Raport: FILTRY ŻYCIA. 9 ISSN Nakład egzemplarzy

Transkrypt

1 109 LISTOPAD ISSN Nakład egzemplarzy Raport: FILTRY ŻYCIA DOBRA STRATEGIA TO PODSTAWA 12 NIEBEZPIECZNE ODPADY 18 DROGOCENNE TŁUSZCZE 26 GRANICE ODPOWIEDZIALNOŚCI FARMACEUTY 30

2 ZAMÓW NOWY KATALOG z aktualnà ofertà handlowà zapraszamy kompleksowe wyposa enie aptek EPRUS Bielsko-Biała, ul. Leszczyƒska 32, tel./fax , fax , eprus@eprus.pl,

3 Farmada Transport WYRA SWOJ OPINI DRUGA EDYCJA Wybierz Najsympatyczniejszego Kierowc Farmada Transport 2012! Oddaj g os, wype nij ankiet i miej szans na zdobycie nagrody specjalnej, a zamawiany towar odbieraj z przyjemno ci! Plebiscyt odb dzie si w dn listopada 2012 r. TWOJE ZDANIE BUDUJE JAKO NASZYCH US UG

4 4 w od pigułce redakcji PAGINA MAGAZYN APTEKARSKI LISTOPAD 2012 Drodzy Emilia Załeńska redaktor naczelna Czytelnicy Dobrze już było. Tak najkrócej można podsumować obecną sytuację na rynku aptecznym. Z danych firmy analizującej kondycję branży farmaceutycznej wynika, że dynamika w tym sektorze będzie w najbliższych latach równa zeru. Jak przetrwać w trudnych czasach? Zamienić się w stratega planować, analizować strukturę sprzedaży, podglądać konkurencję, przyglądać się, co dzieje się na rynku i szybko reagować. Według Stanisława Kasprzyka z IMS Poland, tylko apteka, która podejmie takie działania, ma szansę na przetrwanie. Zachęcamy również do zapoznania się z miniporadnikiem, jak przyjmować od pacjentów przeterminowane i nieużyte leki, które przynoszą do apteki. Utylizacja to często temat traktowany po macoszemu. Jednak promowanie właściwych postaw i dbanie o środowisko naturalne to jedno z zadań opieki farmaceutycznej. Co mówi prawo? Kto to wszystko kontroluje? Większość pacjentów odwiedzających aptekę podczas zakupów oczekuje rekomendacji farmaceuty. Aby polecić dany produkt, nie wystarczy posiadać wiedzę na jego temat. Należy również umieć ją przekazać i przede wszystkim nawiązać dobry kontakt z pacjentem. Czy można się tego nauczyć? W dzisiejszych czasach nie można, ale trzeba! Wychodząc naprzeciw oczekiwaniom naszych Czytelników stworzyliśmy stronę internetową, na której znaleźć można aktualności, zapowiedzi najciekawszych artykułów z bieżącego numeru oraz numery archiwalne magazynu. Wierzymy, że strona magazynaptekarski.com.pl to dobry adres każdego farmaceuty! Zapraszamy do lektury! Wydawca Świat Zdrowia S.A. ul. Szosa Bydgoska 52, Toruń Redaktor naczelna Emilia Załeńska emilia.zalenska@magazynaptekarski.pl Rada naukowa prof. dr hab. Bogusław Hładoń przewodniczący rady dr hab. Anna Kodym, prof. UMK dr hab. Jerzy Krysiński, prof. UMK dr n. farm. Witold Musiał prof. dr hab. Małgorzata Schlegel-Zawadzka mgr Piotr Stolarczyk, prezes Zarządu Krajowego Izby Gospodarczej Apteka Polska Reklama Jarosław Zachwieja jaroslaw.zachwieja@neuca.pl (56) Redakcja redakcja@neuca.pl Fotoedycja Łukasz Pawlak Zdjęcia Thinkstock/FPM, EN, B&W, FPM, Mat. prasowe Projekt graficzny Skład i łamanie NEKK Sp. z o.o. Druk Toruńskie Zakłady Graficzne ZAPOLEX Redakcja nie zwraca materiałów niezamówionych, zastrzega sobie prawo do redagowania otrzymanych tekstów oraz zmiany ich tytułów i nie odpowiada za treść zamieszczanych reklam. Redakcja może odmówić zamieszczania reklamy bez podania przyczyny. OKŁADKA: NEKK MAGAZYN APTEKARSKI LISTOPAD 2012

5 spis w pigułce treści 5 MAGAZYN APTEKARSKI LISTOPAD PAGINA 2012 pigułce W pigułce Newsy Wirus na trądzik 6 Kwestionariusz Farmaceuty 8 Ciekawostki Czy wiesz, że laptop jest winny bezsenności 10 6w 11 na moje oko O wchodzeniu do historii 11 12Drogocenne tłuszcze 26 5 co w farmacji piszczy Dobra strategia to podstawa 12 Edukacja przede wszystkim 16 Niebezpieczne odpady 18 Wysoka jakość za mniej 22 akademia aptekarza Granice odpowiedzialności farmaceuty 30 Pytamy eksper- 30 ta 32 Pani Magister poleca raport Raport Filtry życia apteka pełna zdrowia Antybiotykooporność 50 Peruwiański sposób na zdrowie 54 Na kozetce Niszczycielska nuda 56 Gdy brakuje żelaza 58 Nie sama słodycz 62 Mózg w siłowni 66 uroda z apteki Dłonie gładkie jak aksamit 70 Świeżość w butelce 72 Pod tłustym płaszczykiem 76 recepta na czas wolny Podróże małe i duże Korea w pięciu kolorach 78 Narodziny chemii 82 Quiz farmaceutyczny 85 Szczypta kultury 86 Angielski w aptece 88 Krzyżówka 89

6 6 w pigułce NEWSY Wirus na trądzik Naukowcy z Los Angeles i Pittsburgha dokonali ciekawego odkrycia. Okazuje się, że występujący w ludzkiej skórze wirus może zwalczyć trądzik. Nosi on nazwę bakteriofag i jest wrogiem bakterii Propionibacterium acnes odpowiedzialnej za powstawanie trądziku. Takie właściwości ma 11 różnych wersji wirusa. Co ciekawe, bakteriofagi mutują równie szybko jak bakterie, więc te drugie nie są w stanie się na nie uodpornić. Ponadto działają selektywnie, tylko na jeden gatunek. Te spostrzeżenia mogą okazać się bardzo pomocne dla milionów osób na całym świecie, fizycznie i psychicznie cierpiących przez trądzik. Bez szkody dla noworodka W The Lancet Onkology opublikowano wyniki badań niemieckich naukowców. Wynika z nich, że chemioterapia nie szkodzi kobietom w ciąży. Taki sposób leczenia nie naraża życia i stanu zdrowia nienarodzonego dziecka. Przyszłe mamy walczące z nowotworem nie muszą więc ani opóźniać leczenia, ani przyjmować słabszej chemioterapii. Naukowcy doszli do takich wniosków po przebadaniu ponad 400 kobiet z całej Europy z rozpoznanym wczesnym stadium raka piersi. Noworodki, których matki przyjmowały standardową chemioterapię, nie miały żadnych wad wrodzonych, chorób krwi ani obniżonej punktacji w skali Apgar. W przypadku kobiet leczonych w ten sposób częściej dochodziło za to do przedwczesnych porodów, ale nie odbiegały one od bezpiecznej średniej w całej populacji. MAGAZYN APTEKARSKI LISTOPAD 2012

7 w pigułce 7 NEWSY Strzykawka z laserem Wiele dorosłych osób dostaje gęsiej skórki na samą myśl o strzykawce z igłą. Jednak już wkrótce bezbolesne zastrzyki mogą okazać się rzeczywistością. A to wszystko dzięki naukowcom z Korei Południowej, którzy wymyślili strzykawkę bez igły, za to z laserem. Dzięki temu wynalazkowi można z dużą prędkością i bezboleśnie wstrzyknąć pod skórę lek o grubości ok. 150 mikrometrów (nieco więcej niż grubość ludzkiego włosa). Nowatorska strzykawka składa się z dwóch komór w jednej znajduje się lek, w drugiej woda. Pod wpływem impulsu laserowego w wodzie pojawia się szybko rozprężająca się bańka pary, która wypycha lekarstwo. Dzięki laserowi można precyzyjnie sterować dawką leku. Dobry ojciec szczupły ojciec Przykre statystyki Otyłość matki źle wpływa na przebieg ciąży i rozwój płodu. To już wiemy. Okazuje się, że nie bez znaczenia jest również waga przyszłego ojca. Otyłość panów wiąże się z gorszą jakością spermy a to może mieć wpływ na wolniejszy rozwój płodu i komplikacje w ciąży. Do takich wniosków doszli australijscy naukowcy, badający myszy. Techniką zapłodnienia in vitro stworzyli zarodki, których mysi ojcowie ważyli normalnie lub byli otyli (przeszli 10-tygodniową dietę, która pod względem jakości odpowiadała żywności typu fast food). Okazało się, że o 15 proc. mniej zarodków uzyskanych z użyciem spermy otyłych samców z sukcesem zagnieździło się w macicy w porównaniu z zarodkami ojców ważących prawidłowo. Ponadto zarodki otyłych ojców rozwijały się wolniej. Międzynarodowe badania przeprowadzone w Europie pokazują jasno zgony pooperacyjne zdarzają się częściej, niż wskazują na to oficjalne statystyki. Według brytyjskich specjalistów 4 proc. pacjentów umiera po różnego rodzaju zabiegach, zanim jeszcze opuści szpital. Badacze prześledzili historie choroby 46 tys. pacjentów z 28 europejskich krajów, którzy byli poddani operacjom (poza kardiologicznymi). Oficjalne dane mówią zaledwie o 1-1,2 proc. zgonów operowanych chorych. Najwięcej zgonów po zabiegach niekardiologicznych notuje się na Litwie (21,5 proc), najmniej w Islandii (1,2 proc.). 75 proc. pacjentów, którzy zmarli w Europie po zabiegu, nie było leczonych na oddziałach intensywnej terapii.

8 8 w pigułce KWESTIONARIUSZ FARMACEUTY Moje motto życiowe: pomagać i być życzliwym dla ludzi Pierwsze zarobione pieniądze jeszcze w szkole średniej, kiedy to w czasie wakacji pojechałem na zbiór ziół zorganizowany przez ZPZ Herbapol. Wiktor Stelmach prof. dr n. farm. i n. med., Uniwersytet Medycyny Alternatywnej, Kolombo Sri Lanka, członek Zarządu Sekcji Fototerapii Polskiego Towarzystwa Lekarskiego Pomoc z natury Moja praca to dydaktyka, konsultacje z dziedziny medycyny naturalnej, opracowywanie nowych i mało spotykanych postaci leków do zwalczania schorzeń współczesnej cywilizacji. Czuję satysfakcję, gdy... otrzymuję podziękowania od ludzi, którym mogłem pomóc w ciężkiej chorobie, a nawet uratować życie. Najbardziej stresuje mnie kiedy w środkach masowego przekazu, w jednym bloku reklamowym, pojawia się kilka produktów na to samo schorzenie różnych producentów. Pacjent może się wówczas czuć naprawdę zagubiony. Czas wolny spędzam z przyjaciółmi i znajomymi, a pozostało ich niewielu. W kuchni moją specjalnością są dania greckie: gyros, musaka, sałatka grecka oraz szaszłyk po kaukasku. Brzydzę się obłudą i kłamstwem. Boję się ukąszeń jadowitych gadów. Marzę o dobrym wypoczynku poza krajem. Czytanie gazet zaczynam od skandali i przekrętów w Służbie Zdrowia oraz producentów leków niespełniających wymogów według określonych standardów. Słucham muzyki arabskiej i krajów Ameryki Południowej. Oglądam programy popularnonaukowe, podróżnicze i filmy realistyczne. Czytam książki z dziedziny medycyny, farmacji, powieści oparte na faktach, nie lubię fikcji. Nie mógłbym się obejść bez uprawiania sportu, zdrowej żywności i higienicznego trybu życia. Co, gdzie, kiedy? Co? XXI Ogólnopolski Kongres Farmaceutyczny POLFARM Gdzie? Hotel Mariott, Warszawa Kiedy? 8 listopada 2012 Organizator: Europejskie Centrum Biznesu Co? Szkolenie pt.: Kierowanie zespołem i motywowanie pracowników w aptece Gdzie? Hotel Gaja, Warszawa Kiedy? 17 listopada 2012 Organizator: Aptekarska Szkoła Zarządzania Co? X Jubileuszowa Międzynarodowa Konferencja Polskiego Towarzystwa Farmakoekonomicznego Gdzie? Hotel Radisson Blu Sobieski, Warszawa Kiedy? 5-7 grudnia 2012 Organizator: Polskie Towarzystwo Farmakoekonomiczne MAGAZYN APTEKARSKI LISTOPAD 2012

9 w pigułce 9

10 10 NEWSY w pigułce Czy wiesz, że... LAPTOP WINNY BEZSENNOŚCI Może się zdarzyć, że urodziłaś się bez skrzy deł, ale najważniejsze, żebyś nie przeszkadzała im wyrosnąć. COCO CHANEL Jeżeli kłopoty ze snem zdarzają się do czterech razy w miesiącu, nie ma powodów do niepokoju. W sytuacji gdy przewracamy się z boku na bok częściej, powinniśmy się zastanowić, czy białe noce nie są następstwem złych nawyków. Zdaniem naukowców za gorszy sen lub nawet jego brak odpowiedzialne mogą być laptopy i tablety zabierane do łóżka. Przeglądanie w sypialni stron internetowych i udzielanie się w serwisach społecznościowych może powodować zarywanie nocy. Potwierdzono, że emitowane przez urządzenia i gadżety elektroniczne niebieskie światło negatywnie wpływa na nasz mózg. Naśladując światło dzienne, oszukuje go, że to jeszcze nie pora na odpoczynek. Taki typ oświetlenia hamuje produkcję melatoniny, koordynującej pracę nadrzędnego zegara biologicznego regulującego rytmy okołodobowe. Także oglądanie telewizji nie wpływa na dobry sen. Neurolodzy polecają zrezygnować z patrzenia w ekran przed snem, a tym bardziej namawiają do usunięcia telewizora z sypialni. Osoby mające kłopot z zaśnięciem, powinny raczej sięgnąć po książkę. Światło lampki nocnej nie oszuka naszego mózgu. KRÓTKO Badacze francuscy uzyskali związek zwalczający silny ból z jadu afrykańskich węży. Jest on równie skuteczny jak leki opioidowe, do tego nie powoduje efektów ubocznych. To odkrycie może pomóc zrozumieć mechanizmy odpowiedzialne za ból. Wszystko po to, by wprowadzić jak najwięcej naturalnych związków do leków przeciwbólowych nowej generacji. ŻYCIE NA DIECIE 17 badań wynika, że testowanie dietetycznych lat życia właśnie tyle zabiera kobietom walka ze zbędnymi kilogramami. Z najnowszych nowości to dla wielu pań wręcz pasja. Przeciętna kobieta odchudza się dwa razy w ciągu roku, a w ciągu całego swojego życia chudnie średnio dziewięć razy. Jak dowodzi zleceniodawca badania Kevin Dorren, twórca programu i portalu dietetycznego Diet Chef, odchudzanie jest łatwiejsze przed ważnym wydarzeniem, jak np. ślub lub w sytuacji, gdy nie czujemy się najlepiej we własnej skórze. Jednak ostatnie badania pokazują, że efektywne odchudzanie to nie lada wyzwanie. 33 proc. pań narzeka na niedostatecznie silną wolę i brak motywacji. Zaledwie 1 proc. wytrzymuje na diecie rok. Co trzeciej respondentce zapału starcza na mniej niż sześć miesięcy. Kolejną przyczyną dietetycznych niepowodzeń jest deklarowana przez 25 proc. ankietowanych miłość do jedzenia, co piąta kobieta przyznaje, że nie stać jej na dietetyczne produkty, więc rezygnuje ze zrzucania wagi. Kiedy najłatwiej się odchudzać? 33 proc. respondentek rozpoczyna walkę o nienaganną sylwetkę przed wakacjami, dla 22 proc. najlepszym pretekstem było wstąpienie w związek małżeński, natomiast 18 proc. decyduje się stracić na wadze ze względów zdrowotnych. MAGAZYN APTEKARSKI LISTOPAD 2012

11 na moje oko 11 FELIETON O wchodzeniu do historii w najtrudniejszym okresie. Pamiętna jest jego mowa w Izbie Gmin 18 maja 1940 r., w której m.in. wypowiedział mocne słowa do narodu: Dziś wam mogę ofiarować tylko krew, łzy, trud i pot! I porwał swój naród do boju! Nie może zatem dziwić fakt, że wszedł nie tylko na karty historii, ale także na pomnikowy cokół. dr hab. n. farm. Aleksander Drygas Człowiek może wejść do historii, to znaczy zapisać się na jej kartach (a może nawet wdrapać się na jej cokół?) w dwojaki sposób: albo w atmosferze chwały i uwielbienia, szacunku swoich ziomków bądź innych podniosłych uczuć, albo w atmosferze skandali (jak to oceniał wolny świat, obserwując budowanie pomników zbrodniarzom w ustrojach totalitarnych za sprawą ich klakierów, akolitów, którzy jeszcze mieli władzę i którzy trzęśli zniewolonym społeczeństwem do czasu. Kiedy ten pewien czas minął, to ją tracili w sposób więcej czy mniej gwałtowny; zbudowane zaś na ich cześć pomniki przeważnie obracały się w gruzy (jak ktoś nie wierzy, to przypomnę tylko dwa przykłady takiej rujnacji monumentów: niejakiego Felusia Edmundowicza w Warszawie czy Saddama Husajna w Bagdadzie. Było na co popatrzeć! W telewizji rzecz jasna). JEDNO Z WIELU WYDARZEŃ Na pewno też letnie Igrzyska Olimpijskie w Londynie anno domini 2012 zapisały się na kartach historii nie tylko Anglii (jako kraju organizatora) i niewątpliwie jej mieszkańców w atmosferze chwały, ale także w pamięci fanów olimpijskich zmagań sportowych na całym świecie. Oczywiście, wyróżnikiem tej olimpiady w stosunku do wszystkich poprzednich była uroczystość jej otwarcia oraz zamknięcia. Faktycznie, było co oglądać! Z historycznego punktu widzenia, było to jedynie wejście na karty historii, a nie na jej cokół, o czym warto pamiętać. WEJŚCIE NA COKÓŁ Na cokół bowiem, a także na karty historii w XX w. wszedł natomiast jeden z Anglików, niejaki Winston Churchill. Jego postać stoi na cokole za Big Benem w małym parku! Za co Anglicy są mu wdzięczni? A za to, że 10 maja 1940 r., po ustąpieniu Chamberlaina, stworzył gabinet wojenny, który funkcjonował przez cały okres II wojny światowej. I za to, że po klęsce Francji, odrzucił wszelkie sugestie zawarcia pokoju. Wyrażana publicznie determinacja Churchilla, zdecydowanego prowadzić wojnę z Niemcami aż do całkowitego zwycięstwa, miała duże znaczenie dla wewnętrznej konsolidacji społeczeństwa brytyjskiego W ATMOSFERZE SKANDALU Przypatrzmy się jednak bliżej wchodzeniu do historii w atmosferze skandalu niektórym różnej maści politycznej obwiesiom, tzw. władcom, którzy do władzy doszli po trupach swoich rodaków (choć nie tylko rodaków, także innych nacji). W końcu jakby nie patrzeć na karty historii wdarli się zarówno Hitler, jak i Stalin, najwięksi mordercy, zbrodniarze wszechczasów. Co istotne, obwiesie ci zapisali się trwale w najnowszych (i tragicznych) dziejach świata. Przyszłe pokolenia pod jakąkolwiek szerokością geograficzną winny na zawsze o tym fragmencie dziejów ludzkości w XX w. pamiętać tak jak my dziś pamiętamy z podręczników historii krwawe czasy Tyberiusza, Kaliguli, Nerona czy Dioklecjana (zresztą, nie tylko ich takich fagasów im podobnych można wyliczać na przysłowiowe pęczki). Oczywiście, łącznie z dewizą równie starożytnego męża Cycerona, że Historia est magistra vitae! Wybaczcie Państwo, trochę przeinaczę tę myśl w polskim tłumaczeniu: Historia winna być nauczycielką życia dla każdego pokolenia! Bo chyba nie zawsze jest? Otóż to! «Do historii można wejść w dwojaki sposób: albo w atmosferze chwały i uwielbienia, albo skandali

12 12 co w farmacji piszczy JAKA PRZYSZŁOŚĆ CZEKA APTEKI? Dobra strategia to podstawa Apteka sama musi podejmować decyzje, wnikliwie analizując swoje wyniki i możliwości ROZMOWA Z... Jak wygląda aktualna sytuacja na rynku farmaceutycznym? W jakiej kondycji są w tej chwili apteki? Obserwujemy kilkuprocentowy spadek sprzedaży i 1,5-proc. spadek na realizowanej marży, jednak na temat kondycji finansowej jest dostępnych stosunkowo Stanisławem Kasprzykiem, dyrektorem ds. relacji zewnętrznych z hurtowniami w IMS Poland niewiele danych, na dodatek są one dość wyrywkowe. Po pierwsze dlatego, że nikt nie prowadzi systematycznej i szerokiej analizy ich danych finansowych, czyli porównania kosztów z przychodami. Po drugie, apteki niechętnie je ujawniają. O kondycji aptek mówią nam dane firmy Dziesięcina: z nich wyłania się obraz wskazujący na daleko zaawansowaną polaryzację na rynku aptecznym. Co to oznacza? Że na rynku działają apteki w dobrej i bardzo złej kondycji. Z ostatnich danych Dziesięciny, prezentowanych podczas XII Forum Ekonomicznego Aptekarzy wynika, że ponad 20 proc. aptek, które monitoruje ta firma, ma kłopoty finansowe. Z czego to wynika? Największy wpływ na postępującą polaryzację na rynku aptecznym miało to, co zdarzyło się po 1 stycznia 2012 roku, a więc po wejściu w życie ustawy refundacyjnej. MAGAZYN APTEKARSKI LISTOPAD 2012

13 co w farmacji piszczy 13 JAKA PRZYSZŁOŚĆ CZEKA APTEKI? Jest wiele przyczyn, które ujemnie wpłynęły na wartość tego rynku, przede wszystkim zmniejszyła się jego dynamika i marża. Te niekorzystne zmiany można było kompensować wysokimi obrotami pod koniec ubiegłego roku, kiedy mieliśmy do czynienia z paniką zakupową. Jednak generalnie można powiedzieć, że jeżeli apteka czy łańcuch aptek wchodziły w ten nowy okres, po wprowadzeniu reformy, z wysokimi zaległościami płatniczymi, to trudno im się teraz podnieść z kolan. Krótko mówiąc, rynek apteczny jest bardzo różnorodny i posegmentowany, a kondycja i możliwości poszczególnych aptek zależą od tego, w jakim stanie weszły w 2012 rok. Ten rok nie oferuje już takich możliwości, jakie apteki miały w poprzednich latach. Proszę zauważyć, że nie mówimy o zagrożonych aptekach indywidualnych, małych czy działających w łańcuchach, ale o tym, jaka była ich kondycja przed wprowadzeniem reformy. Jeśli była zła, to jej poprawa jest w dzisiejszych warunkach o wiele trudniejsza niż przed 2012 rokiem. Co rusz pojawiają się w mediach informacje o zamykaniu aptek. Ile z nich w tej chwili działa, ile już zlikwidowano, a ile wkrótce zostanie zamkniętych? Prowadzimy badania oparte na informacjach pochodzących z bardzo wielu hurtowni na temat ich aktywnych klientów, a więc aptek, z którymi kontaktowały się w danym miesiącu. Okazuje się, że ta liczba per saldo wcale się nie zmienia, bo liczba aptek, które zakończyły swoją działalność, jest zbliżona do liczby tych, które powstały. Myślę, że wpływ na to ma wiele czynników. Po pierwsze, w pierwszym kwartale tego roku apteki były zasilone sporymi zyskami wypracowanymi w końcówce zeszłego roku. Mówi się, że był to dla nich dodatkowy, trzynasty miesiąc przychodów. Potem sytuacja zaczęła się pogarszać. I nie widać oznak znaczącego ożywienia. Topnieją wypracowane zyski, przeszło lato, tradycyjnie ubogie dla aptek. To właśnie teraz zaczyna się trudny okres. Wydaje się, że zmiany na rynku aptecznym tak naprawdę dopiero będą następować, ponieważ znacząca grupa aptek jest zadłużona w hurtowniach. Jeśli hurtownia ma szanse na odzyskanie długów tych aptek, to nadal będzie zaopatrywać je w leki. Natomiast te apteki, które stają się niewypłacalne, będą stopniowo zamykane. Na razie jesteśmy w okresie przygotowań do tego procesu, który zapewne nie będzie zbyt gwałtowny. Do podejmowania decyzji konieczna jest jednak analiza ekonomiczna. Jeśli apteka jest źle ulokowana, nie rokuje, że jej kondycja się poprawi i nie generuje żadnych istotnych przychodów, to przestanie istnieć. Z danych firmy Dziesięcina wynika, że już teraz wiele aptek podejmuje różnego rodzaju działania oszczędnościowe, polegające na przykład na zmniejszeniu stanu zapasów, cięciu kosztów, obniżaniu pensji czy redukcji etatów. Niestety, nic nie wskazuje jednak na to, że rynek się nagle ożywi, ponieważ właśnie wkraczamy w trudny okres zaciskania pasa. Dane makroekonomiczne z Polski wskazują, że nie będzie znaczącej poprawy w najbliższym okresie. Podobnie jak w całej Unii Europejskiej. Uprzedził pan moje pytanie. Jaka więc przyszłość czeka apteki? Symptomatycznym wskaźnikiem polskiego rynku farmaceutycznego była wysoka dynamika, ale to się zmienia. Ona niestety nieprędko powróci. Jesteśmy w Europie i wszystkie problemy, które ją dotykają, a więc cięcia budżetowe we wszystkich sektorach, w tym również w ochronie zdrowia, będą dotyczyć także Polski. Nie należy się zatem spodziewać w najbliższym czasie hossy. Kiedyś na rynku aptecznym była wielka miska, z której wszyscy jedli, teraz jest inaczej. Rodzi się pytanie, które właściwie dotyczy wszystkich partnerów na rynku o nowe możliwości dla nich. Hurtownie mogą je zyskać poprzez dywersyfikację swojej działalności. Mamy już takie przykłady: usługi logistyczne, własna produkcja, usługi finansowe itd. Apteki również muszą szukać dla siebie nowych możliwości. Dla apteki konieczne jest oparcie swojej działalności poprzez współpracę z hurtowniami, producentami, analizę struktury sprzedaży, stanów magazynowych na rzetelnych danych. Musi mieć ona świadomość, jakie są jej możliwości, jak powinna Z ostatnich danych Dziesięciny wynika, że ponad 20 proc. aptek, które monitoruje ta firma, ma kłopoty finansowe

14 14 co w farmacji piszczy JAKA PRZYSZŁOŚĆ CZEKA APTEKI? Z prognoz na najbliższe lata wynika, że dynamika rynku aptecznego będzie bliska zeru sterować swoim działaniem. A może to robić, bo ma do dyspozycji wiele narzędzi, np. działające programy informatyczne, czy współpraca z różnymi podmiotami obecnymi na rynku. Próby zamykania się we własnym świecie, brak aktywnego kontaktu z zewnętrznym światem danych może prowadzić na manowce. Jakie są nastroje wśród aptekarzy? Aptekarze nie są zbyt skłonni do dzielenia się swoimi nastrojami. Gdybyśmy wzięli pod uwagę wszystkie działające apteki, to z pewnością są wśród nich takie, które w okres reformy i związanych z nią zmian weszły w dobrej kondycji. Mimo pogorszenia sytuacji na rynku nadal panują nad apteką. Na drugim końcu są apteki będące w trudnej sytuacji, te, które utraciły już płynność finansową (wg danych Dziesięciny dotyczy to ponad 20 proc. aptek) lub te, które w wyniku skrócenia terminów płatności i obniżenia limitów kredytowych przez hurtownie mogą wkrótce tę płynność stracić. W związku z tym nastroje z pewnością są mieszane. Nie ma żadnego wspólnego mianownika, bo są aptekarze, którzy cały czas aktywnie poszukują nowych rozwiązań, a obok nich są też tacy, którzy narzekają, że jest źle i czekają na pomoc. Niestety, pomoc nie nadchodzi, bo dobrze działający dotychczas system został fundamentalnie zmieniony bez czasu na dostosowanie się do nowej rzeczywistości. Trzeba samemu wykazać inicjatywę. To, co udało się osiągnąć hurtowniom, które były bardzo kreatywne (dywersyfikacja, kontrola kosztów, optymalizacja), teraz powinny realizować apteki. Oczekiwania niektórych aptek, marzenia o tym, żeby nadal było jak dawniej, są mało realne. Rynek jest w dużym stresie finansowym. Na pewno nikt nie dosypie mu pieniędzy. Trzeba pomyśleć o przyszłości rynku aptecznego, o systemie marż, a więc o tych elementach, które są istotne z punktu widzenia zarówno aptek, jak i bezpieczeństwa całego systemu dystrybucji. Można powiedzieć, że system dystrybucji działał prawie perfekcyjnie. Teraz trzeba zacząć analizować zmiany na rynku, jakie wprowadziła nowa ustawa, tak aby przywrócić chociaż część poprzedniej stabilności i funkcjonalności systemu dystrybucji hurtowej i aptecznej, bo one są ze sobą silnie powiązane. W jaki sposób sztywne marże, zarówno w hurtowniach, jak i w aptekach, odbijają się na kondycji aptek? Sztywne ceny i marże to jedno, ale mamy również zakaz rabatowania, który w znaczący sposób odbija się na kondycji finansowej aptek. Jeszcze trudniejsza dla rynku aptecznego jest sytuacja, która wytworzyła się wskutek wprowadzenia bardzo dużych grup limitowych, przez co szybko osiągalny jest 15-proc. próg, co w konsekwencji prowadzi do obniżenia limitów. Dodatkowo co dwa miesiące mamy uaktualnianie list, gdzie około tysiąca leków zmienia swoje ceny koszty tych zmian ponosi apteka. Kuriozalne jest przede wszystkim to, że marża jest ustalana od limitu, przez co znacząco spadła marża na leki refundowane. To wszystko w dużej mierze wpływa na kondycję aptek i ich przyszłość. I nie ma możliwości, aby w jakikolwiek sposób hurtownie były w stanie to zrekompensować. Z prognoz na najbliższe lata wynika, że dynamika rynku aptecznego będzie bliska zeru. Temu, kto pierwszy zaadaptuje się do nowej sytuacji, potrafi zoptymalizować koszty i zwiększyć sprzedaż w swojej aptece, na pewno będzie łatwiej. Co pan, ekspert badający branżę farmaceutyczną na co dzień, może poradzić aptekom pragnącym poprawić swoją rentowność? Radzę, by oparły swoje plany na przyszłość na rzetelnych analizach finansowych. W Polsce jest za dużo aptek, a na dodatek często są one źle rozlokowane. Wiele z nich powstało w miejscach, gdzie były wolne lokale, a nie w oparciu o logikę ekonomiczną i rozeznanie możliwości. Trzeba to zweryfikować. Sytuacja aptek wymaga strategicznego spojrzenia, zwłaszcza kiedy wiadomo, że rynek apteczny nie będzie dynamicznie wzrastał. Wszystkie podmioty tną koszty. Apteka musi sama podjąć decyzje, wnikliwie analizując swoje wyniki i możliwości. Dziękuję za rozmowę. Rozmawiała Maria Sondej MAGAZYN APTEKARSKI LISTOPAD 2012

15 co w farmacji piszczy 15 NIEZWYKŁE WŁAŚCIWOŚCI AMIGDALINY

16 16 PROGRAM POMOCY PACJENTOM co w farmacji piszczy Edukacja przede wszystkim ROZMOWA Z... Andrzejem Baumanem, prezesem Zarządu Głównego Polskiego Stowarzyszenia Diabetyków edukować pacjentów. Są one naprawdę bardzo potrzebne. Czy w Polsce wzrasta świadomość zagrożeń, jakie wiążą się z cukrzycą? Przed aptekarzem stoi poważne zadanie to po lekarzu i pielęgniarce kolejna osoba, która powinna edukować chorych na cukrzycę Największe problemy polskiego diabetyka to Brak edukacji ze strony lekarzy i pielęgniarek oraz ograniczony dostęp do lekarza diabetologa. W Polsce brakuje masowych szkoleń, głównie dla osób z mniejszych miejscowości. Dlatego w mediach powinno jak najwięcej mówić się o problemach ludzi chorych na cukrzycę. W jaki sposób farmaceuta może pomóc w terapii cukrzycy? Na czym powinna polegać opieka farmaceutyczna? Idealnie byłoby, gdyby istniały punkty nauczania mierzenia ciśnienia, robienia zastrzyków itp. W dużej aptece jeden farmaceuta mógłby mieć specjalność diabetologiczną, aby podpowiedzieć choremu, szczególnie takiemu z małej miejscowości, jak skutecznie prowadzić terapię. Przed aptekarzem stoi poważne zadanie to po lekarzu i pielęgniarce kolejna osoba, która powinna edukować chorych na cukrzycę. Musi on wytłumaczyć, jak działają zamienniki leków, jak prawidłowo obsługuje się glukometr, jak dokonać iniekcji, jak się sprawdza cukier itd. Cieszymy się, jeżeli farmaceuci promują różnego rodzaju akcje, które powstają, aby CZY WIESZ, ŻE... Wiek XXI przyniósł większe zainteresowanie tą chorobą, ale nie jest ono jeszcze na zadowalającym poziomie. Do wsi i małych miejscowości wciąż nie dociera kaganek wiedzy, nie ma tam również lekarzy diabetologów. Za to żyje w nich wiele osób nieświadomych tego, że chorują na cukrzycę lub ukrywających swoje dolegliwości. «(ez)...na cukrzycę choruje w Polsce 2,5 mln osób PROGRAM POMOCY PACJENTOM Farmaceuta ma do spełnienia, w stosunku do potencjalnych cukrzyków lub osób, które już wiedzą o swojej chorobie, bardzo ważną misję. Edukacja to jedno z najistotniejszych zadań opieki farmaceutycznej. Aptekarz może nauczyć pacjenta poprawnie mierzyć cukier, stosować glukometr, wstrzykiwać insulinę itd. Program Pomocy Pacjentom powstał m.in., aby tę misję edukacyjną wspierać. Będzie on realizowany we współpracy z wybranymi aptekami. Dzięki wsparciu instytucji i organów mających wpływ na kształt oraz jakość życia społeczeństwa, farmaceuta będzie mógł pomóc swoim pacjentom. W ramach Programu chorzy mogą się spodziewać cyklicznych odsłon, które w formie przyjaznych spotkań i poradników przybliżą im sposoby radzenia sobie z najczęściej spotykanymi schorzeniami. Pierwsza odsłona to pomoc diabetykom. W wybranych aptekach wspierających program pacjenci otrzymają bezpłatny poradnik Jak żyć z cukrzycą. Będzie on dostępny już w listopadzie. MAGAZYN APTEKARSKI LISTOPAD 2012

17 17 ŻEGLARSKIE MISTRZOSTWA POLSKI APTEKARZY co w farmacji piszczy 17 WYSOKA CENA, KOSZTOWNA PROMOCJA I PRZEŁADOWANE GRAFIKĄ OPAKOWANIA TO CECHY WIELU OBECNYCH NA RYNKU PREPARATÓW. Wielu ludzi sądzi jeszcze, że dobra jakość nie może iść w parze z niską ceną. Do takiego myślenia przyzwyczaił nas rynek, na którym nierzadko płaci się nie za sam produkt, a za jego markę. Poza kosztami produkcji, dystrybucji i marży na cenę wpływają bowiem gigantyczne sumy wydawane na intensywną promocję preparatów w telewizji, radiu i prasie. Paradoksalnie to właśnie konsument płaci za reklamę, która nakłania go do kupna danego produktu. Koszt emisji minutowego spotu reklamowego w popularnych stacjach telewizyjnych, w godzinach największej oglądalności to 200 tys. zł. Reklamy wzbudzają potrzebę zakupu preparatu, ale nie informują jednak o jego cenie. Pacjent poznaje ją dopiero w aptece. Często okazuje się, że nie stać go na reklamowany produkt. Wtedy do głosu dochodzi odpowiedzialny farmaceuta, którego misją od zawsze jest pomoc i doradzanie pacjentowi. Dlatego, udzielając specjalistycznej porady, może zaproponować tańszy odpowiednik, tak aby pacjent płacił jedynie za produkt, a nie za reklamę i opakowanie. Dzięki temu Pacjent nie odchodzi od okienka z poczuciem, że nie stać go na zdrowie. To dobra wiadomość dla pacjentów, którzy mogą wybierać z bogatej oferty produktów APTEO. Prepa- raty te mają wysokiej jakości skład i niską cenę, która wynika z rezygnacji z kosztów zbędnej reklamy i zastosowania prostych, ekonomicznych opakowań. Dzięki odpowiedniej strategii produkcji i dystrybucji wysoka jakość może kosztować mniej. APTEO to nowoczesna odpowiedź na niezmienną potrzebę bezpieczeństwa zdrowotnego i finansowego. To marka przyjazna farmaceucie i pacjentowi. Dzięki odpowiedniej strategii produkcji i dystrybucji wysoka jakość może kosztować mniej.

18 18 co w farmacji piszczy ZARZĄDZANIE ODPADAMI MEDYCZNYMI Niebezpieczne odpady Piotr Merks Zakład Opieki Farmaceutycznej, Warszawski Uniwersytet Medyczny Przyjmowanie przeterminowanych i niezużytych leków to jedno z zadań, za które odpowiedzialna jest apteka. Ma ona bowiem nie tylko dbać o zdrowie pacjenta, ale również przyczyniać się do ochrony środowiska i promować właściwe wzorce zachowań. Każdego roku zużywamy coraz większe ilości leków. Niestety wzrasta również ilość niepotrzebnych medykamentów. Pacjenci sobie z nimi nie radzą. Jest to związane zarówno z ich niedoinformowaniem na temat właściwego pozbywania się nieużywanych leków, jak również z brakiem odpowiednich procedur w skali kraju. W związku z wykryciem pozostałości farmaceutyków w wodzie i innych częściach biosfery przeprowadzono szereg badań mających na celu ukazanie konsekwencji obecności substancji leczniczych w różnych ekosystemach. Udowodniono, że nawet małe stężenia leków w środowisku mogą być zabójcze zarówno dla roślin i zwierząt, jak i nas samych. NIE ZAWSZE PRAWIDŁOWO W wyniku prowadzenia działalności, związanej ze sprzedażą detaliczną produktów leczniczych i wyrobów medycznych, apteka wytwarza odpady w postaci przeterminowanych, wycofanych ze stosowania leków, suplementów diety oraz substancji recepturowych i innych bardzo MAGAZYN APTEKARSKI LISTOPAD 2012

19 co w farmacji piszczy 19 ZARZĄDZANIE ODPADAMI MEDYCZNYMI niebezpiecznych dla zdrowia środków. Z uwagi na obowiązujące przepisy właściciele aptek są zobligowani do regularnego przekazywania wymienionych odpadów do unieszkodliwienia. Istnieją jednak uzasadnione podejrzenia, że proceder ten w wielu aptekach nie jest wykonywany prawidłowo. BRAK ZABEZPIECZEŃ Pomimo że apteki przekazują odpady medyczne firmom zajmującym się ich dalszą utylizacją, to jednak brakuje ustandaryzowanej, zewnętrznej kontroli sprawowanej nad tymi przedsiębiorstwami. Kolejnym problemem jest brak kontroli nad odpadami wewnątrz apteki. Przepełnione kosze, często ustawione w części ogólnodostępnej, stwarzają ogromne niebezpieczeństwo. Szczególne zagrożenie jest związane z obecnymi w paczkach igłami, ostrzami czy substancjami trującymi. Brak zabezpieczenia sprawia, że potencjalnie zakażone czy niebezpieczne substancje i przedmioty mogą być swobodnie przechwycone przez dziecko czy personel apteki nieświadomy zawartości pozostawionej przez pacjenta paczki. OCHRONA ZDROWIA I ŻYCIA Należy pamiętać, że incydent ukłucia igłą o nieznanym pochodzeniu to przede wszystkim ryzyko zainfekowania wirusami HCV czy HIV. A zatem właściwe zarządzanie nieczystościami pochodzenia medycznego w aptece to nie tylko kwestia estetyki, ale ochrony zdrowia i życia zarówno pacjentów, jak i całego personelu. Kolejnym, nie mniej istotnym, ryzykiem wynikającym z braku właściwej gospodarki odpadami jest powodowanie niekorzystnych zmian przez pozostałości produktów leczniczych obecnych w licznych ekosystemach. Ogromne ilości przepisywanych leków mogą mieć negatywny wpływ na środowisko naturalne. CO MÓWI PRAWO? W Unii Europejskiej kwestie odpadów medycznych reguluje EMEA. Polska posiada własne regulacje, których ewidentne braki są przyczyną stale pogarszającej się sytuacji dotyczącej zarządzania odpadami medycznymi. Ustawa Prawo farmaceutyczne nie reguluje kwestii postępowania z odpadami medycznymi. Stosownych przepisów nie znajdujemy też w żadnym z rozporządzeń Ministra Zdrowia i organów mu podległych. Z doświadczenia wynika, że stanowi to ogromny problem tak dla pracowników apteki, jak i pacjentów. Zgodnie z obecnym stanem apteka może dobrowolnie współpracować z samorządem lokalnym w sprawie gospodarki odpadami niebezpiecznymi, do których zaliczają się leki. Zgodnie z ustawą o odpadach za zarządzanie nieczystościami, w tym również odpadami medycznymi, ponoszą odpowiedzialność władze lokalne. BEZ STANDARDÓW ZAPAMIĘTAJ Każdy pracownik apteki powinien być przeszkolony w zakresie postępowania z odpadami medycznymi. Wszystkie etapy przyjęcia zwrotu od danego pacjenta muszą być wykonywane przez tę samą osobę. Wedle polskiego prawa niedopuszczalne jest wykorzystywanie leków pochodzących od osób fizycznych, czyli z miejsc pozbawionych kontroli nad warunkami ich przechowywania. Wyjątek stanowią w tym przypadku klęski żywiołowe i wojny. Polskie ustawodawstwo nie dopuszcza również tzw. wtórnej dystrybucji niewykorzystanych produktów leczniczych, która jest dość nowoczesnym, acz coraz popularniejszym rozwiązaniem problemu na świecie. Zarówno sposób wykonywania transportu oraz spalarnie, w których dokonuje się unieszkodliwienia tych odpadów, podlegają restrykcyjnym przepisom w zakresie ochrony środowiska. Zgodnie ze stosownymi zapisami firmy świadczące takie usługi mają obowiązek uzyskania odpowiedniej decyzji lub zezwolenia. Polskie ustawodawstwo nie przewiduje jednak podania informacji na temat właściwego postępowania z niechcianym przez pacjenta lekiem. Ponadto należy zwrócić uwagę na brak standardów bezpieczeństwa przy kontakcie pracownika apteki z odpadami. W Polsce nie istnieje, niestety, żaden standard postępowania z odpadami POJEMNIKI NA ODPADY Pacjent nie może mieć swobodnego dostępu do koszy na odpady ustawione w aptece powinien zostać poinformowany, że zostaną one otwarte na życzenie i za zgodą aptekarza. Kosze muszą być plastikowe, odpowiednio oznaczone, systematycznie wymieniane lub opróżniane (ale nie własnoręcznie szczególnie gdy mamy do czynienia z foliowymi torebkami o bliżej nieokreślonej zawartości). Udowodniono, że nawet małe stężenia leków w środowisku mogą być zabójcze zarówno dla roślin i zwierząt, jak i nas samych

20 20 co w farmacji piszczy ZARZĄDZANIE ODPADAMI MEDYCZNYMI Właściwe zarządzanie nieczystościami pochodzenia medycznego w aptece to nie tylko kwestia estetyki, ale ochrony zdrowia i życia zarówno pacjentów, jak i całego personelu medycznymi zwróconymi przez pacjenta do apteki. DOMOWE ZAPASY Wielu Polaków nie zawsze realizuje przepisane recepty. Niepokojący jest fakt posiadania przez znaczną część pacjentów leków z poprzedniej wizyty. Brak edukacji pacjentów prowadzi do wykształcania złych nawyków m.in. magazynowania leków w domu, a nieświadomość przepisanej farmakoterapii powoduje często jej zupełne zaniechanie. Jedną z przyczyn przechowywania w domu dużych ilości nieużywanych leków może być sytuacja, jaka miała miejsce w Polsce przed kilku laty, a dotyczyła sprzedaży leków za grosz. Nabywane wówczas przez pacjentów ogromne ilości leków trafiały po pewnym czasie do kosza. Działo się tak z wielu przyczyn, których zapewne nie brano pod uwagę podczas masowego, entuzjastycznego korzystania ze wspomnianej oferty. KTO KONTROLUJE? Obrót lekami zwracanymi przez pacjenta do apteki nie jest właściwie kontrolowany na żadnym z jego etapów. Pomimo istnienia kilku elementów mających na celu ułatwienie pozbycia się niepotrzebnych produktów leczniczych, system nie działa spójnie. Poza wszelką kontrolą jest już pierwszy etap, kiedy to pacjent przychodzi do apteki z foliową torebką o bliżej nieokreślonej zawartości. Umieszcza ją w otwartym koszu, ustawionym w ogólnodostępnym miejscu. Takie postępowanie jest wbrew panującym na świecie standardom bezpieczeństwa, gdyż bezpośrednio zagraża życiu i zdrowiu pacjentów korzystających z apteki oraz jej pracowników. Narażeni są oni na kontakt z zakażonymi przedmiotami, które mogą znajdować się w tak niezabezpieczonym koszu. Nie istnieje w Polsce ustandaryzowana lista leków niebezpiecznych dla zdrowia, a informacje na ten temat nie są ogólnodostępne. PRZYJMOWANIE LEKÓW Początkowym etapem procedury przyjmowania leków do apteki jest przeprowadzenie wywiadu z pacjentem oraz wypełnienie przez niego specjalnego kwestionariusza dotyczącego rodzaju zwrotu, jaki przynosi do apteki. Pytania, na jakie powinien odpowiedzieć pacjent, znajdują się w tab KROKÓW Oto niezbędne czynności, jakie należy przeprowadzić za każdym razem, gdy pacjent przynosi niepotrzebne produkty lecznicze. 1. Sprawdź, czy w koszu na zwracane leki jest wystarczająca ilość wolnego miejsca. 2. Poproś pacjenta, aby zapoznał się ze wskazówkami dla pacjenta o kryteriach przyjmowania zwrotów leków przez apteki. 3. Poproś pacjenta, aby odpowiedział na pytania według schematu podanego w tabeli. 4. Jeżeli musisz wziąć do ręki torbę ze zwracanymi lekami, pamiętaj, aby chwycić za jej uszy, a nie trzymać jej bezpośrednio w rękach. 5. Przygotuj tacę i miejsce, w którym będziesz mógł zobaczyć i sprawdzić zawartość przyniesionych przez pacjenta zwrotów. 6. Przed przystąpieniem do opróżniania torby przetnij ją tak, aby się otworzyła. Dzięki temu dokładnie zobaczysz, co jest w środku. 7. Sprawdź, czy nie ma tam ostrzy lub igieł oraz innych przedmiotów, których nie można przyjąć do zwrotu. Jeżeli są tam przedmioty spoza listy, skontaktuj się z Ministerstwem Środowiska. 8. Jeżeli pacjent zwraca leki narkotyczne czy TABELA 1 Czy zwraca Pan/Pani tylko leki? Czy jest Pan/Pani pewny/pewna, że w lekach, które Pan/Pani zwraca, nie ma żadnych igieł lub ostrzy? TAK TAK Czy nie ma w tej torbie innych substancji, które mogę zagrozić życiu lub bezpieczeństwu? TAK MAGAZYN APTEKARSKI LISTOPAD 2012