Import surowców energetycznych. Rośnie uzależnienie UE

Transkrypt

1 Import surowców energetycznych. Rośnie uzależnienie UE Autor: Jan Wyganowski ("Energia Gigawat" - 10/2017) Od dziesięcioleci dużo mówi się i pisze o potrzebie mniejszej zależności państw UE od importu surowców energetycznych, a także zróżnicowania źródeł dostaw. Tymczasem z danych Eurostatu, opublikowanych 8 września 2017 roku, wynika, że już w 2014 r. ponad połowa (53,5 %) krajowego zużycia energii brutto w UE-28 pochodziła z importu. Produkcja energii pierwotnej w UE W 2014 r. produkcja energii pierwotnej w UE-28 wyniosła łącznie 771 mln ton ekwiwalentu ropy (Mtoe) i była o 17,3 % niższa niż dziesięć lat wcześniej. Ogólnie tendencję spadkową produkcji energii pierwotnej UE-28 można przynajmniej częściowo przypisać wyczerpywaniu się dostaw surowców lub uznaniu przez producentów, że eksploatacja ograniczonych zasobów jest nieopłacalna- podaje Eurostat. Ponad połowa energii w UE-28 pochodzi z państw nienależących do UE i odsetek ten zasadniczo wzrastał w ciągu ostatnich dziesięcioleci. Import Malejąca produkcja energii pierwotnej z użyciem węgla kamiennego, węgla brunatnego, ropy naftowej, gazu ziemnego, a w ostatnim okresie energii jądrowej, skutkuje sytuacją, w której zaspokojenie popytu UE jest w coraz większym stopniu uzależnione od importu energii pierwotnej, choć sytuacja ta ustabilizowała się w następstwie kryzysu finansowego i gospodarczego. W 2014 r. import energii pierwotnej przez państwa UE-28 wynosił o około 881 Mtoe więcej niż jej eksport. Największymi importerami netto energii pierwotnej były zasadniczo państwa członkowskie UE o największej liczbie ludności, z wyjątkiem Polski (gdzie nadal istnieją rodzime rezerwy węgla). W ostatnich latach częściowo zmieniło się pochodzenie energii importowanej przez UE-28, choć Rosja utrzymała swoją pozycję głównego dostawcy ropy naftowej i gazu ziemnego (mimo pewnego spadku udziału w ostatnich latach) i wysunęła się na pierwsze miejsce wśród dostawców paliw stałych (zob. tablica). W 2014 r. 29,0 % importu ropy naftowej do UE-28 pochodziło z Rosji. Kraj ten stał się głównym dostawcą paliw stałych w 2006 r., wyprzedzając Republikę Południowej Afryki po

2 tym jak wcześniej, w 2004 r., prześcignął Australię, a w 2002 r. Kolumbię. Udział Rosji w imporcie paliw stałych do UE-28 zwiększył się z 18,0 % w 2004 r. do 30,0 % w 2009 r., a następnie zmniejszył się do 25,7 % w 2012, po czym powrócił do poziomu 29,0 % w 2014 r. Z drugiej strony udział Rosji w imporcie gazu ziemnego do UE-28 spadł z poziomu 43,6 % do 32,1 % w latach , potem jednak ta tendencja uległa odwróceniu i w kolejnych latach następował wzrost, aż do 37,5 % w W ciągu 10 lat, przedstawionych w tablicy, Norwegia pozostawała drugim największym dostawcą ropy naftowej i gazu ziemnego do UE. Bezpieczeństwo dostaw energii pierwotnej do UE może zostać zagrożone, jeśli znaczna część importu będzie pochodzić od stosunkowo niewielkiej liczby dostawców. W 2014 r. ponad dwie trzecie (69,1 %) importowanego przez UE-28 gazu ziemnego pochodziło z Rosji lub Norwegii, co oznacza, że koncentracja importu zwiększyła się w porównaniu z 2010 r., kiedy z tych dwóch państw pochodziło 59,6 % importu gazu ziemnego. Z podobnej analizy wynika, że w 2014 r. 43,5 % importu ropy naftowej do UE-28 pochodziło z Rosji i Norwegii (znaczące udziały w imporcie miały również Nigeria, Arabia Saudyjska i Kazachstan), natomiast 70,7 % importu do UE-28 paliw stałych pochodziło z Rosji, Kolumbii i Stanów Zjednoczonych. Są jednak dane świadczące o pojawieniu się w latach nowych państw partnerskich. Dotyczy to w szczególności importu ropy naftowej z Nigerii, Kazachstanu, Azerbejdżanu i Iraku lub importu gazu ziemnego z Kataru i Libii - podaje unijny urząd statystyczny.

3 Udział Rosji Udział Rosji w światowym eksporcie ropy wynosił w 2016 roku 12%, gazu - 19,2%, a węgla - 15,1%, głosi komunikat z wyników okrągłego stołu na temat zewnętrzna polityka energetyczna Rosji, który obradował w Moskwie 5 października 2017 roku w ramach w Rosyjskiego Tygodnia Energetycznego. Natomiast udział z Rosji w imporcie państw członkowskich UE wyniósł: ropa - 30,8%, gaz - 34,1%, węgiel - 29,5%. To trochę mniej niż w 2014 roku, gdy udział Rosji w unijnym imporcie gazu wynosił 37, 5 %, ale udział rosyjskiej ropy pozostał mniej więcej na tym samym poziomie ( w 2014 r. -29, 0 %). Tymczasem Kommiersant, powołując się na swoje źródła, podaje, że w pierwszym półroczu 2017 roku udział rosyjskiego gazu zużywanego w UE wyniósł 30,7%. Głównymi konkurentami Gazprom na rynku europejskim są: Norwegia, Algieria i dostawcy skroplonego gazu ziemnego (LNG) - podaje gazeta. Wiceminister Energii FR Anatolij Janowskij, moderator okrągłego stołu, zwrócił uwagę, że mimo sankcji, nowe rozwiązania, opracowane przez Rosję, tj. poszukiwanie nowych partnerów (rozbudowa współpracy z krajami BRICS, umowa z OPEC), realizacja polityki substytucji importu, z wykorzystaniem nowych instytucji i instrumentów finansowych i współpracy z organizacjami międzynarodowymi (EKG ONZ, GECF, OPEC), a także z Chinami, pozwoliło nie tylko uniknąć załamania w produkcji i eksporcie, ale je zwiększyć. Gazprom zwiększa produkcję i utrzymuje monopol Produkcja gazu w Rosji w pierwszych dziewięciu miesiącach 2017 r. wzrosła o 11,8% r. i wyniosła mld metrów sześciennych. Gazprom przez 9 miesięcy 2017 r. zwiększył produkcję gazu o 19,1%, a eksport gazu do krajów nienależących do WNP - o 11,3%. W 2017 roku koncern planowane wyeksportowanie około 190 miliardów metrów sześciennych gazu, co zwiększy eksport o prawie 6% w porównaniu z rokiem W 2017 r. Gazprom planuje wyprodukować ponad 460 mld metrów sześciennych gazu. Do 2025 r., przy korzystnych warunkach rynkowych, wielkość produkcji gazu przez Gazprom może wynosić mld m3. Gazprom nadal będzie miał monopol na eksport gazu ziemnego. Szef Ministerstwa Energetyki Federacji Rosyjskiej A. Nowak, w październiku 2017 roku, po raz kolejny stwierdził, że rząd Federacji Rosyjskiej zamierza zachować monopol Gazpromu na eksport gazu. Wynika to z faktu, że utrzymując monopol, budżet federalny otrzyma więcej pieniędzy z tytułu eksportu gazu - uzasadnia minister.

4 Niemcy nie mogą obejść się bez rosyjskiego gazu Podczas, gdy Polska nie chce już wiązać się z Rosją umowami gazowymi, inaczej postępują niektóre inne unijne kraje. - Bez rosyjskiego gazu Niemcy nie mogą przestawić się na odnawialne źródła energii - pisze agencja Bloomberg. Niemcy stawiają przed sobą kilka celów w dziedzinie energetyki - pisze gazeta. Pierwszy cel, taktyczny, polega na zmniejszeniu do 2025 roku emisji dwutlenku węgla do atmosfery o 40% w porównaniu z poziomem z 1990 roku. Natomiast za cel strategiczny uznano przejście w 80% na odnawialne źródła energii do 2050 roku. Jednak, aby to przejście było jak najmniej bolesne Niemcom niezbędny jest rosyjski gaz. Nie ma drugiego takiego kraju, skąd Niemcy mogą w szybkim czasie otrzymać dużą partię gazu" - uważa dyrektor programu badań nad gazem ziemnym z Oksfordzkiego Instytutu Badań Energetycznych Jonathan Stern. Według danych firmy doradczej Wood Mackenzie, około 40% wszystkich dostaw gazu do Niemiec pochodzi z Rosji. Eksperci oczekują, że w 2025 roku rosyjski gaz zajmie ponad połowę niemieckiego rynku. Analitycy HSBC prognozują, że w ciągu najbliższych pięciu lata jedna piąta całej generowanej w kraju energii będzie przypadać na gaz. Według wiceprezesa zarządu Gazpromu Aleksandra Miedwiediewa w perspektywie długoterminowej Europie potrzeba będzie nowych porcji gazu od pewnych dostawców, a Gazociąg Północny to koło ratunkowe" dla Europejczyków. Węgry, Chorwacja wiążą się z Gazpromem Węgry podpiszą w 2107 roku długoterminową umowę z Gazpromem, która zastąpi obecną, obowiązującą do 2021 r.: - Węgry planują zacząć otrzymywać rosyjski gaz drugą nitką Tureckiego Potoku (Turkish Stream) od 2019 roku, powiedział minister spraw zagranicznych tego kraju, Peter Siyyarto. -Jesteśmy w pełni zainteresowani Turkish Stream. Jedna linia może służyć jedynie dla konsumpcji krajowej Turcji, a druga linia może dostarczać gaz do Europy Środkowej i Bałkanów Zachodnich - powiedział minister w październiku 2017 roku dla kanału telewizyjnego Rosja 24. Z kolei 15 września 2017 Gazprom eksport i chorwacka Prvo Plinarsko DRUŠTVO podpisały długoterminowy kontrakt na dostawy gazu ziemnego do Chorwacji. Nowa umowa będzie obowiązywać w okresie od 1 października 2017 r. 31 grudnia 2027 r. Demonizacja Rosji na europejskim rynku gazu jest kontrproduktywna - uważa z kolei dyrektor zarządzający austriackiej spółki OMV Rainer Seele. -Demonizacja Rosji na europejskim rynku gazu nie przyniesie korzyści. To kontrproduktywny środek - powiedział R.Seele w czasie przemówienia na Petersburskim Międzynarodowym Forum Gazowym. -Jeśli Europa poradziła sobie z mroźną zimą ( ), to tylko dzięki dostawom Gazpromu - zauważył Seele.

5 Długa i kosztowana droga Tymczasem uwolnienie się Europy od zależności surowcowej od Rosji kosztowałoby 200 mld dol. inwestycji wynikało z analiz Stanford Bernstein z 2015 roku. Od wielu lat mówi się o nowych drogach dostaw do UE. Projekt Nabucco umarł, nim się narodził. Teraz uczestnicy projektu południowego korytarza gazowego (SGC) mają nadzieję zakończyć go w ciągu 3 lat. Tak przynajmniej zapewnia prezydent Azerbejdżanu Ilham Alijew. Według niego, projekt jest ważny i jest wspierany przez Unię Europejską i, jak dotychczas, jest jedynym nowym projektem dotyczącym dostaw gazu ziemnego do UE. Gaz z Azerbejdżanu ma być wysyłany do Unii Europejskiej przez Gruzję, Turcję, do Grecji, Albanii, a dalej przez Morze Adriatyckie do Włoch. To tak zwany Południowy Korytarz Gazowy, który ma składać się z trzech części. Pierwsza to Gazociąg Południowokaukaski (SCP), z Azerbejdżanu, przez Gruzję do granicy z Turcją. Drugi odcinek to Gazociąg Transanatolijski (TANAP), biegnący przez całą Turcję do granicy z Grecją. Trzeci - Gazociąg Transadriatycki (TAP) - ma transportować gaz przez Grecję, Albanię, Morze Adriatyckie do Włoch. Koszt budowy gazociągu wyniesie 40 mld USD, z czego udział Azerbejdżanu wynosi 13 miliardów USD. Południowy korytarz gazowy (SGC) będzie dostarczać na rynek europejski 10 mld m 3 gazu z drugiego etapu rozwoju pola kondensatu gazowego ( GCF) Shah Denise w Azerbejdżanie. Niewiele. W odwodzie jest jeszcze Izrael, który podpisał wiosną 2017 roku z Cyprem, Grecją i Włochami wstępne porozumienie w sprawie budowy gazociągu, który ma biec po dnie Morza Śródziemnego. Szacowany koszt projektu to 6-7 mld dolarów, a przewidywany termin realizacji to dopiero 2025 rok. Będzie to najdłuższy na świecie i najgłębszy rurociąg podmorski. Izraelski gaz ma nim płynąć do Europy trasą liczącą ok. 2,2 tys. km i miejscami na głębokości przekraczającej 3 km. Izrael uzgodnił także w lipcu 2017 roku z Turcją budowę gazociągu mającego dostarczać gaz do Europy. Umowa ma zostać podpisana do końca 2107 roku.