Znakowanie genetycznie zmodyfikowanej żywności i paszy. Magdalena Żurawska-Zajfert Laboratorium Kontroli GMO IHAR-PIB

Transkrypt

1 Znakowanie genetycznie zmodyfikowanej żywności i paszy Magdalena Żurawska-Zajfert Laboratorium Kontroli GMO IHAR-PIB

2 Żywność i pasza GM Żywność i pasza GM - genetycznie zmodyfikowana żywność i pasza to żywność i pasza zawierająca GMO, składającą się z GMO lub wytworzoną z GMO (Rozporządzenie (WE) 1829/2003 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 22 września 2003 roku w sprawie genetycznie zmodyfikowanej żywności i środków żywienia zwierząt) Jak dotąd tylko rośliny zostały w Europie dopuszczone do stosowania jako żywność i pasza soja, kukurydza, rzepak, bawełna Szczegółowo przebadane przed wprowadzeniem do obrotu oznakowane zgodnie z prawem

3 Żywność GM - wymagania Zgodnie z przepisami rozporządzenia 1829/2003 w sprawie genetycznie zmodyfikowanej żywności i środków żywienia zwierząt żywność/środki żywienia zwierząt GMO nie mogą: powodować negatywnych skutków dla zdrowia ludzi i zwierząt lub środowiska; wprowadzać w błąd konsumenta; różnić się od żywności, którą mają zastąpić, w takim stopniu, że ich normalne spożycie może spowodować niekorzystne skutki odżywcze dla konsumenta.

4 Rozporządzenie 1829/2003 określa wymagania dotyczące znakowania żywności zmodyfikowanej genetycznie i pasz, nakłada obowiązek na wnioskodawców dołączenia do dokumentacji metody ich próbkobrania i badania, wprowadza zcentralizowaną procedurę oceny wniosków przez Europejski Urząd Bezpieczeństwa Żywności (European Food Safety Authority - EFSA).

5 Rozporządzenie 1830/2003 (WE) dotyczące możliwości śledzenia i etykietowania organizmów zmodyfikowanych genetycznie oraz możliwości śledzenia żywności i produktów paszowych wyprodukowanych z organizmów zmodyfikowanych genetycznie zdolność do identyfikacji i oznakowania organizmów genetycznie zmodyfikowanych zdolność do identyfikacji produktów żywnościowych i paszowych wytworzonych z organizmów genetycznie zmodyfikowanych znakowanie produktów GMO i identyfikacji żywności i środków żywienia zwierząt otrzymanych z GMO

6 Rozporządzenie 619/2011 ustanawiające metody pobierania próbek i dokonywania analiz do celów urzędowej kontroli paszy pod kątem występowania materiału genetycznie zmodyfikowanego, dla którego procedura wydawania zezwolenia jest toku lub dla którego zezwolenie wygasło. Materiał paszowy, dodatek paszowy lub w przypadku mieszanek paszowych każdy materiał lub dodatek paszowy wchodzący w ich skład uznaje się za niezgodny z rozporządzeniem (WE) nr 1829/2003, jeżeli wynik analityczny (x) dla jednego zdarzenia transformacyjnego minus rozszerzona niepewność pomiaru (U) jest równy lub przekracza 0,1 % ułamka masy materiału zmodyfikowanego genetycznie.

7 Kto ocenia czy żywność GMO jest bezpieczna? Europejski Urząd ds. Bezpieczeństwa Żywności (EFSA) niezależny od KE i przemysłu Panel ekspertów Charakterystyka molekularna (biochemia, mikrobiologia żywności i środowiska, mikrobiologia gleby, biologia molekularna, genetyka, hodowla roślin) Bezpieczeństwo żywności i pasz (toksykologia, immunologia, biotechnologia, żywienie człowieka i zwierząt) Nauki o środowisku (ekologia, biologia roślin, agronomia, entomologia, biometria i statystyka)

8

9 Żywność GM- ocena ryzyka EFSA jest odpowiedzialna za przeprowadzenie oceny ryzyka zagrożenia zdrowia. Przy opracowywaniu opinii EFSA bierze pod uwagę każde ryzyko zagrożenia zdrowia ludzi i zwierząt. Ocena opiera się o porównanie rośliny tradycyjnej i genetycznie zmodyfikowanej. Urząd udostępnia swoją opinię społeczeństwu, które może zgłaszać swoje uwagi do Komisji w ciągu 30 dni od ogłoszenia takiej opinii.

10 Koncepcja istotnej równoważności Organizmy, wykorzystywane w przeszłości, jako bezpieczna żywność, czy pasza mogą służyć do porównań przy dokonywaniu oceny bezpieczeństwa wykorzystywania w tych celach organizmów GM. Porównuje się: skład chemiczny; profile molekularne; właściwości rolnicze; właściwości morfologiczne.

11 GMO w Unii Europejskiej Firma rejestrująca GMO na europejskim rynku musi dostarczyć pełną informację konieczną do identyfikacji i ilościowego oznaczenia GMO. Sprawdzenie metody unikalnie identyfikującej dane GMO i jej akceptacja -> EURL + ENGL Metody specyficzne dla zdarzenia transformacyjnego (event-specific) np. kukurydza Bt11, rzepak GT73. GMO autoryzacja i wykorzystanie na terenie UE tylko gdy pozytywna opinia EFSA, istnieją sprawdzone metody detekcji i oznaczenia ilościowego

12 Rozporządzenie Nr 1829/2003 WE Procedura autoryzacji Właściwy urząd krajowy Laboratorium Referencyjne UE Urząd zajmujący się rejestracją żywności w kraju członkowskim Ocena ryzyka środowiskowego Walidacja metody społeczeństwo Podsumowanie wniosku Uwagi przez 30 dni Aplikant Właściwy urząd w kraju członkowskim EFSA Komisja Europejska W ciągu 6 miesięcy Kraje członkowskie OPINIA

13 Typy modyfikacji roślin transgenicznych Tolerancja na herbicydy (geny EPSPS, pat) Odporność na owady (geny cry) Odporność na wirusy, grzyby, bakterie (ziemniak) Poprawa cech jakościowych (opóźnione dojrzewanie pomidor; zmieniona zawartość kwasów tłuszczowych rzepak, soja; złoty ryż z beta-karotenem) Produkcja leków, szczepionek (np. insulina, szczepionka przeciw żółtaczce typu B)

14 Autoryzowane modyfikacje w UE kukurydza - 50, soja 15, bawełna - 13, rzepak 12, ziemniak 1, burak cukrowy 1, goździk 7

15 Autoryzowane GMO w EU żywność i pasze Kukurydza 27 zdarzeń transformacyjnych Odporność na szkodniki Bt11 (cry1ab) MON810 (cry1ab) MON863 (cry3bb1) MON863 x MON810 Tolerancja na herbicydy T25 (pat) GA21 (epsps) NK603 (epsps) Połączone cechy (odporność na szkodniki + tolerancja na herbicydy) 1507 (pat-cry1fa2) (cry34ab1-cry35ab1-pat) MON863xNK xNK603 NK603xMON810

16 Autoryzowane GMO w EU żywność i pasze Bawełna 12 zdarzeń transformacyjnych MON 1445 epsps (tolerancja na herbicydy) MON 531 cry1a(c) (odporność na szkodniki) MON cryia(c)+cry2ab (odporność na szkodniki) LL Cotton 25 pat (tolerancja na herbicydy) MON x MON 1445 MON 531 x MON1445

17 Autoryzowane GMO w EU żywność i pasze Rzepak -4 zdarzenia transformacyjne MS8 x RF3 (bar-barnase-barstar męska sterylność + tolerancja na herbicydy) GT 73 (epsps-goxv247 tolerancja na herbicyd RR) T45 (pat tolerancja na herbicyd) Soja 15 zdarzeń transformacyjnych MON (epsps tolerancja na herbicyd RR) MON (epsps tolerancja na herbicyd) A (pat tolerancja na herbicyd) Burak cukrowy 1 zdarzenie transformacyjne H7-1 (epsps tolerancja na herbicyd)

18 Nieautoryzowane GMO Niesynchroniczne autoryzacje Wyłączna autoryzacja w kraju trzecim Zamieszanie z doświadczeń polowych Jeśli genetycznie zmodyfikowane rośliny są wprowadzane do środowiska to nie możemy wykluczyć śladowych ich domieszek w innych produktach na rynku

19 Niesynchroniczna autoryzacja GMO i autoryzacja w krajach trzecich Gatunek GMO wykorzystywane w kraju 3 i zgłoszone do autoryzacji w UE GMO nie zgłoszone do autoryzacji w UE, ale wykorzystywane w kraju 3 Soja Kukurydza Rzepak Bawełna Ryż Ziemniak inne Razem Stein & Rodriguez-Cerezo, 2010

20 Nieautoryzowane GMO Komisja Europejska - specjalne działania w przypadku zagrożenia i informacji, że nieznany i nieautoryzowany materiał został eksportowany do EU= Rapid Alert System for Food & Feed (RASFF) Codex Alimentarius praca nad harmonizacją zasad oznaczania i metod identyfikacji niesynchronicznie autoryzowanych GMO (nie dotyczy doświadczeń polowych) Tolerancja zerowa Brak pełnej strategii wykrywania

21 Progi znakowania 0,1% - poziom został umownie uznany, jako możliwy do zweryfikowania w badaniach laboratoryjnych. Jest on podstawą ewentualnego podejmowania urzędowych czynności w przypadku wykrycia domieszek GM w partiach nasion oraz paszy z GM dla którego procedura wydawania zezwolenia jest toku lub dla którego zezwolenie wygasło 0,9% - poziom obowiązkowego znakowania autoryzowanych produktów przeznaczonych do wykorzystania jako żywność lub pasze.

22 GMO - znakowanie Żywność Składniki żywności Dodatki do żywności Pasza Dodatki do paszy Substancje smakowe Próg znakowania 0,9% Nie musi być znakowany produkt, którego genetycznie zmodyfikowane składniki, rozpatrywane odrębnie zawierają mniej niż 0,9% GMO jeśli zawartość ta jest niezamierzona lub technicznie nieunikniona Składnik - np. soja, kukurydza itp.

23 Czego nie znakujemy żywność np. sery produkowane z wykorzystaniem enzymów otrzymywanych z mikroorganizmów GM (chymozyna) mleko, mięso, jaja itp. otrzymane ze zwierząt karmionych paszami GM Miód z transgenicznych roślin Wino produkowane przy użyciu enzymów otrzymanych w mikroorganizmach GM (pektynazy) Słodzik produkowany przy pomocy mikroorganizmów GM

24 Żywność GM - znakowanie Co trzeba znakować? Żywność, składniki i dodatki, które zawierają GMO np. piwo z pszenicy zawierające drożdże GM Jak dotąd drożdże, bakterie i grzyby GM nie zostały w Europie dopuszczone do stosowania jako żywność

25 Znakowanie nie jest konieczne Kukurydza zmodyfikowana 0,5% Soja niezmodyfikowana 99,5% Kukurydza niezmodyfikowana 99,5% Soja zmodyfikowana 0,5% Zawartość genetycznie zmodyfikowanej soi i kukurydzy nie przekracza progu znakowania 0,9%.

26 Znakowanie jest konieczne Kukurydza zmodyfikowana MON810 0,5% Soja niezmodyfikowana 100% Kukurydza niezmodyfikowana 99% Kukurydza zmodyfikowana NK603 0,5% Zawartość genetycznie zmodyfikowanej kukurydzy przekracza próg znakowania 0,9%.

27 Czy produkty ekologiczne mogą zawierać GMO? Tak - maksymalnie 0,9% w odniesieniu do składnika, jeśli zawartość ta jest niezamierzona lub nie do uniknięcia Rzeczpospolita Rozporządzenia Rady (WE) nr 834/2007 z dnia 28 czerwca 2007 r. w sprawie produkcji ekologicznej i znakowania produktów ekologicznych

28 Gdzie szukać informacji?

29 Gdzie szukać informacji?

30 Gdzie szukać informacji?

31 Dziękuję za uwagę