Wytyczne. w zakresie projektowania gazociągów przesyłowych wysokiego ciśnienia Operatora Gazociągów Przesyłowych GAZ-SYSTEM S.A.

Transkrypt

1 Wytyczne w zakresie projektowania gazociągów przesyłowych wysokiego ciśnienia Operatora Gazociągów Przesyłowych GAZ-SYSTEM S.A. PE-DY-W01

2 Wytyczne w zakresie projektowania gazociągów przesyłowych wysokiego ciśnienia Operatora Gazociągów Przesyłowych GAZ-SYSTEM S.A. Metryka regulacji Obszar biznesowy: Kategoria: Pion Eksploatacji; Oddziały Spółki; Pion Inwestycji Wytyczne Właściciel: Forma i data zatwierdzenia: Data wejścia w życie: Adam Nowakowski Dyrektor Pionu Eksploatacji Podpis Członka Zarządu Operatora Gazociągów Przesyłowych GAZ-SYSTEM S.A. Pana Wojciecha Kowalskiego, Zakres stosowania: Opiekun merytoryczny: Projektowanie gazociągów przesyłowych w ramach zadań inwestycyjnych i remontowych Piotr Krawczak Data ostatniego przeglądu: Wydanie.Wersja: 2.1. Akty powiązane: PE-DY-W02 Wytyczne w zakresie projektowania stacji gazowych wysokiego ciśnienia Operatora Gazociągów Przesyłowych GAZ-SYSTEM S.A. PE-DY-W03 Wytyczne w zakresie projektowania systemów ochrony przeciwkorozyjnej gazociągów przesyłowych Operatora Gazociągów Przesyłowych GAZ-SYSTEM S.A. PW-WI-W01 Wytyczne Operatora Gazociągów Przesyłowych GAZ-SYSTEM S.A. dla rur stalowych przewodowych dla mediów palnych PW-WI-I01 - Instrukcja Operatora Gazociągów Przesyłowych GAZ-SYSTEM S.A. dla jednostki inspekcyjnej dokonującej odbioru dostaw rur i armatury wraz z napędami PW-WI-W02 Wytyczne Operatora Gazociągów Przesyłowych GAZ-SYSTEM S.A. dla zaworów kulowych PW-WI-W02 Wytyczne Operatora Gazociągów Przesyłowych GAZ-SYSTEM S.A. dla zasuw klinowych PW-WI-W04 Wytyczne Operatora Gazociągów Przesyłowych GAZ-SYSTEM S.A. dla napędów armatur PW-WI-W05 Wymagania spawalnicze oraz wymagania badań własności i jakości złączy spawanych gazociągów strategicznych Wydanie 2 Wersja 1 PE-DY-W01 Strona 2 z 26

3 Wytyczne w zakresie projektowania gazociągów przesyłowych wysokiego ciśnienia Operatora Gazociągów Przesyłowych GAZ-SYSTEM S.A. Operatora Gazociągów Przesyłowych GAZ- SYSTEM S.A. PW-WI-W06 Wytyczne Operatora Gazociągów Przesyłowych GAZ-SYSTEM S.A. w zakresie załadunku, transportu, rozładunku i składowania rur stalowych PI-DY-W01 Wytyczne Operatora Gazociągów Systemowych S.A. w zakresie projektowania systemów telemetrii dla obiektów gazowych systemu przesyłowego Historia zmian Wydanie. Wersja 2.1. Opis zmiany Dostosowanie Regulacji do wymagań Procedury legislacyjnej. Data wprowadzenia zmiany r. Wydanie 2 Wersja 1 PE-DY-W01 Strona 3 z 26

4 Wytyczne w zakresie projektowania gazociągów przesyłowych wysokiego ciśnienia Operatora Gazociągów Przesyłowych GAZ-SYSTEM S.A. Spis treści Definicje i skróty... 5 Cel Wytycznych... 5 Przedmiot... 5 Zakres stosowania Wymagania ogólne Gazociągi wraz z elementami Uwagi końcowe Przepisy końcowe Załączniki Wydanie 2 Wersja 1 PE-DY-W01 Strona 4 z 26

5 Wytyczne w zakresie projektowania gazociągów przesyłowych wysokiego ciśnienia Operatora Gazociągów Przesyłowych GAZ-SYSTEM S.A. Definicje i skróty Operator Gazociągów Przesyłowych GAZ-SYSTEM S.A. OGP lub Inwestor, Gazociąg przesyłowy wysokiego ciśnienia gazociąg, Urząd Dozoru Technicznego UDT. Cel Wytycznych Niniejsze wytyczne przeznaczone są dla projektantów i wykonawców jako zalecenia, które należy stosować przy projektowaniu gazociągów przesyłowych o maksymalnym ciśnieniu roboczym powyżej 1,6 MPa dla potrzeb OGP. Elementy nadziemne sieci gazowej należy sytuować możliwie blisko dróg ogólnodostępnych z zachowaniem zasady minimalizacji zajętego terenu, z prawnie uregulowanym dojazdem lub dojściem do tych elementów. Sieci przesyłowe należy projektować zgodnie z obowiązującymi przepisami prawa, Polskimi Normami, Wytycznymi w zakresie dostaw rur, armatury i napędów, zarządzeniami, procedurami i instrukcjami SESP obowiązującymi w OGP oraz zgodnie z zasadami wiedzy technicznej. Przedmiot Wytyczne określają minimalne wymagania, które należy stosować przy projektowaniu gazociągów przesyłowych dla OGP. Zakres stosowania Wytyczne mają zastosowanie do projektowania nowobudowanych gazociągów oraz modernizacji i remontów gazociągów istniejących. Wytyczne obowiązują od dnia zatwierdzenia dla zadań noworozpoczynanych. 1. Wymagania ogólne Projektowanie sieci gazowych o maksymalnym ciśnieniu roboczym MOP powyżej 1,6 MPa należy wykonywać w szczególności w oparciu o następujące przepisy: Ustawę z dnia 7 lipca 1994r. Prawo budowlane (Dz.U nr 89 poz.414 z późniejszymi zmianami) Ustawę z dnia 10 kwietnia 1997r. Prawo energetyczne (Dz.U nr 54 poz. 348 z późniejszymi zmianami) Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 30 lipca 2001r., w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać sieci gazowe (Dz.U nr 97 poz.1055) Rozporządzenie Ministra Transportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej z dnia 25 kwietnia 2012 r. w sprawie szczegółowego zakresu i formy projektu budowlanego (Dz. U. z 2012 r. poz. 462) Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 28 grudnia 2009 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy budowie i eksploatacji sieci gazowych oraz uruchomienia instalacji gazowych gazu ziemnego (Dz. U. nr 2 z 2010 r. poz. 6). Wydanie 2 Wersja 1 PE-DY-W01 Strona 5 z 26

6 Wytyczne w zakresie projektowania gazociągów przesyłowych wysokiego ciśnienia Operatora Gazociągów Przesyłowych GAZ-SYSTEM S.A Normę PN-EN 1594:2011 Systemy dostawy gazu. Gazociągi o maksymalnym ciśnieniu roboczym wyższym niż 16 bar. Wymagania funkcjonalne zwłaszcza w zakresie obliczeń W przypadkach szczególnych i za zgodą zamawiającego dopuszcza się stosowanie innych metod obliczeń, niż zawarte w normie PN-EN 1594: Maksymalny zakres temperatury pracy sieci gazowej należy przyjmować: od 0 C do +50 C dla elementów zlokalizowanych poniżej strefy przemarzania lub w pomieszczeniach ogrzewanych; od -29 C do +60 C w pozostałych przypadkach Wymagania materiałowe ogólne: Dopuszczone do stosowania przy remontach i budowie sieci gazowej są wyłącznie wyroby spełniające jeden z poniższych warunków (art.10 ustawy z dnia 7 lipca 1994r. Prawo budowlane Dz. U nr 89 poz.414 z późniejszymi zmianami; oraz art. 5, 8 i 10 ustawy z dnia 16 kwietnia 2004r. o wyrobach budowlanych (Dz.U nr 92 poz.881) Oznakowanie znakiem CE (oznacza zgodność z normą zharmonizowaną lub europejską aprobatą techniczną); Lub oznakowanie znakiem budowlanym, przy czym producent musi wydać deklarację zgodności z Polską Normą lub aprobatą techniczną W dokumentach odniesienia (normach, aprobatach technicznych, europejskich uznaniach materiałów) musi być zaznaczone, że są to wyroby dopuszczone do zastosowania w sieciach gazowych, w zakresie ciśnień i temperatur (również minimalnych) występujących w projekcie Dla wyrobów należy przedstawić przynajmniej: Dokument jakościowy (świadectwo odbioru) wg PN-EN 10204:2006, wg wymagań określonych w normie wyrobu, projekcie oraz punkcie 4.10 Wytycznych. Deklarację zgodności. W przypadku wyrobów wykonanych zgodnie z aprobatą techniczną wymagane jest załączenie tej aprobaty Wszystkie materiały obciążone ciśnieniem powyżej 16bar powinny spełniać wymagania p.8 normy PN-EN 1594: Do nowobudowanych sieci gazowych można stosować stale przeznaczone na urządzenia ciśnieniowe o Re 360 MPa, a w pozostałych przypadkach o Re 240 MPa Wymagane dokumenty jakościowe zgodnie z p normy PN-EN 1594:2011. Zaleca się świadectwo odbioru 3.2 wg PN-EN dla rur o średnicy równej lub większej od DN500 i armatury równej lub większej od DN200. Zamiast świadectw odbioru 3.1 wg PN-EN 10204:2006dopuszcza się świadectwa odbioru 3.1.B wg PN-EN A1:1997, a zamiast 3.2 wg PN-EN 10204:2006dopuszcza się 3.1.C wg PN-EN A1:1997. W przypadku zakupu niewielkich partii rur lub armatury, dla których utrudnione byłoby uzyskanie świadectwa 3.2 wg PN-EN 10204:2006, dopuszcza się świadectwo 3.1 wg PN-EN 10204: Rury: Rury stalowe powinny spełniać wymagania normy PN-EN :2011 Rury stalowe przewodowe dla mediów palnych. Rury o klasie wymagań B Nominalna grubość ścianki rurociągu o średnicy od DN15 oraz MOP>16bar nie może być mniejsza niż 3mm dla rurociągów o średnicy nominalnej do DN50 oraz nie mniejsza niż 4 mm dla rurociągów o średnicy nominalnej równej lub wyższej DN Do grubości obliczeniowych dla średnic od DN15 zaleca się dodać naddatek na korozję wielkości max. 1mm. Wydanie 2 Wersja 1 PE-DY-W01 Strona 6 z 26

7 Wytyczne w zakresie projektowania gazociągów przesyłowych wysokiego ciśnienia Operatora Gazociągów Przesyłowych GAZ-SYSTEM S.A Wytwórca rur oraz pośrednik powinni posiadać certyfikowane systemy kompleksowego zapewnienia jakości zgodnie PN-EN ISO9001 lub równoważne, w zakresie wytwarzania rur. Wytwórca rur powinien ponadto spełniać wymagania jakościowe w spawalnictwie zgodnie z normami PN-EN ISO :2007 i PN-EN ISO :2007 lub równoważne potwierdzone stosownym certyfikatem Dla rur ze szwem spiralnym nie dopuszcza się dostawy rur ze szwem łączącym taśmy Dla rur ze szwem wzdłużnym nie dopuszcza się rur z dwoma szwami wzdłużnymi Badania udarności należy wykonywać zgodnie z wymaganiami normy PN-EN :2011. Badania udarności należy wykonywać w temperaturze -29 O C lub niższej Dla rur ze szwem dodatkowo wymagane są badania udarności strefy wpływu ciepła wg p normy PN-EN :2011 w temperaturze -20 O C. Wymagania i warunki badań jak dla szwu spajanego Równoważnik węgla CEV nie powinien przekraczać wartości 0, Wymagana próba kafarowa DWTT zgodnie z normą PN-EN :2011, dla rur o średnicy DN 500 i powyżej, grubości ścianki 8mm i powyżej oraz minimalnej granicy plastyczności powyżej 360 MPa w temperaturze -29 O C Dla rur o minimalnej graniczy plastyczności 485 MPa i powyżej dopuszcza się badania w innej temperaturze uzgodnionej z Inwestorem Dla każdej partii rur wytwórca jest zobowiązany dostarczyć świadectwo odbioru typu 3.2 dla średnicy DN500 i powyżej oraz typu 3.1 dla pozostałych średnic (3.1 dla blachy, taśmy stalowej oraz powłok ochronnych) wg PN-EN10204:2006 które powinno spełniać następujące wymogi: Być zgodne z wymaganiami normy PN-EN :2011. Zawierać informację w zakresie własności mechanicznych, składu chemicznego oraz technologii wytopu stali. Określać zakres i rodzaj przeprowadzonych badań nieniszczących, wraz z poziomami akceptacji wg stosownych norm i przepisów. Określać zakres i rodzaj obróbki cieplnej. Określać rodzaj prowadzonych prób ciśnieniowych wraz z podaniem wartości ciśnienia próby i czasu trwania próby. Określać osiągnięty przy próbie wodnej poziom wytężenia materiału w stosunku do minimalnej granicy plastyczności. Zawierać informację w zakresie ekspandowania i odciążenia rur. Zawierać wyniki badań parametrów (w tym również grubości) izolacji zewnętrznej oraz malowania wewnętrznego przez niezależną od wydziału produkcyjnego komórkę jakości Dodatkowo dla rur o średnicy DN500 wprowadza się następujące wymagania dodatkowe: Dla rur HFW (tj. zgrzewanych prądami wielkiej częstotliwości) z obrobioną cieplnie zgrzeiną wymagane są badania metalograficzne oraz badania twardości potwierdzające obróbkę cieplną zgrzeiny (p normy PN-EN :2011). Dla każdej rury należy przeprowadzić ciśnieniową próbę wodną do 100% umownej granicy plastyczności materiału rury wg p normy PN-EN :2011. Zakres badań nieniszczących rur zgodnie z wymaganiami normy PN-EN :2011 z uwzględnieniem dodatkowych wymagań: 1) Wymagane badania rozwarstwień na korpusie rury wg PN-EN :2011 lub PN-EN :2011 klasa dopuszczalności U2 Wydanie 2 Wersja 1 PE-DY-W01 Strona 7 z 26

8 Wytyczne w zakresie projektowania gazociągów przesyłowych wysokiego ciśnienia Operatora Gazociągów Przesyłowych GAZ-SYSTEM S.A. 2) Wymagane badania rozwarstwień na krawędziach taśmy/blachy w obszarze przyległym do zgrzeiny/ spoiny wg PN-EN :2011 lub PN- EN :2011 klasa dopuszczalności U2. 3) Badanie rozwarstwień na końcach rur (w obrębie 25mm z obu końców) zgodnie wymaganiami p. C.2.4 normy PN-EN : ) Dodatkowo dla rur HFW - badania ultradźwiękowe usterek wzdłużnych zgrzeiny (włącznie z końcami rur) wg PN-EN :2011 lub PN-EN :2011 klasa dopuszczalności U2/C (U2). 5) Dodatkowo dla rur SAW (spawanych łukiem krytym) i COW (spawanie kombinowane: łukiem krytym i w osłonie gazów): Badania ultradźwiękowe na wykrycie usterek wzdłużnych/poprzecznych spoiny wg PN-EN :2011 klasa dopuszczalności U2/U2H z uwzględnieniem dodatkowych wymagań określonych w normie PN- EN :2011. Badania radiograficzne złączy spawanych wg PN-EN :2011 klasa obrazu R1, kryteria akceptacji złączy spawanych oraz wymagania dotyczące czułości badania wg PN-EN : ) Badania radiograficzne spoin na końcach rur (końce nie przebadane oraz obszar naprawiany) PN-EN :2011 klasa jakości obrazu R1 na wady wzdłużne oraz poprzeczne Kształtki: Wymaga się zastosowania kształtek kutych lub ciągnionych bez szwu wg PN- EN :2010. Nie dopuszcza się stosowania trójników ze spawanym odgałęzieniem z zastrzeżeniem p Kształtki ze szwami wzdłużnymi dopuszcza się w szczególnych przypadkach po uzgodnieniu z inwestorem Nominalna grubość ścianki elementów kształtowych nie może być mniejsza niż 4mm Wytrzymałość ciśnieniowa kształtek musi być co najmniej równa wytrzymałości ciśnieniowej rur z którymi będą łączone W uzasadnionych przypadkach dopuszcza się stosowanie odgałęzień spawanych, gdy średnica odgałęzienia jest co najmniej o połowę mniejsza od średnicy rury podstawowej. W takim przypadku należy przewidzieć dodatkowe elementy wzmacniające (tulejki, weldolety, nakładki pełnoobejmujące) Zakres ciśnień i temperatur roboczych elementów kształtowych, powinien być potwierdzony w dokumencie odbioru elementu lub deklaracji zgodności producenta Dla kształtek o grubości ścianki powyżej 5 mm i średnicy DN 150 i powyżej wymaga się badań udarności zgodnie z wymaganiami normy PN-EN1594:2011 przy czym temperatura weryfikacji powinna być nie wyższa niż -30oC Dopuszcza się zastosowania stali termomechanicznie walcowanej na elementy kształtowe poddawane obróbce na ciepło. W przypadku niemożności zastosowania łuków giętych na zimno, Inwestor dopuszcza stosowanie łuków giętych indukcyjnie po każdorazowym uzgodnieniu pod kątem technicznym. Łuki gięte na zimno wykonać zgodnie z normą PN-EN 1594:2011, a łuki gięte na gorąco zgodnie z normą PN-EN :2011. Świadectwo 3.2, w przypadku wykonywania łuku przez tą samą firmę co rury, wymagane tylko dla łuku. Jeżeli jest gięta na zimno rura o średnicy powyżej DN 300 lub stosunku średnicy do grubości ścianki większej niż 70:1, należy wziąć pod uwagę użycie wewnętrznego trzpienia- zgodnie z normą ISO Nie zezwala się na zastosowanie łuków segmentowych. Wydanie 2 Wersja 1 PE-DY-W01 Strona 8 z 26

9 Wytyczne w zakresie projektowania gazociągów przesyłowych wysokiego ciśnienia Operatora Gazociągów Przesyłowych GAZ-SYSTEM S.A Każdy element o średnicy powyżej DN40 powinien być oznakowany w sposób trwały przez producenta identyfikowalnym numerem lub znakiem pozwalającym przyporządkować go do danego dokumentu jakościowego W przypadku kształtek ciągnionych, których częścią składową są złącza spawane wymaga się, aby były one wykonywane w oparciu o uznane technologie spawania oraz poddane w 100% badaniom nieniszczącym radiograficznym lub ultradźwiękowym a kryteria akceptacji nie były gorsze niż wymagania dla złączy rur wg PN-EN : Kształtka DN 500 i powyżej powinna być poddana hydraulicznej próbie wytrzymałości przez producenta do ciśnienia wywołującego w ściance naprężenia 95% granicy plastyczności Re. Dla kształtek poniżej DN 500 hydrauliczna próba wytrzymałości u producenta do ciśnienia wywołującego w ściance naprężenia 95% granicy plastyczności Re, powinna być wykonana dla jednej sztuki z partii lecz nie mniej niż 1 sztuka na 100. Dla gazociągów które będą poddane próbie specjalnej kształtki należy poddać próbie hydrostatycznej o ciśnieniu próby wywołującemu w ściance naprężenia równe 100% granicy plastyczności Dla nowobudowanych układów rurowych należy stosować kołnierze wykonane w oparciu o normę PN-EN 1759 lub normę PN-EN :2010 (odkuwki wg PN-EN 10222) tej samej klasy wytrzymałościowej, co rura, z którą będzie łączony kołnierz. W uzasadnionych przypadkach można stosować inne normy, po wcześniejszym uzgodnieniu z inwestorem Kołnierze należy dodatkowo oznakować rodzajem przylgi Armatura zaporowo upustowa: Wymaga się, aby korpus był wykonany ze stali lub staliwa. Kurki manometryczne w wykonaniu nierdzewnym Armatura zaporowo-upustowa powinna spełniać następujące warunki techniczne: Armatura powinna w szczególności spełniać wymagania następujących norm: PN-EN558:2008, PN-EN12982:2009, PN-EN1983:2008, PN-EN 1394:2012 oraz PN-EN1984:2002, Armatura pełnoprzelotowa, Armatura o średnicy DN100 i większej w wykonaniu z kulą ujarzmioną, Zawory z korpusem spawanym (dla wersji podziemnej); z możliwością doszczelnienia zaworu z powierzchni gruntu, Powinna być wyposażona w system Double Block and Bleed, Automatyczna regulacja uszczelnień, Brak potrzeby smarowania, Konstrukcja zaworu powinna zapewnić możliwość wykonywania czynności eksploatacyjnych z powierzchni gruntu, Odwodnienie korpusu (armatury podziemnej), wyprowadzone na powierzchnię, przymocowane do kolumny, zakończone zaworem kulowym wraz z śrubą odpowietrzającą oraz z zabezpieczeniem przed niekontrolowanym wypływem gazu, Zawory kulowe powinny zapewniać szczelność zamknięcia klasy A wg PN-EN : Zasuwy na układach obejściowych zaworów liniowych powinny zapewniać szczelność zamknięcia klasy A dla płytowych i C dla klinowych wg PN-EN : Zawory kulowe powinny być wykonane z zabezpieczeniem antystatycznym wg normy PN-EN : Napędy i armatura powinny być skonfigurowane i dostarczone wraz z wyposażeniem do ich obsługi i serwisowania. Instrukcje obsługi i Wydanie 2 Wersja 1 PE-DY-W01 Strona 9 z 26

10 Wytyczne w zakresie projektowania gazociągów przesyłowych wysokiego ciśnienia Operatora Gazociągów Przesyłowych GAZ-SYSTEM S.A. serwisowania muszą być dostarczone w oryginale i w języku polskim (tłumaczenie techniczne) Dostawca napędów i armatury powinien zagwarantować odpowiednie przeszkolenie personelu do ich obsługi. Zaleca się, aby rozruch napędów i armatury zamontowanej na czynnych gazociągach (powyżej DN300) był wykonywany przez serwis dostawcy tych urządzeń Armatura powinna spełniać wymagania Polskich Norm Wymagane uprawnienia dla wykonawców: Decyzja o stwierdzeniu przygotowania zawodowego do pełnienia samodzielnych funkcji technicznych w budownictwie Budujący sieć gazową powinni posiadać certyfikowany system zarządzania jakością według normy PN-EN ISO Wykonawcy złączy spawanych powinni posiadać certyfikowany system jakości w spawalnictwie zgodnie z PN-EN ISO :2006 i PN-EN ISO : Zaleca się aby wykonawcy badań nieniszczących i/lub niszczących posiadali akredytację zgodnie z PN-EN ISO/IEC 17025:2005/Ap1:2007. Do badań połączeń wykonywanych w terenie dopuszcza się laboratoria dopuszczone przez jednostki akredytowane zgodnie z PN-EN ISO/IEC 17025: Wykonawcy urządzeń podlegających Dozorowi Technicznemu powinni posiadać stosowne uprawnienia wystawiane przez Urząd Dozoru Technicznego Rozpoczęcie robót może nastąpić wyłącznie po protokolarnym przekazaniu placu budowy Osoby personelu wykonawczego i nadzorującego muszą posiadać uprawnienia zgodne z obowiązującymi przepisami (prawo budowlane, prawo energetyczne itp.) Wszystkie prace spawalnicze należy prowadzić zgodnie z wymaganiami i zaleceniami określonymi w Wymagania spawalnicze oraz wymagania badań własności i jakości złączy spawanych gazociągów strategicznych OGP GAZ- SYSTEM S.A. w zakresie ich obowiązywania, a w pozostałych przypadkach zgodnie z PN-EN 12732: Wymagane uprawnienia personelu spawalniczego przy budowie sieci gazowej: świadectwo kwalifikacyjne uprawniające do zajmowania się eksploatacją urządzeń, instalacji i sieci na stanowisku eksploatacji w zależności od rodzaju wykonywanych prac zgodnie z zapisami SESP; spawacze muszą posiadać uprawnienia do spawania w zakresie materiału, średnic, grubości, rodzaju złącza zgodnie z: PN-EN 287-1:2011 oraz PN-EN1418 lub, załącznikiem A normy PN-EN 12732:2004; personel nadzoru spawalniczego winien posiadać uprawnienia inżyniera spawalnika zgodnie z PN-EN ISO 14731:2008; personel prowadzący badania nieniszczące winien posiadać kwalifikacje zgodne z PN-EN ISO 9712:2012 lub PN-EN 473:2008; personel nadzorujący prace gazoniebezpieczne winien posiadać kwalifikacje w zakresie dozoru urządzeń energetycznych w zależności od rodzaju wykonywanych prac zgodnie z zapisami SESP Wykonawcy zobowiązani są do prowadzenia weryfikacji spawaczy do zadań (w warunkach budowy) w oparciu o wymagania normy PN-EN12732:2004 oraz instrukcji technologicznych spawania zaakceptowanych przez OGP GAZ-SYSTEM S.A. O terminie i miejscu wykonania złączy dopuszczających należy powiadomić OGP GAZ-SYSTEM S.A. Wydanie 2 Wersja 1 PE-DY-W01 Strona 10 z 26

11 Wytyczne w zakresie projektowania gazociągów przesyłowych wysokiego ciśnienia Operatora Gazociągów Przesyłowych GAZ-SYSTEM S.A Instrukcje technologiczne spawania należy opracować w oparciu o normę PN-EN 288-2:1994/A1:2002 lub PN-EN ISO :2007 i przedłożyć OGP GAZ-SYSTEM S.A., w celu akceptacji, przed rozpoczęciem prac spawalniczych Przed przystąpieniem do prac spawalniczych należy sporządzić Plan spawania i kontroli złączy spawanych który należy uzgodnić w OGP GAZ-SYSTEM S.A Dopuszcza się zastosowanie elektrod celulozowych tylko do budowy części liniowej gazociągu i tylko dla złączy poddawanych próbie ciśnieniowej. Przy zastosowaniu elektrod celulozowych wymagane jest uznanie w oparciu o normę PN-EN 288-9:2002 lub PN-EN ISO : Wymagania w zakresie uznawania technologii spawania: Dla złączy doczołowych uznanie w oparciu o normę PN-EN 288-9:2002 lub PN-EN 288-3:1994/A1:2002 lub PN-EN ISO :2008 lub aktualniejsze ich wydania Naprawa złączy spawanych wymaga dodatkowych uznanych technologii spawania Zaleca się określenie ilości wprowadzanego ciepła w instrukcjach technologicznych spawania Dopuszcza się zastępowanie materiałów dodatkowych (elektrod, drutów itp.) innymi zamiennikami o tym samym oznaczeniu normatywnym pod warunkiem akceptacji przez służby spawalnicze OGP GAZ-SYSTEM S.A OGP GAZ-SYSTEM S.A. będzie akceptował uznane technologie spawania przez inne jednostki zatwierdzające (np. UDT, Instytut Spawalnictwa, PRS i inne) po ich wcześniejszym przedłożeniu do akceptacji, jeśli spełniają w/w wymagania Wymaga się w uzasadnionych przypadkach przeprowadzenia procedury uznania technologii spawania w obecności przedstawiciela OGP GAZ-SYSTEM S.A W uzasadnionych przypadkach, dopuszczenie spawaczy do budowy należy przeprowadzić w obecności przedstawiciela OGP GAZ-SYSTEM S.A Na budowie wymagana jest obecność nadzoru spawalniczego z uprawnieniami min. EWS lub EWT Dla materiałów o granicy plastyczności powyżej 360 MPa zaleca się zastosowanie automatycznych ukosowarek skrawających Zaleca się aby długość pojedynczej rury spawanej do gazociągu nie powinna być mniejsza niż 0.5D lecz nie mniej niż 200mm Rury, części rur i inne elementy, należy przed cięciem ponownie oznakować Dla materiałów z grupy 2 i 3 wg PN-EN 288-3:1994/A1:2002 (Re>360MPa) dopuszcza się cięcia palnikiem acetylenowo tlenowym pod warunkiem spełnienia wymagań określonych w pkt W przypadku cięcia termicznego (palnik acetylenowo tlenowy lub plazma) wymaga się obróbki mechanicznej ciętych powierzchni do głębokości minimum strefy wpływu ciepła (SWC). W takim przypadku wymagane są badania ultradźwiękowe na szerokości min 25 mm licząc od czoła rury Wszelkiego rodzaju odgałęzienia rurowe należy projektować i wykonywać jako złącza doczołowe z pełnym przetopem jeśli nie uzgodniono inaczej Druki dzienników spawania, badań spoin, protokołów wykonania złączy, dopuszczeń spawaczy należy uzgodnić w OGP GAZ-SYSTEM S.A. na etapie uzgodnień technologii spawania, przed przystąpieniem do budowy. Dopuszcza się uzgodnienia wieloletnie Wymagania spawalnicze dla projektowania elementów tymczasowych są analogiczne jak dla elementów docelowych Wymagania dla badań: Zaleca się aby badania nieniszczące prowadzone były przez laboratoria posiadające akredytację zgodnie z PN-EN ISO/IEC 17025:2005/Ap1:2007. Do badań Wydanie 2 Wersja 1 PE-DY-W01 Strona 11 z 26

12 Wytyczne w zakresie projektowania gazociągów przesyłowych wysokiego ciśnienia Operatora Gazociągów Przesyłowych GAZ-SYSTEM S.A. połączeń wykonywanych w terenie dopuszcza się laboratoria dopuszczone przez jednostki akredytowane zgodnie z PN-EN ISO/IEC 17025: Zakres badań zgodnie z wymaganiami i zaleceniami normy PN-EN 12732:2004, z uwzględnieniem dodatkowych wymagań: W przypadku złączy doczołowych (spoiny obwodowe łączące rury) wymagane 100% badań radiograficznych lub po uzgodnieniu ultradźwiękowych. W przypadku złączy pachwinowych wymagane 100% badań penetracyjnych lub magnetyczno proszkowych Badania penetracyjne lub magnetyczno - proszkowe - 100% złączy spawanych króćców/ odgałęzień rurowych Zaleca się badania radiograficzne lub ultradźwiękowe - 100% złączy spawanych króćców/ odgałęzień rurowych Spoiny gwarantowane (nie poddawane próbie ciśnieniowej) oprócz badań wizualnych i radiograficznych winny być poddane dodatkowo 100% badaniom ultradźwiękowym (dla grubości ścianki równej i większej od 8mm) Badania ultradźwiękowe rozwarstwień zgodnie z załącznikiem B normy PN-EN 12732:2004 przed spawaniem króćców, odgałęzień i innych elementów do rurociągu oraz przed wykonaniem cięcia Wymagania badań nieniszczących dla projektowania elementów tymczasowych są analogiczne jak dla elementów docelowych Wymagania w zakresie złączy spawanych Kryteria akceptacji złączy spawanych poziom jakości B zgodnie z PN-EN ISO 5817 z odstępstwami dla niektórych niezgodności wg tablic G1 i G3 normy PN-EN oraz załącznikiem E tej normy W protokołach z badań należy każdorazowo zamieszczać wszystkie wykryte rodzaje i poziomy niezgodności spawalniczych złączy spawanych (w tym również dopuszczalne) Przed badaniami wymaga się usunięcia wszelkich zanieczyszczeń złącza typu żużel lub odpryski Personel oceniający powinien posiadać przynajmniej uprawnienia drugiego stopnia w wykonywanej metodzie badań wg PN-EN ISO 9712:2012 lub PN-EN 473:2008 lub PN-EN 473:2002/A1: Zaleca się badania wizualne poprawności przetopu króćców spawanych, w szczególności dla średnic odgałęzienia powyżej DN Badania radiograficzne: Wymagana technika klasy B (ulepszona) badania radiograficznego wg PN-EN 1435:2001/A2: Minimalna ilość ekspozycji wg rysunku A1 lub A2 zgodnie z załącznikiem A normy PN-EN 1435:2001/A2:2005 jeśli nie uzgodniono inaczej Wzory protokołów badań i instrukcje prowadzenia badań należy uzgodnić w OGP GAZ-SYSTEM S.A. przed przystąpieniem do prac. W przypadku wzorów protokołów dopuszcza się uzgodnienie wieloletnie Naprawy złączy spawanych: Każdą naprawę należy udokumentować W przypadku wykrycia pęknięć w złączu lub gdy więcej niż 20% spoiny wykazuje niedopuszczalne niezgodności złącze należy wyciąć i wykonać ponownie Dopuszcza się jednorazową naprawę złącza Badania niszczące złączy spawanych: Pobranie próbek następuje przed próbą ciśnieniową jeśli nie uzgodniono inaczej. Wydanie 2 Wersja 1 PE-DY-W01 Strona 12 z 26

13 Wytyczne w zakresie projektowania gazociągów przesyłowych wysokiego ciśnienia Operatora Gazociągów Przesyłowych GAZ-SYSTEM S.A OGP GAZ-SYSTEM S.A. ma prawo wyboru złączy które mają zostać skierowane do badań niszczących Zakres badań musi być co najmniej zgodny z zakresem badań technologii spawania w oparciu o które wykonano złącza. Zamawiający może zwiększyć zakres badań. 2. Gazociągi wraz z elementami 2.1. Wymagania projektowe: Dokumentacja projektowa gazociągu przesyłowego wysokiego ciśnienia powinna zawierać: Projekt Budowlany dla wszystkich branż, w rozumieniu art. 34 ustawy Prawo budowlane opracowany zgodnie z aktami prawnymi wymienionymi w szczególności w pkt. II 1 niniejszych Wytycznych, zawierający: a) część opisowa, w tym między innymi: opis stanu istniejącego, opis stanu projektowanego, sposób połączenia projektowanego gazociągu z istniejącą i projektowaną siecią gazową, wyznaczenie stref zagrożenia wybuchem, wymagania Zamawiającego, uzgodnienia szczegółowe, niezbędne decyzje administracyjne i uzgodnienia wraz z decyzjami wodnoprawnymi, wypisy z ewidencji gruntów i budynków dla nieruchomości, na których zlokalizowany będzie gazociąg wraz z obiektami towarzyszącymi (śluzy, Zespoły Zaporowo-Upustowe (ZZU), Stacje Ochrony Katodowej (SOK), itp.), uzyskane bezpośrednio przed złożeniem wniosku o wydanie decyzji o pozwoleniu na budowę, wykaz właścicieli gruntów z adresami wg danych z katastru nieruchomości (ewidencji gruntów), lokalizacją działek, a także określeniem klas użytków rolnych i leśnych, długości przecięcia działek przez gazociąg, powierzchnie stref kontrolowanej i montażowej, decyzje o środowiskowych uwarunkowaniach, wyniki badań geotechnicznych gruntów przeznaczonych na lokalizację gazociągu i obiekty naziemne, opinie i uzgodnienia z właścicielami i zarządcami występującego uzbrojenia, w tym protokoły uzgodnienia dokumentacji przez powiatowe Zakłady Uzgadniania Dokumentacji, wszelkie inne uzgodnienia umożliwiające uzyskanie przez Zamawiającego ostatecznej decyzji pozwolenia na budowę dla całego gazociągu i wszystkich obiektów towarzyszących, informację o bezpieczeństwie i ochronie zdrowia, uwzględniającą specyfikę obiektu budowlanego i warunki prowadzenia robót budowlanych, demontaż lub przebudowę istniejących obiektów, w razie konieczności, inwentaryzacja drzew i krzewów niezbędnych do usunięcia z terenu budowy b) część rysunkowa, w tym między innymi: Wydanie 2 Wersja 1 PE-DY-W01 Strona 13 z 26

14 Wytyczne w zakresie projektowania gazociągów przesyłowych wysokiego ciśnienia Operatora Gazociągów Przesyłowych GAZ-SYSTEM S.A. aktualna mapa zasadnicza do celów projektowych w skali 1:1 000 lub 1:500 (dla wybranych odcinków) z naniesioną trasą gazociągu wraz z obiektami towarzyszącymi, mapy ewidencji gruntów w skali 1:5000 lub 1:2000 z naniesioną trasą gazociągu, zaktualizowane nie później niż na uzyskane bezpośrednio przed złożeniem wniosku o wydanie decyzji o pozwoleniu na budowę, mapy topograficzne w skali 1: z naniesioną trasą gazociągu, mapy kolejowe z naniesioną trasą gazociągu, mapy leśne z naniesioną trasą gazociągu, lokalizacja śluz nadawczo-odbiorczych tłoka (w przypadku zaprojektowania), lokalizacja zespołów zaporowo-upustowych (ZZU) wraz z układami połączeń z istniejącymi i projektowanymi gazociągami wysokiego ciśnienia, skrzyżowania gazociągu z terenami kolejowymi na mapie sytuacyjnej wydanej przez właściwe kolejowe oddziały geodezyjne wraz z profilem podłużnym odcinka szlaku w miejscu skrzyżowań z projektowanym gazociągiem, skrzyżowania gazociągu z drogami publicznymi wraz z projektami organizacji ruchu podczas wykonywania robót na mapie sytuacyjnej w skali 1:200 wraz z profilem podłużnym, skrzyżowania gazociągu z rzekami i ciekami podstawowymi o szerokości lustra wody 1 m i większej na mapie sytuacyjnej w skali 1:200 wraz z profilem podłużnym, profil podłużny terenu w skali 1:1000/1:100, uzupełniony o profil geologiczny, wraz projektem pionowej lokalizacji gazociągu, w podziale na gminy i odcinki arkuszy, obejmujące nie więcej niż 1500 m trasy gazociągu, tymczasowe drogi dojazdowe i przejazdy dla realizacji robót. projekty technologiczne organizacji robót w przypadku zastosowania nietypowych rozwiązań technicznych wykonania gazociągów Projekt Wykonawczy, w skład którego wchodzi: a) projekt technologiczny gazociągu i obiektów towarzyszących zawierający: część opisowa, w tym między innymi: opis stanu istniejącego, opis stanu projektowanego, obliczenia wytrzymałościowe, zastosowane rozwiązania techniczne, sposób połączenia projektowanego gazociągu z istniejącą i projektowaną siecią gazową, wyznaczenie stref zagrożenia wybuchem, wymagania Zamawiającego, uzgodnienia szczegółowe, opis prób ciśnieniowych i przeprowadzenia rozruchu, warunki techniczne wykonania i odbioru robót (WTWiO), projekty technologiczne organizacji robót w przypadku zastosowania nietypowych rozwiązań technicznych wykonania gazociągów, wstępne projekty organizacji robót na węzłach przesyłu gazu zawierające główne wytyczne dla wykonawcy robót budowlanych oraz ramowy harmonogram prac przełączeniowych, niezbędne decyzje administracyjne i uzgodnienia, wyniki badań geotechnicznych gruntów przeznaczonych na lokalizację gazociągu i obiekty naziemne, uzgodnienia z właścicielami i zarządcami występującego uzbrojenia, w tym protokoły uzgodnienia dokumentacji przez powiatowe Zakłady Uzgadniania Dokumentacji, wszelkie inne niezbędne uzgodnienia, demontaż istniejących obiektów, w razie konieczności, Wydanie 2 Wersja 1 PE-DY-W01 Strona 14 z 26

15 Wytyczne w zakresie projektowania gazociągów przesyłowych wysokiego ciśnienia Operatora Gazociągów Przesyłowych GAZ-SYSTEM S.A. zestawienie rur, armatury i urządzeń wraz z pełnymi specyfikacjami technicznymi, zestawienie wszelkich wymagań i działań wynikających z wydanych opinii, uzgodnień, decyzji itp., do których wykonania zostanie zobowiązany inwestor, projekt lub zapisy i rysunki dotyczące ochrony przed korozją, wg wymagań i zawartości określonych w standardzie technicznym ST IGG 0601:2012 Ochrona przed korozją zewnętrzną stalowych gazociągów lądowych - Wymagania funkcjonalne i zalecenia,. Zawartość projektu wykonawczego w zakresie ochrony przed korozją winna być zgodna z załącznikiem B tego standardu. b) część rysunkowa, w tym między innymi: aktualna mapa zasadnicza do celów projektowych w skali 1:1 000 lub 1:500 (dla wybranych odcinków) z naniesioną trasą gazociągu wraz z obiektami towarzyszącymi, lokalizacja śluz nadawczo-odbiorczych tłoka (w przypadku zaprojektowania), lokalizacja zespołów zaporowo-upustowych (ZZU) wraz z układami połączeń z istniejącymi i projektowanymi gazociągami wysokiego ciśnienia, skrzyżowania gazociągu z terenami kolejowymi na mapie sytuacyjnej w skali 1:200 wraz z profilem podłużnym, skrzyżowania gazociągu z drogami publicznymi wraz z projektami organizacji ruchu podczas wykonywania robót na mapie sytuacyjnej w skali 1:200 wraz z profilem podłużnym, skrzyżowania gazociągu z rzekami i ciekami podstawowymi o szerokości lustra wody 1 m i większej na mapie sytuacyjnej w skali 1:200 wraz z profilem podłużnym, profil podłużny terenu w skali 1:1000/1:100, uzupełniony o profil geologiczny, wraz projektem pionowej lokalizacji gazociągu, w podziale na gminy i odcinki arkuszy, szczegółowe rysunki konstrukcyjne, rysunki konstrukcyjne łuków zimnogiętych wykonywanych na budowie i łuków indukcyjnych wraz z ich naniesieniem na mapy zasadnicze i wynikającymi z ich kształtu powierzchniami zajęcia terenu, schematy technologiczne inwestycji jako całości oraz szczegółowe schematy obiektów (również w formie numerycznej w formacie *.DWG lub *DGN po uzgodnieniu z Zamawiającym). c) projekty niezbędnych przewiertów kierunkowych w miejscach krzyżowania się gazociągu z przeszkodami terenowymi, zawierające co najmniej: analizę warunków geologicznych, hydrogeologicznych, morfologicznych oraz lokalizacje infrastruktury, określenie punktów wejścia i wyjścia, przyjęcie typu trajektorii przewiertu oraz obliczenie jej parametrów geometrycznych, określenie liczby etapów poszerzania (liczba marszy), wstępny dobór urządzeń i narzędzi wiertniczych, dobór płuczki wiertniczej, określenie wielkości sił działających na przewód wiertniczy i rurociąg podczas prowadzenia prac. d) projekty tymczasowych dróg dojazdowych i przejazdów dla realizacji robót, e) projekt prób ciśnieniowych (w uzasadnionych przypadkach również prób specjalnych), f) projekt rozruchu gazociągu, Projekty branżowe: Wydanie 2 Wersja 1 PE-DY-W01 Strona 15 z 26

16 Wytyczne w zakresie projektowania gazociągów przesyłowych wysokiego ciśnienia Operatora Gazociągów Przesyłowych GAZ-SYSTEM S.A. a) projekty sterowania układami zaporowo-upustowymi, układami śluz i węzłami, b) projekty przyłączy energetycznych zasilających: układy zaporowo upustowe, stacje ochrony katodowej, układy śluz, c) projekt ochrony katodowej opracowany zgodnie z warunkami opisanymi w części Wytyczne w zakresie projektowania systemów ochrony przeciwkorozyjnej gazociągów przesyłowych Operatora Gazociągów Przesyłowych GAZ-SYSTEM S.A. d) badania geotechniczne gruntów przeznaczonych na lokalizacje gazociągu i obiektów naziemnych, e) operaty wodnoprawne, f) operaty dendrologiczne, g) projekt naprawy urządzeń drenarskich i cieków wodnych, h) projekt rekultywacji gruntów, i) projekt organizacji badania tłokiem inspekcyjnym Kosztorys Inwestorski oraz Przedmiar Robót opracowane zgodnie z wymaganiami ustawy Prawo zamówień publicznych i odpowiednimi aktami wykonawczymi; Zbiorcze Zestawienie Kosztów Wszelkie inne nie wymienione, a niezbędne do wykonania opracowania, projekty budowlane i wykonawcze dla infrastruktury związanej bezpośrednio z projektowanym gazociągiem umożliwiające uzyskanie przez Zamawiającego decyzji o pozwoleniu na budowę i spełnienie przez ten gazociąg wymaganych funkcji, czyli przesyłania gazu, Uzgodnienia wykonanych projektów i opracowań z Zamawiającym Standardowa głębokość posadowienia części liniowej gazociągu powinna wynosić ok. 1,2m licząc od górnej płaszczyzny rury do poziomu gruntu. Maksymalna głębokość posadowienie gazociągu nie powinna przekraczać bez powodu 2m licząc od górnej płaszczyzny rury do poziomu gruntu. Głębokość posadowienia rury ochronnej powinna wynosić minimalnie 1m licząc od górnej płaszczyzny rury ochronnej do poziomu gruntu. Przy projektowaniu włączenia metodą hermetyczną należy zachować minimalną głębokość posadowienia pozostających na przewodzie rurowym króćców do prac hermetycznych równą 1m Bierną i czynną ochronę antykorozyjną należy projektować zgodnie z dokumentem Wytyczne w zakresie projektowania systemów ochrony przeciwkorozyjnej gazociągów przesyłowych Operatora Gazociągów Przesyłowych GAZ-SYSTEM S.A Na ogrodzeniu obiektu liniowego (ZZU, ZW, śluza lub odwadniacz) muszą zostać umieszczone czytelne tablice informujące o zakazie używania otwartego ognia, tablice z informacją o numerach telefonów alarmowych oraz tablice z oznaczeniami obiektów Tablice mają być zgodne z wzorami zamieszczonymi w Księdze Wizualizacji Operatora Gazociągów Przesyłowych GAZ-SYSTEM S.A W dokumentacji projektowej należy zamieścić schematy zawierające wszystkie elementy obiektu. Armaturę i urządzenia należy oznakować symbolami zgodnie z tabelą (numer obiektu, oznaczenie literowe oraz nr kolejny armatury danego rodzaju np.: zawór kulowy liniowy zabudowany na ZZU nr ZKL 1; zawór kulowy obejściowy na ZZU 211 ZKO 1): Wydanie 2 Wersja 1 PE-DY-W01 Strona 16 z 26

17 Wytyczne w zakresie projektowania gazociągów przesyłowych wysokiego ciśnienia Operatora Gazociągów Przesyłowych GAZ-SYSTEM S.A. Zawór kulowy Zasuwa klinowa Zasuwa płytowa Armatura liniowa ZKL ZaKL ZPL Armatura obejściowa ZKO ZaKO ZPO Armatura upustowa ZKU ZaKU ZPU Zespół zaporowo-upustowy Zespół włączeniowy Punkt pomiaru ciśnienia Monoblok izolujący Śluza nadawcza Śluza odbiorcza Śluza uniwersalna SU Zbiornik kondensatu Zespół odwadniający Kompensator liniowy ZZU ZW M MI SN SO ZbK ZOD KL 2.7. Przy budowie gazociągów o średnicy większej lub równej DN300 zaleca się wykonywanie prób specjalnych po wcześniejszym uzgodnieniu z Inwestorem Nowobudowane gazociągi o średnicy większej lub równej DN 200 powinny być projektowane i budowane jako gazociągi tłokowalne Nowobudowany gazociąg przystosowany do tłokowania należy poddać tzw zerowej inspekcji tłokami pomiarowymi Dla nowobudowanych gazociągów (w tym również przebudowywanych odcinków) o średnicy DN200 i powyżej zaleca się wykonanie inwentaryzacji geodezyjnej wszystkich wykonanych spoin obwodowych Dla nowobudowanych gazociągów o średnicy DN 500 i większej zaleca się budowę wzdłuż gazociągu linii światłowodowej Elementy gazociągów należy wykonywać zgodnie z zamieszczonymi rysunkami od rys. 1 do rys.6. Wydanie 2 Wersja 1 PE-DY-W01 Strona 17 z 26

18 Wytyczne w zakresie projektowania gazociągów przesyłowych wysokiego ciśnienia Operatora Gazociągów Przesyłowych GAZ-SYSTEM S.A. SCHEMAT LINIOWEGO ZZU Oznaczenie LEGENDA Nazwa Szt. ZKL Zawór kulowy liniowy do spawania podziemny 1 ZKO ZK50 ZKU ZaKU ZKU ZK50 Zawór kulowy upustowy podziemny ( lub nadziemny ) Zawór kulowy nadziemny DN50 do spawania 2 ( lub 1+1zasuwa płytowa )* 2 ZKO ZKL ZK50 ZaKU* (*) patrz uwaga nr 3 Zawór kulowy obejściowy ( 2 ) do spawania ZKU ZKO podziemny ( OPCJA ) UWAGI: 1.Układ przedstawiony linią kropkową stosować tylko w uzasadnionych przypadkach ( opcja do podłączania nowych odbiorców ). 2.Dopuszcza się, w uzasadnionych przypadkach, zabudowę zaworów kulowych upustowych ZKU i zasuw upustowych ZaKU jako nadziemne. Wówczas nie zabudowuje się punktów pomiaru ciśnienia z wykorzystaniem zaworów ZK50. 3.Dopuszcza się, w uzasadnionych przypadkach, w miejsce jednego zaworu kulowego ZKU zabudowę zasuwy płytowej. Wówczas nie zabudowujemy zasuwy upustowej ZaKU*. 4.Dla gazociągów do DN 200 włącznie dopuszcza się opcję zabudowy kurka ZKL jako nadziemnego ( schemat ZZU wersja nadziemna ). 5.Zaleca się zabudowę punktu pomiaru ciśnienia na każdym układzie rurowym ograniczonym armaturą zaporową. ZaKU Zasuwa klinowa upustowa podziemna ( lub nadziemna ) Punkt pomiaru ciśnienia 2 ( lub 1 )* 3 ( lub 5 ) Rys.1. Wydanie 2 Wersja 1 PE-DY-W01 Strona 18 z 26

19 Wytyczne w zakresie projektowania gazociągów przesyłowych wysokiego ciśnienia Operatora Gazociągów Przesyłowych GAZ-SYSTEM S.A. SCHEMAT KĄTOWEGO ZZU LEGENDA Oznaczenie Nazwa Szt. ZK50 ZKU* ZaKU ZKL ZKU Zawór kulowy liniowy do spawania podziemny Zawór kulowy upustowy podziemny ( lub nadziemny ) 2 3 ( lub 1+2 zasuwy płytowe )* ZKL ZKL ZaKU* ZK50 Zawór kulowy nadziemny DN50 do spawania 3 ZK50 ZKU (*) patrz uwaga nr 2 ZaKU Zasuwa klinowa upustowa podziemna ( lub nadziemna ) 3 ( lub 1 )* ZaKU* Punkt pomiaru ciśnienia 4 ( lub 7 ) ZK50 ZKU* UWAGI: 1.Dopuszcza się, w uzasadnionych przypadkach, zabudowę zaworów kulowych upustowych ZKU i zasuw upustowych ZaKU jako nadziemne. Wówczas nie zabudowuje się punktów pomiaru ciśnienia z wykorzystaniem zaworów ZK50. 2.Dopuszcza się, w uzasadnionych przypadkach, w miejsce zaworów kulowych upustowych ZKU* zabudowę zasuw płytowych. Wówczas nie zabudowujemy zasuw upustowych ZaKU*. 4.Dla gazociągów do DN 200 włącznie dopuszcza się opcję zabudowy kurków ZKL jako nadziemnych. 5.Zaleca się zabudowę punktu pomiaru ciśnienia na każdym układzie rurowym ograniczonym armaturą zaporową Rys.2. Wydanie 2 Wersja 1 PE-DY-W01 Strona 19 z 26

20 Wytyczne w zakresie projektowania gazociągów przesyłowych wysokiego ciśnienia Operatora Gazociągów Przesyłowych GAZ-SYSTEM S.A. SCHEMAT KĄTOWEGO ZZU - DWUSTRONNEGO ZKO ZK50 ZKU* ZaKU LEGENDA ZKL ZK50 ZaKU* Oznaczenie ZKL Nazwa Zawór kulowy liniowy do spawania podziemny Szt. 1 ZKO ZK50 UWAGI: 1.Dopuszcza się, w uzasadnionych przypadkach, zabudowę zaworów kulowych upustowych ZKU i zasuw upustowych ZaKU jako nadziemne. Wówczas nie zabudowuje się punktów pomiaru ciśnienia z wykorzystaniem zaworów ZK50. 2.Dopuszcza się, w uzasadnionych przypadkach, w miejsce zaworów kulowych upustowych ZKU* zabudowę zasuw płytowych. Wówczas nie zabudowujemy zasuw upustowych ZaKU*. 3.Dla gazociągów do DN 200 włącznie dopuszcza się opcję zabudowy kurków ZKL i ZKO jako nadziemne. 4.Zaleca się zabudowę punktu pomiaru ciśnienia na każdym układzie rurowym ograniczonym armaturą zaporową. ZKU ZKU* (*) patrz uwaga nr 2 ZaKU* ZKU ZK50 ZaKU ZKO Zawór kulowy upustowy podziemny ( lub nadziemny ) Zawór kulowy nadziemny DN50 do spawania Zasuwa klinowa upustowa podziemna ( lub nadziemna ) Punkt pomiaru ciśnienia Zawór kulowy obejściowy do spawania podziemny 3 ( lub 1+2 zasuwy płytowe )* 3 3 ( lub 1 )* 4 ( lub 7 ) 2 Rys.3. Wydanie 2 Wersja 1 PE-DY-W01 Strona 20 z 26

21 Wytyczne w zakresie projektowania gazociągów przesyłowych wysokiego ciśnienia Operatora Gazociągów Przesyłowych GAZ-SYSTEM S.A. SCHEMAT LINIOWEGO ZZU do DN200 włącznie (opcja nadziemna ) ZKU Oznaczenie ZKL ZKU LEGENDA Nazwa Zawór kulowy liniowy kołnierzowy nadziemny Zawór kulowy upustowy kołnierzowy nadziemny Szt. 1 2 ZKL ZaKU ZaKU Zasuwa klinowa upustowa kołnierzowa nadziemna 1 Punkt pomiaru ciśnienia 2 ( lub 3 ) ZKU Zawór kulowy do spawania 2 UWAGI: 1.Przed punktem pomiaru ciśnienia zlokalizowanym na gazociągu, należy zainstalować zawór kulowy odcinający do spawania. 2.Zaleca się zabudowę punktu pomiaru ciśnienia na każdym układzie rurowym ograniczonym armaturą zaporową. 3. Należy zapewnić odpowiednią sztywność kolumn upustowych w czasie upuszczania gazu. 4. Dopuszcza się zabudowę zaworu kulowego liniowego jako opcja podziemna. Rys.4. Wydanie 2 Wersja 1 PE-DY-W01 Strona 21 z 26

22 Wytyczne w zakresie projektowania gazociągów przesyłowych wysokiego ciśnienia Operatora Gazociągów Przesyłowych GAZ-SYSTEM S.A. SCHEMAT ZESPOŁU WŁĄCZENIOWEGO LEGENDA Oznaczenie Nazwa Szt. ZKL Zawór kulowy liniowy do spawania Podziemny ( lub kołnierzowy ) 1 ( lub 1zasuwa płytowa )** ZKU* ZaKU * (*) patrz uwaga nr 2 ZKU ZK50 Zawór kulowy upustowy podziemny ( lub nadziemny ) Zawór kulowy nadziemny DN50 do spawania 1 ( lub 1zasuwa płytowa )* 1 ZKL** ZaKL** ZK50 (**) patrz uwaga nr 5 ZaKU Zasuwa klinowa upustowa podziemna ( lub nadziemna ) Punkt pomiaru ciśnienia 1 ( lub brak zasuwy )* 2 UWAGI: 1.Dopuszcza się, w uzasadnionych przypadkach, zabudowę zaworu kulowego upustowego ZKU i zasuwy upustowej ZaKU jako elementy nadziemne. Wówczas nie zabudowuje się punktu pomiaru ciśnienia z wykorzystaniem zaworu ZK50. ZaKL** 2.Dopuszcza się, w uzasadnionych przypadkach, w miejsce zaworu kulowego upustowego ZKU* i zasuwy ZaKU*, zabudowę zasuwy płytowej. 3.Zaleca się zabudowę punktu pomiaru ciśnienia na każdym układzie rurowym ograniczonym armaturą zaporową. 4.Dla krótkich odcinków włączeniowych dopuszcza się rezygnację z zabudowy układu wydmuchowego i punktu pomiaru ciśnienia. 5.Dopuszcza się stosowanie zasuwy klinowej liniowej ZaKL przy długich odcinkach gazociągu za zespołem włączeniowym. Dopuszcza się, w uzasadnionych przypadkach, w miejsce zaworu kulowego liniowego ZKL** i zasuwy klinowej liniowej ZaKL**,zabudowę zasuwy płytowej. Zasuwa klinowa liniowa 1 do spawania Podziemna ( lub brak zasuwy )** ( lub kołnierzowa ) Rys.5. Wydanie 2 Wersja 1 PE-DY-W01 Strona 22 z 26

23 Wytyczne w zakresie projektowania gazociągów przesyłowych wysokiego ciśnienia Operatora Gazociągów Przesyłowych GAZ-SYSTEM S.A. SCHEMAT ZESPOŁU ODWADNIAJĄCEGO LEGENDA Oznaczenie Nazwa Szt. ZaKU* (*) patrz uwaga nr 1 ZKU Zawór kulowy nadziemny, upustowy 3 ( lub 2+1zasuwa płytowa )* ZKU* ZaKU Zasuwa klinowa nadziemna upustowa 1 ( lub brak zasuwy )* ZKU ZKU Punkt pomiaru ciśnienia 1 UWAGI: 1.Dopuszcza się, w uzasadnionych przypadkach, w miejsce zaworu kulowego ZKU* i zasuwy ZaKU*, zabudowę zasuwy płytowej. 2.Dopuszcza się inne rozwiązania konstrukcyjne zabezpieczenia końcówki upustowej zespołu odwadniającego. 3.Armarura odcinająca zespołu odwadniającego montowana w pozycji pionowej. Zbiornik kondensatu Rys Wymagania projektowe: W uzasadnionych przypadkach w miejscu montażu elementów gazociągu należy przewidzieć pełną wymianę gruntu rodzimego w obrębie granicy układu. Przewidzieć podparcie zaworów i zasuw podziemnych na płytach fundamentowych. Zasypać piaskiem i zagęścić, przeprowadzić badania stopnia zagęszczenia (minimalny wskaźnik zagęszczenia wynosi 0,95) Izolację na elementach wystających powyżej poziomu gruntu należy wyprowadzić na wysokość co najmniej 30cm i wykonać zgodnie z wymaganiami w zakresie powłok ochronnych zawartych w Wytyczne w zakresie projektowania systemów ochrony przeciwkorozyjnej gazociągów przesyłowych Operatora Gazociągów Przesyłowych GAZ-SYSTEM S.A.. Wydanie 2 Wersja 1 PE-DY-W01 Strona 23 z 26

24 Wytyczne w zakresie projektowania gazociągów przesyłowych wysokiego ciśnienia Operatora Gazociągów Przesyłowych GAZ-SYSTEM S.A Zalecane jest stosowanie kołnierzy szyjkowych z przylgą B2 wg PN-EN lub RF wg PN-EN :2005. Zaleca się zastosowania uszczelek spiralnych (np. wg PN-EN lub wg. PN-EN ), albo uszczelek metalowych rowkowanych z nakładkami (np. wg PN-EN lub PN-EN ) Połączenia kołnierzowo-śrubowe włącznie z uszczelkami powinny być zaprojektowane i wykonane wg Polskich Norm. Stosowane śruby, nakrętki i podkładki powinny być wykonane w wersji ocynkowanej Zakres projektu wykonawczego należy każdorazowo uzgodnić z OGP GAZ- SYSTEM Wszelkie zmiany w stosunku do zatwierdzonego projektu należy formalnie uzgadniać z projektantem oraz z OGP GAZ-SYSTEM S.A Na układach obejściowych zaworów liniowych należy stosować łuki kute lub ciągnione o promieniu min. 2xDN średnicy obejścia Układy technologiczne zespołów śluz nadawczych, odbiorczych lub uniwersalnych wymagają każdorazowo indywidualnego projektu który musi być uzgodniony z OGP GAZ-SYSTEM Instalacje śluz oddzielone monoblokami izolującymi należy uziemić Na układzie śluz zastosować dwa sygnalizatory przejścia tłoka na śluzie oraz za układem obejściowym zespołu śluzy Na układzie śluz odbiorczych zastosować zbiorniki kondensatu umożliwiające opróżnianie podciśnieniowe, a w przypadku przewidywania dużych ilości kondensatów należy przewidzieć możliwość podłączania zabezpieczającej kolumny filtroseparacyjnej Należy stosować manometry klasy 1.6 w wykonaniu morskim (wzmocnionym) Układ odbioru kondensatu odwadniaczy należy wykonać o średnicy DN50 i zakończyć kołnierzem zaślepiającym z korkiem odpowietrzającym lub innym rodzajem zabezpieczenia Kolumny napędów armatury podziemnej należy wyprowadzić na wysokość 1,2m ponad poziom terenu Manometry należy wyprowadzić na wysokość co najmniej 0,8m ponad poziom terenu. Średnica przewodu zasilającego manometry (wychodzącego z ziemi) nie może być mniejsza niż DN50. Pod manometrem należy zamontować zawór spawany o średnicy równej średnicy gazociągu wyjściowego z ziemi. Dopuszcza się stosowanie połączenia kołnierzowego na zaworze od strony manometru Kolumny upustowe: Dobór wielkości kolumny upustowej należy dokonać zgodnie z załączoną poniższej tabelą: Średnica gazociąg u Średnica kolumny upustowe j 300 (250 ) (150 ) (150 ) Wydanie 2 Wersja 1 PE-DY-W01 Strona 24 z 26

25 Wytyczne w zakresie projektowania gazociągów przesyłowych wysokiego ciśnienia Operatora Gazociągów Przesyłowych GAZ-SYSTEM S.A Kolumny należy wyprowadzić 1,8m (z możliwością przedłużenia do 3m na czas upustu) ponad poziom terenu i zakończyć kołnierzem z korkiem do odpowietrzania. W uzasadnionych przypadkach kolumny należy wyprowadzić na wysokość 3m ponad poziom terenu Zaleca się lokalizować kolumny na terenie obiektów, Strefy zagrożenia wybuchem 2 od połączeń rozłącznych powinny znajdować się wewnątrz ogrodzenia obiektu Oznakować strefy zagrożenia wybuchem (tablice UWAGA GAZ, STREFA ZAGROŻENIA WYBUCHEM 2. Strefy zagrożenia wybuchem należy obliczyć zgodnie ze Standardem Technicznym ST-G-003: Oznakowanie obiektu za pomocą następujących tablic informacyjnych: właściciel obiektu przy wejściu (wejściach) na obiekt, w przypadku zespołu zaporowo-upustowego (ZZU) numer ZZU (numerację nadaje OGP GAZ-SYSTEM S.A.) Na obiektach place technologiczne i ewentualnie drogi dojazdowe wyłożyć kostką betonową ograniczoną krawężnikami. Pozostały teren obiektów wysypać kamieniem nieiskrzącym układanym na geowłókninie (teren obiektu należy zabezpieczyć przed możliwością gromadzenia się wody) Ogrodzenie obiektów wykonać o min. wysokości 1.8m na podmurówce min. 0.3m ponad poziom terenu. Poszczególne elementy ogrodzenia należy zabezpieczyć przed kradzieżą Próby ciśnieniowe należy projektować i wykonywać zgodnie z Rozporządzeniami wymienionymi w pkt. 1.1, Polskimi Normami, procedurami SESP oraz innymi regulacjami branżowymi Trasę gazociągu oznakować zgodnie z normami ZN-G-3001:2001, ZN-G- 3002:2001, ZN-G-3003:2001. W dokumentacji projektowej przedstawić lokalizację, a w dokumentacji powykonawczej domiary lokalizacyjne słupków znacznikowych Dokumentacja powykonawcza powinna być opracowana i przekazana również w formie cyfrowej (.pdf) W przypadku budowy obiektów na gazociągach o średnicy DN200 i większej: Wszelkie trójniki i odgałęzienia na gazociągu liniowym muszą być przystosowane do przepuszczenia tłoków Gdy średnica odgałęzienia przekracza połowę średnicy gazociągu głównego wymagane jest zastosowanie trójników z wyciąganą szyjką wyposażonych w prowadnice tłoków, fittingów wyposażonych w kupony lub innych rozwiązań uniemożliwiających zablokowanie tłoka Rury osłonowe Rury osłonowe należy projektować i wykonywać zgodnie z wymaganiami standardu ST-G-002:2008, PN-EN 1594: Stosowanie rur osłonowych należy ograniczyć do niezbędnego minimum. 3. Uwagi końcowe 3.1. Dopuszcza się, za zgodą OGP GAZ-SYSTEM, stosowanie norm z datą wydania inną niż w niniejszym opracowaniu w przypadku ich aktualizacji W uzasadnionych przypadkach, za zgodą OGP GAZ-SYSTEM, dopuszcza się stosowanie kołnierzy wykonanych wg standardów ANSI. Wydanie 2 Wersja 1 PE-DY-W01 Strona 25 z 26

26 Wytyczne w zakresie projektowania gazociągów przesyłowych wysokiego ciśnienia Operatora Gazociągów Przesyłowych GAZ-SYSTEM S.A Niniejsze wytyczne należy stosować łącznie z wymaganiami zawartymi w Wytyczne w zakresie projektowania systemów ochrony przeciwkorozyjnej gazociągów przesyłowych Operatora Gazociągów Przesyłowych GAZ-SYSTEM S.A.. Przepisy końcowe Za wdrożenie niniejszej regulacji jest odpowiedzialny Pion Eksploatacji. Za wdrożenie niniejszej regulacji w poszczególnych Jednostkach Organizacyjnych Spółki odpowiedzialny jest Dyrektor danej Jednostki Organizacyjnej Spółki. Wnioski o zmianę niniejszej regulacji należy zgłaszać do Opiekuna merytorycznego wskazanego w metryce dokumentu. Załączniki Brak. Wydanie 2 Wersja 1 PE-DY-W01 Strona 26 z 26

27 Wytyczne w zakresie projektowania stacji gazowych wysokiego ciśnienia Operatora Gazociągów Przesyłowych GAZ-SYSTEM S.A. PE-DY-W02 Warszawa, kwiecień 2013 r.

28 Wytyczne w zakresie projektowania stacji gazowych wysokiego ciśnienia Operatora Gazociągów Przesyłowych GAZ- SYSTEM S.A. Metryka regulacji Obszar biznesowy: Kategoria: Pion Eksploatacji; Oddziały Spółki; Pion Inwestycji Wytyczne Właściciel: Forma i data zatwierdzenia: Data wejścia w życie: Adam Nowakowski Dyrektor Pionu Eksploatacji Podpis Członka Zarządu Operatora Gazociągów Przesyłowych GAZ-SYSTEM S.A. Pana Wojciecha Kowalskiego Zakres stosowania: Opiekun merytoryczny: Projektowanie stacji gazowych wysokiego ciśnienia w ramach zadań inwestycyjnych i remontowych Piotr Krawczak Data ostatniego przeglądu: Wydanie. Wersja: 2.1. Akty powiązane: PE-DY-W01 Wytyczne w zakresie projektowania gazociągów przesyłowych wysokiego ciśnienia Operatora Gazociągów Przesyłowych GAZ- SYSTEM S.A. PE-DY-W03 Wytyczne w zakresie projektowania systemów ochrony przeciwkorozyjnej gazociągów przesyłowych Operatora Gazociągów Przesyłowych GAZ-SYSTEM S.A. PW-WI-W01 Wytyczne Operatora Gazociągów Przesyłowych GAZ-SYSTEM S.A. dla rur stalowych przewodowych dla mediów palnych PW-WI-I01 - Instrukcja Operatora Gazociągów Przesyłowych GAZ-SYSTEM S.A. dla jednostki inspekcyjnej dokonującej odbioru dostaw rur i armatury wraz z napędami PW-WI-W02 Wytyczne Operatora Gazociągów Przesyłowych GAZ-SYSTEM S.A. dla zaworów kulowych PW-WI-W02 Wytyczne Operatora Gazociągów Przesyłowych GAZ-SYSTEM S.A. dla zasuw klinowych PW-WI-W04 Wytyczne Operatora Gazociągów Przesyłowych GAZ-SYSTEM S.A. dla napędów armatur PW-WI-W05 Wymagania spawalnicze oraz wymagania badań własności i jakości złączy spawanych gazociągów strategicznych Operatora Gazociągów Przesyłowych GAZ- SYSTEM S.A. Wydanie 2 Wersja 1 PE-DY-W02 Strona 2 z 21

29 Wytyczne w zakresie projektowania stacji gazowych wysokiego ciśnienia Operatora Gazociągów Przesyłowych GAZ- SYSTEM S.A. PW-WI-W06 Wytyczne Operatora Gazociągów Przesyłowych GAZ-SYSTEM S.A. w zakresie załadunku, transportu, rozładunku i składowania rur stalowych PI-DY-W01 Wytyczne Operatora Gazociągów Systemowych S.A. w zakresie projektowania systemów telemetrii dla obiektów gazowych systemu przesyłowego Historia zmian Wydanie. Wersja 2.1. Opis zmiany Dostosowanie Regulacji do wymagań Procedury legislacyjnej. Data wprowadzenia zmiany r. Wydanie 2 Wersja 1 PE-DY-W02 Strona 3 z 21

30 Wytyczne w zakresie projektowania stacji gazowych wysokiego ciśnienia Operatora Gazociągów Przesyłowych GAZ- SYSTEM S.A. Spis treści Definicje i skróty... 5 Cel Wytycznych... 5 Przedmiot... 5 Zakres stosowania Wymagania ogólne Wymagania szczegółowe Przepisy końcowe Załączniki Wydanie 2 Wersja 1 PE-DY-W02 Strona 4 z 21

31 Wytyczne w zakresie projektowania stacji gazowych wysokiego ciśnienia Operatora Gazociągów Przesyłowych GAZ- SYSTEM S.A. Definicje i skróty Operator Gazociągów Przesyłowych GAZ-SYSTEM S.A. OGP lub Inwestor, Stacja gazowa wysokiego ciśnienia stacja gazowa, Urząd Dozoru Technicznego UDT. Cel Wytycznych Stacje gazowe wysokiego ciśnienia należy projektować zgodnie z obowiązującymi przepisami prawa, Polskimi Normami oraz normatywami obowiązującymi w OGP z uwzględnieniem najlepszej dostępnej wiedzy technicznej. Ponadto z uwagi na wymogi eksploatacyjne oraz mając na względzie zdobyte doświadczenie w zakresie użytkowania stacji gazowych wysokiego ciśnienia, zachodzi potrzeba uwzględnienia szczególnych wymagań, które zostały określone w niniejszych wytycznych. Przedmiot Wytyczne określają minimalne wymagania, które należy stosować przy projektowaniu stacji gazowych dla OGP. Zakres stosowania Wytyczne mają zastosowanie do projektowania nowobudowanych stacji gazowych oraz modernizacji i remontów stacji istniejących. 1. Wymagania ogólne Projekt należy opracować zgodnie z wymaganiami ustawy z dnia 7 lipca 1994r. Prawo budowlane Dz.U nr 89 poz.414 z późniejszymi zmianami Projekt powinien spełniać wymagania określone w procedurze SESP P.02.O.12 PN- HD :2009. Ponadto powinien zawierać wymagane uzgodnienia oraz decyzje administracyjne w tym w szczególności niezbędne uzgodnienia UDT Dokumentację projektową należy dostarczyć w formie papierowej i elektronicznej oraz uzgodnić z OGP Projekt budowlany stacji gazowej powinien zawierać: Część opisową, w tym między innymi: opis stanu istniejącego, opis stanu projektowanego, sposób wpięcia stacji gazowej do istniejących gazociągów, obliczenia stref zagrożenia wybuchem, wymagania Inwestora, notatki służbowe, ustalenia, mapę ewidencji gruntów, wypis z rejestru gruntów, wypis z księgi wieczystej, uzgodnienia z właścicielami i użytkownikami gruntów i sieci, informację o bezpieczeństwie i ochronie zdrowia, uwzględniającą specyfikę obiektu budowlanego i warunki prowadzenia robót budowlanych, wytyczne dotyczące demontażu istniejących obiektów Część rysunkową, w tym między innymi: mapę zasadniczą do celów projektowych, Wydanie 2 Wersja 1 PE-DY-W02 Strona 5 z 21

32 Wytyczne w zakresie projektowania stacji gazowych wysokiego ciśnienia Operatora Gazociągów Przesyłowych GAZ- SYSTEM S.A. mapę zbiorczą, ze wszystkimi projektowanymi obiektami oraz pełnym uzbrojeniem Projekt wykonawczy stacji gazowej powinien zawierać: Część opisową z podziałem na poszczególne branże, w tym między innymi: opis stanu istniejącego, opis stanu projektowanego, dobór urządzeń wraz z obliczeniami, obliczenia wytrzymałościowe, opis zastosowanych rozwiązań technicznych, opis prób szczelności i wytrzymałości, sposób wpięcia stacji gazowej do istniejących gazociągów, wytyczne dotyczące demontażu istniejących obiektów. szczegółowe warunki techniczne do projektowania; opis rozwiązań zapewniających ciągłość dopływu paliwa gazowego do istniejących odbiorców w czasie projektowanej modernizacji lub remontu stacji Zestawienie urządzeń i materiałów dla poszczególnych branż Część rysunkową, w tym między innymi: mapę zasadniczą do celów projektowych, zaktualizowaną w zakresie wymaganym przez inwestora), szczegółowy plan zagospodarowania terenu, rysunki zasięgu stref zagrożonych wybuchem, schematy technologiczne, schemat prób ciśnieniowych, rysunki konstrukcyjne i montażowe, rysunki sposobu wpięć do czynnych gazociągów Schematy ideowe połączeń urządzeń AKPiA, telemetrii i elektryki Strefy zagrożone wybuchem dla stacji gazowej należy wyznaczyć w oparciu o ST- G-003 Sieć przesyłowa gazu ziemnego Strefy zagrożone wybuchem Urządzenia, systemy ochronne i pracownicy w przestrzeniach zagrożonych wybuchem. Poszczególne elementy stacji gazowej należy tak zaprojektować aby strefy zagrożenia wybuchem znajdowały się w obszarze objętym ogrodzeniem obiektu. Powyższe wymaganie nie dotyczy stref od upustów z układów zaporowoupustowych powstających przy nadzorowanych pracach eksploatacyjnych 1.7. Obliczenia wytrzymałościowe elementów rurowych należy wykonywać zgodnie z obowiązującą normą PN-EN 1594 Systemy dostawy gazu. Gazociągi o maksymalnym ciśnieniu roboczym wyższym niż 16 bar. Wymagania funkcjonalne z uwzględnieniem następujących wymagań: 1.8. Wymagania materiałowe ogólne Dopuszczone do stosowania przy remontach i budowie sieci gazowej są wyłącznie wyroby spełniające warunki zawarte w art.10 ustawy z dnia 7 lipca 1994r. Prawo budowlane Dz.U nr 89 poz.414 z późniejszymi zmianami oraz art. 5, 8 i 10 ustawy z dnia 16 kwietnia 2004r. o wyrobach budowlanych Dz.U.2004 nr 92 poz.881. Wyroby muszą być oznakowane znakiem CE, atestem ATEX (o ile jest wymagany), lub znakiem budowlanym, przy czym producent musi wydać deklarację zgodności z Polską Normą lub aprobatą techniczną W dokumentach odniesienia (normach, aprobatach technicznych, europejskich uznaniach materiałów) musi być zaznaczone, że są to wyroby dopuszczone do Wydanie 2 Wersja 1 PE-DY-W02 Strona 6 z 21

33 Wytyczne w zakresie projektowania stacji gazowych wysokiego ciśnienia Operatora Gazociągów Przesyłowych GAZ- SYSTEM S.A. zastosowania w sieciach gazowych, w zakresie ciśnień i temperatur (również minimalnych) występujących w projekcie Dla wyrobów należy przedstawić przynajmniej: dokument jakościowy (świadectwo odbioru) wg PN-EN 10204, wg wymagań określonych w normie wyrobu, projekcie oraz punkcie 8.6. deklarację zgodności W przypadku wyrobów wykonanych zgodnie z aprobatą techniczną wymagane przedstawienie tej aprobaty Wszystkie materiały obciążone ciśnieniem sieci gazowej wysokiego ciśnienia (MOP powyżej 16bar) powinny spełniać wymagania p.8 normy PN-EN 1594 dotyczy nowobudowanych i modernizowanych obiektów Wymagane dokumenty jakościowe zgodnie z p normy PN-EN Zaleca się świadectwo odbioru 3.2 wg PN-EN dla rur o średnicy równej lub większej od DN500 i armatury równej lub większej od DN200. Zamiast świadectw odbioru 3.1 wg PN-EN 10204:2006 dopuszcza się świadectwa odbioru 3.1.B wg PN-EN A1:1997, a zamiast 3.2 wg PN-EN 10204:2006dopuszcza się 3.1.C wg PN-EN A1: Rury. Na stacjach gazowych należy stosować rury zgodnie z wymaganiami określonymi w Wytycznych w zakresie projektowania gazociągów przesyłowych wysokiego ciśnienia Operatora Gazociągów Przesyłowych GAZ-SYSTEM S.A Kształtki. Na stacjach gazowych należy stosować kształtki zgodnie z wymaganiami określonymi w Wytycznych w zakresie projektowania gazociągów przesyłowych wysokiego ciśnienia Operatora Gazociągów Przesyłowych GAZ-SYSTEM S.A Armatura odcinająca. Na stacjach gazowych należy stosować armaturę zgodnie z wymaganiami określonymi w Wytycznych w zakresie projektowania gazociągów przesyłowych wysokiego ciśnienia Operatora Gazociągów Przesyłowych GAZ-SYSTEM S.A Kołnierze. Kołnierze należy wykonać z odkuwek wg PN-EN10222 tej samej klasy wytrzymałościowej, co rura z którą będzie łączony kołnierz. Zaleca się zastosowania kołnierzy z przylgami płaskimi B2 wg PN-EN lub RF wg PN-EN 1759 Kołnierze należy dodatkowo oznakować rodzajem przylgi Uszczelki. Zaleca się zastosowania uszczelek spiralnych (np. wg PN-EN1514-2), lub wg. PN-EN , albo uszczelek metalowych rowkowanych z nakładkami (np. wg PN-EN1514-6); lub PN-EN Wymiary uszczelek oraz śrub powinny być dostosowane do rodzaju połączeń kołnierzowych Spawalnictwo. Na stacjach gazowych należy stosować wymagania w zakresie spawalnictwa określone w Wytycznych w zakresie projektowania gazociągów przesyłowych wysokiego ciśnienia Operatora Gazociągów Przesyłowych GAZ- SYSTEM S.A Zabezpieczenie przed korozją. Na stacjach gazowych należy stosować wymagania w zakresie zabezpieczenia przed korozją określone w Wytycznych w zakresie projektowania systemów ochrony przeciwkorozyjnej gazociągów przesyłowych Operatora Gazociągów Przesyłowych GAZ-SYSTEM S.A. Wydanie 2 Wersja 1 PE-DY-W02 Strona 7 z 21

34 Wytyczne w zakresie projektowania stacji gazowych wysokiego ciśnienia Operatora Gazociągów Przesyłowych GAZ- SYSTEM S.A. 2. Wymagania szczegółowe Parametry wyjściowe do zaprojektowania stacji gazowej. W celu przeprowadzenia obliczeń i doboru poszczególnych urządzeń stacji, OGP określi następujące parametry: projektowaną przepustowość stacji gazowej Qmax i Qmin, maksymalne ciśnienie robocze wejściowe MOPwej, maksymalne ciśnienie wejściowe stacji Pwejmax, minimalne ciśnienie wejściowe stacji Pwejmin, maksymalne ciśnienie robocze wyjściowe MOPwyj, maksymalne ciśnienie wyjściowe stacji Pwyjmax, minimalne ciśnienie wyjściowe stacji Pwyjmin, rodzaj gazu wg PN-C-04750, wymaganą temperaturę gazu po redukcji, zakres regulacji stężenia THT w gazie W dokumentacji należy zamieścić łączny schemat stacji gazowej zawierający wszystkie elementy. Armaturę i urządzenia na schemacie należy oznaczyć symbolami zgodnie z poniższym kluczem (oznaczenie literowe, po którym następuje cyfra nadana wg kierunku przepływu gazu): złącze izolujące: ZI zespół zaporowo upustowy wejściowy: ZZUwej zespół zaporowo upustowy wyjściowy: ZZUwyj zespół przewodu awaryjnego: ZPA zespół odwadniacza: ZO zespół filtroseparatorów: ZFS zespół filtrów: ZF nawanialnia: N filtr: F filtroseparator: FS podgrzewacz: PG filtropodgrzewacz: FP reduktor: R reduktor monitor aktywny: RMA reduktor monitor pasywny: RMP zawór szybko zamykający: ZSZ reduktor z zaworem szybko zamykającym: RZSZ wydmuchowy zawór upustowy: WZU zawór regulacyjny: ZR gazomierz turbinowy: GT gazomierz rotorowy: GR gazomierz ultradźwiękowy: GU gazomierz zwężkowy: GZ gazomierz miechowy: GM kocioł: K pompa: P armatura odcinająca: AO Wydanie 2 Wersja 1 PE-DY-W02 Strona 8 z 21

35 Wytyczne w zakresie projektowania stacji gazowych wysokiego ciśnienia Operatora Gazociągów Przesyłowych GAZ- SYSTEM S.A. zasuwa: Z zawór zwrotny: ZZ manometr: M manometr rejestrujący: Mr termometr: T termometr rejestrujący: Tr rejestrator wielopunktowy: Rw 2.3. Projektując stację gazową należy przyjąć następującą kolorystykę oznakowań: gazociągi kolor żółty, rurociągi czynnika grzewczego kolor czerwony zasilanie i kolor niebieski powrót, pokrętła armatury kolor czerwony, kierunki przepływu kolor czarny, gazociągi o ciśnieniu powyżej 1,6MPa cztery paski czerwone o szerokości 15mm i odległości między nimi 20mm, gazociągi o ciśnieniu od 0,5MPa do 1,6MPa włącznie na obwodzie trzy paski czerwone o szerokości 15mm i odległości między nimi 20mm, gazociągi o ciśnieniu od 10kPa do 0,5MPa włącznie dwa paski czerwone o szerokości 15mm i odległości między nimi 20mm, gazociągi o ciśnieniu do 10 kpa włącznie jeden pasek czerwony, rury wydmuchowe i upustowe z urządzeń odpowietrzających i zabezpieczających kolor żółty, armatura i pozostałe urządzenia kolor żółty lub kolor dostawcy, oznakowanie uziomów kolor żółto-zielony, oznakowanie progów i stopni kolor żółto-czarny Zagospodarowanie terenu stacji gazowej Stację gazową w zależności od pełnionej funkcji należy wyposażyć w: złącza izolujące na wlocie i wylocie stacji przed zespołem zaporowo upustowym wejściowym i za zespołem zaporowo upustowym wyjściowym, zespół zaporowo upustowy wejściowy, zespół filtroseparatorów lub filtrów, przewód wejściowy, układ redukcyjny, układ regulacyjny, układ pomiarowy, system transmisji danych, przewód wyjściowy, zespół zaporowo upustowy wyjściowy, OGP każdorazowo określi potrzebę dodatkowego wyposażenia w: zespół przewodu awaryjnego. zespół odwadniacza, kotłownię oraz podgrzewacze lub filtropodgrzewacze, urządzenia do nawaniania gazu, układ poboru próbki do pomiaru stężenia THT w gazie., układ poboru próbki do pomiarów jakości gazu, system ochrony obiektu Część architektoniczno budowlana Wszystkie elementy stacji gazowej należy tak zaprojektować aby znajdowały się na ogrodzonym terenie Należy zapewnić dojazd do obiektu. Wydanie 2 Wersja 1 PE-DY-W02 Strona 9 z 21

36 Wytyczne w zakresie projektowania stacji gazowych wysokiego ciśnienia Operatora Gazociągów Przesyłowych GAZ- SYSTEM S.A Elementy stacji gazowej rozmieścić w sposób zapewniający swobodny dojazd i dojście do stacji zgodnie z obowiązującymi przepisami Należy zapewnić drogi i chodniki do wszystkich elementów technologicznych stacji, ze szczególnym uwzględnieniem urządzeń, które wymagają okresowej wymiany, opróżniania, napełniania czy dojazdu ciężkiego sprzętu serwisowego. Place technologiczne oraz drogi i ciągi komunikacyjne stacji gazowej wyłożyć kostką betonową lub kamienną, natomiast pozostałą część terenu kamieniem nieiskrzącym układanym na folii paro przepuszczalnej lub geowłókninie Właściwe utwardzenie terenu potwierdzić protokołem z pomiaru zagęszczenia gruntu (0,95) Należy tak zaprojektować spadki terenu aby zapewnić naturalne odprowadzenie wody opadowej od kontenerów stacji gazowej Należy stosować kontenery prefabrykowane: żelbetowe lub stalowe. W uzasadnionych przypadkach dopuszcza się lokalizowanie stacji gazowych w budynkach Pomieszczenia przeznaczone na układy redukcyjne, pomiarowe i nawanialnie powinny spełniać wymagania określone dla pomieszczeń zagrożonych wybuchem Pomieszczenia powinny umożliwiać swobodną obsługę urządzeń oraz prowadzenie prac serwisowych Wentylację pomieszczeń kontenera należy wyznaczyć w oparciu o ST-G-003 Sieć przesyłowa gazu ziemnego Strefy zagrożone wybuchem Urządzenia, systemy ochronne i pracownicy w przestrzeniach zagrożonych wybuchem Ściany działowe pomiędzy pomieszczeniami zagrożonymi a niezagrożonymi wybuchem powinny być wykonane jako gazoszczelne. Ściana gazoszczelna powinna być odporna na parcie poziome o wartości co najmniej 15 kn/m2. Dopuszcza się przejścia przez ściany gazoszczelne za pomocą przepustów gazoszczelnych. W przypadku kontenerowej zabudowy stacji zaleca się stosowanie oddzielnych obudów z zachowaniem wolnej przestrzeni między nimi Drzwi i otworów wentylacyjnych pomieszczeń zagrożonych i niezagrożonych wybuchem nie należy lokalizować po tej samej stronie Masa przykrycia dachu nad pomieszczeniami zagrożonymi wybuchem, liczona bez obciążeń pochodzących od konstrukcji nośnej dachu, takich jak podciągi, wiązary i belki, nie może przekraczać 75 kg/m2 rzutu poziomego Stację gazową należy oznakować tablicami informacyjnymi umieszczonymi w widocznym miejscu na ogrodzeniu obiektu od strony wejścia. Wzornictwo oraz treść tych tablic informacyjnych określono w obowiązującym w OGP Systemie Identyfikacji Wizualnej Tablice ostrzegawcze umieszczone z każdej strony obiektu powinny informować o: zagrożeniu wybuchem, zakazie palenia tytoniu i używania otwartego ognia, zakazie używania urządzeń mogących powodować zapłon w strefach zagrożenia wybuchem, zakazie wstępu osób niepowołanych Złącza izolujące W przypadku gazociągów na wejściu i wyjściu stacji gazowej wykonanych ze stali, należy stosować monobloki zgodnie z wymaganiami określonymi w Standardowych wytycznych do projektowania ochrony przeciwkorozyjnej gazociągów przesyłowych Zaleca się lokalizację monobloku pod ziemią, w odległości co najmniej 7xDN od armatury bądź elementów kształtowych. Wydanie 2 Wersja 1 PE-DY-W02 Strona 10 z 21

37 Wytyczne w zakresie projektowania stacji gazowych wysokiego ciśnienia Operatora Gazociągów Przesyłowych GAZ- SYSTEM S.A Zespoły zaporowo upustowe Armatura ZZUwej. Główną armaturę odcinającą zastosować zgodnie z wymaganiami określonymi w rozdziale II, punkt Armatura ZZUwyj. Główną armaturę odcinającą zastosować zgodnie z wymaganiami określonymi w rozdziale II, punkt 11. Pozostałą armaturę mogą stanowić zasuwy zgodnie z PN-EN Zespoły zaporowo upustowe zabudować jako podziemne. W uzasadnionych przypadkach dopuszcza się stosowanie w wykonaniu nadziemnym Nie należy stosować średnic armatury głównej odcinającej mniejszej niż DN Zespoły zaporowo upustowe należy lokalizować w odległości minimum 5m od obudów elementów technologicznych stacji gazowych Kolumny należy wyprowadzić na wysokość 1,6m (z możliwością przedłużenia do 3m na czas upustu) ponad poziom terenu i zakończyć kołnierzem zaślepiającym z korkiem do odpowietrzania Średnicę wylotu kolumny upustowej należy dobierać wg wzoru: d 0.05 D 2 [ mm] gdzie: d średnica armatury odpowietrzającej i kolumny upustowej w [mm], D średnica przewodu odprężanego w [mm]. Wynik należy zaokrąglić do szeregu średnicy nominalnej w górę. Średnica rury upustowej nie może być mniejsza niż DN Zespół odwadniacza. Na etapie wydawania szczegółowych warunków technicznych do projektowania, OGP rozważy konieczność wyposażenia stacji gazowej w zespół odwadniacza Zespół przewodu awaryjnego Każdy przewód awaryjny powinien być wyposażony w: armaturę odcinającą na wejściu i wyjściu, zawór lub przepustnica regulująca, zawór szybko zamykający, wydmuchowy zawór upustowy, manometr przed i za zaworem regulującym, przewód upustowy za zaworem odcinającym, element okular zaślepka zamontowany za wlotowym zaworem odcinającym, opcjonalnie na wyjściu przed armaturą odcinającą króciec z zaworem do montażu nawanialni tymczasowej Przepustowość przewodu awaryjnego powinna być równa przepustowości projektowej stacji gazowej. Urządzenia zainstalowane w przewodzie awaryjnym do końcowej armatury włącznie powinny spełniać wymagania wytrzymałościowe dostosowane do MOPwej gazociągu zasilającego stację Wszystkie urządzenia zainstalowane na przewodzie awaryjnym powinny być dostosowane do pracy na wolnym powietrzu w temperaturze otoczenia (od -29 C do +60 C Do ręcznej regulacji ciśnienia należy stosować zawory lub przepustnice regulujące, przeznaczone do gazu ziemnego Wymagania dla zaworu szybko zamykającego zostały określone w rozdziale III, punkt Dopuszcza się stosowanie zaworów szybko zamykających zintegrowanych z zaworem regulującym, przy zachowaniu funkcjonalnej niezależności urządzeń Wymagania dla wydmuchowego zaworu upustowego zostały określone w rozdziale III, punkt Wydanie 2 Wersja 1 PE-DY-W02 Strona 11 z 21

38 Wytyczne w zakresie projektowania stacji gazowych wysokiego ciśnienia Operatora Gazociągów Przesyłowych GAZ- SYSTEM S.A Wymagania dla armatury odcinającej zostały określone w rozdziale II punkt 11. Przewód awaryjny. Przykładowy schemat Zespół filtroseparatorów Na etapie wydawania szczegółowych warunków technicznych do projektowania, OGP rozważy konieczność wyposażenia stacji gazowej w zespół filtroseparatorów Dobór filtroseparatorów przeprowadzić z uwzględnieniem kryteriów: prędkości przepływu gazu w króćcu wlotowym, a także skuteczności filtrowania Każdy filtroseparator powinien posiadać możliwość szczelnego i pewnego odcięcia za pomocą elementów okular zaślepka Filtroseparator należy wyposażyć w manometr różnicowy (ze stykiem kontaktowym włączonym w system transmisji danych), do pomiaru różnicy ciśnień pomiędzy króćcem wejściowym a wyjściowym Umożliwić upust gazu z przestrzeni poszczególnych filtroseparatorów W razie konieczności zabudować podest do obsługi filtroseparatorów W dolnej części filtroseparatora stosować króciec z kołnierzem umożliwiającym podłączenie przewodu do usuwania zanieczyszczeń. Konstrukcja filtroseparatora powinna zabezpieczać przed wpływem niskich temperatur na zbiornik kondensatu (zanieczyszczeń). Wydanie 2 Wersja 1 PE-DY-W02 Strona 12 z 21

39 Wytyczne w zakresie projektowania stacji gazowych wysokiego ciśnienia Operatora Gazociągów Przesyłowych GAZ- SYSTEM S.A. Zespół filtroseparatorów. Przykładowy schemat Filtry gazu Dobór filtrów przeprowadzić z uwzględnieniem kryterium prędkości przepływu gazu w króćcu wlotowym. Prędkość ta powinna być nie większa niż 20m/s Każdy filtr powinien posiadać możliwość szczelnego i pewnego odcięcia za pomocą elementów okular zaślepka Filtr wyposażyć w manometr różnicowy (ze stykiem kontaktowym włączonym w system transmisji danych), do pomiaru różnicy ciśnień pomiędzy króćcem wejściowym a wyjściowym Zapewnić odprowadzenie gazu poza obudowę stacji z przestrzeni filtra W dolnej części filtra stosować króciec z kołnierzem umożliwiającym podłączenie przewodu do usuwania zanieczyszczeń Konstrukcja filtra powinna zabezpieczać przed wpływem niskich temperatur na zbiornik kondensatu (zanieczyszczeń) Podgrzewacze Na etapie wydawania szczegółowych warunków technicznych do projektowania, OGP rozważy konieczność wyposażenia stacji gazowej w podgrzewacze gazu Każdy podgrzewacz powinien posiadać możliwość szczelnego i pewnego odcięcia za pomocą elementów okular zaślepka Zapewnić odprowadzenie gazu poza obudowę stacji z przestrzeni podgrzewacza Podgrzewacze pracujące w układzie zamkniętym wyposażyć w głowice z płytkami bezpieczeństwa, zabezpieczające przed przedostaniem się gazu do części wodnej. Dopuszcza się inne rozwiązania tych zabezpieczeń o ile są uznawane przez UDT Za podgrzewaczami zabudować armaturę odcinającą, umożliwiającą zamienną pracę pojedynczego podgrzewacza dla każdego z ciągów redukcyjnych. W trakcie normalnej pracy układy te powinny być rozdzielone. Podgrzewacze. Przykładowy schemat. Wydanie 2 Wersja 1 PE-DY-W02 Strona 13 z 21

40 Wytyczne w zakresie projektowania stacji gazowych wysokiego ciśnienia Operatora Gazociągów Przesyłowych GAZ- SYSTEM S.A Układ redukcyjny Każdy ciąg redukcyjny powinien być wyposażony w: armaturę odcinającą na wejściu i wyjściu z elementami okular zaślepka zamontowanymi od strony odcinanego układu, reduktor podstawowy, zawór szybko zamykający, wydmuchowy zawór upustowy, drugi zawór szybko zamykający albo drugi reduktor pełniący rolę monitora, aparaturę kontrolno pomiarową, przewód upustowy tłumik hałasu, montowany tylko w uzasadnionych przypadkach System redukcji ciśnienia oraz ciśnieniowego bezpieczeństwa. System redukcji ciśnienia powinien zagwarantować poziom emisji hałasu zgodny z wymogami przepisów ochrony środowiska. System sterowania ciśnieniem powinien utrzymywać jego wartość po redukcji w wymaganym zakresie i powinien zapewniać, że nie przekroczy dopuszczalnego poziomu. Zawory szybko zamykające, wydmuchowe zawory upustowe oraz reduktory powinny mieć taką szybkość działania i powinny być tak nastawione, aby ciśnienie wyjściowe po redukcji nie wzrosło ponad wartość maksymalnego ciśnienia przypadkowego MIP. Maksymalne ciśnienie przypadkowe MIP na wyjściu ze stacji gazowej powinno być mniejsze od ciśnienia próby wytrzymałości sieci gazowej zasilanej ze stacji. Zależność między maksymalnym ciśnieniem roboczym MOPwyj, górnym poziomem ciśnienia roboczego OPwyj, tymczasowym ciśnieniem roboczym TOP i maksymalnym ciśnieniem przypadkowym MIP na wyjściu ze stacji przedstawiono w poniższej tabeli: MOPwyj OPwyj TOP MIP MOPwyj > 4,0 1,025 MOPwyj 1,10 MOPwyj 1,15 MOPwyj 1,6 < MOPwyj 4,0 1,025 MOPwyj 1,10 MOPwyj 1,20 MOPwyj 0,5 < MOPwyj 1,6 1,050 MOPwyj 1,20 MOPwyj 1,30 MOPwyj 0,2 < MOPwyj 0,5 1,075 MOPwyj 1,30 MOPwyj 1,40 MOPwyj 0,01 < MOPwyj 0,2 1,125 MOPwyj 1,50 MOPwyj 1,75 MOPwyj MOPwyj 0,01 1,125 MOPwyj 1,50 MOPwyj 2,50 MOPwyj Uwaga: podane wartości MOPwyj w MPa, podane wartości współczynników dotyczą górnego poziomu OPwyj, TOP i MIP w zależności od MOPwyj. Dolną wartość współczynników określa Inwestor, wartości współczynników są zależne od precyzji działania urządzeń redukcyjnych i zabezpieczających stacji gazowej. W przypadku zastosowania bardziej precyzyjnych urządzeń redukcyjnych i zabezpieczających, wartości tych współczynników mogą być mniejsze. System ciśnieniowego bezpieczeństwa powinien pracować w taki sposób, aby w razie uszkodzenia systemu redukcji ciśnienia nie dopuścić na wyjściu po redukcji do przekroczenia dopuszczalnych poziomów ciśnienia, uwzględniając tolerancję nastawy. W stacjach gazowych należy stosować system redukcji ciśnienia oraz system ciśnieniowego bezpieczeństwa jeżeli są zasilane z rurociągów wysokiego ciśnienia o MOP > 1,6 MPa oraz w których jest spełniony warunek MOPwej - MOPwyj > 1,6 MPa wg poniższego schematu: Wydanie 2 Wersja 1 PE-DY-W02 Strona 14 z 21

41 Wytyczne w zakresie projektowania stacji gazowych wysokiego ciśnienia Operatora Gazociągów Przesyłowych GAZ- SYSTEM S.A Reduktory ciśnienia. Reduktory ciśnienia powinny spełniać wymagania PN-EN 334. Reduktory należy dobierać wg charakterystyk deklarowanych przez ich producentów tak, aby zapewnić po redukcji wymagany strumień objętości gazu przy minimalnym ciśnieniu roboczym wejściowym i określonym przez Inwestora ciśnieniu roboczym wyjściowym. Reduktory powinny spełniać wymagania dotyczące klasy dokładności zgodnie z poniższą tabelą: Klasa dokładności Dopuszczalna dodatnia i ujemna zmiana wartości nastawionego ciśnienia AC 1 ± 1 % *) AC 2,5 ± 2,5 % *) AC 5 ± 5 % *) AC 10 ± 10 % *) AC 20 ± 20 % **) AC 30 ± 30 % **) *) lecz nie niższa niż ± 0,1 kpa **) tylko dla nastaw < 20 kpa Dla podanych w powyższej tabeli dopuszczalnej dodatniej i ujemnej zmiany wartości nastawionego ciśnienia, amplituda wszystkich wahań zachodzących w warunkach ustalonych nie może przekraczać 20% klasy dokładności AC, przy czym nie może być większa niż 0,1kPa. Reduktory powinny spełniać wymagania dotyczące klasy ciśnienia w stanie zamknięcia zgodnie z tablicą: Klasa ciśnienia w stanie zamknięcia Dopuszczalna dodatnia zmiana wielkości regulowanej w granicach strefy ciśnienia zamknięcia SG 2,5 2,5 % *) SG 5 5 % *) Wydanie 2 Wersja 1 PE-DY-W02 Strona 15 z 21

42 Wytyczne w zakresie projektowania stacji gazowych wysokiego ciśnienia Operatora Gazociągów Przesyłowych GAZ- SYSTEM S.A. SG % SG % SG % SG % *) lecz nie niższa niż ± 0.1 kpa Zawory szybko zamykające. Zawory szybko zamykające powinny być montowane przed reduktorami lub jako zespolone z reduktorem monitorem. Zawory szybko zamykające powinny spełniać wymagania PN-EN Zawory szybko zamykające należy dobrać wg charakterystyki deklarowanej przez producenta tak, aby przy projektowanym strumieniu objętości w warunkach minimalnego ciśnienia roboczego wejściowego spadek ciśnienia na zaworze nie przekroczył 0,1 MPa. Zawory szybko zamykające powinny spełniać zadeklarowane wymagania klas dokładności zgodnie z poniższą tabelą: Klasa dokładności Dopuszczalne odchylenie AG 1 ± 1 % *) AG 2,5 ± 2,5 % *) AG 5 ± 5 % *) AG 10 ± 10 % *) AG 20 ± 20 % **) AG 30 ± 30 % **) *) lecz nie niższa niż ± 0,1 kpa **) tylko dla nastaw < 20 kpa Zawory szybko zamykające powinny umożliwiać ręczne otwarcie oraz być wyposażone wskaźnik (sygnalizator) jego położenia wpięty w system telemetrii. Dopuszcza się stosowanie zaworów szybko zamykających zintegrowanych z reduktorem, przy zachowaniu funkcjonalnej niezależności urządzeń Wydmuchowe zawory upustowe Wydmuchowe zawory upustowe należy dobrać wg charakterystyki deklarowanej przez producenta tak, aby miały przepustowość do 2% przepustowości maksymalnej ciągów redukcyjnych, na których są zamontowane. Wydmuchowe zawory upustowe powinny spełniać zadeklarowane wymagania klas dokładności zgodnie z poniższą tabelą: Klasa dokładności Dopuszczalna dodatnia i ujemna zmiana wielkości regulowanej AG 1 ± 1 % *) AG 2,5 ± 2,5 % *) AG 5 ± 5 % *) AG 10 ± 10 % *) AG 20 ± 20 % **) AG 30 ± 30 % **) *) lecz nie niższa niż ± 0,1 kpa **) tylko dla nastaw < 20 kpa Wydanie 2 Wersja 1 PE-DY-W02 Strona 16 z 21

43 Wytyczne w zakresie projektowania stacji gazowych wysokiego ciśnienia Operatora Gazociągów Przesyłowych GAZ- SYSTEM S.A. Wyprowadzone na zewnątrz stacji wyloty rur wydmuchowych umożliwiające wyrzut gazu do góry, należy zabezpieczyć przed wpływem opadów atmosferycznych. Dopuszcza się by zawory upustowe były wyposażone w urządzenie kontroli zadziałania ze stykiem kontrolnym stanu położenia podłączonym do nadrzędnego systemu telemetrii Układ pomiarowy Zastosować układ pomiarowy wg rodzajów i wyposażenia (u1, U2, U3) zgodny z wymogami norm zakładowych PGNiG S.A. od ZN-G-4001 do ZN-G-4010:2001, oraz normami PN-EN (gazomierze turbinowe), PN-EN (Gazomierze rotorowe), PN-EN ISO 5167 (Gazomierze zwężkowe) i ISO (Gazomierze ultradźwiękowe) Dla projektowanych rozliczeniowych układów typu U-3 należy przewidzieć wzorcowanie gazomierzy przy ciśnieniu zbliżonym do roboczego, w komplecie z odcinkami dolotowym i wylotowym oraz prostownicą strumienia (jeśli została przewidziana). Liczba punktów oraz ciśnienie wzorcowania powinny być zgodne z normą PN-EN dla gazomierzy turbinowych oraz ISO dla gazomierzy ultradźwiękowych i za każdym razem powinny zostać określone przez użytkownika W układach pomiarowych dopuszcza się stosowanie typów gazomierzy nie objętych normami zakładowymi PGNiG S.A. od ZN-G-4001 do ZN-G-4010: W układzie pomiarowym nierozliczeniowym dopuszcza się stosowanie układu typu U-1, bez względu na wielkość strumienia gazu oraz typów gazomierzy nie objętych normami zakładowymi PGNiG S.A. od ZN-G-4001 do ZN-G-4010: W układzie pomiarowym typu U-1 z jednym ciągiem pomiarowym, należy stosować obejście ciągu pomiarowego z zamknięciem zapewniającym szczelność oraz możliwość wstawienia okular-zaślepka Układ pomiarowy należy wyposażyć w przeliczniki objętości o zasilaniu sieciowym, posiadające minimum 4 porty COM typu RS, komunikujące się protokołami transmisji Gaz-Modem 1 i Gaz-Modem 2 (lub nowszym) oraz Modbus. Z obsługą menu w j. polskim, z mechanicznym zabezpieczeniem przed dokonywaniem zmian konfiguracyjnych, z możliwością założenia plomby zabezpieczającej. W uzasadnionych przypadkach dopuszcza się stosowanie przeliczników objętości o zasilaniu bateryjnym. Przeliczniki należy podłączyć do systemu transmisji danych W przypadku braku możliwości doprowadzenia energii elektrycznej do stacji gazowej, układ pomiarowy należy wyposażyć w przeliczniki objętości o zasilaniu bateryjnym, posiadające minimum 2 porty COM typu RS, komunikujące się protokołami transmisji Gaz-Modem 1 i Gaz-Modem 2 oraz Modbus. Przeliczniki należy podłączyć do systemu transmisji danych Układ zasilania kotłowni wraz z układem pomiarowym gazu na potrzeby własne stacji, należy zlokalizować przed głównym układem pomiarowym stacji. Gazomierz w układzie pomiarowym gazu na potrzeby własne należy wyposażyć w nadajnik impulsów i elektroniczny rejestrator impulsów oraz włączyć w system transmisji danych Układ pomiarowy należy zabudować w kontenerze W uzasadnionych przypadkach układ pomiarowy należy zabezpieczyć przed przepływem wstecznym Układ regulacyjny Na etapie wydawania szczegółowych warunków do projektowania OGP rozważy konieczność wyposażenia stacji gazowej w układ regulacji sterowania strumieniem lub ciśnieniem. Wydanie 2 Wersja 1 PE-DY-W02 Strona 17 z 21

44 Wytyczne w zakresie projektowania stacji gazowych wysokiego ciśnienia Operatora Gazociągów Przesyłowych GAZ- SYSTEM S.A Układ regulacyjny powinien posiadać możliwość miejscowego (z poziomu napędu), lokalnego (z poziomu obiektu) oraz zdalnego (SCADA) sterowania w trybie ręcznym i automatycznym W układzie regulacji należy montować armaturę odcinającą, z sygnalizacją położenia w przypadku sterowania automatycznego W przypadkach, gdy istnieje potrzeba zapewnienia wysokiego bezpieczeństwa zasilania, w układzie regulacji należy montować obejście AKPiA Na potrzeby urządzeń AKP oraz układu transmisji danych należy opcjonalnie przewidzieć układ podtrzymania zasilania, pozwalający na pracę urządzeń przez co najmniej 4 godziny W przypadku braku możliwości doprowadzenia energii elektrycznej do stacji gazowej, należy przewidzieć zasilanie przeliczników bateryjnych oraz układu transmisji danych z układu baterii słonecznych. Dopuszcza się stosowanie alternatywnych źródeł zasilania Obwody zasilające urządzenia AKPiA oraz transmisji danych należy zabezpieczyć przed przepięciami Urządzenia AKPiA oraz transmisji danych należy zamontować w kontenerze ogrzewanym i wentylowanym. Załączanie grzejnika elektrycznego powinno odbywać się poprzez niezależny termostat Stację gazową należy wyposażyć co najmniej w dodatkowe pomiary zdalne: nadciśnienia gazu na wlocie, z rejestracją, nadciśnienia gazu na wylocie i po każdym stopniu redukcji, z rejestracją, temperatury gazu po układzie redukcji lub regulacji, potencjału gazociągu Sposób montażu przetworników ciśnienia powinien umożliwiać przeprowadzenie ich sprawdzeń bez konieczności demontażu. Przetworniki cieśnienia powinny być zamontowane z wykorzystaniem zaworów trójdrogowych Instalacja impulsowa do przetworników ciśnienia powinna być wykonana ze stali nierdzewnej z zachowaniem odpowiedniego spadku Stację gazową należy wyposażyć w zależności od jej przeznaczenia, co najmniej w sygnalizacje: otwarcia drzwi poszczególnych pomieszczeń stacji, zaniku napięcia zasilającego, awarii zbiorczej nawanialni, awarii zbiorczej z kotłów, przekroczenia dopuszczalnego spadku ciśnienia na filtroseparatorze oraz filtrze, zadziałania zaworów szybko zamykających, przekroczenia stanów alarmowych stężenia gazu w wybranych pomieszczeniach stacji Systemy transmisji danych Stacja gazowa powinna zostać wyposażona w dwa niezależne tory transmisji danych jeden dla systemu SCADA oraz drugi dla Systemu Kolekcji Danych Pomiarowych Dobór technologii (GSM / GPRS / radio / łącza dzierżawione / WAN / linia światłowodowa) oraz redundancji transmisji dla systemu SCADA powinien być uwarunkowany możliwościami technicznymi, rangą obiektu gazowego w systemie przesyłowym oraz racjonalnością kosztów ekonomicznych instalacji wybranej technologii. Wydanie 2 Wersja 1 PE-DY-W02 Strona 18 z 21

45 Wytyczne w zakresie projektowania stacji gazowych wysokiego ciśnienia Operatora Gazociągów Przesyłowych GAZ- SYSTEM S.A Do systemu SCADA podłączyć wszystkie urządzenia obiektowe niezbędne do monitorowania i sterowania pracą obiektu Dane pomiarowe do Systemu Kolekcji Danych Pomiarowych powinny być dostarczane z wykorzystaniem technologii GPRS lub, jeśli wymagają tego szczególne warunki techniczne, innej technologii transmisyjnej Do Systemu Kolekcji Danych Pomiarowych podłączyć urządzenia niezbędne do prawidłowego prowadzenia rozliczeń ilości i jakości przesyłanego gazu Kotłownia Na etapie wydawania szczegółowych warunków technicznych do projektowania, OGP rozważy konieczność wyposażenia stacji gazowej w kotłownię Należy stosować kotłownie, pracujące w układzie zamkniętym. W uzasadnionych przypadkach dopuszcza się stosowania kotłowni pracujących w układzie otwartym Zasilanie gazowe kotłowni należy wpiąć przed układem pomiarowym stacji gazowej Praca kotłów sterowana temperaturą gazu po redukcji w zakresie od 0 C do 15 C Instalacja gazowa do kotłowni powinna być wyposażona w: armaturę odcinającą na wejściu i wyjściu, reduktor, zawór szybko zamykający, gazomierz z obejściem, wg wymagań określonych w rozdziale III, punkt 14.7, automatyczny zawór odcinający dopływ gazu do kotłowni Wydajność maksymalna reduktora i gazomierza musi być co najmniej równa sumie maksymalnego poboru gazu przez wszystkie zainstalowane kotły Należy stosować przewody instalacji gazowej o średnicy nie mniejszej niż średnica podłączenia gazomierza. W uzasadnionych przypadkach należy przewidzieć montaż zbiornika buforowego gazu Stosować płyny niezamarzające do instalacji grzewczych stalowych Stosować kominy ze stali kwasoodpornej, izolowane, wykonane z typowych elementów systemów kominowych, zakończone daszkiem. Komin należy wynieść co najmniej 1m ponad dach Powierzchnia czynna wentylacji nawiewnej min. 5cm2 na 1 kw. Wentylację wywiewną realizować przez izolowane kominy zakończone daszkiem Instalacje i urządzenia kotłowni należy izolować termicznie W obliczeniach na zapotrzebowanie mocy cieplnej kotłowni należy przyjąć następujące parametry: temperatura gazu po redukcji 5 C, współczynnik Joule a Thomsona 0,5 C/0,1MPa, minimalna sprawność podgrzewacza 0, Indywidualne wymagania w zakresie kotłowni pozostaną określone w szczegółowych warunkach technicznych do projektowania stacji gazowej Nawanialnia Na etapie wydawania szczegółowych warunków technicznych do projektowania, OGP rozważy konieczność wyposażenia stacji gazowej w nawanialnię Należy stosować nawanialnie automatyczne, umożliwiające precyzyjną regulację dawki THT sterowaną na podstawie objętości przepływającego gazu Zbiorniki z nawaniaczem, armatura i instalacja powinny być wykonane ze stali kwasoodpornej Każda nawanialnia powinna być wyposażona w wannę, zapobiegającą wylaniu się nawaniacza. Pojemność wanny co najmniej równa pojemności zbiornika Zbiornik należy wyposażyć w końcówkę do napełniania THT. Wydanie 2 Wersja 1 PE-DY-W02 Strona 19 z 21

46 Wytyczne w zakresie projektowania stacji gazowych wysokiego ciśnienia Operatora Gazociągów Przesyłowych GAZ- SYSTEM S.A Nawanialnia powinna umożliwiać odczyt ilości nawaniacza w zbiorniku roboczym i magazynowym Komunikaty sterownika nawanialni powinny być wyświetlane w języku polskim Nawanialnia powinna być włączona w system transmisji danych W pomieszczeniu nawanialni należy zapewnić temperaturę min. +5 C Miejsce dawkowania THT lokalizować za układem pomiarowym stacji Odpowietrzenie instalacji nawanialni zapewnić poprzez zastosowanie filtra pochłaniającego opary THT Zaleca się umiejscowienie punktu poboru próbki i pomiaru stężenia THT na terenie stacji gazowej, przed zespołem zaporowo upustowym wyjściowym Indywidualne wymagania w zakresie punktu poboru próbki i pomiaru stężenia THT pozostaną określone w szczegółowych warunkach technicznych do projektowania stacji gazowej Instalacje elektryczne Zapewnić zasilanie stacji gazowej w energię elektryczną. Zaprojektować podziemne przyłącze kablowe oraz podejście do agregatu Zasilanie w energię elektryczną powinno być realizowane z sieci niskiego napięcia 230/400 V i częstotliwości 50 Hz a w przypadku braku takiej możliwości poprzez stację transformatorową ze średniego napięcia W przypadku, gdy przerwy w zasilaniu w energię elektryczną mogą zagrozić bezpiecznej pracy obiektu, należy zapewnić zasilanie awaryjne. Indywidualne wymagania w tym zakresie pozostaną określone w szczegółowych warunkach technicznych do projektowania stacji gazowej Rozdzielnicę główną wyposażyć w wyłącznik przeciwpożarowy z możliwością wyłączania obwodów za UPS Obwód UPS-a zasilić wykorzystując automatyczny przełącznik faz z fazą priorytetową Oświetlenie terenu poprzez lampy z energooszczędnymi źródłami światła zainstalowanymi na słupach wykonanych z materiałów odpornych na korozję Urządzenia i instalacje elektryczne zainstalowane w całości w przestrzeniach niezagrożonych wybuchem powinny spełniać wymagania odpowiednich norm: PN- HD :2010, PN-HD :2009, PN-HD :2012, PN-HD :2009, PN-IEC , PN-IEC , PN-HD :2013, PN-HD :2013, PN-IEC , PN-HD :2009i PN-EN Urządzenia elektryczne i instalacje elektryczne w przestrzeniach zagrożenia wybuchem, w zależności od rodzaju strefy i kategorii zagrożenia wybuchem powinny być w wykonaniu przeciwwybuchowym odpowiednio zgodnie z PN-EN , PN-EN , PN-EN , PN-EN , PN-EN , PN-EN , PN-EN i oznaczone cechą przeciwwybuchowości Złącza główne powinny być lokalizowane poza przestrzeniami zagrożonymi wybuchem, w odległości min. 1m od granic tych przestrzeni. Złącze główne lokalizować w linii ogrodzenia z możliwością odczytu wskazań licznika energii elektrycznej bez konieczności wchodzenia na teren stacji gazowej. Rozdzielnice elektryczne należy lokalizować poza przestrzeniami zagrożonymi wybuchem Instalacje elektryczne odbiorcze powinny mieć zabezpieczenia przeciążeniowozwarciowe i różnicowoprądowe. Doboru elementów zabezpieczenia przeciążeniowo-zwarciowego i różnicowoprądowego należy dokonać zgodnie z PN-HD :2009, PN-HD :2012i PN-IEC Urządzenia oświetleniowe, grzejne, aparatura kontrolno-pomiarowa i inne urządzenia elektryczne powinny być zasilane oddzielnymi obwodami zgodnie z PN-HD Wydanie 2 Wersja 1 PE-DY-W02 Strona 20 z 21

47 Wytyczne w zakresie projektowania stacji gazowych wysokiego ciśnienia Operatora Gazociągów Przesyłowych GAZ- SYSTEM S.A Instalacje i urządzenia elektryczne w przestrzeniach zagrożonych wybuchem powinny być zabezpieczone przed przepięciami, zgodnie z odpowiednimi normami Ochrona przeciwporażeniowa instalacji powinna spełniać wymagania PN-HD :2009. W przypadku stosowania ochrony dodatkowej przez samoczynne wyłączenie zasilania, należy stosować wyłączniki różnicowoprądowe Instalacje uziemienia. Dla zewnętrznych urządzeń technologicznych stacji należy wykonać uziom technologiczny otokowy w postaci bednarki ułożonej w ziemi na głębokości minimum 0,6 m. Uziom kontenerów łączyć w ziemi z uziomami technologicznymi. Wszystkie podziemne połączenia taśmy uziomów wykonywać jako spawane. Połączenia wyrównawcze wykonać jako skręcane podłączając do kołnierza pomiędzy nakrętkę a podkładkę koronkową (nacinającą) odcinek bednarki z przyspawaną ocynkowaną podkładką. Do uziomu łączyć poprzez zacisk kontrolny. Rezystancja uziemienia powinna wynosić Ru < 10(2. W celu zachowania ciągłości obwodu elektrycznego należy przy łączeniu kołnierzy stosować minimum dwie śruby o łącznym przekroju większym od 50 mm2 z podkładkami sprężynującymi lub koronkowymi, Przewody uziemiające stosować w izolacji żółto-zielonej. Przepisy końcowe Za wdrożenie niniejszej regulacji jest odpowiedzialny Pion Eksploatacji. Za wdrożenie niniejszej regulacji w poszczególnych Jednostkach Organizacyjnych Spółki odpowiedzialny jest Dyrektor danej Jednostki Organizacyjnej Spółki. Wnioski o zmianę niniejszej regulacji należy zgłaszać do Opiekuna merytorycznego wskazanego w metryce dokumentu. Załączniki Brak. Wydanie 2 Wersja 1 PE-DY-W02 Strona 21 z 21

48 Wytyczne w zakresie projektowania systemów ochrony przeciwkorozyjnej gazociągów przesyłowych wysokiego ciśnienia Operatora Gazociągów Przesyłowych GAZ-SYSTEM S.A. PE-DY-W03 Warszawa, kwiecień 2013 r.

49 Wytyczne w zakresie projektowania systemów ochrony przeciwkorozyjnej gazociągów przesyłowych wysokiego ciśnienia Operatora Gazociągów Przesyłowych GAZ-SYSTEM S.A. Metryka regulacji Obszar biznesowy: Kategoria: Pion Eksploatacji; Oddziały Spółki; Pion Inwestycji Wytyczne Właściciel: Forma i data zatwierdzenia: Data wejścia w życie: Adam Nowakowski Dyrektor Pionu Eksploatacji Podpis Członka Zarządu Operatora Gazociągów Przesyłowych GAZ-SYSTEM S.A. Pana Wojciecha Kowalskiego Zakres stosowania: Opiekun merytoryczny: Systemy ochrony przeciwkorozyjnej gazociągów przesyłowych GAZ-SYSTEM S.A. Robert Kruszewski Data ostatniego przeglądu: Wydanie. Wersja: 2.1. Akty powiązane: PE-DY-W02 Wytyczne w zakresie projektowania stacji gazowych wysokiego ciśnienia Operatora Gazociągów Przesyłowych GAZ-SYSTEM S.A. PE-DY-W01 Wytyczne w zakresie projektowania gazociągów przesyłowych Operatora Gazociągów Przesyłowych GAZ-SYSTEM S.A. PW-WI-W01 Wytyczne Operatora Gazociągów Przesyłowych GAZ-SYSTEM S.A. dla rur stalowych przewodowych dla mediów palnych PW-WI-I01 - Instrukcja Operatora Gazociągów Przesyłowych GAZ-SYSTEM S.A. dla jednostki inspekcyjnej dokonującej odbioru dostaw rur i armatury wraz z napędami PW-WI-W02 Wytyczne Operatora Gazociągów Przesyłowych GAZ-SYSTEM S.A. dla zaworów kulowych PW-WI-W02 Wytyczne Operatora Gazociągów Przesyłowych GAZ-SYSTEM S.A. dla zasuw klinowych PW-WI-W04 Wytyczne Operatora Gazociągów Przesyłowych GAZ-SYSTEM S.A. dla napędów armatur PW-WI-W05 Wymagania spawalnicze oraz wymagania badań własności i jakości złączy spawanych gazociągów strategicznych Operatora Gazociągów Przesyłowych GAZ-SYSTEM S.A. Wydanie 2 Wersja 1 PE-DY-W03 Strona 2 z 19

50 Wytyczne w zakresie projektowania systemów ochrony przeciwkorozyjnej gazociągów przesyłowych wysokiego ciśnienia Operatora Gazociągów Przesyłowych GAZ-SYSTEM S.A. PW-WI-W06 Wytyczne Operatora Gazociągów Przesyłowych GAZ-SYSTEM S.A. w zakresie załadunku, transportu, rozładunku i składowania rur stalowych PI-DY-W01 Wytyczne Operatora Gazociągów Systemowych S.A. w zakresie projektowania systemów telemetrii dla obiektów gazowych systemu przesyłowego Historia zmian Wydanie. Wersja 2.1. Opis zmiany Dostosowanie Regulacji do wymagań Procedury legislacyjnej. Data wprowadzenia zmiany r. Wydanie 2 Wersja 1 PE-DY-W03 Strona 3 z 19

51 Wytyczne w zakresie projektowania systemów ochrony przeciwkorozyjnej gazociągów przesyłowych wysokiego ciśnienia Operatora Gazociągów Przesyłowych GAZ-SYSTEM S.A. Spis treści Definicje i skróty... 5 Cel Wytycznych... 5 Przedmiot... 5 Zakres stosowania Wymagania ogólne Wymagania szczegółowe... 6 Przepisy końcowe Załączniki Załącznik nr 1 Ocena zagrożenia korozyjnego dla projektowanego gazociągu oraz zaproponowane środki ochrony Wydanie 2 Wersja 1 PE-DY-W03 Strona 4 z 19

52 Wytyczne w zakresie projektowania systemów ochrony przeciwkorozyjnej gazociągów przesyłowych wysokiego ciśnienia Operatora Gazociągów Przesyłowych GAZ-SYSTEM S.A. Definicje i skróty Operator Gazociągów Przesyłowych GAZ-SYSTEM S.A. OGP lub Inwestor, Gazociąg przesyłowy wysokiego ciśnienia gazociąg, Urząd Dozoru Technicznego UDT. Cel Wytycznych Niniejsze wytyczne przeznaczone są dla projektantów i wykonawców jako zalecenia, które należy stosować przy projektowaniu systemów ochrony przeciwkorozyjnej gazociągów przesyłowych OGP. Sieci przesyłowe należy projektować zgodnie z obowiązującymi przepisami prawa, Polskimi Normami, zarządzeniami, procedurami i instrukcjami SESP obowiązującymi w OGP oraz zgodnie z zasadami wiedzy technicznej. Przedmiot Wytyczne określają minimalne wymagania, które należy stosować przy projektowaniu systemów ochrony przeciwkorozyjnej gazociągów przesyłowych dla OGP. Zakres stosowania Wytyczne mają zastosowanie przy projektowaniu systemów ochrony przeciwkorozyjnej zewnętrznych ścianek projektowanych, stalowych, przesyłowych gazociągów lądowych. Niniejsze Wytyczne nie obejmują ochrony przeciwkorozyjnej podziemnego uzbrojenia stacji gazowych i tłoczni gazu. 1. Wymagania ogólne 1.1. Zaprojektować należy skuteczny system ochrony przeciwkorozyjnej gazociągu wraz z zespołami zaporowo upustowymi (ZZU), obejmujący ochronę bierną, ochronę katodową i (jeśli wystąpi taka potrzeba) ochronę przed oddziaływaniem prądu przemiennego, zgodnie ze standardami technicznymi: ST-IGG-0601:2012 Ochrona przed korozją zewnętrzną stalowych gazociągów lądowych - Wymagania funkcjonalne i zalecenia, ST-IGG-0602:2009 Ochrona przed korozją zewnętrzną gazociągów stalowych układanych w ziemi - Ochrona katodowa - Projektowanie, budowa i użytkowanie, z uwzględnieniem specyficznych wymagań szczegółowych, podanych w dalszych punktach (które są uszczegółowieniem, uzupełnieniem wymagań lub wyborem rozwiązań spośród zalecanych lub podanych jako przykłady w ww. standardach) Zaprojektować należy skuteczną ochronę przed korozją elementów technologicznych obiektów śluz. Oprócz ochrony biernej należy zaprojektować (dla uzbrojenia podziemnego) ochronę katodową, jeśli zagrożenie korozyjne w miejscu lokalizacji obiektu będzie średnie lub wysokie Zawartość projektu wykonawczego gazociągu w zakresie ochrony przed korozją, z wyłączeniem ochrony katodowej i ochrony przed oddziaływaniem prądu przemiennego, winna być zgodna z załącznikiem B standardu ST IGG 0601:2012; zapisy i rysunki dotyczące biernej ochrony przed korozją mogą być ujęte w formie oddzielnego tomu projektu wykonawczego. Zawartość projektu branżowego ochrony katodowej i ewentualnie ochrony gazociągu przed oddziaływaniem prądu przemiennego winna być zgodnaz załącznikiem C standardu ST IGG 0602:2009. Wydanie 2 Wersja 1 PE-DY-W03 Strona 5 z 19

53 Wytyczne w zakresie projektowania systemów ochrony przeciwkorozyjnej gazociągów przesyłowych wysokiego ciśnienia Operatora Gazociągów Przesyłowych GAZ-SYSTEM S.A Założenia i szczegółowe rozwiązania ochrony przeciwkorozyjnej powinny być uzgadniane ze służbami ochrony antykorozyjnej Zamawiającego. 2. Wymagania szczegółowe 2.1. Prace przedprojektowe Na mapach topograficznych w skali 1: lub 1: (po uzgodnieniu z Zamawiającym) powinny być zaznaczone trasy napowietrznych linii WN mogących oddziaływać na projektowany gazociąg. Na mapach powinna być zaznaczona lokalizacja innych obiektów posiadających ochronę katodową (m.in. gazociągów, ropociągów, zbiorników), które krzyżują się, przebiegają równolegle lub znajdują się w bliskiej odległości od projektowanego gazociągu Należy przeprowadzić rozpoznanie zagrożenia korozyjnego na trasie projektowanego gazociągu wg zakresu określonego w B.1 punkt 1. standardu ST-IGG-0601:2012. Należy wykonać odpowiednie pomiary zagrożenia korozyjnego co najmniej wg punktu 10.1 standardu ST IGG 0602: 2009, z uwzględnieniem kryteriów wg PN-EN Wyniki oceny należy zestawić w formie dokumentu wg Załącznika nr 1 lub podobnego Ocenę ryzyka korozji w miejscach lokalizacji obiektów śluz przeprowadzić zgodnie z PN-EN i PN-EN Należy przeprowadzić ocenę oddziaływań mechanicznych środowiska na trasie projektowanego gazociągu w celu dobrania właściwych powłok izolacyjnych. Dla odcinków układanych techniką HDD niezbędne jest przeprowadzenie dokładnego rozpoznania struktury geologicznej na trasie przewiertu Wymagania dotyczące biernej ochrony przed korozją Przewód gazowy winien być zaprojektowany z rur pokrytych zewnętrznymi fabrycznymi powłokami izolacyjnymi 3LPE (3LPP) odpowiedniej klasy zgodnie z nomą PN-EN :2011. Patrz 2.2.3, 2.2.5, i Do izolacji połączeń spawanych należy dobrać opaski termokurczliwe kl. C50 ze zdolnością samolikwidacji przestrzeni powietrznych pod powłoką lub opaski termokurczliwe kl. C50 na podkładzie epoksydowym Łuki powinny być pokryte powłoką fabryczną, np. poliuretanową kl. B wg PN- EN oraz normy DIN :1988, lub 3LPE odpowiedniej klasy; jeśli spełnienie tego wymagania będzie niemożliwe, to powinny być zabezpieczone na placu budowy powłokami nawojowymi klasy C50 zgodnie z PN-EN 12068:2002; wewnętrzna taśma dobranego systemu powinna być samowulkanizująca; przyczepność do podłoża stalowego dobranej powłoki powinna wynosić co najmniej 40N/cm Do napraw defektów w powłokach fabrycznych dobrać materiały kompatybilne z tymi powłokami, odpowiednie do wielkości defektów W przypadku zastosowania rozwiązania skrzyżowania gazociągu z przeszkodą terenową techniką przewiertu kierunkowego (HDD), w zależności od wyników rozpoznania geologicznego, należy dobrać powłoki i ewentualne dodatkowe zabezpieczenia wg standardu ST IGG 0601:2012 pkt Wydanie 2 Wersja 1 PE-DY-W03 Strona 6 z 19

54 Wytyczne w zakresie projektowania systemów ochrony przeciwkorozyjnej gazociągów przesyłowych wysokiego ciśnienia Operatora Gazociągów Przesyłowych GAZ-SYSTEM S.A Odcinki gazociągu montowane pod przeszkodami terenowymi bezwykopowo, bez stosowania rur osłonowych lub przejściowych, winny być pokryte powłokami 3LPP klasy C; dla połączeń spawanych dobrać dedykowane dla takich sytuacji systemy izolacyjne, np. opaski termokurczliwe z osłoną, materiały kompozytowe chemoutwardzalne lub utwardzane promieniami UV. Możliwe jest stosowanie powłok i zabezpieczeń tak jak w przypadku odcinków układanych techniką HDD, a także odpowiednich powłok poliuretanowych o grubości co najmniej 2,5 mm Dla nowobudowanych gazociągów, na odcinkach zagrożonych korozją naprężeniową rury powinny być pokryte powłokami zgodnymi z PN-EN :2011 (3LPE/3LPP) odpowiedniej klasy (zalecana minimum B2 lub C2), z podkładem epoksydowym FBE o grubości minimum 125 um. Powłoki wykonywane na placu budowy na połączeniach rur i łukach powinny uniemożliwiać powstawanie trwałych przestrzeni powietrznych pod powłoką, np. powłoki 2B lub 2C, zgodne z ISO :2008. Należy dodatkowo przy projektowaniu nowobudowanych gazociągów lub remontów uwzględnić wymagania podane w pkt 6.6 ST-IGG-0601: Armatura podziemna powinna być zabezpieczona fabrycznymi powłokami na bazie żywic poliuretanowych wg DIN cz. 2, lub powłokami poliuretanowymi klasy B wg PN-EN Dla odcinków rur w obszarach przejść ziemia powietrze powinny być zaprojektowane odpowiednie zabezpieczenia przeciwkorozyjne wg załącznika C standardu ST IGG 0601: 2012, rys. C1 lub z powłoki poliuretanowej odpornej na UV o grubości co najmniej 1500 μm Dla miejsc styków nadziemnych układów rurowych z podporami powinny być zaprojektowane odpowiednie zabezpieczenia przeciwkorozyjne układów rurowych w tych miejscach. Rura w miejscu styku powinna być pokryta powłoką poliuretanową o grubości nie mniejszej niż 1500 μm, a pomiędzy łożem podpory a rurą powinna być umieszczona przekładka izolacyjna Dla stalowych rur osłonowych (jeśli ich zastosowanie jest nieodzowne) należy dobrać powłoki izolacyjne, odpowiednie do sposobu montażu rury osłonowej. Należy uwzględnić wymagania podane w pkt 7.2 ST-IGG-0601: W przypadku rur osłonowych usytuowanych w terenie trudno dostępnym, np. w głębi gruntów rolniczych, na dużych głębokościach (powyżej 3m) oraz na skrzyżowaniach z torami trakcji elektrycznej, w terenach szczególnie zagrożonych korozją (bagna, torfowiska), w miejscach nadmiernego oddziaływania prądu AC, należy zaprojektować wypełnienia rur osłonowych specjalną masą izolacyjną. Należy uwzględnić wymagania podane w pkt 7.2 ST-IGG-0601: W przypadku rur osłonowych usytuowanych w terenie łatwo dostępnym, np. pod drogami (jeśli te rury są nieodzowne) wypełnień izolacyjnych nie projektować. Przewidzieć zabezpieczenia przeciwkorozyjne wg punktu standardu ST IGG 0601: Należy przewidzieć obsypkę piaskową dla podziemnych elementów technologicznych ZZU, obiektów śluz, nie przeznaczonych do ochrony katodowej, jeżeli grunt rodzimy będzie inny niż piaszczysty. Wydanie 2 Wersja 1 PE-DY-W03 Strona 7 z 19

55 Wytyczne w zakresie projektowania systemów ochrony przeciwkorozyjnej gazociągów przesyłowych wysokiego ciśnienia Operatora Gazociągów Przesyłowych GAZ-SYSTEM S.A Zaleca się układanie gazociągów w obsypce piaskowej w gruntach o niskiej rezystywności, a także w przy nadmiernych oddziaływaniach prądu AC Dla naziemnych elementów technologicznych należy dobrać powłoki malarskie z farb nowej generacji, epoksydowych i poliuretanowych, o dużej zawartości składników nielotnych. Całkowita grubość systemu powłokowego powinna mieścić się w granicach µm. W projekcie należy wskazać przykładowe systemy malarskie, podać ilości i grubości poszczególnych warstw, określić podstawowe wymagania dotyczące aplikacji powłok oraz wymagania dot. dokumentowania i odbioru powłok Zaleca się, aby przestrzeń między kołnierzami złączy naziemnych zabezpieczać masą izolującą W projekcie należy zawrzeć zapis, iż Przed przystąpieniem do robót w zakresie ochrony biernej Wykonawca prac jest zobowiązany do uzgodnienia z Zamawiającym materiałów izolacyjnych oraz technologii izolowania cz. podziemnej i technologii malowania cz. nadziemnej Kryteria odbiorowe izolacji po zasypaniu Kryteria odbiorowe powłoki izolacyjnej po zasypaniu należy ustalać stosownie do zagrożenia korozyjnego występującego na trasie gazociągu. Powinny być tak ustalone, aby: uzyskać skuteczną ochronę katodową w defektach powłoki izolacyjnej przy potencjałach załączeniowych, które nie będą bardziej ujemne niż -1,3 V względem siarczano-miedzianej elektrody odniesienia - CSE (dalej zwaną CSE); zbędne było wykonywanie pomiarów intensywnych w badaniach skuteczności ochrony katodowej; możliwy był zdalny monitoring ochrony katodowej II stopnia, możliwe było zdalne monitorowanie ewentualnych ingerencji stron trzecich naruszających izolację gazociągu, z zastrzeżeniem wymagań wg a), b), c), d), e), f) i g) Wstępnie należy przyjąć, iż: a) pobór prądu ochrony katodowej przy potencjale załączeniowym -1,3 V względem CSE przez odcinek gazociągu o długości ok. 60 km nie powinien być większy niż podany w tablicy 2, lub jednostkowa rezystancja przejścia gazociągu rco po zasypaniu, w tym dla każdego pododcinka gazociągu wyznaczonego przez punkty PIs i monobloki izolujące, nie powinna być mniejsza niż wg tablicy 2; Tablica 2 Dopuszczalne pobory prądu polaryzacji katodowej (przy Eon=-1,3 V wzgl. CSE), wymagane rezystancje przejścia i jednostkowe rezystancje przejścia dla odcinka gazociągu długości 60 km Średnica nominalna rurociągu DN [mm] Dopuszczalny pobór prądu [ma] Wymagana rezystancja przejścia RCO, co najmniej [Ω] Wymagana jednostkowa rezystancja przejścia rco, co najmniej Wydanie 2 Wersja 1 PE-DY-W03 Strona 8 z 19

56 Wytyczne w zakresie projektowania systemów ochrony przeciwkorozyjnej gazociągów przesyłowych wysokiego ciśnienia Operatora Gazociągów Przesyłowych GAZ-SYSTEM S.A. [Ωm 2 ] 100 0, ,7x , ,3x , ,3x , ,7x , ,0x , ,4x , ,8x , ,6x , ,2x10 7 b) na obszarach skrzyżowań gazociągu z zelektryfikowanymi liniami kolejowymi (ok. 500 m przed i 500 m za skrzyżowaniem), oraz na obszarach zagrożenia korozją przemiennoprądową, jeśli jako zabezpieczenie przed tym rodzajem korozji przyjęto bezdefektowe powłoki izolacyjne, jednostkową rezystancja przejścia nie powinna być mniejsza niż 10 8 Ωm 2 ; c) dla krótkich gazociągów o długościach nie większych niż 1 km, odgałęziających się od istniejących pokrytych powłokami izolującymi złej jakości/zdegradowanymi, a na początku gazociągu nie przewidziano monobloku izolującego (patrz 2.4.3), jednostkowa rezystancja po zasypaniu nie powinna być mniejsza niż 10 8 Ωm 2 ; d) dla nowych odcinków gazociągów, które będą włączone do gazociągów istniejących (np. tzw. przekładki patrz 2.4.4) bez zastosowania złączy izolujących, powłoka izolacyjna powinna być bezdefektowa (jednostkowa rezystancja po zasypaniu nie powinna być mniejsza niż 10 8 Ωm 2 ); e) jeśli trasa projektowanego gazociągu przebiegać będzie przez obszary oddziaływań stożków potencjałowych istniejących uziomów anodowych, to na tych odcinkach należy zastosować bezdefektowe powłoki izolacyjne wyrażające się rezystywnością powłoki nie mniejszą niż 10 8 Ωm 2 ; f) dla odcinków, które będą układane w terenie o dużym potencjalnym zagrożeniu korozją mikrobiologiczną, rozważyć i ewentualnie przewidzieć powłokę bezdefektową o jednostkowej rezystancji przejścia nie mniejszej niż 10 8 Ωm 2 ; g) na odcinkach usytuowanych za tłoczniami gazu (zagrożonych korozją naprężeniową) kryterium odbiorowe dla całego odcinka (lub dłuższego patrz 2.4.5) należy dobrać w ten sposób, aby skuteczną ochronę katodową w defektach powłoki izolacyjnej uzyskać przy potencjałach załączeniowych określonych względem CSE, które nie będą bardziej ujemne niż -1,2 V (wg zał. Wydanie 2 Wersja 1 PE-DY-W03 Strona 9 z 19

57 Wytyczne w zakresie projektowania systemów ochrony przeciwkorozyjnej gazociągów przesyłowych wysokiego ciśnienia Operatora Gazociągów Przesyłowych GAZ-SYSTEM S.A. A.1, A.2 lub A.3 standardu ST-IGG-0601:2012, przyjmując potencjał ochrony w defekcie -0,95 V); h) dla odcinków układanych techniką przewiertów kierunkowych (HDD) natężenie pobieranego prądu polaryzacji katodowej nie powinno być większe niż 0,5 ma, przy potencjale załączeniowym Eon = -1,3 V względem CSE; i) w przypadku obiektów śluz, dla których projektuje się ochronę katodową, natężenie pobieranego prądu polaryzacji katodowej przy potencjale załączeniowym Eon = -1,3 V względem CSE nie powinno być większe niż 0,5 ma; j) dla obiektów śluz bez ochrony katodowej jednostkowa rezystancja przejścia podziemnego układu nie powinna być mniejsza niż 10 8 Ωm W projekcie należy zawrzeć zapis, iż w przypadku niespełnienia kryterium odbiorowego powłoki izolacyjnej po zasypaniu, Wykonawca winien ustalić i usunąć przyczyny tego stanu własnym kosztem i staraniem W projekcie należy zawrzeć zapis, że w przypadku niespełnienia kryterium odbiorowego na odcinku ułożonym techniką HDD i braku technicznych możliwości naprawy powłoki, Wykonawca zobowiązany jest do wydzielenia tego odcinka złączami izolującymi (jeśli nie były przewidziane w projekcie patrz 2.4.7), zaprojektowania i wykonania indywidualnej ochrony katodowej tego odcinka oraz wykazania, iż spełnione są kryteria ochrony katodowej przy zachowaniu ewentualnych ograniczeń potencjałowych (nieprzekraczalnie potencjału krytycznego), jeśli takie ostały określone własnym kosztem i staraniem. Rozwiązania projektowe ochrony katodowej i technika stwierdzania skuteczności ochrony katodowej winny być uzgodnione ze służbą ochrony antykorozyjnej Zamawiającego Na etapie opiniowania założeń projektowych lub uzgodnień roboczych projektu, po wykonaniu badań zagrożenia korozyjnego, po ostatecznym ustaleniu trasy gazociągu i rozmieszczenia złączy izolujących oraz odcinków układanych techniką HDD, Projektant winien uzgodnić ze służbą ochrony antykorozyjnej Zamawiającego kryteria odbiorowe izolacji po zasypaniu Sekcjonowanie elektryczne gazociągu, monobloki izolujące Gazociąg winien być elektrycznie oddzielony od obiektów śluz, stacji i węzłów gazowych oraz tłoczni gazu Stosowanie monobloków izolujących na części liniowej gazociągu, w tym sekcjonowanie elektryczne, należy ograniczyć tylko do przypadków niezbędnych, odrębnie uzasadnionych względami technicznymi oraz potwierdzonych odrębną analizą dla każdego przypadku Monoblok izolujący należy zaprojektować na początku gazociągu projektowanego, jeśli będzie on wyprowadzony z gazociągu istniejącego pokrytego powłoką złej jakości/zdegradowaną, a jego długość będzie większa niż 1 km. W przypadku gazociągów krótszych stosowanie monobloku izolującego nie jest konieczne, jednakże powłoka izolacyjna gazociągu nowego powinna być bezdefektowa (o jednostkowej rezystancji przejścia co najmniej 10 8 Ωm 2 ), a na początku gazociągu powinien być zaprojektowany punkt pomiarowy PIs. Może być zasadne zaprojektowanie monobloku izolującego na początku gazociągu o mniejszej długości, jeśli okaże się to wskazane w celu ochrony np. przed korozją przemiennoprądową lub powodowaną przez prądy błądzące. Wydanie 2 Wersja 1 PE-DY-W03 Strona 10 z 19

58 Wytyczne w zakresie projektowania systemów ochrony przeciwkorozyjnej gazociągów przesyłowych wysokiego ciśnienia Operatora Gazociągów Przesyłowych GAZ-SYSTEM S.A. g) Ewentualne zastosowanie złączy izolujących w miejscach połączeń nowego odcinka gazociągu z gazociągiem istniejącym (np. w związku z tzw. przekładkami ) powinno być analizowane indywidualnie, przede wszystkim w zależności od zagrożenia korozyjnego i długości takiego odcinka oraz ewentualnej potrzeby uzyskania sekcjonowania elektrycznego istniejącego gazociągu Należy zaprojektować złącze izolujące na końcu odcinka zagrożonego korozją naprężeniową, w odległości co najmniej ok. 32 km od tłoczni gazu Może być konieczne zaprojektowanie monobloków izolujących także w celu zabezpieczenia gazociągu przed korozją przemiennoprądową, jeśli wystąpi taka potrzeba (patrz 2.8.1) Może być konieczne zaprojektowanie monobloków izolujących dla wydzielenia odcinka układanego techniką HDD, jeśli ryzyko nadmiernego uszkodzenia powłoki izolacyjnej podczas przeciągania odcinka będzie duże Rozmieszczenie monobloków izolujących na trasie gazociągu, poza obiektami śluz, stacji gazowych i węzłów, winno być uzgodnione ze służbami ochrony antykorozyjnej Zamawiającego Dobrane monobloki izolujące winny charakteryzować się następującymi cechami: a) co najmniej dwudziestopięcioletnią gwarancją niezawodnej pracy, udzieloną przez producenta lub zapewnieniem dwudziestopięcioletniego minimalnego czasu niezawodnego działania udzielonego przez producenta, b) rezystancja skrośna monobloku izolującego nie powinna być mniejsza niż 1 GΩ, c) powinny być zabezpieczone podziemnymi iskiernikami (usytuowanie iskiernika wewnętrzny/zewnętrzny uzgodnić ze służbą ochrony antykorozyjnej Zamawiającego), d) powinny być pokryte zewnętrznymi, fabrycznymi powłokami poliuretanowymi kl. B wg PN-EN 10290, e) od strony wewnętrznej powinny być również pokryte powłokami izolacyjnymi, tak jak dla wody (epoksydowymi, poliuretanowymi), zabezpieczającymi monoblok przed zwarciem po namagnesowaniu gazociągu podczas badania tłokiem inteligentnym f) brakiem przebić i wyładowań podczas 1 minutowej próby napięciowej napięciem 5000 V AC 2.5. Separacja elektryczna Gazociąg powinien być odizolowany od uziomów, konstrukcji uziemionych i metalowych elementów posadowionych w ziemi, pozbawionych powłok izolacyjnych, zgodnie z zasadami podanymi w punkcie standardu ST IGG 0602: 2009, z wyłączeniem dla ZZU rozwiązań wg PRZYKŁAD 3 i PRZYKŁAD 4. Wydanie 2 Wersja 1 PE-DY-W03 Strona 11 z 19

59 Wytyczne w zakresie projektowania systemów ochrony przeciwkorozyjnej gazociągów przesyłowych wysokiego ciśnienia Operatora Gazociągów Przesyłowych GAZ-SYSTEM S.A Na terenach ZZU gazociągu powinna być zapewniona możliwość wykonywania celowego połączenia układu technologicznego z uziomem odgromowym za pomocą odłącznika Jeśli ochrona katodowa podziemnego uzbrojenia obiektów śluz zaprojektowana będzie jako ochrona za pomocą anod galwanicznych, to uziom ze stali ocynkowanej powinien być połączony z naziemnymi elementami technologicznymi w kilku miejscach za pomocą iskierników w wykonanie Ex W każdym przypadku podziemna armatura ZZU gazociągu, obiektów śluz i węzłów powinna być oddzielona od płyt fundamentowych za pomocą mechanicznie wytrzymałych i niehigroskopijnych przekładek (płyt) izolacyjnych (np. z tekstolitu szklanego TSE) W każdym przypadku śluzy powinny być odizolowane od betonowych fundamentów Rury upustowe i wydmuchowe powinny być pokryte powłokami izolacyjnymi także na odcinkach umieszczonych w betonowych postumentach Jeśli ochrona katodowa obiektów śluz realizowana będzie prądem z zewnętrznego źródła, to dopuszczalne jest łączenie elementów technologicznych z uziomami Wymagania dotyczące ochrony katodowej podziemnego uzbrojenia obiektów śluz Jeśli zagrożenie korozyjne w miejscu lokalizacji obiektu śluzy będzie średnie lub wysokie, to należy zaprojektować ochronę katodową podziemnego uzbrojenia Ochronę katodową zaprojektować/realizować następująco: a) na obiektach bez zasilania energią elektryczną z sieci elektroenergetycznej, w gruntach o rezystywności poniżej 30 Ωm, za pomocą cynkowych anod galwanicznych; uziom z anod cynkowych obliczyć tak, aby pełnił on jednocześnie rolę uziomu odgromowego, przy czym rezystancja uziemienia anod nie powinna być większa niż 70% maksymalnej dopuszczalnej rezystancji dla tradycyjnych uziomów odgromowych obiektów zagrożonych wybuchem; dodatkowo należy zaprojektować uziom tradycyjny ze stali ocynkowanej i przyłączyć go do układu technologicznego w kilku punktach za pośrednictwem nadziemnych iskierników w wykonaniu Ex; b) na obiektach bez zasilania energią elektryczną z sieci elektroenergetycznej, w gruntach o rezystywności od 30 Ωm do 100 Ωm, za pomocą galwanicznych anod magnezowych; uziom z anod galwanicznych powinien pełnić także rolę uziomu odgromowego ; w każdym przypadku uziom anodowo odgromowy należy uzupełnić uziomem tradycyjnym ze stali ocynkowanej przyłączonym do układu technologicznego poprzez iskierniki; c) prądem z zewnętrznego źródła; uziom anodowy winien być wykonany z rozproszonych płytkich anod żelazokrzemowych (rozwiązanie preferowane) lub z anody kablowej. Ochronę obiektu śluzy prądem z zewnętrznego źródła powinno się stosować gdy obiekt jest bezpośrednio uziemiony; d) należy zaprojektować co najmniej jeden rezystancyjny czujnik korozymetryczny do monitorowania szybkości korozji Niestosowanie ochrony katodowej obiektów śluz może mieć miejsce w następującej sytuacji i pod warunkami: Wydanie 2 Wersja 1 PE-DY-W03 Strona 12 z 19

60 Wytyczne w zakresie projektowania systemów ochrony przeciwkorozyjnej gazociągów przesyłowych wysokiego ciśnienia Operatora Gazociągów Przesyłowych GAZ-SYSTEM S.A. a) zagrożenie korozją jest niskie, b) dobranie odpowiednich powłok izolacyjnych, zastosowanie i wyegzekwowanie powłok izolacyjnych bez defektów (po zasypaniu) patrz j), c) wskazanie w projekcie środków umożliwiających otrzymanie po zasypaniu bezdefektowych powłok izolacyjnych oraz utrzymanie powłok w takim stanie w okresie użytkowania, d) zaprojektowanie rozwiązań umożliwiających kontrolowanie w okresie użytkowania, czy powłoki izolacyjne są bezdefektowe [na podst. art. 5, ust.1, pkt 3), art. 62, ust.1, pkt 1) i 2) ustawy Prawo budowlane], e) zaprojektowanie co najmniej dwóch odpowiednich rezystancyjnych czujników korozymetrycznych w celu monitorowania szybkości korozji w miejscach o potencjalnie największym zagrożeniu korozyjnym (które może pojawić się, jeśli powstaną defekty izolacji) Powinna być zapewniona możliwość wykonywania celowego połączenia elektrycznego pomiędzy odcinkami gazociągu przed i za obiektem śluzy (bocznikowanie obiektu śluzy) Wymagania dotyczące ochrony katodowej gazociągu wraz z ZZU Projektant winien uzgodnić sposób realizacji ochrony katodowej, jeśli Zamawiający wcześniej nie wskazał takiego sposobu. Dla niektórych odcinków wydzielonych złączami izolującymi, np. na odcinkach układanych techniką HDD lub na odcinkach wydzielonych monoblokami w związku z zabezpieczeniem przed korozją przemiennoprądową, może zachodzić potrzeba zastosowania ochrony za pomocą magnezowych anod galwanicznych Zapotrzebowanie prądu polaryzacji katodowej projektowanego gazociągu obliczać przyjmując jednostkową rezystancję przejścia rco =10 6 Ωm 2, jeśli kryterium odbiorowe po zasypaniu jest zgodne z tablicą 2. Patrz i Stacje ochrony katodowej należy zlokalizować w miarę możliwości na/przy terenach obiektów gazowniczych Ostateczną lokalizację stacji ochrony katodowych Projektant powinien uzgodnić ze służbami ochrony antykorozyjnej Zamawiającego, po ustaleniu ostatecznej trasy gazociągu i rozmieszczenia złączy izolujących Wymagania dotyczące stacji ochrony katodowej i urządzeń polaryzujących W stacjach anod galwanicznych stosować wysokonapięciowe anody magnezowe o potencjałach -1,5-1,7 V względem CSE W stacjach ochrony katodowej z zewnętrznym źródłem prądu rozwiązania uziomów anod polaryzacyjnych zależnie od warunków miejscowych i zapotrzebowania prądu. Preferowany materiał anodowy w uziomach płytkich - żeliwo wysokokrzemowe Rozwiązania stacji ochrony katodowej powinny umożliwiać ich prawidłową pracę zarówno dla obliczeniowego poziomu izolacji, jak i dla poziomu wynikającego ze spełnienia kryteriów odbiorowych po zasypaniu. Może być konieczne zaprojektowanie oprócz uziomu z anod Wydanie 2 Wersja 1 PE-DY-W03 Strona 13 z 19

61 Wytyczne w zakresie projektowania systemów ochrony przeciwkorozyjnej gazociągów przesyłowych wysokiego ciśnienia Operatora Gazociągów Przesyłowych GAZ-SYSTEM S.A. polaryzacyjnych uziomu z galwanicznych anod magnezowych (przewidzianego do ewentualnej pracy przy poziomie izolacji wynikającym ze spełnienia kryteriów odbiorowych izolacji gazociągu po zasypaniu ) Zaprojektowane urządzenia polaryzujące powinny spełniać wymagania określone w załączniku B standardu ST-IGG Dobrane źródła polaryzacji katodowej (zewnętrznego prądu) powinny być automatyczne, zdalnie sterowane i monitorowane. Powinny one m.in. realizować funkcję galwanostatu i/lub potencjostatu i/lub zasilacza napięciowego; umożliwiać pracę przerywaną za pomocą przerywacza wewnętrznego i za pomocą przerywacza zewnętrznego; zakres nastaw przerywacza wewnętrznego powinien być szeroki, oprócz nastaw klasycznych (12/3. 27/3 itp.) powinna być zapewniona możliwość indywidualnych nastaw czasu pracy i przerwy z rozdzielczością 0,1 sek.; umożliwiać w razie potrzeby pracę równoległą; umożliwiać osiągnięcie natężenia prądu wyjściowego wielokrotnie większego od roboczego w celu wykonywania pomiarów rezystancji przejścia odcinków/gazociągu przy zwiększonym prądzie polaryzacji (patrz ), umożliwiać zdalną zmianę trybu i parametrów pracy, zdalne zadawanie pracy przerywanej, zdalne zadawanie wykonywania pomiarów potencjału wyłączeniowego, wykonywać zdalne pomiary (transmisję wyników) napięcia i natężenia prądu wyjściowego, potencjału załączeniowego, potencjału wyłączeniowego, umożliwiać synchronizację czasu wg GPS lub DCF, konstrukcja źródeł powinna być modułowa i wymienna. Zamawiający może określić, iż powinny one być kompatybilne z istniejącymi stacjami katodowymi na gazociągach Zamawiającego Znamionowy prąd wyjściowy urządzenia ustalić na podstawie obliczeń zapotrzebowania prądu przez projektowany gazociąg (patrz 2.7.2) oraz prądu o zwiększonym natężeniu niezbędnego do wyznaczania rezystancji przejścia odcinków/gazociągu, z ewentualnym uwzględnieniem poboru prądu przez istniejące sąsiednie gazociągi (jeśli tak określił Zamawiający) i należy uzgodnić ze służbą ochrony antykorozyjnej Zamawiającego Obudowy (szafy) urządzeń polaryzujących powinny być wykonane z tworzywa sztucznego koloru szarego lub żółtego (w uzgodnieniu z Zamawiającym); gabaryty powinny umożliwiać zamontowanie źródła/źródeł prądu i wyposażenia oraz ich funkcjonalne rozmieszczenie Projektant winien uzgodnić na roboczo ze służbami ochrony antykorozyjnej Zamawiającego typy źródeł prądu zewnętrznego, obudów, rodzaj zastosowanej aparatury i osprzętu (zacisków, zabezpieczeń nadprądowych i przepięciowych i in), sposób rozmieszczenia wyposażenia w szafach, usytuowanie szafy (w kontenerze lub na wolnym powietrzu) oraz układ stacji katodowej Wymagania dotyczące punktów pomiarów elektrycznych Wydanie 2 Wersja 1 PE-DY-W03 Strona 14 z 19

62 Wytyczne w zakresie projektowania systemów ochrony przeciwkorozyjnej gazociągów przesyłowych wysokiego ciśnienia Operatora Gazociągów Przesyłowych GAZ-SYSTEM S.A Należy zaprojektować punkty pomiarów elektrycznych (PPE) zgodnie z wymaganiami i zaleceniami określonymi w punkcie i w załączniku A standardu ST IGG 0602: 2009; mogą być stosowane punkty o funkcjach łączonych, np. PIsR, PIsR/PWP, PIsROgCXr itp Projektant winien na roboczo uzgodnić ze służbami ochrony antykorozyjnej Zamawiającego konfigurację (typy i rozmieszczenie) PPE Do czasu ustanowienia wewnętrznego standardu technicznego Operatora Gazociągów Przesyłowych GAZ-SYSTEM dotyczącego sposobu oznaczania PPE, kabli i zacisków, należy stosować oznaczenia typów punktów oraz kabli i zacisków wg załącznika A ww. standardu IGG; zapisać w projekcie, iż kable PPE w częściach podziemnych oznaczać znacznikami cyfrowymi co 2 m, natomiast w słupku/szafce stosować pełne oznaczenia literowo cyfrowe Słupki pomiarowe powinny być wykonane z wytrzymałego tworzywa sztucznego koloru żółtego (np. z modyfikowanego PCV), w powłokach odpornych na UV (np. PMMA), a szafki z tworzywa sztucznego, koloru żółtego ; w słupkach stosować zaciski laboratoryjne, w szafkach listwy zaciskowe/zaciski laboratoryjne (wg ustaleń ze służbą ochrony antykorozyjnej Zamawiającego). Na obszarach, na których mają miejsce częste uszkodzenia mechaniczne, kradzieże lub dewastacje urządzeń, należy stosować słupki i szafki z innych materiałów, np. słupki betonowe lub stalowe Projektant winien uzgodnić na roboczo ze służbami ochrony antykorozyjnej Zamawiającego typy słupków i szafek, zacisków laboratoryjnych, listew zaciskowych lub innych zacisków Szafki stosować w punktach, w których będą zamontowane urządzenia telemetrii, w punktach przy skrzyżowaniach z trakcją elektryczną (PDE), w punktach przy złączach izolujących, na terenach ZZU, śluz i węzłów. Fundamenty szafek usytuowanych na zamkniętych terenach ZZU, obiektów śluz i węzłów winny być wykonane z tworzywa sztucznego Na terenach zamkniętych (śluzy, ZZU, stacje gazowe, węzły) stałe elektrody odniesienia (jeśli mają być stosowane) powinny być umieszczone w pionowych rurach osłonowych z tworzywa sztucznego bez dna, z korkiem termicznym i pokrywą Na skrzyżowaniach lub zbliżeniach z trakcją elektryczną prądu stałego zaprojektować punkty PDE pojedyncze lub o funkcji łączonej z innymi punktami (połączenie potencjałowe 4 mm2, połączenie drenażowe 16 mm2, stała elektroda odniesienia CSE), z zastosowaniem szafek z tworzywa sztucznego, koloru żółtego; do szafki powinny być także doprowadzone dwa kable o przekroju 16 mm2 na stałe przyłączone do szyny (jeśli operator trakcji wyrazi na to zgodę) Punkty PWP projektować na skrzyżowaniach lub zbliżeniach z obcymi konstrukcjami chronionymi katodowo oraz w wybranych miejscach z gazociągami Zamawiającego (w celu umożliwienia realizacji ochrony tymczasowej projektowanego gazociągu); punkty PWP (tak jak i pozostałe) lokalizować w miejscach, jeśli to możliwe, łatwo dostępnych Punkty PIs (PIsE) powinny być usytuowane m.in.: przy ZZU zasilanych energią elektryczną, Wydanie 2 Wersja 1 PE-DY-W03 Strona 15 z 19

63 Wytyczne w zakresie projektowania systemów ochrony przeciwkorozyjnej gazociągów przesyłowych wysokiego ciśnienia Operatora Gazociągów Przesyłowych GAZ-SYSTEM S.A. na początku gazociągu odgałęziającego się od gazociągu istniejącego, jeśli w miejscu tym nie zastosowano złącza (monobloku) izolującego (patrz 2.4.3), na końcach odcinków układanych techniką HDD, które nie będą wydzielone złączami izolującymi W punktach prądowych (PIs) odległość pomiędzy punktami przyłączeń wewnętrznych kabli potencjałowych służących do pomiaru spadku napięcia w rurociągu oraz odległość pomiędzy punktami przyłączeń kabla potencjałowego (GP) oraz najbliższego kabla drenażowego (GD) winny być nie mniejsze niż wg tablicy Na odcinkach zagrożonych korozją powodowaną przez prąd przemienny w wybranych punktach usytuowanych w miejscach o największym zagrożeniu zaprojektować rezystancyjne czujniki korozymetryczne. Tablica 3 Minimalne długości odcinków pomiarowych spadku napięcia w rurociągu oraz minimalne odległości pomiędzy punktami przyłączeń kabli GD i GP w punktach PIs Lp Średnica nominalna gazociągu DN [mm] Długość odcinka pomiarowego spadku napięcia [m] Odległość pomiędzy sąsiadującymi punktami przyłączeń kabli GP i GD [m] 1 do , , , Wymagania dotyczące ochrony gazociągu przed oddziaływaniem prądu przemiennego Zabiegi zmniejszające gęstość prądu a.c. przepływającego pomiędzy gazociągiem a środowiskiem elektrolitycznym poniżej 20 A/m 2 powinny być dobrane w zależności od skali zagrożenia, zgodnie z punktem E.6 standardu ST IGG 0602:2009. Nie dopuszcza się rozwiązań powodujących nadmierną polaryzację katodową gazociągu. W pierwszej kolejności, przy słabych oddziaływaniach przewidzieć pośrednie doziemianie gazociągu poprzez odpowiednie układy i zastosowanie obsypki piaskowej gazociągu na krótkich odcinkach. Jeśli takie rozwiązanie okaże się nieracjonalne lub nieskuteczne z powodu wielkości oddziaływań i kosztów, może być konieczne wydzielenie za pomocą monobloków izolujących odcinków gazociągu, w których indukują się siły elektromotoryczne a.c., oraz zastosowanie na tych odcinkach powłok izolacyjnych bez defektów, co wyraża się wymaganą jednostkową rezystancją przejścia (po zasypaniu) nie mniejszą niż 10 8 Ωm 2. Wydanie 2 Wersja 1 PE-DY-W03 Strona 16 z 19

64 Wytyczne w zakresie projektowania systemów ochrony przeciwkorozyjnej gazociągów przesyłowych wysokiego ciśnienia Operatora Gazociągów Przesyłowych GAZ-SYSTEM S.A Gazociąg winien być zabezpieczony przed pojawieniem się pomiędzy nim a ziemią niebezpiecznego napięcia elektrycznego, np. w stanach awaryjnych linii przesyłowych WN, lub w wyniku wyładowań atmosferycznych. Preferowany sposób ochrony uziemianie poprzez iskierniki o niskim napięciu zapłonu (100 V) i prądzie wyładowczym co najmniej 100 ka (8/20 μs) Wymagania dotyczące zdalnego monitoringu i sterowania ochroną przeciwkorozyjną Ochrona katodowa powinna być zdalnie monitorowana i zdalnie sterowana Zaprojektować system zdalnego monitoringu II stopnia wg załącznika D standardu ST-IGG-0602 (patrz rozdział D.4 tego załącznika) Zamawiający może określić, iż system sterowania i monitorowania powinien być kompatybilny z funkcjonującym u Zamawiającego Zdalne sterowanie i monitorowanie stacji ochrony katodowej z zewnętrznym źródłem prądu patrz Uwzględnić co najmniej następującą konfigurację monitoringu: Z terenów ZZU i obiektów śluz zasilanych energią elektryczną oraz z terenów węzłów i z terenów pobliskich istniejących stacji gazowych (w pobliżu których, w odległościach nie większych niż 100 m, ułożony będzie projektowany gazociąg) zaprojektować monitorowanie potencjałów załączeniowych gazociągu Jeśli Zamawiający nie określi inaczej, to na terenach ZZU i śluz zasilanych energią elektryczną pomiędzy punktami pomiarowymi PIsE a kontenerami/pomieszczeniami AKP zaprojektować siedmiożyłowe linie kablowe sygnalizacyjne w izolacji Xs, ekranowane, doprowadzające do kontenera (urządzenia pomiarowego) następujące wielkości: potencjał załączeniowy gazociągu i spadek napięcia w rurociągu. Jeśli niedostępne będą systemy (na rynku) pomiarowe umożliwiające zdalne pomiary rezystancji przejścia odcinków gazociągu (patrz 2.9.6), to w pomieszczeniu AKP winno być zarezerwowane miejsce dla zamontowania w przyszłości urządzenia monitorującego tę wielkość Na skrzyżowaniach i zbliżeniach z trakcją elektryczną zaprojektować monitorowanie potencjału załączeniowego gazociągu. Ewentualne monitorowanie napięcia gazociąg szyna wg ustaleń ze służbą ochrony antykorozyjnej Zamawiającego W stacjach anod galwanicznych przewidzieć monitorowanie potencjału załączeniowego gazociągu i natężenia prądu polaryzacji oraz funkcję zdalnego przyłączania/odłączania uziomu z anod Na odcinkach zagrożonych korozją przemiennoprądową w wybranych punktach przewidzieć monitorowanie napięcia przemiennego pomiędzy gazociągiem a ziemią Może być konieczne zapewnienie możliwości zdalnego zwierania i rozwierania złączy izolujących w punktach pomiarowych oraz pomiaru potencjału gazociągu i natężenia prądu płynącego w przewodzie bocznikującym złącza izolujące Kwestia zdalnego wykonywania pomiarów rezystancji przejścia odcinków gazociągu z wykorzystaniem punktów PIs (przy zwiększonym na czas pomiarów Wydanie 2 Wersja 1 PE-DY-W03 Strona 17 z 19

65 Wytyczne w zakresie projektowania systemów ochrony przeciwkorozyjnej gazociągów przesyłowych wysokiego ciśnienia Operatora Gazociągów Przesyłowych GAZ-SYSTEM S.A. prądzie polaryzacji) powinna być rozpatrywana w zależności od długości odcinków wydzielonych złączami izolującymi i poboru prądu przez te odcinki oraz dostępności systemów realizujących te pomiary Projektant, po ustaleniu trasy gazociągu, rozmieszczenia ZZU, obiektów śluz i złączy izolujących oraz po rozpoznaniu zagrożenia korozyjnego winien uzgodnić ze służbami ochrony antykorozyjnej Zamawiającego konfigurację zdalnie monitorowanych punktów i wielkości Wymagania dotyczące sposobu łączenia kabli ochrony katodowej do gazociągu Przytwierdzenie przewodu elektrycznego instalacji ochrony katodowej do metalicznie czystej powierzchni ścianki rur gazociągu należy wykonać metodą automatycznego lutowana twardego (pin brazing), w odległości co najmniej 150 mm od osi spoiny złącza Wykonawca musi posiadać kwalifikowaną technologię lutowania twardego wg PN-EN i PN-EN ISO Należy opracować Instrukcję Technologiczną Automatycznego Lutowania Twardego, która wymaga zatwierdzenia przez Inwestora Należy zaproponować graniczną oporność przyłączenia kabla do gazociągu. Przepisy końcowe Za wdrożenie niniejszej regulacji jest odpowiedzialny Pion Eksploatacji. Za wdrożenie niniejszej regulacji w poszczególnych Jednostkach Organizacyjnych Spółki odpowiedzialny jest Dyrektor danej Jednostki Organizacyjnej Spółki. Wnioski o zmianę niniejszej regulacji należy zgłaszać do Opiekuna merytorycznego wskazanego w metryce dokumentu. Załączniki Załącznik nr 1 Ocena zagrożenia korozyjnego dla projektowanego gazociągu oraz zaproponowane środki ochrony Rodzaj zagrożenia na odcinku gazociągu Korozja ziemna (ogólnie) Korozja mikrobiologiczna Odcinek gazociągu (od km do km.lub Pz - Pz)* Zaproponowany sposób ochrony przed zagrożeniem powłoka izolacyjna, ochrona katodowa Korozja galwaniczna Korozja powodowana przez prąd przemienny Wydanie 2 Wersja 1 PE-DY-W03 Strona 18 z 19

66 Wytyczne w zakresie projektowania systemów ochrony przeciwkorozyjnej gazociągów przesyłowych wysokiego ciśnienia Operatora Gazociągów Przesyłowych GAZ-SYSTEM S.A. Korozja powodowana prądami błądzącymi Korozja naprężeniowa Zagrożenie korozyjne podziemnego uzbrojenia obiektów śluz Zagrożenie korozyjne odcinków układanych techniką HDD Oddziaływania obcych stożków anodowych/pól elektrycznych Korozja gazociągu w rurach osłonowych i w innych miejscach o ograniczonym dostępie prądu ochrony katodowej Inne * w przypadku braku zagrożenia napisać nie występuje, jeśli zagrożenie występuje określić, na jakim odcinku/obiekcie gazociągu Wydanie 2 Wersja 1 PE-DY-W03 Strona 19 z 19

67 Instrukcja Wytyczne OGP Gaz-System SA w zakresie projektowania systemów telemetrii dla obiektów gazowych systemu przesyłowego PS-DY-I02 Warszawa, październik 2010 r.

68 Instrukcja Wytyczne OGP Gaz-System SA w zakresie projektowania systemów telemetrii dla obiektów gazowych systemu przesyłowego Metryka regulacji Obszar biznesowy: Kategoria: Właściciel: Forma i data zatwierdzenia: Pion Informatyki i Systemów Zarządzania Instrukcja Kierownik jednostki organizacyjnej Andrzej Wojtaszek p.o. Dyrektora Pionu Informatyki i Systemów Zarządzania Zarządzenie kierownika jednostki organizacyjnej z r. Data wejścia w życie: r. Zakres stosowania: Opiekun merytoryczny: Wszyscy pracownicy Spółki, Podmioty zewnętrzne. Marcin Wasilewski Data ostatniego przeglądu: r. Wydanie. Wersja: 1.3 Akty powiązane: PA-AT-I32: Wytyczne bezpieczeństwa OGP Gaz- System S.A. w zakresie projektowania systemów teleinformatycznych (wyciąg dla Wykonawców) Historia zmian Wydanie. Wersja Opis zmiany Data wprowadzenia zmiany 1.1 Utworzenie dokumentu r. 1.2 Dostosowanie do nowego layout u r. 1.3 Zmiana kodu dokumentu z PS-DY-I01 na PS-DY-I r. Wydanie 1 Wersja 3 PS-DY-I02 Strona 2 z 20

69 Instrukcja Wytyczne OGP Gaz-System SA w zakresie projektowania systemów telemetrii dla obiektów gazowych systemu przesyłowego Wydanie 1 Wersja 3 PS-DY-I02 Strona 3 z 20

70 Instrukcja Wytyczne OGP Gaz-System SA w zakresie projektowania systemów telemetrii dla obiektów gazowych systemu przesyłowego Spis treści Definicje i skróty... 5 Cel Instrukcji... 5 Przedmiot... 5 Zakres stosowania... 5 Paragraf Zakres wytycznych... 5 Paragraf Wymagania ogólne... 6 Paragraf Wymagania szczegółowe stacje gazowe... 6 Paragraf Wymagania szczegółowe stacje gazowe ze zdalnym sterowaniem... 9 Paragraf Wymagania szczegółowe zespoły zaporowo upustowe Paragraf Wymagania szczegółowe obiekty ochrony katodowej Przepisy końcowe Załączniki Wydanie 1 Wersja 3 PS-DY-I02 Strona 4 z 20

71 Instrukcja Wytyczne OGP Gaz-System SA w zakresie projektowania systemów telemetrii dla obiektów gazowych systemu przesyłowego Definicje i skróty GPRS - General Packet Radio Service pakietowe usługi radiowe - technologia stosowana w sieciach GSM do pakietowego przesyłania danych. GSM - Global System for Mobile Communications globalny system komunikacji mobilnej APN (Access Point Name) Punkt dostępowy (sieć dostępowa) Układ telemetrii lub układ transmisji danych urządzenia modemowe i inne układy teletransmisyjne w tym łącza transmisji danych System Kolektor system rozliczeniowy obowiązujący w Gaz System System SCADA system zdalnego monitorowania i sterowania na bazie Telwin obowiązujący w Gaz System Cel Instrukcji Celem wprowadzenia instrukcji jest wskazanie rozwiązań zalecanych przy projektowaniu i wykonywaniu układów telemetrii obiektowej dla Spółki Przedmiot Niniejsza instrukcja wskazuje warunki konieczne dla projektantów i użytkowników do zaprojektowania i wykonania układów telemetrii dla budowanych lub modernizowanych obiektów technologicznych oraz zawiera przykłady standardowych rozwiązań, jednolitych dla całej Spółki. Zakres stosowania Instrukcja dotyczy wszystkich pracowników Spółki i podmiotów zewnętrznych współpracujących ze Spółką w ramach w/w przedmiotu działania. Paragraf 1 Zakres wytycznych 1. Wytyczne dotyczą projektowania systemów telemetrii dla następujących obiektów gazowych: i. Stacje gazowe ii. Stacje gazowe ze zdalnym sterowaniem iii. Zespoły zaporowo upustowe iv. Obiekty ochrony katodowej Niniejsze Wytyczne nie obejmują innych obiektów gazowych niż wymienione powyżej, zawierają wymagania minimalne i możliwe jest równanie w górę tzn. jeśli obiekt ma obecnie wyższy standard niż wymagany, nie będzie on obniżany. Wydanie 1 Wersja 3 PS-DY-I02 Strona 5 z 20

72 Instrukcja Wytyczne OGP Gaz-System SA w zakresie projektowania systemów telemetrii dla obiektów gazowych systemu przesyłowego Paragraf 2 Wymagania ogólne 1. Projekt powinien być opracowany między innymi zgodnie z następującymi dokumentami: ZN-G-4120:2004 System dostawy gazu-stacje gazowe - Wymagania Ogólne ZN-G-4121:2004 System dostawy gazu-stacje gazowe w przesyle i dystrybucji-wymagania Ogólne INSTRUKCJA RUCHU I EKSPLOATACJI SIECI PRZESYŁOWEJ (IR1ESP) Część I Ogólne warunki korzystania z systemu przesyłowego 2. Należy przyjąć, że obowiązujące w Gaz System nadrzędne systemy telemetrii to SCADA-TelWin i Kolektor 3. Komunikacja pomiędzy urządzeniami obiektowymi oraz nadrzędnym systemem SCADA odbywa się za pomocą następujących protokołów: Gaz-Modem (elektroniczne gazomierze z korektorem, rejestratory, moduły pomiarowe), Gaz-Modem 2 (elektroniczne gazomierze z korektorem, rejestratory, moduły pomiarowe), ModBus (sterowniki PLC), oraz innych dostępnych w systemie TelWin. 4. Wszystkie materiały i urządzenia zaproponowane w projekcie i/lub użyte do realizacji systemu telemetrii muszą posiadać aktualne aprobaty techniczne i/lub odpowiadać Polskim Normom. 5. Projekt powinien przewidywać kwestie uziemienia i instalacji odgromowej dla instalowanych urządzeń. 6. Dokumentacja projektowa winna być dostarczona w wersji papierowej i kopii w wersji elektronicznej (plik w formacie PDF, skonwertowany z oryginalnego dokumentu) na płycie CD-ROM. 7. Dokumentacja projektowa winna zawierać: część opisową część rysunkową Paragraf 3 Wymagania szczegółowe stacje gazowe 1. Układy telemetrii i media transmisji 1.1. Układy telemetrii służą do transmisji danych z obiektu gazowego do nadrzędnych systemów telemetrii OGP Gaz System Podstawowym i obowiązującym systemem łączności w OGP Gaz System w zakresie telemetrii jest łączność bezprzewodowa GPRS (lub nowsza technologia pakietowego przesyłania danych za pomocą sieci GSM) realizowana za pośrednictwem prywatnych APN. Każde odstępstwo od tej zasady wymaga dodatkowych uzgodnień W skład układu transmisji dla danego obiektu winny wchodzić dwa niezależne, jednokartowe lub wielokartowe urządzenia do transmisji GPRS Wydanie 1 Wersja 3 PS-DY-I02 Strona 6 z 20

73 Instrukcja Wytyczne OGP Gaz-System SA w zakresie projektowania systemów telemetrii dla obiektów gazowych systemu przesyłowego (oddzielnie dla systemów Kolektor i SCADA obowiązujących w OGP Gaz- System) podłączone (o ile jest to możliwe) do dedykowanych portów urządzeń obiektowych, stanowiących źródła danych Wymaga się, aby każde urządzenie transmisji danych dla obiektu posiadało następujące cechy i funkcjonalność: a) minimum dwa interfejsy w standardzie dostosowanym do urządzeń AKP obiektu b) urządzenie powinno umożliwiać pracę przy ustawionym kodzie PIN oraz bez kodu c) możliwość automatycznego logowania się do sieci, w tym po sytuacjach zaniku łączności d) możliwość zdefiniowania nazwy użytkownika i hasła w celu autoryzacji logowania do wskazanego APN-a z możliwością włączania/wyłączania tej opcji e) możliwość zdalnego resetu f) autodiagnostyka i archiwizacja stanów odbiegających od normy bądź możliwość przekazywania tych danych g) własny i niezależny zasilacz h) własna i niezależna antena zewnętrzna z odgromnikami; jeśli zasięg operatora jest wystarczający może być to antena wewnętrzna i) parametry działania dostosowane do potrzeb AKP obiektu oraz systemu Kolektor i SCADA OGP Gaz-System Uwaga: układ j.w narzuca konieczność wykorzystywania w stacji gazowej przeliczników posiadających co najmniej 3 porty szeregowe Nie narzuca się standardu montażowego (szafki telemetrycznej) dla systemu telemetrii pozostawiając to każdorazowo do uzgodnień lokalnych. 2. Protokoły transmisji danych 2.1. Pozostawia się dowolność w wyborze i stosowania protokołów transmisyjnych UDP/TCP. Oba protokoły są traktowane równorzędnie, a wybór pomiędzy nimi będzie dokonywany lokalnie po analizie technicznej. 3. Łączność 3.1. Standardem w łączności telemetrycznej jest dostęp do dwóch sieci GSM poprzez prywatne APN-y świadczone przez dwóch różnych operatorów strukturalnych (nie wirtualnych). Winna być zapewniona wzajemna łączność rezerwowa świadczona przez oba APN-y tzn. w przypadku awarii jednego APN możliwość przejęcia wszelkich funkcji transmisyjnych (zarówno do systemu Kolektor i SCADA) przez drugi APN Wydanie 1 Wersja 3 PS-DY-I02 Strona 7 z 20

74 Instrukcja Wytyczne OGP Gaz-System SA w zakresie projektowania systemów telemetrii dla obiektów gazowych systemu przesyłowego URZĄDZENIE 1 DO TRANSMISJI GPRS APN A Telwin SCADA PRZELICZNIK/INNE ŹRÓDŁO DANYCH POMIAROWYCH Transmisja w trybie awaryjnym: brak APN A. Transmisja w trybie awaryjnym: brak APN B. Kolektor danych pomiarowych URZĄDZENIE 2 DO TRANSMISJI GPRS APN B 4. Podłączenie urządzeń do systemu telemetrii 4.1. Urządzenia telemetrii powinny posiadać co najmniej jeden z interfejsów w standardzie a) RS232 b) RS422 c) RS485 d) Ethernet 10/ W przypadku, gdy dostarczane urządzenie posiada interfejs transmisyjny inny niż określony powyżej, niezbędne jest dostarczenia nieaktywnego konwertera umożliwiającego podłączenie urządzeń pomiarowych do systemu transmisji danych. Nie dopuszcza się interfejsów wymagających konwerterów aktywnych. 5. Zasilanie 5.1. Dopuszcza się zasilanie urządzeń telemetrii z sieci, baterii lub innych źródeł energii dostępnych w obiekcie (panele fotowoltaiczne, itp.) 5.2. Układy zasilacza winny mieć automatyczne zabezpieczenie przeciążeniowe i zwarciowe 5.3. Układy telemetrii powinny posiadać rezerwowe systemy podtrzymujące zasilanie umożliwiające transmisję danych z obiektu przez co najmniej przez 4 godziny po wystąpieniu zaniku zasilania. W przypadku stosowania baterii słonecznych zasilanie rezerwowe musi wystarczyć na okres 3 tygodni. Przejście na system rezerwowego zasilania powinno mieć miejsce w miarę możliwości - w sposób całkowicie automatyczny tzn. bez ingerencji czynnika ludzkiego. 6. Dodatkowe wymagania 6.1. Układy telemetrii winne być umieszczone poza strefą zagrożoną wybuchem, w miarę możliwości w pomieszczeniach ogrzewanych. Wydanie 1 Wersja 3 PS-DY-I02 Strona 8 z 20

75 Instrukcja Wytyczne OGP Gaz-System SA w zakresie projektowania systemów telemetrii dla obiektów gazowych systemu przesyłowego 6.2. Urządzenia muszą zostać dostarczone wraz z dedykowanym oprogramowaniem konfiguracyjnym, diagnostycznym i instrukcją obsługi w języku polskim. Oprogramowanie konfiguracyjne/diagnostyczne powinno umożliwiać konfigurację urządzenia, w tym w trybie zdalnym 6.3. Urządzenia powinny posiadać ważną gwarancję minimum 12 miesięcy od chwili zainstalowania 6.4. Układy telemetrii w szczególności elementy antenowe instalowane na zewnątrz powinny być zabezpieczone przed nieuprawnionym dostępem 6.5. Układy telemetrii winny być dostosowane do pracy w zakresie temperatur -29 do+60c 7. Udostępnianie / przekazywanie danych Dostęp odbiorców przemysłowych lub operatorów sieci współpracujących do danych z urządzeń na obiektach gazowniczych realizowany będzie bezpośrednio z tych urządzeń poprzez układ telemetrii, dla operatorów dodatkowo możliwy jest dostęp do danych z obiektów za pośrednictwem serwera; każdorazowo sposób dostępu będzie uzgadniany z odpowiednimi służbami informatycznymi i eksploatacyjnymi Gaz System, staraniem i na koszt odbiorcy / operatora sieci współpracującej. Paragraf 4 Wymagania szczegółowe stacje gazowe ze zdalnym sterowaniem 1. Układy telemetrii i media transmisji 1.1. Układy telemetrii służą do transmisji danych z obiektu gazowego do nadrzędnych systemów telemetrii OGP Gaz System oraz do zdalnego sterowania Podstawowym i obowiązującym systemem łączności w OGP Gaz System w zakresie telemetrii jest łączność bezprzewodowa GPRS (lub nowsza technologia pakietowego przesyłania danych za pomocą sieci GSM) realizowana za pośrednictwem prywatnych APN (zgodnie z opisem w pkt.3.). Stacje gazowe ze zdalnym sterowaniem, gdzie występuje konieczność transmisji większej ilości danych kontrolnych i sterujących lub z niezadowalającym zasięgiem operatora GSM, wymuszają konieczność zastosowania światłowodów lub łącz dzierżawionych typu WAN oraz ich backupów opartych o łączność bezprzewodową GPRS (lub nowszą technologią pakietowego przesyłania danych za pomocą sieci GSM) realizowaną za pośrednictwem prywatnych APN. Użycie w/w mediów transmisyjnych wymaga wdrożenia adekwatnego do rangi stacji stopnia zabezpieczeń dostępu do serwerów poprzez sieć rozległą WAN opierając się na urządzeniach sieciowych typu router (ACL), switch, firewallach softwarowych na serwerach, liście kontroli dostępu zaimplementowanej przez dostawcę łącz WAN. Zastosowane rozwiązanie dot. medium transmisyjnego i bezpieczeństwa informatycznego powinno być poprzedzone analizą możliwości technicznych i potrzeb dla konkretnej stacji gazowej oraz konsultowane z pionem IT. Wydanie 1 Wersja 3 PS-DY-I02 Strona 9 z 20

76 Instrukcja Wytyczne OGP Gaz-System SA w zakresie projektowania systemów telemetrii dla obiektów gazowych systemu przesyłowego 2. Protokoły transmisji danych 2.1. Pozostawia się dowolność w wyborze i stosowania protokołów transmisyjnych UDP/TCP. Oba protokoły są traktowane równorzędnie, a wybór pomiędzy nimi będzie dokonywany lokalnie po analizie technicznej. 3. Łączność 3.1. Wariant I Podstawowe medium transmisji oparte na łączu dzierżawionym WAN, backup na sieci GSM poprzez prywatny APN. W przypadku awarii łącza głównego powinno nastąpić automatyczne przełączenie na tor transmisji zapasowej. Przykładowe technologie linii WAN możliwe do zastosowania: MPLS, DSL, Frame Relay. Preferowanym rozwiązaniem jest wybór MPLS i podłączenie stacji gazowej do istniejącej sieci (MPLS) międzyoddziałowej Router (z opcją dodatkowego switch-a) URZĄDZENIE DOSTAWCY ŁĄCZA WAN SIEĆ WAN PRZELICZNIK/INNE ŹRÓDŁO DANYCH POMIAROWYCH Telwin SCADA URZĄDZENIE 1 DO TRANSMISJI GPRS APN A Transmisja w trybie awaryjnym: brak APN B. Transmisja w trybie awaryjnym: brak APN A. Kolektor danych pomiarowych URZĄDZENIE 2 DO TRANSMISJI GPRS APN B Wydanie 1 Wersja 3 PS-DY-I02 Strona 10 z 20

77 Instrukcja Wytyczne OGP Gaz-System SA w zakresie projektowania systemów telemetrii dla obiektów gazowych systemu przesyłowego Wymagania dla routera: - IOS umożliwiający wdrożenie VPN zgodnego z obowiązującym standardem w Gaz-System, obecnie technologia Cisco GET VPN (router modularny z montażem w szafie Rack o wydajności nie mniejszej niż 2811 ze sprzętowym akceleratorem VPN) - interfejsy: co najmniej jeden typu Fast Ethernet (lub szybszy), drugi w zależności od sposobu połączenia z urządzeniem operatora łącza WAN, standardowo typu Fast Ethernet (lub szybszy) oraz typu Serial. Wymagania dla przełącznika: - w postaci karty rozszerzającej (modułu) do w/w routera lub jako oddzielny switch warstwy II, zgodny z obowiązującym standardem w Gaz- System (obecnie seria Catalyst 2960) - w przypadku instalacji na obiekcie telefonii IP należy rozpatrzeć opcję switch-a oferującego technologię PoE. - interfejsy: Fast Ethernet (lub szybsze) - w przypadku konieczności zwiększenia wydajności przełączania pakietów danych (transmisja lokalna) należy rozpatrzeć switch warstwy III zamiast w/w switcha warstwy II Wariant II Podstawowe medium transmisji oparte na światłowodzie, backup na sieci GSM poprzez prywatny APN. W przypadku awarii łącza głównego powinno nastąpić automatyczne przełączenie komunikacji światłowodowej na tor transmisji zapasowej w postaci sieci GSM. W szafie/kontenerze AKP źródło danych pomiarowych będzie połączone z urządzeniami wchodzącymi w skład obu torów transmisji. Kabel światłowodu powinien być ułożony wzdłuż gazociągu, w odpowiedniej odległości od jego osi, w oddzielnym wykopie, w rurociągu kablowym wykonanym z rur osłonowych do kabli optotelekomunikacyjnych. Rurociąg kablowy zostanie zakończony w studniach kanalizacji teletechnicznej na obu swoich końcach tzn. na stacji gazowej i obiekcie posiadającym infrastrukturę teleinformatyczną dołączoną do sieci informatycznej Gaz-System. Kabel światłowodowy będzie zakończony w optycznej szafie dystrybucyjnej (ODF) lub na patchpanelu w szafie rack owej, z jednego końca w kontenerze AKP, z drugiego końca w pomieszczeniu teletechnicznym lub serwerowni (zależnie od wielkości obiektu posiadającego infrastrukturę teleinformatyczną dołączoną do sieci informatycznej Gaz-System). Niewykorzystane włókna będą służyły jako zapasowe i/lub pozostawione do późniejszego wykorzystania. Wydanie 1 Wersja 3 PS-DY-I02 Strona 11 z 20

78 Instrukcja Wytyczne OGP Gaz-System SA w zakresie projektowania systemów telemetrii dla obiektów gazowych systemu przesyłowego Router (z opcją dodatkowego switch-a) Konwerter światłowód/ Ethernet Sieć Gaz- Syste PRZELICZNIK/INN E ŹRÓDŁO DANYCH Telwin SCADA URZĄDZENIE 1 DO TRANSMISJI GPRS APN A Transmisja w trybie awaryjnym: brak APN B. Transmisja w trybie awaryjnym: brak APN A. Kolektor danych pomiarowych URZĄDZENIE 2 DO TRANSMISJI GPRS APN B Wymagania dla kabla światłowodu: - światłowód wielowłóknowy o konstrukcji zgodnej z ZN-96 TP S.A.-005/T - co najmniej 32 włókna jednomodowe optymalizowane dla fal o dł nm Wymagania dla routera: - IOS serii ADVANCED IP SERVICES (zapewniający obsługę Cisco GET VPN i obsługę wymaganych interfejsów) - interfejsy: co najmniej dwa typu Fast Ethernet (lub szybsze) Wymagania dla przełącznika: Wydanie 1 Wersja 3 PS-DY-I02 Strona 12 z 20

79 Instrukcja Wytyczne OGP Gaz-System SA w zakresie projektowania systemów telemetrii dla obiektów gazowych systemu przesyłowego - w postaci karty rozszerzającej (modułu) do w/w routera lub jako oddzielny switch warstwy II, zgodny z obowiązującym standardem w Gaz- System (obecnie seria Catalyst 2960) - w przypadku instalacji na obiekcie telefonii IP należy rozpatrzeć opcję switch-a oferującego technologię PoE. - interfejsy: Fast Ethernet (lub szybsze) - w przypadku konieczności zwiększenia wydajności przełączania pakietów danych (transmisja lokalna) należy rozpatrzeć switch warstwy III zamiast w/w switcha warstwy II. Wymagania dla konwertera światłowód/ethernet: - spełniający standard co najmniej 100/1000Base-TX oraz 1000Base-LX/SX Zalecanym rozwiązaniem jest pominięcie konwertera i zaterminowanie połączeń światłowodowych bezpośrednio na routerze z zastosowaniem odpowiednich interfejsów. 4. Podłączenie urządzeń do systemu telemetrii 4.1. Urządzenia telemetrii powinny posiadać co najmniej jeden z interfejsów w standardzie a) RS232 b) RS422 c) RS485 d) Ethernet 10/ W przypadku, gdy dostarczane urządzenie posiada interfejs transmisyjny inny niż określony powyżej, niezbędne jest dostarczenia nieaktywnego konwertera umożliwiającego podłączenie urządzeń pomiarowych do systemu transmisji danych. Nie dopuszcza się interfejsów wymagających konwerterów aktywnych. 5. Zasilanie 5.1. Dopuszcza się zasilanie urządzeń telemetrii z sieci lub innych źródeł energii dostępnych w obiekcie (panele fotowoltaiczne, itp.) 5.2. Układy zasilacza winny mieć automatyczne zabezpieczenie przeciążeniowe i zwarciowe 5.3. Układy telemetrii powinny posiadać rezerwowe systemy podtrzymujące zasilanie umożliwiające transmisję danych z obiektu przez co najmniej przez 12 godziny po wystąpieniu zaniku zasilania. W przypadku stosowania baterii słonecznych zasilanie rezerwowe musi wystarczyć na okres 3 tygodni. Przejście na system rezerwowego zasilania powinno mieć miejsce w miarę możliwości - w sposób całkowicie automatyczny tzn. bez ingerencji czynnika ludzkiego. 6. Dodatkowe wymagania Wydanie 1 Wersja 3 PS-DY-I02 Strona 13 z 20

80 Instrukcja Wytyczne OGP Gaz-System SA w zakresie projektowania systemów telemetrii dla obiektów gazowych systemu przesyłowego 6.1. Układy telemetrii winne być umieszczone poza strefą zagrożoną wybuchem, w miarę możliwości w pomieszczeniach ogrzewanych Urządzenia muszą zostać dostarczone wraz z dedykowanym oprogramowaniem konfiguracyjnym, diagnostycznym i instrukcją obsługi w języku polskim. Oprogramowanie konfiguracyjne/diagnostyczne powinno umożliwiać konfigurację urządzenia, w tym w trybie zdalnym 6.3. Urządzenia powinny posiadać ważną gwarancję minimum 12 miesięcy od chwili zainstalowania 6.4. Układy telemetrii w szczególności elementy antenowe instalowane na zewnątrz powinny być zabezpieczone przed nieuprawnionym dostępem 6.5. Układy telemetrii winny być dostosowane do pracy w zakresie temperatur -29 do+60c 7. Udostępnianie / przekazywanie danych Dostęp odbiorców przemysłowych lub operatorów sieci współpracujących do danych z urządzeń na obiektach gazowniczych realizowany będzie bezpośrednio z tych urządzeń poprzez układ telemetrii, dla operatorów dodatkowo możliwy jest dostęp do danych z obiektów za pośrednictwem serwera; każdorazowo sposób dostępu będzie uzgadniany z odpowiednimi służbami informatycznymi i eksploatacyjnymi Gaz System, staraniem i na koszt odbiorcy / operatora sieci współpracującej. Paragraf 5 Wymagania szczegółowe zespoły zaporowo upustowe 1. Układy telemetrii i media transmisji 1.1. Układy telemetrii służą do transmisji danych z obiektu gazowego do nadrzędnych systemów telemetrii OGP Gaz System oraz do zdalnego sterowania Na nowobudowanych gazociągach o średnicy większej niż fi=500, na których realizowany jest trakt światłowodowy, podstawowym medium transmisji jest światłowód, z backup em w postaci pojedynczego modemu GPRS W pozostałych przypadkach podstawowym i obowiązującym systemem łączności jest łączność bezprzewodowa GPRS (lub nowsza technologia pakietowego przesyłania danych za pomocą sieci GSM) realizowana za pośrednictwem prywatnych APN. W takich sytuacjach wymagana jest transmisja poprzez dwóch operatorów GSM, przy użyciu jednego modemu dwukartowego lub dwóch modemów. Każde odstępstwo od tej zasady wymaga dodatkowych uzgodnień. 2. Protokoły transmisji danych 2.1. Pozostawia się dowolność w wyborze i stosowania protokołów transmisyjnych UDP/TCP. Oba protokoły są traktowane równorzędnie, a wybór pomiędzy nimi będzie dokonywany lokalnie po analizie technicznej. 3. Łączność Wydanie 1 Wersja 3 PS-DY-I02 Strona 14 z 20

81 Instrukcja Wytyczne OGP Gaz-System SA w zakresie projektowania systemów telemetrii dla obiektów gazowych systemu przesyłowego Wariant I Przy braku światłowodu podstawowym medium transmisji jest GSM, zgodne z opisem w punktach i Wariant II Podstawowe medium transmisji oparte na światłowodzie, backup na sieci GSM poprzez prywatny APN. W przypadku awarii łącza głównego powinno nastąpić automatyczne przełączenie komunikacji światłowodowej na tor transmisji zapasowej w postaci sieci GSM. W szafie/kontenerze AKP źródło danych pomiarowych będzie połączone z urządzeniami wchodzącymi w skład obu torów transmisji. Kabel światłowodu powinien być ułożony wzdłuż gazociągu, w odpowiedniej odległości od jego osi, w oddzielnym wykopie, w rurociągu kablowym wykonanym z rur osłonowych do kabli optotelekomunikacyjnych. Rurociąg kablowy zostanie zakończony w studniach kanalizacji teletechnicznej na obu swoich końcach tzn. na stacji gazowej i obiekcie posiadającym infrastrukturę teleinformatyczną dołączoną do sieci informatycznej Gaz-System. Kabel światłowodowy będzie zakończony w optycznej szafie dystrybucyjnej (ODF) lub na patchpanelu w szafie rack owej,, z jednego końca w kontenerze AKP, z drugiego końca w pomieszczeniu teletechnicznym lub serwerowni (zależnie od wielkości obiektu posiadającego infrastrukturę teleinformatyczną dołączoną do sieci informatycznej Gaz-System). Niewykorzystane włókna będą służyły jako zapasowe i/lub pozostawione do późniejszego wykorzystania. Router (z opcją dodatkowego switch-a) Konwerter światłowód/ Ethernet Sieć Gaz- Syste PRZELICZNIK/INNE ŹRÓDŁO DANYCH POMIAROWYCH Telwin SCADA URZĄDZENIE DO TRANSMISJI GPRS APN A Wydanie 1 Wersja 3 PS-DY-I02 Strona 15 z 20

82 Instrukcja Wytyczne OGP Gaz-System SA w zakresie projektowania systemów telemetrii dla obiektów gazowych systemu przesyłowego Wymagania dla kabla światłowodu: - światłowód wielowłóknowy o konstrukcji zgodnej z ZN-96 TP S.A.-005/T - co najmniej 32 włókna jednomodowe optymalizowane dla fal o dł nm Wymagania dla routera: - IOS serii ADVANCED IP SERVICES (zapewniający obsługę Cisco GET VPN i obsługę wymaganych interfejsów) - interfejsy: co najmniej dwa typu Fast Ethernet (lub szybsze) Wymagania dla przełącznika: - w postaci karty rozszerzającej (modułu) do w/w routera lub jako oddzielny switch warstwy II, zgodny z obowiązującym standardem w Gaz- System (obecnie seria Catalyst 2960) - w przypadku instalacji na obiekcie telefonii IP należy rozpatrzeć opcję switch-a oferującego technologię PoE. - interfejsy: Fast Ethernet (lub szybsze) - w przypadku konieczności zwiększenia wydajności przełączania pakietów danych (transmisja lokalna) należy rozpatrzeć switch warstwy III zamiast w/w switcha warstwy II. Wymagania dla konwertera światłowód/ethernet: - spełniający standard co najmniej 100/1000Base-TX oraz 1000Base-LX/SX Zalecanym rozwiązaniem jest pominięcie konwertera i zaterminowanie połączeń światłowodowych bezpośrednio na routerze z zastosowaniem odpowiednich interfejsów. 4. Podłączenie urządzeń do systemu telemetrii 4.1. Urządzenia telemetrii powinny posiadać co najmniej jeden z interfejsów w standardzie a) RS232 b) RS422 c) RS485 d) Ethernet 10/ W przypadku, gdy dostarczane urządzenie posiada interfejs transmisyjny inny niż określony powyżej, niezbędne jest dostarczenia nieaktywnego konwertera umożliwiającego podłączenie urządzeń pomiarowych do systemu transmisji danych. Nie dopuszcza się interfejsów wymagających konwerterów aktywnych. Wydanie 1 Wersja 3 PS-DY-I02 Strona 16 z 20

83 Instrukcja Wytyczne OGP Gaz-System SA w zakresie projektowania systemów telemetrii dla obiektów gazowych systemu przesyłowego 5. Zasilanie 5.1. Dopuszcza się zasilanie urządzeń telemetrii z sieci, baterii lub innych źródeł energii dostępnych w obiekcie (panele fotowoltaiczne, itp.) 5.2. Układy zasilacza winny mieć automatyczne zabezpieczenie przeciążeniowe i zwarciowe 5.3. Układy telemetrii powinny posiadać rezerwowe systemy podtrzymujące zasilanie umożliwiające transmisję danych z obiektu przez co najmniej przez 12 godziny po wystąpieniu zaniku zasilania. W przypadku stosowania baterii słonecznych zasilanie rezerwowe musi wystarczyć na okres 3 tygodni. Przejście na system rezerwowego zasilania powinno mieć miejsce w miarę możliwości - w sposób całkowicie automatyczny tzn. bez ingerencji czynnika ludzkiego. 6. Dodatkowe wymagania 6.1. Układy telemetrii winne być umieszczone poza strefą zagrożoną wybuchem, w miarę możliwości w pomieszczeniach ogrzewanych Urządzenia muszą zostać dostarczone wraz z dedykowanym oprogramowaniem konfiguracyjnym, diagnostycznym i instrukcją obsługi w języku polskim. Oprogramowanie konfiguracyjne/diagnostyczne powinno umożliwiać konfigurację urządzenia, w tym w trybie zdalnym 6.3. Urządzenia powinny posiadać ważną gwarancję minimum 12 miesięcy od chwili zainstalowania 6.4. Układy telemetrii w szczególności elementy antenowe instalowane na zewnątrz powinny być zabezpieczone przed nieuprawnionym dostępem 6.5. Układy telemetrii winny być dostosowane do pracy w zakresie temperatur -29 do+60c 7. Udostępnianie / przekazywanie danych Dostęp odbiorców przemysłowych lub operatorów sieci współpracujących do danych z urządzeń na obiektach gazowniczych realizowany będzie bezpośrednio z tych urządzeń poprzez układ telemetrii, dla operatorów dodatkowo możliwy jest dostęp do danych z obiektów za pośrednictwem serwera; każdorazowo sposób dostępu będzie uzgadniany z odpowiednimi służbami informatycznymi i eksploatacyjnymi Gaz System, staraniem i na koszt odbiorcy / operatora sieci współpracującej. Paragraf 6 Wymagania szczegółowe obiekty ochrony katodowej 1. Klasyfikacja urządzeń 1.1. Podział urządzeń ze względu na sposób. transmisji a) Współdzielone są to urządzenia, które podłączane są do istniejącego systemu telemetrii b) Samodzielne są to urządzenia, które posiadają własne moduły transmisji danych 1.2. Podział urządzeń ze względu na metodę transmisji danych Wydanie 1 Wersja 3 PS-DY-I02 Strona 17 z 20

84 Instrukcja Wytyczne OGP Gaz-System SA w zakresie projektowania systemów telemetrii dla obiektów gazowych systemu przesyłowego a) Aktywne są to urządzenia, które samodzielnie wysyłają informacje do systemu teleinformatycznego b) Pasywne są to urządzenia, które są odpytywane przez system teleinformatyczny w celu uzyskania informacji 1.3. Podział urządzeń ze względu na zasilanie w energię energetyczną: a) Sieciowe zasilane ze źródła energii elektrycznej, umożliwiające transmisję danych w trybie ciągłym b) Bateryjne - zasilane ze źródeł energii elektrycznej o ograniczonej wydajności, umożliwiające transmisję danych tylko w określonych przedziałach czasowych 2. Protokoły transmisji danych 2.1. Urządzenia powinny posiadać zaimplementowany co najmniej jeden ze standardowych protokołów zaimplementowanych w systemie TelWin; preferuje się protokół GazModem 2 lub wyższy, dopuszcza się również protokół ModBus. a) W przypadku protokołu GazModem2 urządzenie powinno umożliwiać transmisję następujących elementów: b) Tablica DP (tablica dostępnych parametrów) c) Tablica KWDB (tablica kolejności wysyłania danych bieżących) w przypadku, gdy kolejność wysyłania danych jest inna niż wynikająca z Tablicy DP d) Tablica ZD (tablica zdarzeń) jeżeli urządzenie rejestruje zdarzenia e) Parametry bieżące f) Parametry rejestrowane g) Zdarzenia 2.2. W przypadku protokołu ModBus urządzenie powinno umożliwiać transmisję parametrów zgodnie z tablicą rejestrów dostarczoną wraz z urządzeniem. Tablica rejestrów powinna zawierać szczegółowy opis rejestrów, format danych, metodę adresacji, funkcję odczytu danych oraz pozostałe informacje niezbędne do prawidłowej transmisji danych z urządzenia. 3. Podłączenie urządzeń do transmisji danych Dostarczane urządzenia powinny umożliwiać transmisję danych do systemów telemetrii. W zależności od podziału urządzeń ze względu na sposób transmisji urządzenia powinny spełniać następujące wymagania: 3.1. Dla urządzeń współdzielonych: Posiadać co najmniej jeden z interfejsów w standardzie a) RS232 b) RS422 c) RS485 d) Ethernet umożliwiający podłączenie urządzenia do istniejącego na obiekcie systemu telemetrii W przypadku, gdy dostarczane urządzenie posiada interfejs transmisyjny inny niż określony powyżej, dostawca zobowiązany jest do dostarczenia konwertera umożliwiającego podłączenie urządzenia do istniejącego kanału transmisyjnego. W przypadku gdy Wydanie 1 Wersja 3 PS-DY-I02 Strona 18 z 20

85 Instrukcja Wytyczne OGP Gaz-System SA w zakresie projektowania systemów telemetrii dla obiektów gazowych systemu przesyłowego urządzenie instalowane jest poza pomieszczeniem, w którym znajduje się system telemetrii, istnieje zagrożenie wystąpienia przepięć na kablach transmisyjnych itp. kabel transmisyjny od strony systemu telemetrii należy zabezpieczyć urządzeniami z optoizolacją galwaniczną Dla urządzeń samodzielnych: Urządzenie powinno posiadać co najmniej jeden modem GSM/GPRS Urządzenie powinno umożliwiać zainstalowanie co najmniej jednej karty SIM Urządzenie powinno umożliwiać pracę przy ustawionym kodzie PIN oraz bez kodu Kart SIM dla urządzeń dostarczają służby PI Gaz-System Urządzenie powinno samodzielnie logować się do sieci operatora wskazanego operatora GSM Urządzenie pracujące w trybie GPRS powinno samodzielnie logować się do prywatnego APN Gaz-System, wskazanego przez służby PI Urządzenie powinno umożliwiać zdefiniowanie nazwy użytkownika i hasła w celu autoryzacji logowania do wskazanego APN-a z możliwością włączania/wyłączania tej opcji Wymagana jest możliwość automatycznego ponawiania nieudanych prób logowania do sieci operatora/apn-a oraz zdalnego resetu urządzenia Dla urządzeń sieciowych urządzenia służące do transmisji danych powinny posiadać zabezpieczenie umożliwiające transmisję danych z urządzenia co najmniej przez 4 godzin po wystąpieniu zaniku zasilania urządzenia powinny umożliwić transmisję informacji o braku zasilania - wymaganie to nie dotyczy urządzeń, które zostały podłączone do istniejącego systemu podtrzymania zasilania, z którego informacje o zaniku zasilania są już transmitowane Dla urządzeń bateryjnych Wymagany minimalny czas pracy baterii wynosi 1 rok Urządzenia powinny umożliwić przesłanie informacji o stanie baterii. 4. Podłączenie urządzenia do systemu telemetrii 4.1. Urządzenie powinno zostać podłączone do systemu Telwin SCADA 4.2. Dopuszcza się, aby urządzenie zostało podłączone do innego systemu SCADA jedynie w przypadku, kiedy system Telwin SCADA nie jest w stanie zapewnić odpowiedniej funkcjonalności Nowy/inny niż Telwin system telemetrii powinien umożliwić wymianę danych z systemem TelWin z wykorzystaniem dostępnych protokołów zdefiniowanych w systemie Telwin (np. ModBus, GazModem, OPC DDE, ODBC, ). Dla systemu telemetrii poza spółką (system nie jest własnością spółki) dopuszcza się dostęp poprzez serwer WWW. Ponadto w takich przypadkach wymaga się, aby istniała możliwość eksportu danych do Wydanie 1 Wersja 3 PS-DY-I02 Strona 19 z 20

86 Instrukcja Wytyczne OGP Gaz-System SA w zakresie projektowania systemów telemetrii dla obiektów gazowych systemu przesyłowego jednego ze standardowych formatów plików.txt,.csv,.xls oraz ich pobrania poprzez FTP. 5. Wymagania dotyczące funkcjonalności urządzeń 5.1. Szczegółowe wymagania dotyczące pomiarów, ich rejestrowania, czasu rejestrowania, możliwości konfiguracji, zdalnej konfiguracji, transmisji danych bieżących, danych rejestrowanych, zdarzeń i innych elementów niezbędnych do prawidłowego działania urządzenia oraz funkcjonalności określają odpowiednie służby eksploatacyjne odpowiedzialne za ochronę katodową w spółce Zastosowane protokoły transmisji muszą umożliwić spełnienie wymagań określonych powyżej. 6. Dodatkowe wymagania 6.1. Urządzenia muszą zostać dostarczone wraz z dedykowanym oprogramowaniem konfiguracyjnym i diagnostycznym Oprogramowanie konfiguracyjne/diagnostyczne powinno umożliwiać konfigurację urządzenia w przypadku bezpośredniego połączenia z urządzeniem. Przepisy końcowe Stosowanie niniejszej instrukcji jest nadzorowane przez Pion Informatyki i Systemów Zarządzania i pełni nadzór nad przestrzeganiem postanowień niniejszej instrukcji przez podległych sobie pracowników. Załączniki brak Wydanie 1 Wersja 3 PS-DY-I02 Strona 20 z 20

87

88

89

90

91

92

93

94

95

96

97

98

99

100

101

102

103

104

105

106

107

108

109

110

111

112

113

114

115

116

117

118

119

120

121

122

123

124

125

126

127

128

129

130

131

132

133

134

135

136

137

138

139

140

141

142

143

144

145

146

147

148

149

150

151

152

153

154

155

156

157

158

159

160

161

162

163

164

165 Wytyczne dla rur stalowych do rurociągowych systemów transportowych spełniających wymagania poziomu PSL 2. Operatora Gazociągów Przesyłowych GAZ-SYSTEM S.A. PI-ID-W01 Warszawa, grudzień 2013 r.

166 Wytyczne dla rur stalowych do rurociągowych systemów transportowych spełniających wymagania poziomu PSL 2. Operatora Gazociągów Przesyłowych GAZ-SYSTEM S.A. Metryka regulacji Obszar biznesowy: Kategoria: Właściciel: Pion Inwestycji, Pion Eksploatacji, Oddziały Spółki Wytyczne Dyrektor Pionu Inwestycji Jakub Stypuła Forma i data zatwierdzenia: Uchwała Zarządu nr 239/Z/2013 z dnia r. Data wejścia w życie: Zakres stosowania: Opiekun merytoryczny: Zadania inwestycyjne, remontowe i eksploatacyjne Piotr Błasikiewicz Data ostatniego przeglądu: Wydanie.Wersja: 2.1. Akty powiązane: Instrukcja dla jednostki inspekcyjnej dokonującej odbioru dostaw rur i armatury wraz z napędami Operatora Gazociągów Przesyłowych GAZ- SYSTEM S.A. Wytyczne dla zaworów kulowych Operatora Gazociągów Przesyłowych GAZ-SYSTEM S.A. Wytyczne dla zasuw klinowych Operatora Gazociągów Przesyłowych GAZ-SYSTEM S.A. Wymagania spawalnicze oraz wymagania badań własności i jakości złączy spawanych gazociągów strategicznych Operatora Gazociągów Przesyłowych GAZ-SYSTEM S.A. Wytyczne w zakresie załadunku, transportu, rozładunku i składowania rur stalowych Operatora Gazociągów Przesyłowych GAZ-SYSTEM S.A. Wytyczne Operatora Gazociągów Przesyłowych S.A. w zakresie projektowania gazociągów wysokiego ciśnienia Wytyczne Operatora Gazociągów Przesyłowych S.A. w zakresie projektowania stacji gazowych wysokiego ciśnienia Wytyczne Operatora Gazociągów Przesyłowych S.A. w zakresie projektowania systemów ochrony Wydanie 2 Wersja 1 PI-ID-W01 Strona 2 z 15

167 Wytyczne dla rur stalowych do rurociągowych systemów transportowych spełniających wymagania poziomu PSL 2. Operatora Gazociągów Przesyłowych GAZ-SYSTEM S.A. przeciwkorozyjnej gazociągów przesyłowych Wytyczne Operatora Gazociągów Przesyłowych S.A. w zakresie projektowania systemów telemetrii dla obiektów gazowych systemu przesyłowego Warunki Techniczne obowiązujące od 15 lipca 2013 r. stanowiące porozumienie pomiędzy OGP GAZ-SYSTEM S.A. i Urzędem Dozoru Technicznego w zakresie projektowania, materiałów i elementów stosowanych do budowy oraz w zakresie budowy gazociągów przesyłowych przez Operatora Gazociągów Przesyłowych GAZ- SYSTEM S.A. Historia zmian Wydanie.Wersja Opis zmiany Data wprowadzenia zmiany 1.1. Opracowanie dokumentu r Aktualizacja treści regulacji w zakresie nowych rozporządzeń, nowego regulaminu organizacyjnego oraz zmiany parametrów technicznych r. Wydanie 2 Wersja 1 PI-ID-W01 Strona 3 z 15

168 Wytyczne dla rur stalowych do rurociągowych systemów transportowych spełniających wymagania poziomu PSL 2. Operatora Gazociągów Przesyłowych GAZ-SYSTEM S.A. Spis treści Definicje i skróty... 5 Cel Wytycznych... 5 Przedmiot... 5 Zakres stosowania... 5 Paragraf Wymagania ogólne dla rur... 5 Paragraf Wymagania w zakresie badań nieniszczących rur... 7 Paragraf Kwalifikacja metod wytwarzania rur... 8 Paragraf Izolacja i zabezpieczenia rur... 9 Paragraf Parametry rur Paragraf Transport, składowanie i odbiór rur Paragraf Wymagania w zakresie napraw uszkodzeń powłoki zewnętrznej lub wewnętrznej Paragraf Dokumenty odbioru rur Paragraf Rozwiązania równoważne Przepisy końcowe Załączniki Wydanie 2 Wersja 1 PI-ID-W01 Strona 4 z 15

169 Wytyczne dla rur stalowych do rurociągowych systemów transportowych spełniających wymagania poziomu PSL 2. Operatora Gazociągów Przesyłowych GAZ-SYSTEM S.A. Definicje i skróty Zamawiający lub Spółka rozumie się przez to Operatora Gazociągów Przesyłowych GAZ- SYSTEM S.A. Dostawca należy przez to rozumieć osobę fizyczną, osobę prawną albo jednostkę organizacyjną nieposiadającą osobowości prawnej, która ubiega się o udzielenie zamówienia, złożyła ofertę lub zawarła umowę w sprawie zamówienia lub umowę ramową (przez Dostawcę rozumie się również Wykonawcę w rozumieniu ustawy z dnia 29 stycznia 2004 r. Prawo zamówień publicznych (tekst jednolity: Dz.U. z 2010 r. Nr 113, poz. 759 ze zm.)). Cel Wytycznych Niniejsze Wytyczne określają podstawowe warunki, jakie powinny spełniać rury stalowe i ich dostawcy, poszczególne procesy technologiczne na etapie produkcji rur, jak również parametry dostarczonych rur na potrzeby realizacji przez GAZ-SYSTEM S.A. zadań związanych z tworzeniem i obsługą sieci przesyłowej gazu ziemnego. Przedmiot Niniejsze Wytyczne dotyczą rur o średnicy DN500 i większej wykonanych z materiału w gatunku L450ME(X65ME) i o wyższym gatunku stali przeznaczonych do budowy sieci przesyłowej GAZ-SYSTEM S.A. o maksymalnym ciśnieniu roboczym MOP powyżej 1,6 MPa. GAZ-SYSTEM S.A. dopuszcza zastosowanie niniejszych wytycznych dla rur o średnicy poniżej DN 500 i o niższym gatunku stali niż L450ME(X65ME) w zakresie określonym w szczegółowych specyfikacjach do projektowania dla konkretnego projektu. Zakres stosowania Poniższe Wytyczne należy traktować, jako dobre praktyki inżynierskie zalecane do stosowania w specyfikacjach technicznych opracowywanych na potrzeby realizacji zadań inwestycyjnych i remontowych. W szczególnych przypadkach (np. remonty istniejącej infrastruktury) dopuszcza się stosowanie rozwiązań zamiennych. Paragraf 1 Wymagania ogólne dla rur 1. Wymaga się zastosowania rur stalowych do rurociągowych systemów transportowych spełniające wymagania poziomu PSL 2 na europejskie gazociągi lądowe do transportu gazu ziemnego wg normy PN-EN ISO 3183: *. 2. Wymagania w zakresie wytwarzania rur: 2.1. Rury muszą być wyprodukowane przez producenta posiadającego: Certyfikat Systemu Zarządzania Jakością w zakresie wytwarzania rur stalowych Certyfikat Systemu Zarządzania Jakością w spawalnictwie wg EN * (wymagania pełne) lub równoważny Uprawnienie Urzędu Dozoru Technicznego do wytwarzania stalowych rur Zaleca się stale termomechanicznie walcowane. Stale do produkcji rur winny być całkowicie uspokojone, wytwarzane w procesie konwertorowym lub Wydanie 2 Wersja 1 PI-ID-W01 Strona 5 z 15

170 Wytyczne dla rur stalowych do rurociągowych systemów transportowych spełniających wymagania poziomu PSL 2. Operatora Gazociągów Przesyłowych GAZ-SYSTEM S.A. w piecu elektrycznym. W dokumencie odbioru rur powinna być określona technologia wytopu stali Dla gazociągów nowobudowanych zaleca się stosowanie gatunku stali L485ME lub L555ME Rury kształtowane z taśmy lub blachy wykonane przez spajanie krawędzi metodami: SAWH, SAWL, COWH, COWL, HFW Wymagana kwalifikacja technologii spawania dla określonego gatunku materiału wg wymagań PN-EN ISO * Dostawy rur ze złączami obwodowymi są niedopuszczalne Dla rur ze szwem spiralnym dopuszcza się dostawy rur ze szwem łączącym taśmy. Dopuszcza się maksymalnie jeden szew łączący taśmy na rurze Dla rur ze szwem wzdłużnym nie dopuszcza się rur z dwoma szwami wzdłużnymi Równoważnik węgla CEIIW maksymalnie 0, W stalach w gatunku L485ME dopuszcza się zawartość molibdenu do 0,15% Udarność materiału rodzimego sprawdzona wg tabeli G.2 normy PN-EN ISO 3183: * w -29 C Dodatkowo wymagane badania udarności szwu rury i strefy wpływu ciepła wg p. M normy PN-EN ISO 3183: * w -20 C. Wymagania i warunki badań jak dla materiału rodzimego Próbę DWT należy wykonywać zgodnie z wymaganiami określonymi w tabele M.7 wg normy PN-EN ISO 3183: *. Powyżej 85% powierzchni przekroju łamania musi wykazywać charakter przełomu plastycznego (poślizgowego). Badania te, w zależności od gatunku stali i jej grubości, należy przeprowadzić w poniżej określonych temperaturach: Grubość ścianki w mm Temperatura badania w C Gatunek stali L450ME(X65ME) pełen zakres grubości ścianki -29 C Gatunek stali L485ME(X70ME) do 17,5 mm (włącznie) powyżej 17,5 mm -20 C -10 C Gatunek stali L555ME(X80ME) do 11,0 mm (włącznie) powyżej 11,0 mm do 16,0 mm (włącznie) powyżej 16,0 mm -20 C -10 C 0 C Należy wykonać badanie twardości korpusu lub szwu oraz strefy wpływu ciepła (HAZ) zgodnie z tabelą M.7 wg normy PN-EN ISO 3183: *. Wydanie 2 Wersja 1 PI-ID-W01 Strona 6 z 15

171 Wytyczne dla rur stalowych do rurociągowych systemów transportowych spełniających wymagania poziomu PSL 2. Operatora Gazociągów Przesyłowych GAZ-SYSTEM S.A Dla każdej rury należy przeprowadzić ciśnieniową próbę wodną do ciśnienia wywołującego w materiale rury naprężenia minimum 95% podanej w normie minimalnej granicy plastyczności materiału rury wg normy PN-EN ISO 3183: * Badania wizualne powierzchni rur wg pkt , prostości wg pkt , normy PN-EN ISO 3183: * Każda rura powinna być w sposób trwały oznakowana na powierzchni zewnętrznej oraz po stronie wewnętrznej (przy każdym końcu rury) wg normy PN-EN ISO 3183: Oznakowanie powinno umożliwiać jednoznaczną identyfikację rury z dokumentem odbioru. 3. Przed przystąpieniem do wytwarzania Wykonawca jest zobowiązany przeprowadzić kwalifikację metod wytwarzania zgodnie z Paragrafem 3. Paragraf 2 Wymagania w zakresie badań nieniszczących rur 1. Wykonywanie wszystkich czynności związanych z badaniami nieniszczącymi powinny być potwierdzane przez wykwalifikowany i kompetentny personel stopnia drugiego wg PN-EN473*, ISO 11484* lub ASNT, SNT-TC-1A*. 2. Wykonywanie badań nieniszczących w oparciu o szczegółowe instrukcje zaakceptowane przez personel posiadający uprawnienia trzeciego stopnia wg PN- EN473*, ISO 9712* lub ASNT, SNT-TC-1A*. 3. Jednostka wykonująca badania powinna mieć ustalenia zapewniające niezależność kierownictwa i personelu badań i kontroli jakości od jakichkolwiek komercyjnych, finansowych lub innych nacisków i wpływów wewnętrznych oraz zewnętrznych, które mogłyby niekorzystnie wpływać na jakość ich pracy a w szczególności na wyniki ich ocen. 4. Jednostka wykonująca badania powinna posiadać akredytację zgodnie z normą PN- EN ISO/IEC 17025*. 5. Zakres badań nieniszczących rur zgodnie z wymaganiami normy PN-EN ISO 3183: * z uwzględnieniem dodatkowych wymagań: 5.1. Wymagane badania rozwarstwień w korpusie rury wg tabeli M.10 normy PN-EN ISO 3183: * Wymagane badania rozwarstwień w krawędziach taśmy/blachy w obszarze przyległym do zgrzeiny/ spoiny wg tabeli M.10 normy PN-EN ISO 3183: * Badanie rozwarstwień na końcach rur (w obrębie 25mm z obu końców) zgodnie z wymaganiami tabeli M.10 wg normy PN-EN ISO 3183: * Badania ultradźwiękowe spoin na całej długości rur wg tabeli M.10 normy PN-EN ISO 3183: * z ciągłą rejestracją obrazu i jego archiwizacją w formie zapisu elektronicznego Badania radiograficzne lub radioskopowe spoin na całej długości rur z ciągłą rejestracją obrazu i jego archiwizacją w formie zapisu elektronicznego wg tabeli M.10 normy PN-EN ISO 3183: *. 6. Wymagania w zakresie badań UT: 6.1. Odbiór próbek oraz pierwsza kalibracja urządzeń w obecności przedstawiciela jednostki inspekcyjnej zatwierdzającej technologię badań rur. Wydanie 2 Wersja 1 PI-ID-W01 Strona 7 z 15

172 Wytyczne dla rur stalowych do rurociągowych systemów transportowych spełniających wymagania poziomu PSL 2. Operatora Gazociągów Przesyłowych GAZ-SYSTEM S.A Wymagana kalibracja urządzeń, co 4 godz. pracy lub co 10 przebadanych rur w zależności, co nastąpi wcześniej Jeżeli podczas kontroli kalibracji okaże się, że wymagania kalibracji nie są spełnione należy bezwzględnie wszystkie rury od chwili poprzedniej kalibracji lub jej kontroli zbadać ponownie po kalibracji urządzenia. 7. Wymagany zapis przebiegu lub wyników badań nieniszczących rur. Paragraf 3 Kwalifikacja metod wytwarzania rur 1. Dostawca na żądanie Zamawiającego jest zobowiązany do umożliwienia przeprowadzenia audytu przedprodukcyjnego przez upoważnionych przedstawicieli Zamawiającego w celu potwierdzenia spełnienia wymagań niniejszych wytycznych w procesie produkcji przedmiotu zamówienia. W ramach audytu Dostawca zapozna upoważnionych przedstawicieli Zamawiającego ze szczegółami procesu wytwarzania przedmiotu zamówienia. 2. Zamawiający zastrzega sobie możliwość przeprowadzenia inspekcji procesu wytwarzania, badań oraz odbioru rur, przez upoważnionych przedstawicieli, na każdym etapie realizacji zamówienia. W szczególności upoważniony przedstawiciel Zamawiającego będzie w każdym rozsądnym, obustronnie uzgodnionym czasie miał swobodny dostęp do wszystkich miejsc, w których: 2.1. są realizowane procesy wytwarzania rur oraz izolowania zewnętrznego i wewnętrznego, 2.2. przeprowadzane są badania w trakcie produkcji (przede wszystkim: kontrola spoin, próby ciśnieniowe), 2.3. przeprowadza się laboratoryjne badania materiałów (próbek) pobranych z wytwarzanych rur, 2.4. są składowane rury zarówno w magazynie u producenta jak i na wskazanym przez Zamawiającego miejscu rur gdzie następuje ich ostateczny odbiór, 2.5. następuje załadunek i rozładunek rur. Upoważnione przez Zamawiającego osoby będą uprawnione do badania, dokonywania inspekcji, mierzenia i wykonywania prób materiałów i wykonawstwa oraz do sprawdzenia wszelkich urządzeń wykorzystywanych w procesie produkcji i badania wytwarzanych rur. Osoby te będą także upoważnione do sprawdzania postępu produkcji rur. Wykonawca zapewni upoważnionym przedstawicielom Zamawiającego pełną swobodę w wykonywaniu tych czynności, włącznie z udostępnieniem urządzeń, zezwoleń oraz sprzętu bezpieczeństwa. Żadne takie działanie nie zwolni Wykonawcy od żadnego zobowiązania lub odpowiedzialności. 3. Przed przystąpieniem do produkcji należy przeprowadzić kwalifikację technologii wytwarzania rur zgodnie z załącznikiem B normy PN-EN ISO 3183: *.. 4. Wszystkie dokumenty związane z technologią procesu wytwarzania rur powinny posiadać akceptację upoważnionej niezależnej instytucji. Wydanie 2 Wersja 1 PI-ID-W01 Strona 8 z 15

173 Wytyczne dla rur stalowych do rurociągowych systemów transportowych spełniających wymagania poziomu PSL 2. Operatora Gazociągów Przesyłowych GAZ-SYSTEM S.A. Paragraf 4 Izolacja i zabezpieczenia rur 1. Wykonawca powinien zapewnić wykonanie izolacji zewnętrznej trójwarstwowej zgodnie z wymogami normy PN-EN ISO :2011* Przemysł naftowy i gazowniczy Powłoki rurociągów podziemnych i podmorskich stosowanych w rurociągowych systemach transportowych Powłoki poliolefinowe (3-warstwowe PE i 3-warstwowe PP). Powłoka winna być zbudowana z trzech warstw: 1.1. warstwa 1 (wewnętrzna) - żywica epoksydowa - proszek epoksydowy FBE (fusion bonded epoxy), 1.2. warstwa 2 (środkowa - adhezyjna) - kopolimer posiadający zdolność łączenia warstwy wewnętrznej z warstwą zewnętrzną, 1.3. warstwa 3 (zewnętrzna) - polietylen LDPE lub MDPE/HDPE lub polipropylen PP, nakładana techniką wytłaczania. 2. Przed rozpoczęciem produkcji, Wykonawca powinien dostarczyć Zamawiającemu Specyfikację procedury powlekania (dane dotyczące głównych cech procesu wytwarzania, kontroli i badań). Specyfikacja procedury powlekania powinna obejmować wszystkie pozycje związane z kontrolą jakości, zgodnie z PN-EN ISO :2011* i wszystkimi obustronnie uzgodnionymi zmianami Specyfikacji procedury powlekania, które będą udostępnione Zamawiającemu, na każde jego życzenie na dowolnym etapie produkcji. Dane te powinny w szczególności uwzględniać: 2.1. stopień czystości i wysokość chropowatości powierzchni rury stalowej, na której wytworzona jest powłoka, 2.2. temperaturę nakładania i grubość poszczególnych warstw powłoki, 2.3. kryteria kwalifikowania ścierniwa oraz komponentów, 2.4. kryteria kwalifikowania materiałów powłoki wewnętrznej (procentowa zawartość cząstek stałych na poziomie min. 70%), kopolimeru, polietylenu/polipropylenu, 2.5. nazwy handlowe materiałów, z których wytwarzane będą warstwy powłoki, 2.6. podstawowe dane dot. procedury nakładania powłoki, 2.7. technologię napraw uszkodzonej powłoki, 2.8. plan kontroli i badań, dotyczący komponentów i ścierniwa, przygotowania powierzchni stalowych, warunków aplikacji, parametrów nałożonej powłoki, z odwołaniem no normatywów i własnych specyfikacji Wykonawcy. 3. Zewnętrzna powierzchnia rury stalowej przeznaczona do wytworzenia na niej powłoki: 3.1. Zewnętrzna powierzchnia rury stalowej przeznaczona do wytworzenia na niej powłoki powinna być sucha i wolna od zanieczyszczeń (olej, tłuszcz) i wad (rozwarstwienia, łuski itp.) oraz oczyszczona przez śrutowanie do stopnia czystości Sa 2½ wg PN-ISO *, 3.2. Uzyskany profil powierzchni powinien mieścić się w przedziale μm przy dokonaniu pomiarów zgodnie z wymaganiami normy ISO * (przyrząd stykowy) lub ISO * (taśma Replica Tape), 3.3. Czystość powierzchni należy ocenić zgodnie z wymaganiami normy ISO *. Maksymalnym dopuszczalnym poziomem powinna być Klasa 2, 3.4. Po obróbce strumieniowej maksymalny dopuszczalny poziom soli na powierzchni rury nie powinien być większy niż 20 mg/m 2. Wydanie 2 Wersja 1 PI-ID-W01 Strona 9 z 15

174 Masa rury w kg/m Wytyczne dla rur stalowych do rurociągowych systemów transportowych spełniających wymagania poziomu PSL 2. Operatora Gazociągów Przesyłowych GAZ-SYSTEM S.A. 4. Grubość warstwy 1 (wewnętrznej) powłoki trójwarstwowej wytworzonej z epoksydu FBE, powinna wynosić min. 125µm. 5. Grubość warstwy 2 (środkowej) powłoki trójwarstwowej wytworzonej z kopolimeru, powinna wynosić od 150µm do 250µm. 6. Całkowita minimalna grubość wytworzonej powłoki zewnętrznej (łączna grubość wszystkich trzech warstw) w zależności od masy 1 m rury powinna odpowiadać minimalnym wartościom według PN-EN ISO :2011*. Całkowita minimalna grubość powłoki zewnętrznej w (mm) a Klasa powłoki A B C Materiał powłoki zewnętrznej LDPE MDPE/HDPE PP Projektowany zakres temp. -20 o C do +60 o C -40 o C do + 80 o C -20 o C do o C Klasa powłoki A1 b A2 c A3 d B1 b B2 c B3 d C1 b C2 c C3 d do 15 (włącznie) 1,8 2,1 2,6 1,3 1,8 2,3 1,3 1,7 2,1 od 15 do 50 (włącznie) 2,0 2,4 3,0 1,5 2,1 2,7 1,5 1,9 2,4 od 50 do 130 (włącznie) 2,4 2,8 3,5 1,8 2,5 3,1 1,8 2,3 2,8 od 130 do 300 (włącznie) 2,6 3,2 3,9 2,2 2,8 3,5 2,2 2,5 3,2 powyżej 300 3,2 3,6 4,7 2,5 3,3 4,2 2,5 3,0 3,8 a b c d Wymagana całkowita grubość powłoki może zostać zmniejszona o maks. 10% na szwie spawalniczym rury Klasa 1 powłoki jest przeznaczona dla gazociągu położonego w glebie piaszczystej (na lądzie) Klasa 2 powłoki jest przeznaczona dla gazociągu położonego w glebie gliniastej bez podsypki piaskowej Klasa 3 powłoki jest przeznaczona dla gazociągu położonego w glebie kamienistej lub na terenach przybrzeżnych Dla nowobudowanych gazociągów zaleca się stosowanie powłoki klasy B3 lub C3. 7. Parametry jakościowe izolacji zewnętrznej 3LPE lub 3LPP powinny odpowiadać co najmniej minimalnym wartościom określonym według Tablicy 7 PN-EN :2011* oraz w pkt powyżej. Wykonawca stosuje odpowiednie komponenty, sposób i warunki aplikacji, kontrole procesu powlekania, metody badań i ich częstotliwości, aby uzyskać i potwierdzić wymagane parametry powłok. 8. Wewnętrzne malowanie epoksydem min. 100µm - max.140 µm wg API RP 5L2* (PN- EN10301: 2006*). Powierzchnie wewnętrzne końcówek rur na długości 60 mm +/- 10 mm Wydanie 2 Wersja 1 PI-ID-W01 Strona 10 z 15

175 Wytyczne dla rur stalowych do rurociągowych systemów transportowych spełniających wymagania poziomu PSL 2. Operatora Gazociągów Przesyłowych GAZ-SYSTEM S.A. mają być niemalowane. Przed nałożeniem powłoki epoksydowej należy zapewnić przygotowanie podłoża zgodnie z wymaganiami normy ISO * stopień Sa 2 ½. Parametry jakościowe malowania wewnętrznego powinny odpowiadać, co najmniej wartościom określonym w PN-EN 10301:2006*. 9. Rury na swoich końcach powinny być pozbawione powłoki zewnętrznej. Poliolefina powinna zostać skośnie przycięta pod kątem nie większym niż 30 mierzonym w kierunku osi rury. Długość odsłony mierzona od końca rury do początku skosu powłoki powinna wynosić mm zgodnie z poniżej zamieszczonym rys Wymagane zabezpieczenia fazowanych końców rur przed uszkodzeniami mechanicznymi za pomocą kołpaków przystosowanych do podnoszenia rur przy użyciu dopuszczonych zawiesi Końce rur niepokryte izolacją zewnętrzną i wewnętrzną powinny być pomalowane lakierem chroniącym przed korozją oraz przy pomocy kołpaków (zaślepek z tworzyw sztucznych) Na powłoce zewnętrznej oraz po stronie wewnętrznej rury powinny się znajdować następujące oznaczenia: nazwa lub kod producenta stali, średnica zewnętrzna x grubość ścianki rury, gatunek stali, nazwa lub kod producenta rury, rodzaj i klasa powłoki zewnętrznej nazwa lub kod aplikatora (wytwórcy powłoki), jeśli jest inny, niż producent rury, oraz napis GAZ-SYSTEM. Przykład - XXXX 813x12,5 L485ME YYYY 3HDPE B3 ZZZZ GAZ-SYSTEM gdzie: XXXX nazwa lub kod producenta stali, YYYY - nazwa lub kod producenta rury ZZZZ - nazwa lub kod wytwórcy powłoki zewnętrznej Oznaczenia powinny być wykonane, w co najmniej dwóch miejscach na korpusie rury, na przeciwległych końcach. Oznaczenie należy wykonać metodą szablonu lub nadruku i zapewnić jego czytelność i trwałość Wykonawca powłok zewnętrznych i wewnętrznych musi posiadać Certyfikat Systemu Zarządzenia Jakością w zakresie wykonania izolacji. Zamawiający wymaga przedstawienia tego certyfikatu dla przedmiotu Zamówienia w każdym Zamówieniu Świadectwa odbioru 3.1 patrz: Paragraf 8 punkt 4. Wydanie 2 Wersja 1 PI-ID-W01 Strona 11 z 15