Odchów prosiąt i punkty krytyczne w tym okresie

Transkrypt

1 .pl Odchów prosiąt i punkty krytyczne w tym okresie Autor: Anna Bartosik Data: 11 czerwca 2018 Jednym z najtrudniejszych etapów produkcji trzody chlewnej niewątpliwie jest odchów prosiąt. Właściwe postępowanie ze zwierzętami zarówno podczas akcji porodowej, jak i w ich późniejszym odchowie, ma bezpośredni wpływ na wyniki ekonomiczne całej produkcji. Zdarzające się zaniedbania pielęgnacyjne oraz niezapewnienie odpowiednich warunków dobrostanu najczęściej przyczyniają się do wolniejszego wzrostu, a także do zwiększonej liczby upadków prosiąt. Przy stałych kosztach utrzymania lochy ww. czynniki generują niższe zyski z produkcji świń. Aby zminimalizować straty podczas odchowu, należy zapoznać się z informacjami na temat biologii trzody chlewnej oraz zdefiniować problemy mogące wystąpić zarówno w okresie prenatalnym jak 1 / 15

2 .pl Od tego, ile prosiąt rodzą nasze lochy, zależy opłacalność naszej hodowli. i okresie odchowu prosiąt. Okres prenatalny u trzody chlewnej U świń powstaje kilka do kilkudziesięciu (ok. 28) zygot, w zależności od ilości uwalnianych przez lochę komórek jajowych, co uwarunkowane jest głównie rasą i wiekiem matki. Liczba owulujących komórek jajowych u pierwiastek to średnio od 12 do 16 sztuk, a u wieloródek jest to od 16 do 28 sztuk. Bruzdkowanie Dalszy rozwój to bruzdkowanie, gdzie co kilkanaście godzin dochodzi do podwajania liczby komórek zwanych blastomerami. Około godzin po zapłodnieniu następuje przejście zygoty (już jako moruli) z jajowodów do macicy. Początkowo źródłem pożywienia dla zarodka są składniki odżywcze zawarte w komórce jajowej, a następie (od ok. 5 do 10 dnia) tą funkcję pełni mleczko maciczne. Tym terminem określana jest wydzielina błony macicznej pobierana na drodze osmozy. Wytworzenie łożyska Intensywny wzrost i rozwój płodów następuje po wytworzeniu łożyska, czyli ok. 22 dnia ciąży. W 3. tygodniu życia wielkość zarodka to ok. 1 cm, a tydzień później 2 cm. 2 / 15

3 .pl W 49. dniu życia jest to ok. 10 cm. Etap rozwoju prenatalnego trwa średnio 114 dni i kończy się porodem. Problemy występujące w okresie prenatalnym Pierwszym problemem, jaki może wystąpić, jest zapłodnienie mniej niż 5 komórek jajowych. Wtedy to, ciałka żółte produkują zbyt małą ilość progesteronu, która jest niewystarczająca do podtrzymania ciąży i powstrzymania wystąpienia nowej rui. Zamieranie zarodków Kolejnym problemem jest obumieranie zarodków i płodów. O zamieralności zarodków mówi się do 30. dnia po zapłodnieniu i może ona wynosić nawet 30%. Może być ona wywołana przez szybkie starzenie się plemników i jaj, przy zbyt późnym unasienieniu na skutek zamierania zarodków przed zagnieżdżeniem. Do zamierania zarodków może dojść przed implantacją (zagnieżdżeniem) w błonie śluzowej macicy. Przyczyną tego może być podawanie lochom pasz zanieczyszczonych mikotoksynami. Do zamieralności płodów dochodzi między 30. a 115. dniem ciąży i wynosi ona od 10 do 20%. Przyczyną tego zjawiska często jest zbyt mała ilość miejsca w macicy. Odcinek o długości 20-35cm jest optymalną przestrzenią dla płodu. Innym powodem zamierania płodów jest stres, na który jest nastawiona matka np. podczas łączenia loch prośnych przed 40. dniem po pokryciu. W skutek tych wszystkich zaniedbań zamieranie zarodków i płodów może wynieść od 20 do 70%. Rasa trzody a liczba urodzonych prosiąt Na średnią ilość urodzonych prosiąt oraz średnią masę ciała wpływają czynniki genetyczne. 3 / 15

4 .pl Na średnią ilość urodzonych prosiąt oraz średnią masę ciała wpływają czynniki genetyczne tj. rasa lub linia trzody chlewnej. Rasy polskie z największą liczbą prosiąt urodzonych to polska biała zwisłoucha (ok. 11,89 sztuk) oraz wielka biała polska (ok. 11,76 sztuk). Znacznie niższe wyniki osiąga rasa Puławska i jest to ok. 10,93 sztuk. Coraz częściej stosowane są lochy linii hybrydowych. Osiągają ona bardzo wysokie liczby prosiąt urodzonych (nawet 16,14 sztuk w przypadku loch Naima). Tak duża ilość prosiąt wiąże się niekorzystnym zjawiskiem niższej urodzeniowej masy ciała zwierząt. W przypadku polskich ras masa ciała przy urodzeniu wynosi ok. 1,6 kg (wbp), a w przypadku tak licznych miotów u loch hybrydowych jest to 1-1,3 kg (Naima). Niższa masa ciała przy urodzeniu ma negatywny wpływ na niskie przyrosty dobowe prosiąt oraz na ich przeżywalność podczas odchowu. Kontrola odchowu prosiąt Aby w efektywniejszy sposób kontrolować odchów prosiąt należy monitorować następujące parametry: Ilość i jakość sutków jest cechą odziedziczalną, dlatego warto zwrócić na tą cechę szczególną uwagę. liczbę prosiąt żywo i martwo urodzonych, mumifikaty, liczbę prosiąt odsadzonych, procent upadków, masę ciała urodzeniową i odsadzeniową, długość okresu odchowu, a także średni przyrost dobowy oraz średnie zużycie paszy. W przypadku ferm zarodowych u nowonarodzonych prosiąt monitorowana jest również ilość sutków, ponieważ może ona wpłynąć na wybór zwierzęcia do rozrodu. Ilość odchowanych prosiąt, a także ich masa ciała odsadzeniowa są uzależnione od liczby czynnych sutków matki. 4 / 15

5 .pl Odchów prosiąt wpływa na ekonomię Na ekonomię produkcji prosiąt niewątpliwy wpływ ma również długość okresu ich odchowu. Termin odłączenia potomstwa od lochy jest zależny od systemu przyjętego przez hodowcę. Zgodnie z obowiązującym prawem europejskim, odłączenie prosiąt od matki może nastąpić najwcześniej w 21. dniu życia osesków, gdy kojce do których są one przemieszczone zostały dokładnie oczyszczone i zdezynfekowane. Kiedy jest odpowiedni termin? Odsadzenie najczęściej następuje w dniu życia prosiąt. W terminie średnio wczesnym (28-35 dni) odsadzane są prosięta w fermach towarowych, natomiast w fermach zarodowych najczęściej w wieku 6 tygodni. Prosięta odłączone od matki należy pozostawić w kojcu a następnie przenieść do wychowalni, w której panują odpowiednie dla nich warunki mikroklimatu. Czym powinniśmy się kierować? Decydując się na odsadzenie prosiąt, powinno kierować się ich stanem zdrowia oraz średnia masą ciała odchowywanych zwierząt. Zalecane jest, aby w momencie odsadzenia masa ciała prosiąt wynosiła około 7,5 kg. Ma to świadczyć o prawidłowym rozwoju przewodu pokarmowego zwierząt i odpowiednim przygotowaniu do zakończenia ssania mleka oraz pobierania wyłącznie suchej paszy. Odchów prosiąt to okres, w którym zwierzęta narażone są na wiele niebezpieczeństw. W okresie odchowu wyróżnia się 3 momenty krytyczne w życiu prosiąt. Poród u trzody chlewnej. 5 / 15

6 .pl Pierwszy okres krytyczny u prosiąt Sam poród jak i pierwsze 7 dni życia prosięcia, ze względu na niedojrzałość fizjologiczną noworodków, jak i ich wrażliwość na nagłą zmianę warunków środowiskowych, uważane są za pierwszy okres krytyczny podczas odchowu prosiąt. Po pierwsze: pielęgnacja Z chwilą narodzin prosięcia, należy przeprowadzić pierwszy zabieg pielęgnacyjny jakim jest oczyszczenie pyszczka i nozdrzy ze śluzu, krwi i łożyska. Ma to na celu udrożnienia dróg oddechowych zwierzęcia. Nowonarodzone prosięta należy starannie wytrzeć do sucha. Zalecane są do tego ręczniki papierowe lub, coraz częściej stosowane na rynku, preparaty osuszającodezynfekujące. W systemach ściołowych do tego celu wykorzystuje się zwykłą słomę. Zabieg osuszania, nie tylko ma oczyścić zwierzę, ale także wpływa na utrzymanie prawidłowej temperatury ciała. Masaż podczas wycierania pobudza krążenie krwi w organizmie noworodka. Odchów prosiąt to okres pełen zagrożeń. Pępowina u prosiąt W pierwszych chwilach po przyjściu na świat, prosiętom należy również skrócić oraz zdezynfekować pępowinę. Odcięcie sznura pępowiny powinno być wykonane za pomocą ostrych i jałowych nożyczek lub poprzez zmiażdżenie palcami w jego najsłabszym miejscu. Uważa się, że odpowiednia długość pępowiny to około 4-8 cm. Zbyt krótko przycięta lub za długa pępowina stanowi 6 / 15

7 .pl potencjalną drogę zakażenia. Najczęściej stosowanym środkiem wykorzystywanym do odkażenie pępowiny jest jodyna. Niezbędne zapewnienie ciepła Dogrzewanie pod promiennikiem. Nowonarodzone prosięta instynktownie zaczynają szukać źródła ciepła i pokarmu. Należy umieścić je pod promiennikiem, gdyż dogrzewanie zabezpiecza je przed wyziębieniem. Zalecane jest sprawdzanie temperatury dla prosiąt (optymalna temperatura to C), a także obserwacje zachowania zwierząt w kojcu. Jak zapewnić prosiakom odporność? Prosięta rodzą się prawie całkowicie pozbawione odporności, ponieważ budowa łożyska loch uniemożliwia przenikanie przeciwciał z organizmu matki do płodu. Podczas akcji porodowej zalecane jest dosadzanie osesków do sutków, aby wszystkie prosięta z miotu, jak najszybciej pobrały siarę, która wspiera siłę i odporność młodych. Siara: co to takiego? Siara zawiera białka odpornościowe (γ-globuliny), które w pierwszych tygodniach życia chronią prosięta przed infekcjami. Skład siary zmienia się bardzo szybko. Zawartość ciał odpornościowych spada o połowę już po 4-6 godzinach od porodu. Tylko w ciągu pierwszych 24 godzin życia, enzymy odpowiedzialne za trawienie białek pozostają nieaktywne, a immunoglobuliny mogą przenikać przez śluzówkę jelit i w niezmienionej formie trafiają do krwioobiegu prosiąt. Produkcja własnych przeciwciał u prosiąt zaczyna się dopiero w około 2-3 tygodniu życia. Wyrównanie miotów 7 / 15

8 .pl Karmienie prosiąt przez lochę w pierwszych dniach po porodzie odbywa się bardzo często ( nawet co 1 godzinę). Faza, w której wydzielania mleka jest największe, trwa zaledwie sekund. W przypadku dużej liczebności miotów, których liczba prosiąt przewyższa liczbę czynnych sutków matki, przeprowadza się wyrównanie miotów, a także selekcję na osobniki słabsze i mocniejsze. Standaryzacja miotu ma zapewnić jak najlepsze warunki rozwoju dla wszystkich prosiąt. Nadliczbowe prosięta dosadza się do loch mamek. Nadliczbowe prosięta dosadza się do loch mamek, jednak trzeba pamiętać, że można tego dokonać dopiero po pobraniu przez noworodka siary od swojej matki. Osobniki określone jako słabsze, otacza się większą opieką, a także podaje się im preparaty wzmacniające. Wyrównanie miotów ma również wpływ na lochę, z tego względu, iż pozostawienie im miotu zbyt słabego i niezdolnego do ssania, może doprowadzić do zapalenia listwy mlecznej. Po zabiegu standaryzacji miotu trzeba obserwować czy u loch mamek nie występują objawy agresji (lochy agresywne lub nietroskliwe eliminuje się ze stada). Standaryzacja osobników Różnica wieku między dosadzanymi prosiętami nie powinna być większa niż 2-3 dni. Z tego względu standaryzacji dokonuje się na większych fermach, natomiast na mniejszych jest to często niemożliwe. Selekcja na osobniki słabsze i mocniejsze powinna być przeprowadzona pomiędzy pierwszą a drugą dobą, ponieważ hierarchia podczas pobierania mleka przez prosięta, ustalona jest już po trzech dniach. Ponadto, prawdopodobieństwo wystąpienia zespołu rozrodczo-oddechowego świń jest zwiększone, gdy więcej niż 5% prosiąt z miotu przemieszcza się później niż po 48 od zakończenia porodu. 8 / 15

9 .pl Prosięta zużywają około 3,5-4,5 litra mleka na 1 kg przyrostu masy ciała. Czy mleko wystarczy? Prosięta zużywają około 3,5-4,5 litra mleka na 1 kg przyrostu masy ciała. Całkowita produkcja mleka u loch jest tym większa, im więcej prosiąt ssie matkę. W szczycie laktacji (2.-3. tydzień) produkcja dobowa może wynosić litrów. Po tym czasie ilość produkowanego mleka maleje, jednak potrzeby prosiąt rosną. Po drugim tygodniu życia mleko nie pokrywa już potrzeb energetycznych osesków, a w 4. tygodniu nie jest już wystarczającym źródłem białka. Z tego powodu, aby wykorzystać wysoki potencjał wzrostu młodych, już od dnia życia osesków powinno się zacząć ich dokarmianie paszami stałymi. Odchów prosiąt: drugi okres krytyczny fot. zetor Biegunka prosiąt. 9 / 15

10 .pl Ten moment określany jest jako drugi okres krytyczny, z tego względu ze przez wprowadzenie pasz stałych, zmniejsza się zakwaszenie przewodu pokarmowego i sprzyja występowaniu biegunek. Z tego powodu, do dokarmiana należy wykorzystywać paszę stałą o bardzo dobrej jakości. Im szybciej planowane jest odsadzenie prosiąt, tym wcześniej powinno się zacząć ich dokarmianie. Pasz stałe dla prosiąt Pasze stałe zadawane prosiętom to superprestartery lub prestartery. Są to mieszanki pełnoporcjowe, najczęściej w formie kruchego granulatu o średnicy 2-3 mm. Pasze te są zróżnicowane pod względem zawartości białka strawnego oraz energii metabolicznej i stosowane są w zależności od ustalonego terminu odsadzenia. Ilość paszy powinna być stopniowo zwiększana i dodawana po wyjedzeniu uprzednio podanej paszy, a także po oczyszczeniu koryta. Nie można zapomnieć o stałym dostępie do wody, który prosięta powinny mieć zapewniony co najmniej od 4 dnia życia. Rywalizacja o sutki fot. fotolia Walka o dostęp do mleka. Podczas ustalania hierarchii sutkowej, prosięta przeprowadzają między sobą liczne walki o dominację. Zwycięzcy mają dostęp po najbardziej mlecznych sutków, które gwarantują szybszy wzrost. Z powodu walk, w których często prosięta kaleczą się, stosuje się zabieg skracania kiełków noworodków. Te problemy najczęściej występują u prosiąt z miotów pierwiastek oraz licznych miotów 10 / 15

11 .pl wieloródek. Zabieg skracania kiełków Trzeba pamiętać, że zabieg skracania kiełków jest dopuszczany, lecz nie obowiązkowy i hodowca nie powinien wykonywać go rutynowo. W pierwszej kolejności, w celu uniknięcia agresji u prosiąt, należy zastosować inne rozwiązania m.in. poprawa mikroklimatu, warunków utrzymania, żywienia itp. Zabieg skracania kiełków wykonuje się za pomocą specjalnej szlifierki lub cążków. Podczas tej czynności należy zachować ostrożność, ponieważ nieumiejętne przycięcie może powodować skaleczenie dziąseł prosiąt. Może to prowadzić do wystąpienia problemów z pobieraniem pokarmu, co przyczynia się do zahamowania dobowego przyrostu masy ciała prosiąt. Przez skaleczone dziąsła, prosięta narażone są na wnikanie bakterii, które przyczyniają się do zwiększenia ich zachorowalności. Ostre krawędzie kiełków, powstałe podczas niedokładnego ich przycięcia, często są powodem podrażnienia sutków loch. Podczas karmienia locha odczuwa ból, często zrywa się gwałtownie, zwiększając ryzyko przydepnięcia prosiąt, lub nawet nie dopuszcza ich do ssania. Kurtyzacja ogonka Zabiegiem możliwym do wykonywania, lecz nie obowiązkowym, jest kurtyzacja ogonków. Czynność ta ma zapobiec obgryzaniu ogonków, które prowadzi do porażenia zadu oraz do upadków prosiąt. Zjawisko obgryzania spowodowane jest błędami w zarządzaniu stadem i występuje częściej u zwierząt utrzymywanych w systemie bezściółkowym, na podłogach rusztowych. Przyczyny obgryzania ogonków Do innych przyczyn obgryzania ogonków przez prosięta zalicza się m.in.: przegęszczenie w kojcach, zbyt suche powietrze, nadmierne stężenie gazów w chlewni, cierpienia wywołane chorobą. Zabieg kurtyzacji ogonków wykonuje się do 3 dnia po porodzie. Za pomocą specjalnego urządzenia, ogonek skraca się o około 1/3 długości. Na rynku występuje kilka rodzajów urządzeń tego typu, które w momencie obcięcia miażdżą lub przypalają naczynia krwionośne w celu zahamowania krwawienia i szybkiego gojenia się rany. 11 / 15

12 .pl Niedobór żelaza po 3 dobie życia Efektywne żywienie ma wpływ na zdrowotność zwierząt. Po trzeciej dobie życia prosiąt, zapas żelaza w ich organizmie kończy się. Zawartość tego pierwiastka w siarze i mleku jest niewystarczająca. Z tego powodu w 2. lub 3. dobie życia należy podać prosiętom żelazo w formie iniekcji. Niedobór tego pierwiastka w organizmie prosiąt powoduje powstanie anemii pourodzeniowej, zahamowanie wzrostu oraz słabszą odporność organizmu, która przyczynia się do występowania chorób. Obserwacja miotów pozwala na szybkie rozpoznanie objawów anemii jakimi są: bladość skóry i błon śluzowych, przyspieszony oddech, szybkie tętno, niedotlenienie narządów, pękanie błon śluzowych, bladość skóry, łamliwość szczeciny, brak jej połysku i nastroszenie. Występuje również apatia, senność i zmniejszone pobieranie pokarmu. Trzeba pamiętać, że nigdy nie wolno podawać preparatów żelazowych, gdy u prosiąt występuje biegunka, ponieważ żelazo przyczynia się do nasilenia choroby. W takim przypadku należy zaczekać do czasu wyleczenia biegunki u prosiąt. Kiedy kastracja samców jest obowiązkowa? 12 / 15

13 .pl Zabieg kastracji najczęściej przeprowadza się do 7. dnia życia prosiąt. Zabiegiem obowiązkowym przy produkcji prosiąt przeznaczonych na tucz jest kastracja samców. Zabieg ten zapobiega pogorszeniu jakości mięsa u knurów, ze względu na nagromadzenie się hormonu androsteronu w słoninie i tłuszczu śródmięśniowym, który prowadzi do nieprzyjemnego zapachu moczowo-płciowego tuszy wieprzowej. Kastracja chirurgiczna polega na usunięciu jąder. Zabieg najczęściej przeprowadza się do 7. dnia życia prosiąt. Po tym terminie konieczne jest zastosowanie znieczulenia. Do zabiegu kastracji najczęściej wykorzystuje się takie narzędzi jak: kleszcze do kastracji, emaskulator, elastrator, gumowe krążki zaciskowe. Kastracja immunologiczna polega na dwukrotnym podaniu biopreparatu, w formie zastrzyku, tuż za uchem. Pierwszą dawkę preparatu podaje się nie wcześniej niż po 8. tygodniu życia. Druga dawka podawana jest co najmniej 4 tygodnie po pierwszej. Oznakowanie trzody chlewnej Według przepisów obowiązujących od 18 października 2016 roku, hodowca trzody chlewnej zobowiązany jest oznakować należące do niego zwierzęta w terminie 30 dni od dnia urodzenia. Kolczyk 13 / 15

14 .pl Znakowanie trzody chlewnej. Oznakowanie polega na założeniu na lewą małżowinę uszną kolczyka z numerem identyfikacyjnym lub wykonaniu tatuażu na uszach lub na grzbiecie zwierzęcia. Kolczyk identyfikacyjny składa się z dwóch części- męskiej i żeńskiej, które po prawidłowym umieszczeniu do kolczykownicy, są łączone na małżowinie usznej prosięcia. Tatuaż identyfikacyjny Tatuaż identyfikacyjny jest to naniesienie tatuownicą 12 cyfr o wysokości od 15 mm do 20 mm wytatuowanych w sposób czytelny i trwały. W przypadku tatuażu w uszach obowiązuje zasada, że w prawej małżowinie usznej tatuuje się 6 pierwszych cyfr numeru identyfikacyjnego, w lewej małżowinie usznej tatuuje się 6 pozostałych cyfr. Trzeci okres krytyczny Młode prosięta odsadzone od matek. 14 / 15

15 Powered by TCPDF ( Jeśli jest to możliwe, wszystkie czynności higieniczno-weterynaryjne powinno wykonywać się w równocześnie w celu zmniejszenia stresu zwierzętom oraz zmniejszenia nakładu pracy na porodówce. Trzecim okresem krytycznym podczas odchowu prosiąt jest moment odsadzenia ich od lochy. Wtedy to prosięta przechodzą 2 wstrząsy: pierwszym jest brak dostępu do mleka i pobieranie wyłącznie pokarmu stałego, drugi to zachwianie stanu bezpieczeństwa spowodowane brakiem kontaktu z matką. Kolejnym czynnikiem wywołującym stres u prosiąt jest zmiana środowiska, a także łącznie ze sobą różnych miotów w nowym kojcu warchlakarni. Skutkiem tego są walki i wzrost agresji zwierząt podczas okresu tworzenia hierarchii. Na co może wpłynąć stres? Im prosięta są młodsze, tym reakcja na odsadzenie jest ostrzejsza. Stres znacznie osłabia odporność osesków i wpływa na osłabienie lub zatrzymanie skurczów żołądka. Może powodować to wystąpienie ostrych biegunek, które osłabiają nabłonek jelit i sprzyjają namnażaniu się chorobotwórczych bakterii Escherichia coli. Bakterie te mogą produkować toksyny prowadzące do choroby obrzękowej powodującej śmierć prosiąt. Jak ważny jest prawidłowy odchów prosiąt? Monitorowanie parametrów odchowu prosiąt, zapewnienie odpowiednich warunków dobrostanu zwierząt, a także prawidłowa higiena pomieszczeń, pracowników oraz narzędzi podczas zabiegów są podstawowymi czynnościami wpływającymi na wysokie wyniki w produkcji prosiąt. 15 / 15