Zapalenie Hashimoto i dieta

Transkrypt

1 Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu Collegium Medicum im. L. Rydygiera w Bydgoszczy Zapalenie Hashimoto i dieta Roman Junik Katedra i Klinika Endokrynologii i Diabetologii

2 Czego potrzeba tarczycy? Jod Selen Cynk Witamina D3 Żelazo

3 Jod Regulator produkcji hormonów, metabolizmu J niedoczynność tarczycy Duuuużo jodu (amiodaron, kontrast rtg, suplementacja) niedoczynność nadczynność tarczycy Chorzy na raka - TSH ryzyka nawrotu choroby Zdrowi - TSH - ryzyka raka tarczycy (Yawei Zhang, Yale, American Association for Cancer Research J, US Army

4 J? Niedoczynność LT4 zawsze do pustego żołądka Jod? Nieczynna tarczyca nie przerobi go na T4 Przewlekłe zapalenie może nasilić Nadczynność wydłuży i/lub nasili

5 ++++ Wodorosty morskie olbrzymie źródło J w różnych trawach zawartość jest różna także potasu i białka sushi niekoniecznie codziennie nadmiar jodu też może wywołać lub nasilić niedoczynność lub nadczynność tarczycy

6 źródło Se Orzechy brazylijskie

7 ++++ Mleko, Jogurt Część jodu pochodzi z produktów mleczarskich Niestety, mleka spożywamy coraz mniej W USA 1 szklanka mleka (niskotłuszczowego) daje 1/3 dziennego spożycia jodu

8 ++++ Skorupiaki Krewetki, homar, kraby 4-5 krewetek = 20% zapotrzebowania na J Dobre źródło cynku

9 ++++ Jaja Duże jajo, głównie żółtko 16% J, 20% Se/d = superdieta tarczycowa

10 ++++ Jagody (wszelkie) Drobnopestkowce antyoksydanty dużo! Szczególnie: truskawki, czarne jagody, żurawina, jagody goji Chorzy na niedoczynność tarczycy wyższa ilość wolnych rodników

11 ++ Kalafior, brokuły, kale, bok choy Wygooglaj one są szkodliwe dla tarczycy Prawda czy fałsz? Prawda w bardzo dużych ilościach zakłócają produkcję HT) niedoczynność tarczycy po 1-1,5 kg ilość nieco nienormalna

12 + Soja Kontrowersyjna Źle wpływa na tarczycę gdy niedobór J Np. wegetarianie i weganie niewielki niedobór J = brak mięsa i mleka Inni badacze: jeżeli jeszcze nie masz problemów, soja ich nie stworzy Jedz soję w normalnych ilościach

13 --- Żywność wysokoprzetworzona Zawiera + J, bo zawiera + NaCl Tak?! Ta sól zwykle nie zawiera J >75% soli pochodzi z restauracji i żywności przetworzonej

14 ---- Fast food Zawiera bardzo mało J Hamburgery z wołową tarczycą?

15 --- Gluten (celiakia) Gdy celiakia = nietolerancja glutenu (pszenica, jęczmień, żyto) = w celiaki + chorób tarczycy Jeżeli dieta bezglutenowa powoduje ustąpienie objawów celiakii, pomaga też chronić tarczycę

16 Pacjentki w eutyreozie, ale z wysokim mianem przeciwciał, którym w związku z tym endokrynolog odmówił leczenia, czują się porzucone przez oficjalną medycynę. Zaczynają chodzić do różnych paramedyków, stosują rozmaite diety, w tym paleo, czy właśnie dietę bezglutenową. Temu problemowi w Internecie poświęcono setki tysiące stron

17 Celiakia tłuszczowe stolce wymioty wyniszczenie - początek w dzieciństwie XIX w.

18 Celiakia łagodne objawy lub atypowe lub ich brak u dorosłych chorzy z pełnymi objawami to wierzchołek góry lodowej diagnozowanie celiakii przy okazji rodzinnego skriningu lub przypadkowo XX w.

19 Współistnienie autoimmunologicznych chorób tarczycy (nie tylko zapalenia Hashimoto, również choroby Gravesa-Basedowa) i celiakii wynika ze wspólnej predyspozycji genetycznej (np. haplotypy HLA-DQ2, DQ8 i innne, jak np. CTLA-4).

20 W chorobach autoimmunologicznych tarczycy celiakia występuje stosunkowo rzadko: 4,8% (Collin), 3,3% (Sategna-Guidetti), 5,4% (Cuocco), 3,4% (Berti), 4,4% (Meloni) itd. Ogólnie uważa się, że jest to 2-5%.

21 W przeciwnym kierunku działa to nieco inaczej, bo jeżeli badano chorych na celiakię, to odsetek autoimmunologicznych chorób tarczycy był u nich nieco wyższy: 6% (Reunala i Collin), 5,4% (Collin), 14% (Counsell). Obecność przeciwciał anty-tpo stwierdzano u 29,7% (Veluzzi), czy wszystkie przeciwciała przeciw tarczycowe były obecne u 41% (Kowalska, ale dotyczyło to dzieci).

22 Być może ten stosunkowo wysoki odsetek przeciwciał przeciwtarczycowych u chorych na celiakię jest mylony z odwrotną sytuacją obecnością celiakii (2-5%) u chorych na autoimmunologiczne zapalenie tarczycy.

23 Kolejnym problemem jest fakt, że objawowa celiakia u dorosłych zdarza się rzadko, początek choroby jest podstępny. Celiakię można wtedy rozpoznać wykonując oznaczenia przeciwciał klasy IgA: antyendomyzjalnych (EmA) i przeciwko transglutaminazie tkankowej (anty-ttg).

24 Można też oznaczać inne przeciwciała. Złotym standardem jest biopsja błony śluzowej odcinka bliższego jelita cienkiego (Grzymisławski).

25 Potwierdzono, że dieta bezglutenowa u chorych na celiakię ze współistniejącym zapaleniem Hashimoto może spowodować zniknięcie przeciwciał przeciwtarczycowych (Ventura), ale Mainardi takiego związku nie znalazł. Sategna-Guideti stwierdziła, że dieta bezglutenowa powoduje ustąpienie subklinicznej niedoczynności tarczycy u chorych na celiakię, podczas gdy Cooper czy Viljamaa takich związków nie obserwowali.

26 Pacjenci chorzy na celiakię i niedoczynność tarczycy pod wpływem diety bezglutenowej doświadczali zmniejszenia nasilenia niedoczynności, brali też niższe dawki tyroksyny.

27 Stwierdzono też, że prawdopodobnie dietę bezglutenową należy wprowadzić jak najwcześniej, celem zmniejszenia ryzyka dołączenia się autoimmunologicznego zapalenia tarczycy.

28 Reasumując: problem diety bezglutenowej dotyczy chorych na celiakię, dieta ta jest dla nich niezbędna. W przypadku chorych na autoimmunologiczne zapalenie tarczycy dietę bezglutenową powinno stosować 2-5% osób, bo tyle choruje na celiakię.

29 Czy jest więc sens zmuszać pozostałe 95-98% chorych na zapalenie Hashimoto, bez celiakii, do diety bezglutenowej? Oczywiście, w przypadku podejrzenia obecności celiakii należy wykonać badania przesiewowe i dietę bezglutenową zastosować dopiero w przypadku rozpoznania celiakii.

30 Więcej glutenu = 13% mniej DM ludzi badanych co 2-4 lata przez 30 lat zachorowało na cukrzycę typu 2 Większość jadła <12 g glutenu/d? Być może więcej glutenu = więcej błonnika However, more research is needed Gong Zong et al., Harvard Univ. Am Heart Ass, 9 marca 2017

31 Selen Pierwiastek z grupy niemetali Przeciwutleniacz (antyoksydant) Znajduje zastosowanie w leczeniu depresji, chroni serce przed wolnymi rodnikami, Konieczność suplementacji u osób żywionych pozajelitowo lub z zaburzonym wchłanianiem np. choroba Leśniewskiego Crohna

32 Selen- wpływ na tarczycę Jest istotnym elementem prawidłowego działania tarczycy Niedobór może objawiać się wolem oraz niedoczynnością tarczycy

33 Selen w hormonach tarczycy Jest składnikiem dejodynaz Przekształcają one tyroksyne do trójjodotyroniny

34 Suplementacja selenem Przyjmuje się preparaty selenometioniny w dawce mikrogramów Uważa się również, że selen mieć pozytywny efekt w chorobie Gravesa- Basedowa Niektórzy badacze twierdzą, że wieloletnia suplementacja nie jest bezpieczna dla organizmu

35 Selen w pożywieniu [dostęp online: ]

36 Rekomendowane spożycie selenu przegląd wytycznych Rayman MP, The use of high-selenium yeast to raise selenium status: how does it measure up?. The British Journal of Nutrition 2004; 92(4): Kipp AP et al. Revised reference values for selenium intake. Journal of Trace Elements in Medicine and Biology 2015; 32:

37 Rekomendowane spożycie selenu aktualnie [dostęp online: ]

38 Niedobór selenu a tarczyca (1) niedobór selenu hamuje syntezę hormonów tarczycy na drodze dezaktywacji selenoprotein, (szczególnie dejodynaz odpowiedzialnych za konwersję T 4 do T 3 ); obniżona produkcja hormonów tarczycy zwiększa wydzielanie TSH, który zwrotnie aktywuje dejodynazy, prowadząc do konwersji T 4 do T 3 ; w toku aktywacji dejodynazy dochodzi do powstania nadtlenku wodoru, który gromadząc się w tkance tarczycy powoduje jej zwłóknienie i uszkodzenie.

39 Selen a choroby tarczycy (ogólnie) Badanie porównujące częstość występowania chorób tarczycy w grupach pacjentów zamieszkujących na terenach o niskim i adekwatnym stężeniu selenu w glebie i plonach; częstość występowania chorób tarczycy była znacząco niższa u pacjentów zamieszkujących tereny o adekwatnym stężeniu selenu (18,0 vs 30,5%, p<0,001).

40 Selen a autoimmunologiczne zapalenie tarczycy (1) Badanie oceniające wpływ suplementacji 200ug nieorganicznego selenitu sodu dziennie na poziom TPOAb i TgAB u pacjentów z AITD; pacjentów podzielono na 2 grupy - jedna przyjmowała L-tyroksynę i placebo, druga L-tyroksynę i selenit sodu; poziom TPOAb spadł o 40% u pacjentów przyjmujących selenit sodu (vs 10% w grupie placebo), u 9 z 36 pacjentów poziom TPOAb uległ normalizacji; subiektywna ocena jakości życia wyższa w grupe pacjentów przyjmujących Se.

41 Selen a autoimmunologiczne zapalenie tarczycy (2) Badanie oceniające wpływ suplementacji 200ug organicznej selenomietioniny dziennie na poziom TPOAb i TgAB u pacjentów z AITD; pacjentów podzielono na 2 grupy (jedna otrzymywała L-tyroksynę i placebo, druga L- tyroksynę i selenometioninę) - poziom TPOAb i TgAB oceniano po 3 i 6 miesiącach; w grupie pacjentów przyjmujących Se-M, poziom TPOAb spadł o 46% po 3 miesiącach i 55,5% po 6 miesiącach (vs placebo: 21% i 27%) podobnie jak w poprzednim badaniu, nie uzyskano istotnego statystycznie spadku poziomu TgAB

42 Selen a autoimmunologiczne zapalenie tarczycy (3) Ocena wpływu długotrwałej (9-miesięcznej) suplementacji zmienną dawką selenometioniny (100/200 ug/d) na poziom TPOAb i TgAB u pacjentek z AITD; 88 kobiet z AITD w trakcie terapii L-tyroksyną przydzielono do grup zgodnie z ich pierwotnym poziomem TSH, TPOAb i wiekiem; Suplementacja Se-M redukowała stężenie TPOAb, jednak do supresji konieczne było użycie większej dawki niż 100ug/d (tak by zmaksymalizować aktywność peroksydazy glutationowej) Efekt supresyjny 200ug Se-M na stężenie TPOAb ulegał zmniejszeniu z czasem (w ciągu 3 miesiący spadek o 26,6%, 6 miesięcy: 26,2%, 9 miesięcy: 3,6%

43 Selen a autoimmunologiczne zapalenie tarczycy (4) Ocena wpływu suplementacji selenu na przebieg AITD u kobiet w ciąży; 169 kobiet z dodatnimi p/ciałami TPOAb - 77 otrzymało 200ug/d selenometioniny, 74 otrzymało placebo; w grupie przyjmującej Se-M zmniejszenie progresji AITD, poprawa echogeniczności tarczycy, zmniejszona częstość występowania poporodowych zaburzeń funkcji tarczycy i przetrwałej niedoczynności tarczycy

44

45 Polskie normy dziennego zapotrzebowania na selen Kto niemowlęta dzieci dziewczęta lat 45 dziewczęta >12 lat 60 kobiety w ciąży 65 kobiety karmiące 75 chłopcy lat 45 chłopcy lat 60 chłopcy >15 r.ż i mężczyźni 70 Norma w µg/dobę

46 Stosowanie preparatów selenu Stosowanie preparatów selenu w ciąży w formie selenometioniny w dawce ug U osób z chorobą Hashimoto w dawce ug Stosowanie preparatów selenu w oftalmopatii w przebiegu choroby Graves-Basedowa.

47 Selen, a ciąża. Stosowanie preparatów selenu w ciąży w formie selenometioniny w dawce ug zmniejszało częstość poporodowego zapalenia tarczycy.

48 Selen, a choroba Hashimoto. Terapia selenem w dawce ug powodowała znaczący spadek poziomu przeciwciał atpo, i zwiększenie proporcji FT3 do FT4.

49 Selen, a efekty zdrowotne.

50 Czy stosowanie selenu przynosi korzyści? W okresie ciąży większość kobiet zażywa preparaty wielowitaminowe z dawką selenu 60 ug. W świetle zaprezentowanych danych takie postępowanie należy uznać za właściwe a dawkę selenu w preparatach przeznaczonych dla kobiet w ciąży - odpowiednią

51 Czy stosowanie selenu przynosi korzyści Niektórzy badacze twierdzą, że dawka ug nie powoduje możliwości zmniejszenia dawki tyroksyny, ani uzyskania trwałej remisji(towarzysząca Hashimoto niedoczynności tarczycy).?

52 Szpital Uniwersytecki nr 1 im. dr. Antoniego Jurasza w Bydgoszczy