy i metale nieszlachetne. Udział maszyn i urządzeń w eksporcie ogółem systematycznie zwiększał się (z 21,9% w 200 r. do 26,2% w III kwartale 2010 r.). Natomiast udział metali nieszlachetnych zmniejszał się w czasie trwania kryzysu (z 1,1% w III kwartale 2008 r. do 11,1% w IV kwartale 2009 r.). Było to spowodowane znaczącym spadkiem popytu na miedź oraz wyroby stalowe silniejszym niż na pozostałe towary. W 2010 r. powoli odbudowywał się eksport metali nieszlachetnych. W strukturze polskiego importu ogółem zdecydowanie dominowały maszyny i urządzenia (ich udział wahał się od 23,8% do 28,7% w zależności od okresu). Istotny udział miały również: sprzęt transportowy, metale nieszlachetne, produkty mineralne (ropa naftowa, gaz ziemny) oraz produkty przemysłu chemicznego. Udziały wyżej wymienionych sekcji utrzymywały się na niezmienionym poziomie. Dodatnie saldo usług w analizowanym okresie 2010 r. wyniosło 0,5 mld EUR. W porównaniu z III kwartałem 2009 r. zmniejszyło się o 0,2 mld EUR. O wielkości tego salda w główniej mierze zdecydowało dodatnie saldo usług transportowych i podróży zagranicznych. W ostatnich pięciu latach jego wartość była dodatnia i nie spadała poniżej 0,5 mld EUR, podczas gdy do 200 r. była ona bliska zeru. Długookresowa analiza salda usług wskazuje na jego systematyczną poprawę w kolejnych okresach. Jest to w dużej mierze zasługa poprawy salda grupy pozostałych usług, wynikająca z szybszego wzrostu przychodów niż rozchodów. Średni wzrost przychodów z tytułu pozostałych usług w ostatnich dwunastu kwartałach wyniósł 18,0%, podczas gdy rozchody rosły średnio w tempie 10,3%. N a r o d o w y B a n k P o l s k i

5 Synteza W III kwartale 2010 r. saldo dochodów było ujemne i wyniosło 3, mld EUR. Ujemne saldo dochodów ukształtowało się na poziomie zbliżonym do wielkości osiągniętych w poprzednich kwartałach. Struktura zarówno przychodów, jak i rozchodów była zbliżona do obserwowanej przed rokiem. Wzrost gospodarczy i dobra sytuacja finansowa przedsiębiorstw mających inwestorów bezpośrednich powoduje, że dochody nierezydentów z tytułu inwestycji bezpośrednich w Polsce pozostają wysokie. Ujemne saldo dochodów jest konsekwencją dużego zaangażowania zagranicznych inwestorów w daną gospodarkę i realizowania przez nich dochodów z tego tytułu, przy równoczesnym zaangażowaniu rezydentów w inwestycje za granicą na zdecydowanie niższym poziomie. Obserwowane od kilku lat ujemne saldo dochodów jest zjawiskiem występującym nie tylko w Polsce, ale i w innych krajach regionu, które cechuje ujemna pozycja inwestycyjna. W 2010 r. wielkość środków napływających do kraju z tytułu pracy Polaków za granicą była na poziomie zbliżonym do osiągniętego w 2009 r. W III kwartale 2010 r. napłynęło łącznie 1,2 mld EUR od pracowników pracujących dłużej niż 1 rok, tzw. długookresowych (przekazy zarobków ujęte w transferach bieżących) i pracowników pracujących krócej niż 1 rok, tzw. krótkookresowych (pozycja w ramach dochodów). Tradycyjnie już dominują przekazy Polaków zatrudnionych w Wielkiej Brytanii, Irlandii i Niemczech. Saldo transferów z Unią Europejską, podobnie jak w poprzednich kwartałach, było dodatnie i wyniosło 1,2 mld EUR. Wysokość salda została zdeterminowana głównie przez wartość środków otrzymanych z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego 1,1 mld EUR. Były to refundacje kosztów projektów realizowanych w ramach bieżącej perspektywy finansowej Do projektów tych zalicza się: Programy Operacyjne (PO) Innowacyjna Gospodarka, Infrastruktura i Środowisko, Rozwój Polski Wschodniej, Pomoc Techniczna oraz Regionalne Programy Operacyjne wszystkich 16 województw. Znaczącą pozycją stanowiły także środki otrzymane z Europejskiego Funduszu Społecznego przeznaczone na refundacje wydatków na projekty realizowane w ramach PO Kapitał Ludzki. Rozchody w postaci składki członkowskiej wpłaconej do budżetu ogólnego Unii Europejskiej w III kwartale 2010 r. wyniosły 0,7 mld EUR. W rachunku finansowym bilansu płatniczego zarejestrowano napływ inwestycji nierezydentów w wysokości 12 mld EUR. Napływ kapitału wynikał przede wszystkim ze wzrostu inwestycji nierezydentów w skarbowe papiery wartościowe, wyemitowane zarówno na rynkach zagranicznych, jak i na rynek krajowy oraz ze wzrostu depozytów nierezydentów ulokowanych w polskich bankach. W III kwartale 2010 r. wartość transakcji netto z tytułu zagranicznych inwestycji bezpośrednich w Polsce wyniosła jedynie 1,1 mld EUR i była niższa o 2,2 mld EUR niż w III kwartale 2009 r. O wysokości napływu kapitału zagranicznego w postaci inwestycji bezpośrednich zadecydowało ujemne saldo środków przeznaczonych na zasilenie kapitałów własnych przedsiębiorstw bezpośredniego inwestowania w wysokości 0,6 mld EUR. Tak niski napływ kapitału był wynikiem jednorazowej transakcji polegającej na sprzedaży przez dużego inwestora zagranicznego swoich aktywów ulokowanych w Polsce. Napływ netto środków w postaci dłużnych instrumentów finansowych (głównie kredytów od spółek matek) był dodatni i wyniósł 0,6 mld EUR. Struktura zagranicznych inwestycji w Polsce wskazuje, że dominującą pozycję, podobnie jak w poprzednich kwartałach, zajmowały inwestycje portfelowe. W III kwartale 2010 r. nierezydenci zainwestowali w polskie papiery wartościowe 7,3 mld EUR. Głównym czynnikiem kształtującym saldo tej pozycji były inwestycje nierezydentów w dłużne papiery wartościowe, emitowane przez Skarb Państwa zarówno na rynki zagraniczne, jak i na rynek krajowy. Saldo pozostałych inwestycji nierezydentów w Polsce wyniosło w 3,6 mld EUR. Był to kolejny kwartał, w którym odnotowano wzrost tego rodzaju inwestycji w Polsce. Największy napływ kapitału zanotowano w pozycji Rachunki bieżące i depozyty. W tym samym czasie polskie przedsiębiorstwa oraz rząd zwiększyły swoje zobowiązania z tytułu kredytów. W III kwartale 2010 r. saldo inwestycji rezydentów za granicą było dodatnie (spadek należności zagranicznych polskich podmiotów) i wyniosło 0,6 mld EUR. Na poziom tego salda Bilans płatniczy Rzeczypospolitej Polskiej za III kwartał 2010 roku 5

6 Synteza wpłynęło przede wszystkim wycofywanie przez polskie banki środków z rachunków bieżących i depozytowych ulokowanych za granicą. Wzrosła również wartość udzielonych nierezydentom kredytów zarówno handlowych, jak i pozostałych. Jednocześnie zwiększyły się polskie inwestycje bezpośrednie za granicą. Ujemne saldo tych inwestycji (oznaczające wzrost należności zagranicznych polskich podmiotów) utrzymuje się od wielu lat, podczas gdy na całym świecie zaobserwowano tendencję do zmniejszania się inwestycji zagranicznych. Na koniec III kwartału 2010 r. stan zadłużenia zagranicznego ogółem wyniósł 229,8 mld EUR i zwiększył się w tym kwartale o 20,6 mld EUR. Do zwiększenia się stanu zadłużenia zagranicznego przyczyniły się transakcje bilansu płatniczego, w szczególności dotyczące zakupu przez nierezydentów obligacji skarbowych. Różnice kursowe i inne zmiany także wpłynęły na zmianę stanu zadłużenia zagranicznego, powodując jego wzrost o 8,6 mld EUR. Relacja zadłużenia zagranicznego ogółem do PKB na koniec września 2010 r. wyniosła 67,0% i pogorszyła się o,6 punktu procentowego. Z punktu widzenia oceny płynności międzynarodowej ważnym wskaźnikiem jest relacja krótkoterminowego zadłużenia zagranicznego do oficjalnych aktywów rezerwowych, ukazująca jaką część rezerw walutowych musiałby przeznaczyć bank centralny na spłatę całości zagranicznego zadłużenia krótkoterminowego. Na koniec września 2010 r. relacja ta wyniosła 76,9% i, w porównaniu z II kwartałem 2010 r., pogorszyła się o 1,5 punktu procentowego. 6 N a r o d o w y B a n k P o l s k i

7 Rachunek bieżący i kapitałowy 1 Rachunek bieżący i kapitałowy Od I kwartału 2010 r. obserwujemy powolną tendencję do pogłębiania się deficytu rachunku bieżącego i kapitałowego (wykres 1). Jest to zmiana kierunku trendu w porównaniu z tendencją obserwowaną w poszczególnych kwartałach 2009 r. Na zmianę trendu wpływ miała przede wszystkim wysokość salda obrotów towarowych. W 2009 r. w wyniku kryzysu finansowego zarejestrowano znaczące zmniejszenie się międzynarodowych obrotów towarowych, przy czym spadek importu towarów był silniejszy niż spadek eksportu, co spowodowało poprawę salda obrotów towarowych. 1 Na koniec III kwartału 2010 r. skumulowany deficyt rachunku bieżącego i kapitałowego ostatnich dwunastu miesięcy wyniósł.293 mln EUR i był na zbliżonym poziomie w porównaniu z analogicznym okresem 2009 r. (w porównaniu z II kwartału 2010 r. deficyt ten pogłębił się o mln EUR). Należy zauważyć, że w III kwartale 2010 r. zmieniły się źródła tego deficytu. Saldo obrotów towarów w omawianym okresie poprawiło się o mln EUR (z minus mln EUR w III kwartale 2009 r. do minus.351 mln EUR). Poprawie uległo także saldo rachunku kapitałowego w wyniku napływu środków z UE (wzrost o 1.79 mln EUR). Zmiany te zostały skompensowane przez pogorszenie się salda dochodów o 2.99 mln (głównie w wyniku wyższych dochodów zagranicznych inwestorów bezpośrednich w Polsce), salda usług (o 829 mln EUR) oraz transferów bieżących (o 721 mln EUR). Saldo rachunku bieżącego i kapitałowego w III kwartale 2010 r. było ujemne i wyniosło mln EUR. Złożyło się na nie ujemne saldo rachunku bieżącego w kwocie mln EUR oraz dodatnie saldo rachunku kapitałowego w wysokości mln EUR. Wykres 1. Saldo rachunku bieżącego i kapitałowego (skumulowane dane czterech kwartałów) mln EUR I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV I II III Rachunek kapitałowy Transfery Dochody Usługi Towary Saldo rachunku bieżącego i kapitałowego Relacja salda rachunku bieżącego do PKB w III kwartale 2010 r. wyniosła,2%, co oznacza pogorszenie się (o 2,3 punktu procentowego) w stosunku do III kwartału 2009 r. W porównaniu z II kwartałem 2010 r. wskaźnik ten uległ zmniejszeniu o 2 punkty procentowe. Relacja salda rachunku bieżącego i kapitałowego do PKB 1 w III kwartale 2010 r. wyniosła -1,3% i poprawiła się o 0,1 punktu procentowego w porównaniu z analogicznym okresem 2009 r. Relacja ta, w porównaniu z II kwartałem 2010 r., pogorszyła się o 0, punktu procentowego. 1 Wskaźnik prezentowany jest w ujęciu płynnego roku. Bilans płatniczy Rzeczypospolitej Polskiej za III kwartał 2010 roku 7

8 Rachunek bieżący i kapitałowy Podobną tendencję zaobserwowano również w krajach takich jak Czechy i Słowacja. Natomiast w przypadku Węgier odnotowano tendencję do poprawy salda rachunku bieżącego i kapitałowego. 1 Wykres 2. Relacja salda rachunku bieżącego i kapitałowego do PKB (dane nieodsezonowane w ujęciu płynnego roku) % PKB I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV I II III Polska Czechy Słowacja Węgry Dane rachunku bieżącego i kapitałowego wyrównane sezonowo W III kwartale 2010 r. deficyt rachunku bieżącego i kapitałowego wyrównany sezonowo wyniósł mln EUR, czyli był o mln EUR większy niż w II kwartale 2010 r. Zmiana ta była wynikiem wzrostu rozchodów o mln EUR (z w II kwartale 2010 r. do.597 mln EUR w III kwartale 2010 r.). Transakcje stanowiące przychody w ramach rachunku bieżącego i kapitałowego zwiększyły się w omawianym okresie o 783 mln EUR. W III kwartale 2010 r., w porównaniu z II kwartałem 2010 r., nastąpił wzrost przychodów o 921 mln EUR. Wzrost ten był spowodowany głównie zwiększeniem się eksportu towarów. Przyrost ten częściowo został skompensował przez spadek transferów bieżących o 533 mln EUR (głównie z tytułu transferów z UE). W analizowanym okresie odnotowano również niewielkie wzrosty przychodów z tytułu usług (o 130 mln EUR), dochodów i transferów kapitałowych (o 237 mln EUR). Dane rachunku bieżącego i kapitałowego I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV I II III Przychody (dane wyrównane sezonowo) Rozchody (dane wyrównane sezonowo) Przychody Rozchody 8 N a r o d o w y B a n k P o l s k i

9 Rachunek bieżący i kapitałowy Przyrost rozchodów w III kwartale 2010 r., w porównaniu z II kwartałem 2010 r. był rezultatem zwiększenia się importu towarów i dochodów. Import towarów wzrósł w omawianym okresie o 1.26 mln EUR (z mln EUR w II kwartale 2010 r. do mln EUR w omawianym kwartale). Natomiast wielkość dochodów nierezydentów wzrosła w tym okresie o 1.07 mln EUR. Ponadto zaobserwowano przyrosty rozchodów z tytułu transferów bieżących (o 230 mln EUR) i usług (o 63 mln EUR). Rozchody z tytułu transferów kapitałowych pozostały na zbliżonym poziomie (spadek o 1 mln EUR). 1 Dane zostały wyrównane sezonowo metodą X-12 ARIMA z uwzględnieniem liczby dni rocznych i świąt Międzynarodowy handel towarami i usługami W III kwartale 2010 r. skumulowana wartość salda towarów i usług była ujemna i ukształtowała się na poziomie 1.70 mln EUR (dane w ujęciu płynnego roku), co oznacza, że deficyt był o 970 mln EUR wyższy niż w II kwartale 2010 r. Dane te potwierdzają zmianę trendu obserwowanego w poszczególnych kwartałach 2009 r. (poprawa salda). Począwszy od I kwartału 2010 r. obserwujemy tendencję do powolnego pogłębiania się deficytu w obrotach towarów i usług. Jednakże w III kwartale 2010 r. saldo obrotów towarowych i usługowych osiągnęło wyższy (o mln EUR) poziom aniżeli w analogicznym okresie 2009 r. W analizowanym okresie eksport towarów i usług wyniósł mln EUR (wzrost o 19,8% w stosunku do III kwartału 2009 r.), natomiast wartość importu ukształtowała się na poziomie mln EUR (wzrost o 22,9%). Trzeci kwartał 2010 r charakteryzowała tendencja do szybszego wzrostu importu niż eksportu. Kontynuację tej tendencji potwierdzają dane bilansu płatniczego za październik i listopad 2010 r. Podobna tendencja utrzymywała się również w miesiącach wcześniejszych, chociaż różnica pomiędzy tempem przyrostu importu a eksportu towarów była mniejsza. W okresie od lipca do listopada 2010 r. dynamika eksportu wahała się od 19,0% w lipcu 2010 r. do 16,9% w listopadzie 2010 r. (wyjątek stanowił sierpień 2010 r., kiedy to dynamika wyniosła 25,0%). W tym samym okresie dynamika po stronie importu w lipcu, sierpniu, październiku i listopadzie 2010 r. wynosiła odpowiednio: 20,0%, 27,7%, 19,7% i 26,8%. Tak więc, w każdym z analizowanych miesięcy dynamika importu była wyższa od dynamiki eksportu. Średnio w okresie lipiec listopad 2010 r. eksport przyrastał o 19,1%, a import o 23,1%. Wykres 3. Towary i usługi (dane w ujęciu płynnego roku) mln EUR I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV I II III Przychody (lewa oś) Rozchody (lewa oś) Saldo (prawa oś) Bilans płatniczy Rzeczypospolitej Polskiej za III kwartał 2010 roku 9

10 Rachunek bieżący i kapitałowy Warto odnotować, że różnica między dynamikami zarówno w eksporcie, jak i imporcie powiększała się w okresie od lipca do listopada 2010 r. W lipcu 2010 r. wynosiła ona 1,1 punktu procentowego, we wrześniu 2,8 punktu procentowego, a w listopadzie już 9,9 punktu procentowego. 1 W III kwartale 2010 r., porównaniu z pierwszą połową 2010 r., nastąpiło spowolnienie dynamiki eksportu i poprawa dynamiki importu. W pierwszej połowie 2010 r. średnia dynamika w eksporcie wynosiła 21,7%, a w imporcie 22,2%. Przy takim kształtowaniu się dynamik jak opisano powyżej, można się spodziewać kontynuacji trendu pogłębiania się deficytu obrotów towarowych także w kolejnych okresach. Saldo międzynarodowego handlu towarami i usługami w statystyce rachunków narodowych (PKB) prezentowane jest jako eksport netto. W III kwartale 2010 r. wkład eksportu netto do wzrostu PKB wyniósł 0,0 punktu procentowego wobec -0,3 punktu procentowego w II kwartale 2010 r. Jest to kolejny kwartał 2010 r. potwierdzający odwrócenie się trendu istniejącego w 2009 r., kiedy to wkład eksportu netto do wzrostu PKB był dodatni Eksport towarów W III kwartale 2010 r. eksport towarów wyniósł mln EUR i ukształtował się na poziomie zbliżonym do poprzedniego kwartału 2010 r. Fakt ten świadczy o tym, że w polskiej gospodarce nastąpiło ożywienie po stagnacji i spadkach zarejestrowanych między III kwartałem 2008 r. a III kwartałem 2009 r., czyli w okresie natężenia światowego kryzysu finansowego. Zmniejszenie wartości obrotów handlowych za granicą dotyczyło wszystkich głównych partnerów handlowych Polski. W ujęciu wartościowym najmocniej odczuły to przedsiębiorstwa sprzedające swoje towary do starych krajów Unii, a w szczególności do Niemiec. Z kolei zmniejszenie dynamiki w wymianie handlowej najmocniej odczuły firmy mające swoich odbiorców na rynkach wschodnich, przede wszystkim w Rosji i na Ukrainie. Wykres. Dynamika eksportu ogółem r/r (dane niewyrównane sezonowo) w podziale geograficznym udział we wzroście wartości głównych krajów i grup krajów % 30,0 20,0 10,0 0,0-10,0-20,0-30,0 I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV I II III EU-15 EU-12 Rosja Ukraina Pozostałe Razem W II i III kwartale 2010 r., w porównaniu z okresem kryzysu, znaczącej poprawie uległy obroty towarowe z krajami starej Unii, w tym głównie z Niemcami, Wielką Brytanią i Niderlandami. Ożywiła się również wymiana handlowa z Czechami i Węgrami (krajami, które równocześnie z Polską wstąpiły do UE). Udział nowych krajów członkowskich Unii Europejskiej (EU-12 2 ) w polskim eksporcie ogółem powoli zwiększa się kosztem udziału pozostałych państw Wspólnoty. Wartość tego udziału wzrosła z 13,3% w III kwartale 200 r. do 16,5% w III kwartale 2010 r. Z krajów spoza Unii Europejskiej najważniejszą rolę w odbudowie handlu zagranicznego odegrał rynek rosyjski i ukraiński. 2 Kraje, które wraz z Polską wstąpiły do Unii Europejskiej oraz Bułgaria i Rumunia. 10 N a r o d o w y B a n k P o l s k i

11 Rachunek bieżący i kapitałowy Struktura towarowa polskiego eksportu (zgodnie z klasyfikacją wg sekcji CN) wskazuje, że dominującą pozycję stanowiły trzy grupy towarowe maszyny i urządzenia, sprzęt transportowy oraz metale nieszlachetne. Udział maszyn i urządzeń w eksporcie ogółem systematycznie zwiększał się (z 21,9% w 200 r. do 26,2% w III kwartale 2010 r.). Najważniejsze towary zaliczane do tej grupy to: komputery i ich akcesoria, silniki Diesla, kable, przewody elektryczne, różne części RTV i odbiorniki telewizyjne. Udział sprzętu transportowego w ciągu ostatnich kilku lat pozostawał na niezmienionym poziomie i oscylował w granicach 17% eksportu ogółem. Natomiast udział metali nieszlachetnych zmniejszał się w czasie trwania kryzysu (z 1,1% w III kwartale 2008 r. do 11,1% w IV kwartale 2009 r.). Było to spowodowane znaczącym spadkiem popytu na miedź oraz wyroby stalowe. W 2010 r. powoli odbudowywał się eksport metali nieszlachetnych. 1 Wykres 5. Eksport struktura towarowa wg głównych sekcji CN 3-miesięczna średnia ruchoma mln EUR styczeń 2001 styczeń 2002 styczeń 2003 styczeń 200 styczeń 2005 styczeń 2006 styczeń 2007 styczeń 2008 styczeń 2009 styczeń 2010 Metale nieszlachetne i wyroby Maszyny i urządzenia, sprzęt elektryczny i elektrotechniczny Sprzęt transportowy W obserwowanym procesie ożywienia i odbudowy obrotów towarowych najważniejsza rola przypadła eksportowi maszyn i urządzeń, a wśród nich odbiorników telewizyjnych, części urządzeń RTV, komputerów i ich akcesoriów. Ożywienie nastąpiło również w eksporcie sprzętu transportowego, tj. w eksporcie samochodów osobowych i ich części. Wprawdzie w III kwartale 2010 r. zarejestrowano mniejszą wartość eksportu sprzętu transportowego niż w trzech poprzednich kwartałach, ale był to najprawdopodobniej efekt sezonowy, gdyż eksport w III kwartale każdego roku w obszarze sprzętu transportowego wykazywał zawsze mniejszą wartość niż w pozostałych kwartałach. Sprzedaż za granicę metali nieszlachetnych w największym stopniu została pobudzona przez zwiększenie się popytu na rynku światowym na surowce, generowanym zwłaszcza przez Chiny oraz Indie. W związku z tym Polska zarejestrowała zwiększony eksport miedzi i jej wyrobów Import towarów Wartość importu towarów w III kw r. wyniosła mln EUR i w porównaniu z danymi za II kw r. wzrosła o 887 mln EUR. Dynamiczny wzrost importu świadczy o utrzymaniu się ożywienia w polskiej gospodarce po światowym kryzysie finansowym. Jednocześnie, w porównaniu z eksportem, import charakteryzuje duża różnica wartości pomiędzy tym osiągniętym w omawianym okresie a najwyższą jego wartością w historii handlu zagranicznego Polski zaobserwowaną w III kwartale 2008 r. Na występowanie takiej różnicy wpływa głównie zmiana wartość importu ropy naftowej, co było związane przede wszystkim z jej wysoką ceną na rynkach światowych, a nie ze zmianami wolumenu importu tego surowca. Bilans płatniczy Rzeczypospolitej Polskiej za III kwartał 2010 roku 11

12 Rachunek bieżący i kapitałowy 1 W III kwartale 2010 r. miał miejsce, po kryzysie gospodarczym, wzrost importu towarów pochodzących od najważniejszego partnera handlowego Polski, czyli Unii Europejskiej, a w szczególności z Niemiec. Wzrosła również wartość towarów zakupionych w Rosji i w Chinach. Wartość importu z Rosji w największym stopniu determinowana była przez kształtowanie się światowych cen ropy naftowej. Zwiększył się również zakup towarów z Chin, w tym przede wszystkim wyrobów elektronicznych i odzieży, gdyż ich konkurencyjne ceny stymulowały wysoki popyt na te wyroby. Warto podkreślić, że import z Rosji oraz Chin rośnie szybciej niż z krajów Unii, efektem czego jest sukcesywny spadek udziału krajów Unii, a w szczególności EU-12 w polskim imporcie ogółem, na rzecz naszego wschodniego sąsiada oraz Państwa Środka. Wykres 6. Dynamika importu ogółem r/r (dane niewyrównane sezonowo) w podziale geograficznym udział we wzroście wartości głównych krajów i grup krajów % 35,0 25,0 15,0 5,0-5,0-15,0-25,0-35,0 I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV I II III Pozostałe Chiny Ukraina Rosja EU-12 EU-15 Total Struktura polskiego importu ogółem wskazuje, że zdecydowanie najwyższy udział w imporcie mają maszyny i urządzenia (od 23,8% do 28,7% w zależności od okresu). Duże znaczenie ma również import sprzętu transportowego, metali nieszlachetnych, produktów mineralnych i produktów przemysłu chemicznego. Udziały wyżej wymienionych sekcji w imporcie ogółem są względnie stabilne. Wykres 7. import struktura towarowa wg głównych sekcji CN 3-miesięczna średnia ruchoma, dane nieodsezonowane mln EUR styczeń 2001 styczeń 2002 styczeń 2003 styczeń 200 styczeń 2005 styczeń 2006 styczeń 2007 styczeń 2008 styczeń 2009 styczeń 2010 Produkty mineralne Produkty przemysłu chemicznego Metale nieszlachetne i wyroby Maszyny i urządzenia, sprzęt elektryczny i elektrotechniczny Sprzęt transportowy 12 N a r o d o w y B a n k P o l s k i

13 Rachunek bieżący i kapitałowy Kryzys finansowy na świecie zaowocował stagnacją w imporcie w III kwartale 2008 r. i spadkami w następnych kwartałach. Ożywienie po stronie importu zaczęło się zarysowywać w III kwartale 2009 r. Największy wpływ na odbudowę importu wywierał zwiększony zakup za granicą części RTV, aparatury telefonicznej, komputerów i ich akcesoriów (maszyn i urządzeń), paliw mineralnych (głównie ropy naftowej, o której wartości w dużo większym stopniu decydowały zmiany cen niż zmiany wolumenu), samochodów osobowych i ich części (sprzętu transportowego), walcowanych wyrobów ze stali i żelaza, aluminium (metali nieszlachetnych) oraz leków (wyrobów przemysłu chemicznego). W III kwartale 2010 r. obserwujemy kontynuację wcześniejszych trendów wzrostowych dotyczących opisanych wyżej kategorii towarowych. 1 Import ropy naftowej wpływ zmian cen i wolumenu W III kwartale 2010 r. wartość importu ropy naftowej i jej olejów wyniosła mln EUR, co w stosunku do III kwartału 2009 r. oznacza wzrost o 23,2%. Zmiana ta wynika zarówno ze wzrostu cen ropy wg szacunków cena wzrosła o 10,1% jak i ze wzrostu wolumenu tonaż sprowadzonej z zagranicy ropy zwiększył się o 12,0%. Z analizy szeregu czasowego wynika, że począwszy od danych za I kwartał 2006 r. największy wpływ na wartość importu ropy naftowej od początku 2006 r., a w konsekwencji na zmianę salda obrotów towarowych i rachunku bieżącego bilansu płatniczego, wywierała głównie zmiana cen ropy naftowej na światowych rynkach. Wolumen importu ropy charakteryzuje się niewielką zmiennością i jego oddziaływanie na rachunek bieżący jest nieznaczne. Import ropy naftowej mln EUR I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV I II III Import ropy naftowej i jej olejów w cenach bieżących Dynamika cen-poprzedni rok=100 (skala prawa) Dynamika wolumenu-poprzedni rok=100 (skala prawa) % 250,0 200,0 150,0 100,0 50,0 0, Międzynarodowy handel usługami Saldo obrotów usługowych było dodatnie i w analizowanym okresie 2010 r. wyniosło 517 mln EUR. W porównaniu z III kwartałem 2009 r. zmniejszyło się o 209 mln EUR. O wielkości salda usług zadecydował przede wszystkim poziom dodatniego salda usług transportowych. Wysokość salda usług w III kwartale 2010 r. ukształtowały przychody z tytułu świadczenia usług przez polskie podmioty na rzecz zagranicy w kwocie 6.92 mln EUR oraz rozchody z tytułu zakupu usług od podmiotów zagranicznych w wysokości mln EUR. Kwota przychodów Bilans płatniczy Rzeczypospolitej Polskiej za III kwartał 2010 roku 13

14 Rachunek bieżący i kapitałowy z tytułu usług wzrosła o 16,8%, w porównaniu z III kwartałem 2009 r., natomiast wielkość rozchodów zwiększyła się o 23,7%. Tabela 1. Usługi (mln EUR) I II III IV I II III Przychody Usługi transportowe Podróże zagraniczne Pozostałe Rozchody Usługi transportowe Podróże zagraniczne Pozostałe Saldo Usługi transportowe Podróże zagraniczne Pozostałe Decydujące znaczenie w kształtowaniu się wielkości obrotów odgrywa wymiana handlowa z krajami Unii Europejskiej. Ponad 69,0% wpływów oraz 72,7% wypłat stanowiły obroty usługowe z tymi krajami. Wykres 8. Międzynarodowy handel usługami mln EUR I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV I II III Przychody ogółem Rozchody ogółem Saldo usług transportowych Saldo podróży Saldo pozostałych usług Saldo usług ogółem Analiza struktury przychodów z tytułu usług wykazała, że w badanym okresie najwyższy odsetek wpływów ogółem z tytułu usług stanowiły pozostałe usługi. W skład grupy pozostałych usług wchodzą m.in. usługi budowlane, telekomunikacyjne i pocztowe, finansowe, opłaty za korzystanie z patentów i praw autorskich, opłaty licencyjne, usługi dotyczące pośrednictwa handlowego, leasing operacyjny, usługi inżynieryjne, związane z reklamą oraz usługi w zakresie doradztwa prawnego. W III kwartale 2010 r. udział pozostałych usług wyniósł 39,8%. Przychody z tytułu podróży zagranicznych stanowiły 33,0% wpływów z tytułu usług, natomiast z tytułu eksportu usług transportowych 27,2%. 1 N a r o d o w y B a n k P o l s k i

15 Rachunek bieżący i kapitałowy Udział wypłat z tytułu pozostałych usług w kwocie wydatków ogółem z tytułu usług był również najwyższy i wyniósł 3,7%. Wielkość rozchodów z tytułu podróży zagranicznych stanowiła 36,3%, natomiast z tytułu usług transportowych 20,0% Usługi transportowe Kwartalne saldo usług transportowych było dodatnie. W III kwartale 2010 r. jego wielkość wyniosła 583 mln EUR, co oznacza, że w stosunku do analogicznego kwartału 2009 r. ukształtowało się praktycznie na niezmienionym poziomie. Przychody z tytułu usług transportowych wyniosły mln EUR, rozchody natomiast mln EUR. W porównaniu z III kwartałem 2009 r. przychody zwiększyły się o 222 mln EUR, tj. o 1,%, a rozchody o 275 mln EUR, tj. o 30,2%. Zarówno przychody, jak i rozchody nie odbiegały znacząco od średniej ich wielkości w poprzednich kilkunastu kwartałach, zachowując wahania powiązane z wahaniami wielkości eksportu i importu towarów. 1 Największy udział w usługach transportowych ogółem mają usługi transportu samochodowego. Ma on dominujące i wciąż rosnące znaczenie w całości obrotów z tytułu usług transportowych. W III kwartale 2010 r. udział transportu samochodowego w usługach transportowych ogółem po stronie przychodów wynosił 58,8%, a po stronie rozchodów 5,8%. Natomiast udział przyrostu wartości transportu samochodowego w zwiększeniu przychodów usług transportowych ogółem wyniósł 50,0%, a w zwiększeniu rozchodów 38,9%. Poza transportem samochodowym najważniejsze rodzaje usług transportowych to transport lotniczy, transport rurociągiem, morski i kolejowy. Udział transportu lotniczego w przychodach usług transportowych ogółem w III kwartale 2010 r. wyniósł 12,6%, transportu rurociągowego 7,1%, kolejowego 5,5%, natomiast morskiego,5%. Po stronie rozchodów udział transportu morskiego wyniósł 18,2%, lotniczego 16,5%, kolejowego 6,9%, a rurociągowego 5,3% wpływów z tytułu transportu Podróże zagraniczne 3 W III kwartale 2010 r. Polacy wyjeżdżający za granicę wydali na podróże (2.171 mln EUR) więcej niż cudzoziemcy odwiedzający Polskę (2.11 mln EUR). Saldo obrotów z tytułu podróży zagranicznych było ujemne i ukształtowało się na poziomie 30 mln EUR. W porównaniu z analogicznym kwartałem 2009 r. zmniejszyło się o 116 mln EUR. Zmiana ta była wynikiem silniejszego wzrostu wydatków Polaków na podróże zagraniczne (o 1,7%, tj. o 279 mln EUR), niż przychodów z tytułu wydatków cudzoziemców w Polsce (wzrost o 8,2%, tj. o 163 mln EUR). Ze wstępnych szacunków wynika, że w III kwartale 2010 r. wydatki cudzoziemców z krajów Unii Europejskiej dokonane w Polsce stanowiły 65,1% przychodów z tytułu podróży zagranicznych. Wydatki Polaków na podróże zagraniczne do krajów Unii Europejskiej stanowiły 69,9% ogółu wydatków z tytułu podróży zagranicznych. W analogicznym okresie 2009 r. udziały te były wyższe i wyniosły odpowiednio: 70,7% i 76,5%. Spadek ten oznacza, że w omawianym okresie wzrosło zainteresowanie Polaków wyjazdami do krajów spoza Unii Europejskiej oraz, że wzrosły wydatki na podróże do Polski osób z krajów nienależących do Unii Pozostałe usługi W III kwartale 2010 r. saldo pozostałych usług było ujemne i wyniosło 36 mln EUR. W porównaniu z analogicznym kwartałem 2009 r. saldo to zmniejszyło się o 0 mln EUR. W omawianym kwartale wielkość przychodów z tytułu tych usług osiągnęła kwotę mln EUR, kwota rozchodów natomiast ukształtowała na poziomie mln EUR. Obroty w zakresie pozostałych usług wykazały w badanym okresie dość wysoką dynamikę wzrostu 3 Opisywane dane zawierają szacunki wydatków Polaków pracujących krótkoterminowo za granicą. Szczegółowy opis nowej metody wyliczania dochodów z pracy, transferów prywatnych i związanych z nimi wydatków zamieszczono w Aneksie 1 opracowania Bilans płatniczy Rzeczypospolitej Polskiej za IV kwartał 2007 roku. Grupę tę charakteryzuje bardzo duże wewnętrzne zróżnicowanie. Zaliczane są do niej m.in.: usługi budowlane, telekomunikacyjne i pocztowe, finansowe, opłaty z tytułu użytkowania niematerialnych aktywów oraz praw własności, takich jak patenty, prawa autorskie czy opłaty licencyjne oraz pozostałe usługi gospodarcze. Bilans płatniczy Rzeczypospolitej Polskiej za III kwartał 2010 roku 15

16 Rachunek bieżący i kapitałowy przychody zwiększyły się o 27,1%, rozchody natomiast o 29,1%. Wpłynęły na to zwiększone obroty usług prawnych, doradczych i księgowych, pozostałych usług handlowych, usług informatycznych oraz usług świadczonych między przedsiębiorstwami powiązanymi kapitałowo. 1 Wykres 9. Struktura przychodów i rozchodów usług Podróże zagraniczne Transport Prawne, księgowe i doradcze Architektoniczne Pomiędzy przedsiębiorstwami powiązanymi kapitałowo Pocztowe i telekomunikacyjne Budowlane Finansowe Informatyczne Pozostałe Podróże zagraniczne Transport Prawne, księgowe i doradcze Architektoniczne Pomiędzy przedsiębiorstwami powiązanymi kapitałowo Pocztowe i telekomunikacyjne Budowlane Finansowe Informatyczne Pozostałe Wpływy z tytułu usług prawnych i doradczych wyniosły 322 mln EUR (wzrost o 63,5%), wypłaty natomiast zwiększyły się o 2,3% i ukształtowały na poziomie 33 mln EUR. Wpłynęło to na poprawę ujemnego salda tych usług, które zmniejszyło się z minus mln EUR w III kwartale 2009 r. do minus 21 mln EUR w III kwartale 2010 r. Odnotowano podwojenie zarówno wielkości przychodów, jak i rozchodów z tytułu usług informatycznych. W badanym okresie kwota przychodów wyniosła 292 mln EUR, rozchodów natomiast 290 mln EUR. Saldo tych usług osiągnęło wielkość dodatnią w kwocie 2 mln EUR. Charakterystycznym zjawiskiem, występującym od I kwartału 2010 r., jest systematyczne zmniejszanie się wielkości rozchodów z tytułu usług budowlanych. W III kwartale 2010 r. wypłaty z tytułu tych usług, w stosunku do analogicznego okresu 2009 r., zmniejszyły się o 7,% i osiągnęły wartość 100 mln EUR. Grupą usług, którą charakteryzuje w ostatnich kilku kwartałach wysokie tempo wzrostu zarówno po stronie przychodów, jak i rozchodów, są pozostałe usługi handlowe. Dodatnie saldo tych usług pozostaje na poziomie przekraczającym 300 mln EUR. W ramach tej grupy usług na uwagę zasługują usługi związane z reklamą oraz usługi pomiędzy przedsiębiorstwami powiązanymi kapitałowo. Saldo tych pierwszych w III kwartale 2010 r. zmniejszyło się o 8,8%, co było konsekwencją szybszego tempa wzrostu rozchodów niż przychodów, ale pozostało nadal na wysokim poziomie (186 mln EUR) Dochody W III kwartale 2010 r. saldo dochodów było ujemne i wyniosło 3.22 mln EUR. Ujemne saldo dochodów ukształtowało się na poziomie zbliżonym do osiągniętych w poprzednich kwartałach. Struktura przychodów i rozchodów była zbliżona do tej sprzed roku, zwiększeniu uległy dochody nierezydentów z tytułu inwestycji portfelowych. Obserwowane od kilku lat ujemne saldo dochodów jest zjawiskiem występującym nie tylko w Polsce, ale i w innych krajach regionu, które cechuje ujemna pozycja inwestycyjna. Ujemne saldo dochodów jest konsekwencją dużego zaangażowania zagranicznych inwestorów w daną gospodarkę i realizowania przez nich dochodów z tego tytułu, przy znacznie niższym poziomie zaangażowania rezydentów w inwestycje za granicą. Dochody nierezydentów zrealizowane w Polsce w III kwartale 2010 r. wyniosły mln EUR i w porównaniu z III kwartałem 2009 r. wzrosły o 828 mln EUR, czyli o 19,8%. Przychody polskich podmiotów wyniosły mln EUR i zwiększyły się o 87 mln EUR, tj. o 5,8%. 16 N a r o d o w y B a n k P o l s k i

17 Rachunek bieżący i kapitałowy Wykres 10. Dochody mln EUR I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV I II III Przychody Rozchody Saldo 1 Przychody z tytułu wynagrodzeń Polaków pracujących za granicą krócej niż 1 rok (krótkookresowych) wyniosły 980 mln EUR, co stanowiło 61,% całości przychodów. Rozchody z tytułu wynagrodzeń nierezydentów pracujących w Polsce krócej niż 1 rok osiągnęły wartość 267 mln EUR. Saldo wynagrodzeń pracowników było dodatnie i wyniosło 713 mln EUR. Saldo dochodów z tytułu inwestycji bezpośrednich było ujemne i wyniosło mln EUR. Przed rokiem saldo to również było ujemne i wynosiło mln EUR. Dochody zagranicznych inwestorów bezpośrednich z tytułu ich zaangażowania kapitałowego w polskich podmiotach wyniosły 3.03 mln EUR i stanowiły 60,5% całości rozchodów. Na kwotę tę złożyły się: wypłacone dywidendy w wysokości mln EUR, reinwestowane zyski mln EUR oraz zapłacone odsetki od kredytów 387 mln EUR. Kwota rozchodów z tytułu dochodów nierezydentów od zagranicznych inwestycji bezpośrednich, w porównaniu z III kwartałem 2009 r., wzrosła o 195 mln EUR, tj. o 6,9%. Wartość wypłaconych dywidend zmniejszyła się o 1 mln EUR, tj. o 22,6%. Towarzyszył temu wynoszący 85,6% wzrost wartości reinwestowanych zysków (o 525 mln EUR). Wartość odsetek wypłacanych przez polskie podmioty zagranicznym inwestorom od udzielonych przez nich kredytów była wyższa o 111 mln EUR, tj. o 0,2%, niż w analogicznym okresie 2009 r. Dochody polskich podmiotów z tytułu ich inwestycji bezpośrednich za granicą wyniosły 55 mln EUR, przy czym kwota otrzymanych dywidend wyniosła 106 mln EUR, odsetki otrzymane od udzielonych kredytów osiągnęły wartość 123 mln EUR, natomiast kwota reinwestowanych zysków była ujemna i wyniosła 17 mln EUR. W III kwartale 2010 r. ujemne saldo dochodów z tytułu inwestycji portfelowych wyniosło 981 mln EUR. Przed rokiem saldo to było również ujemne i wynosiło 351 mln EUR. Dochody nierezydentów z tytułu inwestycji portfelowych dokonanych w Polsce wyniosły mln EUR i w porównaniu z III kwartałem 2009 r. wzrosły o 609 mln EUR, czyli ponad dwukrotnie (tj. o 127,1%). Wzrost dochodów był wynikiem zwiększenia zakupu przez nierezydentów polskich dłużnych papierów wartościowych, głównie obligacji skarbowych, nominowanych zarówno w złotych (wartość portfela tych obligacji wzrosła dwukrotnie), jak i w walutach obcych. Zwiększająco na wartość wypłat dochodów wpłynął niższy niż przed rokiem kurs euro, co spowodowało, że wartość odsetek i dywidend, przeliczona na euro, uzyskała wyższą wartość. W III kwartale 2010 r. udział wypłat dochodów z inwestycji portfelowych w całkowitej wartości rozchodów wyniósł 21,7%. Dochody polskich podmiotów z inwestycji portfelowych za granicą stanowiły w omawianym okresie 6,7% całości przychodów z tytułu dochodów i wyniosły 107 mln EUR. W analogicznym okresie 2009 r. dochody te były wyższe o 21 mln EUR. W III kwartale 2010 r. saldo dochodów od pozostałych inwestycji było ujemne i wyniosło 175 mln EUR. W porównaniu z analogicznym okresem 2009 r. saldo to poprawiło się o 27 mln EUR. Dochody rezydentów od pozostałych inwestycji (przychody) wyniosły 5 mln EUR, z czego Bilans płatniczy Rzeczypospolitej Polskiej za III kwartał 2010 roku 17

18 Rachunek bieżący i kapitałowy zdecydowaną większość stanowiły przychody NBP z tytułu oficjalnych aktywów rezerwowych. Dochody nierezydentów od pozostałych inwestycji (rozchody) osiągnęły wartość 629 mln EUR. 1 Tabela 2 Dochody (mln EUR) I II III IV I II III Przychody Wynagrodzenia pracowników Dochody z inwestycji bezpośrednich Dochody z inwestycji portfelowych Dochody z pozostałych inwestycji Rozchody Wynagrodzenia pracowników Dochody z inwestycji bezpośrednich Dochody z inwestycji portfelowych Dochody z pozostałych inwestycji Saldo Wynagrodzenia pracowników Dochody z inwestycji bezpośrednich Dochody z inwestycji portfelowych Dochody z pozostałych inwestycji Transfery bieżące i kapitałowe Począwszy od 2007 r. saldo transferów bieżących i kapitałowych utrzymuje się na stabilnym poziomie. W III kwartale 2010 r. wynosiło mln EUR, w stosunku do III kwartału 2009 r. wzrosło o 12 mln EUR, zaś w stosunku do II kwartału 2010 r. zmniejszyło się o 58 mln EUR. Po silnym trendzie rosnącym, dotyczącym tej pozycji przed 2007 r., obecnie obserwujemy stabilizację salda powyżej mln EUR (z dużymi wahaniami między kwartałami wynikającymi ze zmieniających się przepływów z i do UE). Efekt powodujący wcześniejszy wzrost był dwuczynnikowy, po pierwsze bezpośrednio obserwowano napływ transferów bieżących i kapitałowych z Unii Europejskiej (oraz po stronie rozchodów odpływ z tytułu składki do UE) oraz, w wyniku otwarcia europejskich (unijnych) rynków pracy dla polskich pracowników, odnotowano znaczący wzrost przekazów zarobków z tytułu ich zatrudnienia za granicą. W III kwartale 2010 r. dodatnie saldo transferów bieżących wyniosło 850 mln EUR i było niższe o 39 mln EUR w porównaniu z III kwartałem 2009 r. Spadek salda transferów bieżących wynikał głównie ze znacznie szybszego tempa obniżenia się wielkości przychodów niż rozchodów. Kwota przychodów wyniosła mln EUR i była niższa o 667 mln EUR, natomiast wielkość rozchodów ukształtowała się na poziomie mln EUR, co oznaczało spadek o 228 mln EUR. Spadkowa tendencja w głównej mierze wynikała ze zmniejszenia się salda transferów rządowych (spadek o 0 mln EUR). Przychody sektora rządowego wyniosły 578 mln EUR i w całości pochodziły z Unii Europejskiej. Rozchody, w kwocie 722 mln EUR, wzrosły o 81 mln EUR w stosunku do III kwartału 2009 r. Przychody z tytułu transferów bieżących pozostałych sektorów osiągnęły w III kwartale 2010 r. kwotę mln EUR, z czego 666 mln EUR stanowiły przekazy zarobków, a 672 mln EUR to pozostałe transfery. Natomiast rozchody osiągnęły wartość 3 mln EUR. Zarówno przychody, jak i rozchody były niższe od osiągniętych w III kwartale 2009 r. Zmniejszyły się one odpowiednio o 308 mln EUR i 309 mln EUR. 18 N a r o d o w y B a n k P o l s k i

19 Rachunek bieżący i kapitałowy Środki przekazane do kraju z tytułu pracy Polaków za granicą W poszczególnych kwartałach 2010 r. środki napływające do kraju z tytułu pracy Polaków za granicą kształtowały się na zbliżonym poziomie osiągniętym w 2009 r. W III kwartale 2010 r. wielkość środków przekazanych do kraju przez pracowników zarówno długo- jak i krótkookresowych wyniosła mln EUR. Tradycyjnie dominowały przekazy Polaków zatrudnionych w Wielkiej Brytanii, Irlandii i Niemczech. 1 Środki przekazane do kraju z tytułu pracy Polaków za granicą I II III IV I II III Wynagrodzenia pracowników Podatki Wydatki pracowników sezonowych i przygranicznych Przekazy zarobków Środki przekazywane do Polski W statystyce bilansu płatniczego informacje o dochodach uzyskiwanych z tytułu pracy w innym kraju ujmowane są w dwóch pozycjach: wynagrodzenia pracowników (ujmowane w pozycji dochody) i przekazy zarobków (ujmowane w pozycji transfery prywatne). Pierwsza z tych kategorii, czyli wynagrodzenia pracowników, to w całości wynagrodzenia z tytułu pracy osiągane przez Polaków pracujących za granicą krócej niż rok. Przekazy zarobków to część wynagrodzeń przekazywana do rodzin w kraju przez osoby pracujące za granicą dłużej niż rok, które swoje centrum zainteresowania ekonomicznego mają w kraju będącym miejscem ich pracy. Dodatnie saldo transferów kapitałowych w III kwartale 2010 r. wyniosło mln EUR (dane skorygowane sezonowo) i było wyższe o 851 mln EUR od salda uzyskanego w analogicznym okresie 2009 r. W III kwartale 2010 r. kwota przychodów wyniosła mln EUR. Ponad 98% tej kwoty stanowiły środki otrzymane przez Polskę z Unii Europejskiej (1.331mln EUR). Rozchody w wysokości 53 mln EUR stanowiły transfery środków z tytułu zakupu patentów, licencji i znaków towarowych. Transfery z Unią Europejską Saldo transferów bieżących i kapitałowych z Unią Europejską w III kwartale 2010 r. wyniosło mln EUR i było wyższe o 16 mln EUR w porównaniu z saldem uzyskanym w analogicznym okresie 2009 r. Saldo transferów bieżących z Unią Europejską zamknęło się deficytem w kwocie 10 mln EUR i w porównaniu z analogicznym okresem 2009 r. zmniejszyło się o 31 mln EUR. Wysokość tego salda jest determinowana głównie przez wartość środków otrzymanych z UE na Wspólną Politykę Rolną (WPR) i kwotę składek członkowskich wpłacanych do budżetu Unii Europejskiej. Spadek salda transferów bieżących w III kwartale 2010 r. spowodowany był mniejszym napływem środków z tytułu WPR. Bilans płatniczy Rzeczypospolitej Polskiej za III kwartał 2010 roku 19

20 Rachunek bieżący i kapitałowy 1 W transferach bieżących ujęto również napływ środków z Europejskiego Funduszu Rolnego na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich w kwocie 312 mln EUR oraz z Europejskiego Funduszu Społecznego przeznaczonych na rzecz projektów realizowanych w ramach PO Kapitał Ludzki w wysokości 250 mln EUR. Rozchody z tytułu składki członkowskiej wpłaconej do budżetu ogólnego Unii Europejskiej w III kwartale 2010 r. wyniosły 718 mln EUR i były wyższe o 128 mln EUR od zanotowanych w analogicznym okresie 2009 r. 20 N a r o d o w y B a n k P o l s k i

21 Rachunek finansowy 2 Rachunek finansowy W III kwartale 2010 r. saldo rachunku finansowego bilansu płatniczego wyniosło mln EUR. O wysokości tego salda zadecydował napływ środków z tytułu inwestycji nierezydentów w Polsce. Nierezydenci inwestowali głównie w dłużne papiery wartościowe emisji sektora rządowego (inwestycje portfelowe) oraz w pozostałe inwestycje (obejmujące przede wszystkim środki lokowane na rachunkach bieżących i depozytowych oraz kredyty). Jednocześnie zaobserwowano bardzo niewielkie, wynoszące 561 mln EUR, inwestycje polskich podmiotów w aktywa zagraniczne (odpływ środków). Saldo rozliczeń w instrumentach pochodnych, podobnie jak w poprzednich okresach, nie miało znaczenia dla kształtowania się rachunku finansowego. 2 Wykres 13. Rachunek finansowy mln EUR III kwartał 2009 III kwartał 2010 Rachunek finansowy Polskie inwestycje za granicą Zagraniczne inwestycje w Polsce Pochodne instrumenty finansowe 2.1. Inwestycje nierezydentów w Polsce Saldo zagranicznych inwestycji w Polsce w III kwartale 2010 r. było dodatnie i wyniosło mln EUR. Istotny wpływ na to saldo miał wzrost zobowiązań z tytułu inwestycji portfelowych. Zwiększyły się również zobowiązania polskich banków z tytułu przyjętych od nierezydentów depozytów. Tabela 3. Inwestycje nierezydentów w Polsce (mln EUR) I II III IV I II III Zagraniczne inwestycje w Polsce Inwestycje bezpośrednie Inwestycje portfelowe Pozostałe inwestycje Kredyty handlowe Pozostałe kredyty otrzymane Rachunki bieżące, depozyty i pozostałe zobowiązania Bilans płatniczy Rzeczypospolitej Polskiej za III kwartał 2010 roku 21