Opinie mieszkańców Lublina i okolic dotyczące wyboru detergentów konwencjonalnych i ekologicznych badania wstępne

Transkrypt

1 964 Probl KOmunikaty Hig Epidemiol / 214, Announcement 95(4): Opinie mieszkańców Lublina i okolic dotyczące wyboru detergentów konwencjonalnych i ekologicznych badania wstępne Opinio concerning choice of conventional and organic detergents in inhabitants of Lublin and surrounding area a preliminary research Elżbieta Rusinek-Prystupa, Iwona Sembratowicz Katedra Biochemii i Toksykologii, Uniwersytet Przyrodniczy w Lublinie Wstęp. W detergentach zawartość koerwantów i syntetycznych substancji zapachowych może działać negatywnie na zdrowie, a ilość substancji powierzchniowo czynnych i fosforanów stwarza niebezpieczeństwo dla wód powierzchniowych. Dlatego na rynku polskim pojawiają się oprócz detergentów tradycyjnych produkty ekologiczne, nie zawierające szkodliwych substancji. Cel pracy. Opracowanie i przeprowadzenie wśród mieszkańców Lublina i okolic ankiety na temat detergentów konwencjonalnych i ekologicznych. Materiał i metody. Badania ankietowe przeprowadzone na osobowej grupie respondentów z Lublina i okolic. Zbadany został stosunek koumenta do rynku detergentów tradycyjnych i ekologicznych. Wyniki. Rynek produktów tradycyjnych i ekologicznych proponuje szeroką gamę różnych marek w zróżnicowanej cenie i opakowaniu, co ma to duży wpływ na wybór określonych detergentów przez ankietowanych. Większość z nich jako kwartalną kwotę przeznaczaną na zakup detergentów wybiera najniższy przedział cenowy, natomiast względy ekonomiczne powodują małe zainteresowanie produktami ekologicznymi. Cena takich detergentów jest nadal głównym czynnikiem hamującym ich zakup. Badania pokazały także, iż pomimo barier finaowych respondenci, którzy zadeklarowali stosowanie produktów ekologicznych, kierują się w większości przy ich zakupie dbałością o środowisko naturalne oraz wykazują chęć dalszego ich stosowania. Wnioski. Można prognozować, że rola w koumenckiej ocenie środków ekologicznych w Polsce będzie wzrastać wraz ze wzrostem świadomości i wrażliwości ekologicznej polskich koumentów. Introduction. The content of detergent preservatives and synthetic fragrances can negatively influence health, and the amount of surfactants and phosphates poses a danger to surface waters. Therefore, in addition to conventional detergents the Polish market offers organic products without harmful substances. Aim. To develop and conduct a survey on conventional and organic detergents among inhabitants of Lublin and the surrounding area. Material & methods. A survey carried out on a -person group of inhabitants of Lublin and the surrounding area. Examined was the coumers attitude towards conventional and organic detergents. Results. The market of traditional and organic products offers a wide range of different brands of varying price and packaging, which has a great impact on the choice of certain detergents by the respondents. Most of them, indicating the quarterly sum spent on the purchase of detergents chooses the lowest price range, and economic barriers result in little interest in organic products. The price of such detergents is still the main factor limiting their purchase. The studies have also shown that despite the financial barriers, the respondents who declared the use of organic products are guided in the majority by care about the environment and want to continue their use. Conclusio. We can predict that the role of the coumer assessment of environmental products in Poland will increase with the increase of environmental awareness and ecological seitivity of Polish coumers. Key words: detergents, surfactants, soap, dishwashing liquid, powder Słowa kluczowe: detergenty, środki powierzchniowo-czynne, mydło, płyn do naczyń, proszek Probl Hig Epidemiol 214, 95(4): Nadesłano: Zakwalifikowano do druku: Adres do korespondencji / Address for correspondence dr Elżbieta Rusinek-Prystupa Wydział Biologii i Hodowli Zwierząt, Katedra Biochemii i Toksykologii Uniwersytet Przyrodniczy ul. Akademicka 13, 2-95 Lublin tel , elzbieta.rusinek@up.lublin.pl Wstęp W ciągu ostatnich lat na polskim rynku pojawiło się coraz więcej wyrobów chemii gospodarczej oraz kosmetyków mających poważny udział w zanieczyszczeniu środowiska. Od końca lat 5., po zastąpieniu mydła syntetycznymi środkami powierzchniowo czynnymi, wzrosły problemy związane z jakością wód. Przyczyną jest ich masowe stosowanie, co stanowi problem ekologiczny. Fosforany i produkty ich rozkładu zawierają fosfor, jeden z podstawowych

2 Rusinek-Prystupa E, Sembratowicz I. Opinie mieszkańców Lublina i okolic dotyczące wyboru detergentów pierwiastków biogennych, niekorzystnych dla środowiska [1-4]. W związku z tym zostało wprowadzone Rozporządzenie Ministra Gospodarki i Pracy z dn. 23 lipca 24 r. [5] oraz Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) z dn. 31 marca 24 r. [6] w sprawie wymagań, jakim powinny odpowiadać wyroby ze względu na ochronę zdrowia, środowiska oraz ich biodegradację. Obecnie na rynku pojawia się także więcej produktów reklamowanych jako ekologiczne lub przyjazne środowisku. Wzrosła też świadomość koumentów na temat zdrowia i dbania o środowisko, jak również oczekiwania w stosunku do kupowanych produktów. Koumenci oczekują od producentów, aby kosmetyki ekologiczne były tak samo skuteczne, jak tradycyjne. Produkcja detergentów naturalnych wiąże się jednak z trudnościami m.in. w pozyskaniu surowca, procesie produkcji, jak i odpowiednim ich pakowaniu. Produkty ekologiczne mogą być wytwarzane tylko z naturalnych surowców roślinnych i mineralnych, substratów pochodzących z plantacji ekologicznych, bądź z tak zwanego kontrolowanego dzikiego zbioru. Do produkcji można używać także naturalnych barwników, olejków eterycznych, składników pochodzenia morskiego oraz komponentów pochodzenia zwierzęcego takich, jak mleko, czy wosk pszczeli. Wszystkie składniki pozyskiwane są na drodze chemicznej, ale w taki sposób aby nie szkodziły środowisku i uległy biodegradacji [7, 8]. Muszą także spełniać wymagania jednostek certyfikujących takie produkty. Wpływa to w znacznym stopniu na stosunkowo małą dostępność na rynku tych produktów oraz ich wysoką cenę. Cel badań Opracowanie i przeprowadzenie wśród mieszkańców Lublina i okolic ankiety na temat detergentów konwencjonalnych i ekologicznych. Przeprowadzone badania miały przedstawić opinię respondentów z różnych grup społeczno-ekonomicznych na temat czynników decydujących o ich wyborze. Zbadany został także stosunek koumentów do ciągle rozwijającego się rynku detergentów ekologicznych. Materiał i metody Badania metodą wywiadu, za pomocą anonimowego kwestionariusza ankietowego, zostały przeprowadzone w okresie od początku marca do końca września 213 roku wśród 2 losowo wybranych respondentów zamieszkujących Lublin i okolice. Uzyskano prawidłowo wypełnionych ankiet. Miały one charakter wstępny i dotyczyły opinii ankietowanych na temat roli detergentów tradycyjnych i ekologicznych oraz ich dostępności na rynku lubelskim. Osoby biorące udział w badaniu podzielono na grupy społeczno-ekonomiczne (aktywne zawodowo, studenci, renciści/emeryci oraz osoby bezrobotne) oraz ze względu na płeć. Osoby te zostały wcześniej poinformowane o celu i tematyce pracy i wyraziły zgodę na udział w badaniach. Ankieta składała się z pytań zamkniętych jedno- lub wielokrotnego wyboru, podzielonych na 2 części opracowanych przez autorów. Pierwsza część (6 pytań) dotyczyła danych socjo-demograficznych, natomiast druga jej część (9 kolejnych pytań), respondenci wyrażali opinię między innymi na temat miejsc i motywu zakupu detergentów czy najczęściej wybieranych marek tych produktów. Uzyskane dane liczbowe zostały poddane analizie statystycznej z wykorzystaniem programu Statistica ver. 5 z wykorzystaniem testu χ 2 Pearsona (w uzasadnionych przypadkach zastosowano poprawkę Yates a). Przyjmując za poziom istotności wartość α=,5 (różnice istotne przy p,5). Wyniki i ich omówienie Jak wynika z danych respondentów zamieszczonych w tabeli I badaniami objęto więcej kobiet () niż mężczyzn (). Największą grupę stanowiły osoby w przedziale wiekowym 24- lat (35,2) oraz do 23 lat (29,7) oraz osoby czynne zawodowo (43) i studenci (33,9). Ponad połowa respondentów legitymowała się wykształceniem średnim (51,5) oraz wyższym (). Blisko 5 badanej grupy ankietowanych to mieszkańcy Lublina oraz około 3 osób pochodziła z pobliskich wsi. Ponad ankietowanych odpowiedziała iż ich sytuacja materialna jest dobra bądź przeciętna, zaledwie 5,5 wyraziło opinię bardzo dobrą. Czynniki determinujące zakup oraz rolę jaką odgrywają detergenty w codziennym życiu człowieka przedstawiono w tabeli II oraz na rycinach 1-8. Suma udziałów odpowiedzi udzielonych na niektóre pytania mogła przekroczyć, gdyż respondenci mieli możliwość wskazania w nich maksymalnie po dwa lub trzy czynniki wpływające na ich wybór. n= 58,3 41,7 5 42,9 7,1 36,6 49,3 14,1 55,2 32,9 11,9 45, ,7 41,8 8,5 Ryc. 1. Kwartalna kwota przeznaczona na zakup detergentów Fig. 1. Quarterly sum for purchase of detergents <zł >-3zł >3zł

3 966 Probl Hig Epidemiol 214, 95(4): Z informacji zawartych w ankiecie około 46 kobiet i ponad 55 mężczyzn (ryc. 1) określiło najniższy przedział cenowy kupna detergentów, natomiast 18 ankietowanych stwierdziło, że kupują je w cenie powyżej 3 złotych (χ 2 =4,46; p>,5). Czynnikiem w największym stopniu hamującym zakup produktów ekologicznych jest ich wysoka cena, co potwierdza badania innych autorów [9]. Zdecydowana większość kobiet i mężczyzn (ryc. 2) dokonywała głównego wyboru miejsca kupna detergentów w dużych sieciach handlowych (χ 2 =7,5; p,5). Potwierdzają to także badania Olejniczaka [] w których ponad połowa badanych zadeklarowało supermarket jako preferowane miejsce zakupu. W przypadku przynależności do określonej grupy społeczno-ekonomicznej nie stwierdzono statystycznej zależności w udzielanych odpowiedziach. Największą popularnością wśród ankietowanych cieszyła się marka proszku do prania Persil i Vizir, odpowiednio u kobiet (34,7 i 31,6) i u mężczyzn (37,3 i 25,4) oraz płynu do mycia naczyń Pur i Ludwik (45,9 i 34,7 u kobiet) oraz ( i 37,3 u mężczyzn), (tab. II). W przypadku proszku Rex Tabela I. Dane socjo-demograficzne ankietowanych zamieszkałych w Lublinie i okolicach Table 1. Socio-demographic data of respondents residing in Lublin and its surroundings Płeć Wiek Wykształcenie Miejsce pochodzenia Ocena własnej sytuacji materialnej Struktura społecznoekonomiczna Specyfikacja Kobieta Mężczyzna do 23 lat 24- lat lat powyżej 64 lat Podstawowe Zawodowe Średnie Wyższe Wieś Miasto Lublin (> ) mieszkańców Miasteczko średnie (2 - ) mieszkańców Miasteczko małe (poniżej 2 ) mieszkańców Bardzo dobra Dobra Przeciętna Zła Osoby aktywne zawodowo Studenci Renciści i emeryci Bezrobotni Liczba odpowiedzi Udział odpowiedzi [] 29,7 35,2 24,8,3 7,3 12,7 51,5 29,1 49,7 13,9 7,3 5,5 43,6 44,8 43, 33,9 14,6 8,5 Tabela II. Marki najczęściej kupowanych detergentów przez respondentów uczestniczących w badaniu ankietowym Table II. Most frequently purchased brands of detergents by respondents Rodzaj detergentu Proszek Płyn do mycia naczyń Mydło Marka kupowanych detergentów Ariel Persil Omo Rex Vizir Dosia Proszek E Bonux Pur Ludwik Gold Citrus E Lucek Fairy Ajax Arko Palmolive Fa Luksja Dove Nivea Protex Udział odpowiedzi [] n= 11,5 15,8 29,1,9 9,7 41,8 9,1 3,6 9,1 3,9 12,7 15,2 21,8 21,2 26,7 21,2 Kobiety n=98 25,5 34,7 13,3 21,4 31,6 12,2,2 5,1 45,9 34,7 7,1 9,2 35,7 9,2 26,5 3,6 32,7 Mężczyźni n=67 32,8 37,3 7,5 25,4 7,5 37,3 11,9, 17,9 14,9 2,9 22,4 5,9 Test χ 2 χ 2 =5,84* p,5 * wartości w wierszach różnią się istotnie przy p,5 **wartości nie sumują się do, ponieważ istniała możliwość wskazania maksimum po 2 odpowiedzi różnice nieistotne statystycznie wykazano istotny wpływ płci na częstość wyboru tej marki. W porównaniu do badań Ratajczak [11] otrzymane rezultaty badań ankietowych dotyczące najpopularniejszych marek detergentów były zbliżone. Wśród proszków do prania dominowała marka Vizir () i Persil (15,8) natomiast najczęściej kupowaną marką płynów do naczyń był Ludwik (34,6) i Pur (23,1). Wśród mydeł preferencja marki Dove i Luksja była większa u kobiet niż u mężczyzn odpowiednio (32,7 vs 22,4) oraz (3,6 vs 2,9). Według wyników badań Ratajczak [11] dominującą marką było Arko (35,1) następnie Luksja (22,3) oraz Palmolive (17,7). Respondenci podczas zakupu detergentów kierowali się głównie wielkością opakowania (79,6 kobiet oraz 7 mężczyzn). W przypadku określania cech opakowań detergentów, decydujących o ich zakupie przez ankietowanych nie odnotowano statystycznej istotności pomiędzy płciami (ryc. 3; p>,5). Spośród ankietowanych zaledwie 74 osoby (44,8) udzieliły odpowiedzi dotyczących używania i zakupu detergentów ekologicznych (ryc. 4). Preferencje dotyczące motywu zakupu różniły się istotnie pomiędzy kobietami a mężczyznami (χ 2 =8,79; p,5). Znaczna grupa ankietowanych (96) pojmuje produkty ekologiczne jako wolne od szkodliwych substancji, a około 28 dokonało ich zakupu opierając się na opinii innych osób (ryc. 5). Najczęściej kupo-

4 Rusinek-Prystupa E, Sembratowicz I. Opinie mieszkańców Lublina i okolic dotyczące wyboru detergentów ,3 85, ,1 89,3 3,6 8,4 81,7 9,9 22,4 67,2,4 15,3 82,7 2 n= 18,2 76,4 5, sklep osiedlowy supermarket/hipermarket w internecie Ryc. 2. Miejsca zakupu detergentów Fig. 2. Places of detergent purchase ,1 51,4 56,9 4,4 17,6 23,5 56,5 31,1 19,6 ogól n=74 kobiety n=51 mężczyźni n=23 nie zawierają szkodliwych substancji namówił mnie do kupna członek rodziny, znajomy dbam o środowisko naturalne nie ma wpływu znaki jakości i certyfikaty 8,5 7,1,4 15,2 15,3 14,9 Ryc. 5. Motywy zakupu detergentów ekologicznych Fig. 5. Motives of purchase of organic detergents szkodliwość dla środowiska estetyka wielkość opakowania rodzaj otwarcia rodzaj opakowania Ryc. 3. Która cecha opakowania detergentu ma decydujące znaczenie przy zakupie? Fig. 3. Which feature of detergent packaging is decisive in the purchase? **wartości nie sumują się do, ponieważ istniała możliwość wskazania maksimum po 3 odpowiedzi 2 2,9 29,7 28,6 31,3 78,2 79,6 7 32,1 31,6 32,8 36,4 35,7 37, n= 21,4 78,6 41,7 58,3 37,5 62,5 54,9 45,1 34,3 65, ,6 78,4 75,5 39,1 3,9 14,9 21,7 12,2 Biały Jeleń Sonett Sodasan na bazie olejku mężczyźni n=23 arganowego kobiety n=51 ogól n=74 Ryc. 6. Jakie marki detergentów ekologicznych kupuje Pani/Pan najczęściej? Fig. 6. Which brands of organic detergents do you buy most often? **wartości nie sumują się do, ponieważ istniała możliwość wskazania maksimum po 2 odpowiedzi 7,8 8,7 25,5 2, ,7 3,9 n= 44,8 55, tak nie Ryc. 4. Czy używają Pani/Pan detergentów ekologicznych? Fig. 4. Do you use ecological detergents? 97,3 9 waną marką detergentów był biały jeleń. Udzieliło tej odpowiedzi ponad 78 kobiet i około 7 mężczyzn (ryc. 6; P>,5). Wybór poszczególnych marek detergentów ekologicznych był zależny od płci w przypadku preparatu Sonett (χ 2 =12,87; p,5). Interesująco przedstawia się także analiza odpowiedzi na pytanie czy respondenci nadal będą korzystali z detergentów naturalnych. mężczyzn 2 ogól n=74 kobiety n=51 mężczyźni n=23 tak Ryc. 7. Czy jest Pani/Pan zainteresowana(y) dalszym stosowaniem detergentów ekologicznych? Fig. 7. Are you interested in continued use of ecological detergents? nie

5 968 Probl Hig Epidemiol 214, 95(4): oraz ponad 96 kobiet odpowiedziało twierdząco na zadane pytanie, co wskazuje na coraz większą świadomość ekologiczną badanych respondentów (ryc. 7; p>,5). Płeć wpłynęła na preferencje w wyborze środków do sprzątania bez chemii (χ 2 =19,94; p,5). Zaledwie ponad połowa kobiet odpowiedziała iż zna sposoby ich przygotowania i około 2 mężczyzn (ryc. 8). Wnioski Na podstawie przeprowadzonych badań ankietowych można zaobserwować jak kształtuje się rynek produktów stosowanych w gospodarstwach domowych. Zdecydowana większość respondentów dokonuje zakupów w dużych sieciach handlowych zwracając przy wyborze szczególną uwagę na wielkość opakowania produktu. Na wybór koumentów w bardzo dużym stopniu ma wpływ cena, większość z nich jako kwartalną kwotę przeznaczaną na zakup detergentów wybiera najniższy przedział cenowy. Względy ekonomiczne mają także wpływ na małe zainteresowanie produktami ekologicznymi, których cena według respondentów jest głównym czynnikiem hamującym ich zakup. Pozytywnym aspektem jest to, że respondenci którzy zadeklarowali w ankiecie stosowanie produktów ekologicznych kierują się n= 35,7 64,3 29,2 7,8 42,9 57,1 33,8 66,2,6 54,1 45, Ryc. 8. Czy znasz domowe sposoby przygotowywania środków naturalnych do sprzątania? Fig. 8. Do you know homemade methods for preparing natural cleaning agents? w większości przy ich zakupie dbałością o środowisko naturalne oraz wykazują chęć dalszego ich stosowania. Podsumowując zebrane informacje można stwierdzić, że rynek detergentów jest bardzo dobrze rozwinięty w porównaniu z poprzednimi latami. Dostępność oraz ilość marek poszczególnych detergentów konwencjonalnych jest dosyć liczna. Pozwala to koumentowi na wybór produktu w odpowiadającej cenie, formie i opakowaniu. Można też zaobserwować wzrost świadomości społecznej w dziedzinie zdrowia i ochrony środowiska. tak nie Piśmiennictwo / References 1. Zieliński R. Surfaktanty budowa, właściwości, zastosowania. UE, Poznań Tomal E. Wpływ niektórych składników detergentów na środowisko wodne. Chemia Zdr Środow 2, 1: Pastewski S, Mędrzycka K. Monitoring surfactant concentratio in surface waters in tricity agglomeration. Pol J Environ Studies 23, 12(5): Łukaszewski A, Siwiński P, Szymański A. Biodegradability of detergent powder surfactants in the river water die-a way test. Pol J Environ Studies 1998, 7(4): Rozporządzenie Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 23 lipca Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) z dnia 31 marca Kołodziejczyk M, Krotowska M. Droga do uzyskania biokosmetyku. Ekonatura 2, 6: Włudyka B. Kosmetyki ekologiczne nie kaprys, ale przyjemność. Aura 2, 5: Kowalczuk-Vasilev E, Klebaniuk R, Gronowicz K. Żywność ekologiczna w opinii studentów różnych lat studiów uczelni lubelskich. Probl Hig Epidemiol 211, 92(4): Olejniczak R. Raport Rynek kosmetyków. Porad Handl 24, 6: Ratajczak J. Rynek chemii gospodarczej i artykułów higienicznych. Porad Handl 212, 2: