Jak karmić prosięta, gdy stracimy maciorę?

Transkrypt

1 Jak karmić prosięta, gdy stracimy maciorę? Autor: prof. dr hab. inż. Damian Knecht Data: 22 listopada 2016 Niestety zdarzają się sytuacje, w których prosięta po porodzie nie mają możliwości przyjmowania mleka matki. Locha w trakcie trudnego porodu może paść, innym razem zdarza się, że nie produkuje mleka albo liczba prosiąt jest dużo większa niż liczba sutków. Zwłaszcza przy stracie matki albo przy nagłej utracie mleka, aby nie dopuścić do utraty miotu, trzeba szybko podjąć żywienie zastępcze. Jak w takim razie wykarmić prosięta? Mamy kilka możliwości ratowania osieroconych prosiąt, możemy więc wybrać odpowiedni dla naszego stada wariant. Zanim sięgniemy po preparat, należy zastanowić się, czy w naszej porodówce nie mamy lochy, która nadaje się na mamkę, tzn. może przejąć nie swój miot i wykarmić go w sposób naturalny. Inną metodą jest dosadzanie do loch wychowujących swoje mioty, jednak często jest to niemożliwe, bo ma ona dużo swoich prosiąt lub rodzime prosięta mamki są starsze. 1 / 10

2 Zdarzają się jednak sytuacje, w których prosięta zdążą pobrać siarę od lochy, nim ta padnie. W takim momencie mamy także dużo większe szanse na to, że miot przeżyje. Wykarmienie wcześnie osieroconych prosiąt jest bardzo trudne i pracochłonne. Istnieje pogląd, że karmienie zwierząt preparatami mlekozastępczymi we wczesnym okresie postanatalnym nie jest w stanie w pełni zastąpić karmienia naturalnego. W strategii ratowania osesków niezwykle ważny jest czas, kiedy nastąpiła utrata maciory, tzn. czy prosięta wypiły siarę! Większe szanse przeżycia mają prosięta, które przebywały ze swoją matką, chociaż przez pierwszą dobę po urodzeniu. U prosiąt noworodków, mówiąc o odporności, pamiętajmy o znaczeniu siary, która jest rezultatem działania antygenów głównie w obrębie tkanki limfatycznej układów pokarmowego i oddechowego loch. Powstające limfocyty są przenoszone do gruczołów mlekowych, skąd przez siarę przeciwciała są przekazywane prosiętom, warunkując ich odporność przeciwzakaźną. Odporność siarowa ma szczególne znaczenie właśnie u prosiąt, ponieważ rzekome łożysko świń nie pozwala na przechodzenie do krwi płodów frakcji Gamma globulinowej, obejmującej przeciwciała, dlatego pobierają je wyłącznie z siarą. Ilość pobranej przez prosię siary w pierwszej dobie średnio wynosi 500 g, a do prawidłowego rozwoju noworodek potrzebuje ok. 150 g siary na 1 kg masy ciała. Należy pamiętać, że poziom przeciwciał w siarze ulega gwałtownemu obniżaniu do poziomu 50% już w 5 godzin po porodzie. Po urodzeniu zmniejszają się szybko możliwości wchłaniania gammaglobulin w jelicie cienkim prosiąt m.in. z powodu szybkiego złuszczania, cechujących się zdolnością pinocytozy, komórek nabłonka jelitowego oraz spada poziom występującego w siarze inhibitora trypsyny, który w okresie kilkudziesięciu godzin po porodzie nie dopuszcza do strawienia przeciwciał. Po 24 godzinach jego zawartość gwałtownie spada, a po tygodniu jest bliska zera. Ilość pobranej 2 / 10

3 przez prosię siary w pierwszej dobie średnio wynosi 500 g, a do prawidłowego rozwoju noworodek potrzebuje ok. 150 g siary na 1 kg masy ciała. Czasami prewencyjnie możemy zamrażać siarę, gdy pojawia się taka możliwość. Wtedy gdy maciora padnie przy porodzie, należy rozmrozić siarę pochodzącą od innej i podać ją prosiętom, pamiętając o tym, że bardzo ważna jest temperatura podawanego pokarmu. Zdarzają się jednak sytuacje, w których prosięta zdążą pobrać siarę od lochy, nim ta padnie. W takim momencie mamy także dużo większe szanse na to, że miot przeżyje. Istnieją preparaty mlekozastępcze, które mogą zastępować pokarm lochy albo uzupełniać jego braki. W sytuacji, gdy prosięta potrzebują siary, należy wybrać preparat, który będzie wspomagać odporność prosiąt. Gdy prosięta napiją się siary, należy wybrać wariant żywienia miotu przez kolejne dni, aż do momentu, gdy będzie można przestawić je na żywienie paszą stałą. Należy pamiętać, że mleko lochy zawiera dużo tłuszczu, białka i laktozy, natomiast zbyt mało żelaza, by mogło ono pokryć zapotrzebowanie prosiąt. Gdy prosięta napiją się siary, należy wybrać wariant żywienia miotu przez kolejne dni, aż do momentu, gdy będzie można przestawić je na żywienie paszą stałą. 3 / 10

4 Niedobór żelaza to zjawisko tzw. anemii fizjologicznej prosiąt. Pierwiastek ten połączony z białkiem tworzy hemoglobinę, a jej rolą jest rozprowadzanie tlenu w organizmie. Bez niego niemożliwy byłby proces utleniania, czyli właściwa przemiana materii. Prosięta rodzą się z niedużym, ok. 50 mg zapasem żelaza zmagazynowanym w wątrobie, a jego dzienne zapotrzebowanie to mg, natomiast z mleka prosię może pobrać tylko ok. 1 2 mg dziennie. Wraz ze wzrostem prosiąt wzrasta ich zapotrzebowanie na żelazo. Jeśli w odpowiednim czasie nie otrzymają tego pierwiastka z zewnątrz, to jego poziom obniży się i wystąpi ostra anemia w wieku ok. 3 tygodni od urodzenia. Musimy dlatego stosować dodatki żelaza, najczęściej w postaci iniekcji. Dlatego w pierwszym tygodniu zaleca się stosowanie preparatów żelazowych. Nie powinno się podawać prosiętom surowego mleka krowiego, możemy użyć ciepłego mleka krowy lub mleka w proszku dla niemowląt, praktycy sugerują, aby do takich preparatów dodawać surowe jaja i krystaliczną glukozę. Należy zacząć wcześniej przyuczać prosięta do przyjmowania pokarmów stałych, dzięki czemu możliwe jest krótsze podawanie preparatów mlekozastępczych. Częstą praktyką w gospodarstwach, jest podawanie prosiętom mleka krowiego. Nie możemy jednak zapominać, że mleko krowie i mleko lochy różnią się składem chemicznym. Mleko lochy ma większą wartość energetyczną, a tłuszcz zawarty w mleku składa się z mniejszych cząsteczek niż tłuszcz mleka krowiego, który jest dużo 4 / 10

5 gorzej wchłaniany przez prosięta. Nie powinno się podawać prosiętom surowego mleka krowiego, możemy użyć ciepłego mleka krowy lub mleka w proszku dla niemowląt, praktycy sugerują, aby do takich preparatów dodawać surowe jaja i krystaliczną glukozę. Gdy zdecydujemy się na zakup preparatu mlekozastępczego, należy przygotowywać pójło i podawać go prosiętom w odpowiedniej ilości i częstotliwości, zależnych od ich wieku. W naturalnych warunkach prosięta pobierają mleko mniej więcej co 45 minut do godziny, a ponieważ ich żołądki mają małą pojemność, powinno się je karmić często. Według zaleceń większości producentów preparatów, w pierwszych dniach życia prosiąt powinno się je karmić co 3 4 godziny, następnie stopniowo ograniczyć karmienie do 4 6 razy na dobę. 5 / 10

6 Jak często karmić nowo narodzone prosięta? 6 / 10

7 Przygotowanie takiego preparatu również powinno być zgodne z zaleceniami producenta. Pamiętajmy, aby temperatura gotowego pójła w pierwszych dniach karmienia wynosiła ok. 35 C, natomiast później możemy stopniowo obniżać temperaturę do pokojowej. Pójło jest dobrą pożywką dla mikroorganizmów i szybko się psuje, nie można więc podawać prosiętom tego samego drugi raz, gdyż może im to zaszkodzić. Należy także pamiętać o zachowaniu higieny i myciu naczyń. Przykładowe preparaty dostępne na krajowym rynku to: firmy Lactamin AB zalecany jako preparat uzupełniający lub zastępczy w ilości do 0,25 l w pierwszych dniach, następnie do 0,75 l na prosię dziennie do 10 dnia życia; firmy Sano Sanolac Ferkel, który można podaje się w postaci suchej do mieszanki pełnoporcjowej (do 10% objętości) i płynnej oraz preparat Piglobin, zawierający przeciwciała; firmy LIRA Mleczna pycha prosiaczek, który można stosować do przygotowania prestarterów i starterów; firmy Schaumann Polska Tri Lactal, który zawiera probiotyk Bonvital. Z punktu fizjologii rozwoju przewodu pokarmowego oseska najważniejsze jest dostarczanie mu pokarmu z dużą częstotliwością, ale w małych ilościach. Jeśli chodzi o podawanie preparatów prosiętom, problem może stanowić sam sposób podawania. Karmienie przy użyciu butelki ze smoczkiem jest bardzo czasochłonne i nieekonomiczne. Nie jest także możliwe podawanie pokarmu co niecałą godzinę, jak to dzieje się w naturalnie odchowywanym miocie. Z punktu fizjologii rozwoju przewodu pokarmowego oseska najważniejsze jest dostarczanie mu pokarmu z dużą częstotliwością, ale w małych ilościach. Ilość i częstotliwość zadawania pokarmu, to obok jego jakości najważniejsze czynniki wpływające na rozwój przewodu pokarmowego. We wczesnym okresie postnatalnym żołądek, trzustka oraz jelito cienkie charakteryzują się niską pojemnością sekrecyjną. Na poziomie podstawowym soki trawienne (żołądkowy, trzustkowy, jelitowy) wydzielane są u noworodków w takiej samej ilości jak u zwierząt starszych, natomiast w wyniku niedojrzałości przewodu pokarmowego poziom, ich wydzielanie w odpowiedzi na stymulację neurohormonalną lub pokarmową jest nieproporcjonalnie niższe niż u osobników dorosłych. Dlatego karmiąc noworodki często i małymi porcjami, stwarzamy warunki do pełnego wykorzystania skarmianego preparatu. Karmiąc prosięta w dużych odstępach czasowych (przykładowo co 4 5 godzin, 6 8 razy na dobę co zalecają producenci preparatów mlekozastępczych dla prosiąt) i dużymi porcjami (100 do 500 ml/szt.) możemy spowodować zaleganie części niestrawionego preparatu w jelicie oraz niekontrolowany i nadmierny rozwój bakterii. Taka sytuacja może prowadzić do upadku zwierzęcia, a w najlepszym wypadku do osłabienia i występowania biegunek. Z punktu widzenia fizjologii przewodu pokarmowego zalecenia krajowych preparatów mlekozastępczych dla prosiąt w praktyce odnoszą się do prosiąt starszych (Woliński 2014). 7 / 10

8 To, jak wiele prosiąt przeżyje po utracie maciory, jest mocno związane z szybką reakcją hodowcy. Coraz bardziej popularne w Polsce i w Europie stają się systemy do odchowu nowo narodzonych prosiąt bez obecności matki. Takim urządzeniem jest tzw. sztuczna maciora. Urządzenia te już w latach 90. poprzedniego stulecia były z powodzeniem stosowane w krajach skandynawskich. Jest to urządzenie sterowane komputerowo, które umożliwia ustalenie częstotliwości karmienia oraz wielkość dawki. Przykładem takiego systemu jest duński Pig oline, który umożliwia jednoczesny odchów od 10 do 14 prosiąt oraz ustalenie częstotliwości karmienia i wielkości jednorazowej dawki preparatu mlekozastępczego. Ilość zadawanego preparatu jest obliczana na podstawie zapotrzebowania pokarmowego na białko ogólne prosiąt w konkretnym okresie życia. Aparatura jest nieskomplikowana, trwała, umożliwia prostą obsługę oraz łatwość utrzymania higieny. Innym urządzeniem jest włoska Mamina 4 special, umożliwiająca wychów do 64 prosiąt. Jest to system bardziej zaawansowany technologicznie od systemu Pig oline. Urządzenie samo przygotowuje w porze karmienia odpowiednią objętość/ilość, świeżego preparatu mlekozastępczego. Obsługiwane 4 boksy mogą być karmione oddzielnie. Można regulować ilość zadawanego preparatu dla każdego boksu (w zależności od wieku i zapotrzebowania stawki prosiąt), nie ma natomiast możliwości indywidualnego regulowania częstotliwości jego podawania. Podawanie pokarmu odbywa się co 1 lub 2 godziny. Zaletą tego systemu jest liczba prosiąt, jaką można odchować bez udziału matki, oraz to, że prosięta mogą być wprowadzane do systemu w dowolnym czasie i w miarę potrzeby. Stosowanie tych urządzeń umożliwia odchowanie osieroconego miotu w warunkach bardzo zbliżonych do naturalnych. 8 / 10

9 Trzeba pamiętać o zagwarantowaniu prosiętom dostępu do czystej wody pitnej. Od 3 4 dnia życia prosięta powinny mieć dostęp do czystej i ciepłej wody. Niezwykle istotne jest, aby podczas odchowywania osieroconych prosiąt zwracać większą uwagę do przyzwyczajania ich do pobierania pasz stałych. Jest to możliwe dzięki stosowaniu mieszanek typu prestartery, stosowanych jeszcze w trakcie pojenia preparatami mlekozastępczymi. Szybsze wprowadzenie stałych pokarmów jest uzasadnione ekonomicznie, a przyrosty tych prosiąt są wyższe. Pamiętajmy, aby stosować mieszanki dobrej jakości i stosować je w rozsądnych ilościach, gdyż nadmiar białka w pokarmie może powodować otłuszczenie zwierząt oraz problemy trawienne. Powinny charakteryzować się wysoką przyswajalnością i strawnością, a ich dawkowanie powinno być zgodne z Normami żywienia świń [2014]. Mieszanki często zawierają dodatki probiotyków oraz witamin ważnych dla prosiąt. Należy zacząć podawać paszę suchą, od 2 tygodnia życia, najlepiej podając niewielkie ilości paszy w płaskim naczyniu lub bezpośrednio na 9 / 10

10 podłogę. Jeżeli pasza będzie miała słodkawy smak i zapach mleka, to oseski będą ją chętnie wyjadały. Trzeba również pamiętać, że poza karmieniem ważne jest zapewnienie optymalnych warunków do rozwoju prosiąt, odpowiednio wysoką temperaturę, optymalną wilgotność, minimalny ruch powietrza oraz wysoki status higieniczny. Powiązane: Znaczenie siary w odchowie prosiąt Witaminy w żywieniu świń 10 / 10 Powered by TCPDF (