SYLWETKI POLSKIEGO SEKTORA KOSMICZNEGO. krótki przewodnik po wybranych podmiotach polskiego sektora kosmicznego.

Transkrypt

1 SYLWETKI POLSKIEGO SEKTORA KOSMICZNEGO krótki przewodnik po wybranych podmiotach polskiego sektora kosmicznego

2 Europejskie Biuro Edukacji Kosmicznej ESERO to projekt edukacyjny Europejskiej Agencji Kosmicznej ESA skierowany do nauczycieli. Wspiera on proces nauczania przedmiotów ścisłych, poprzez ukazanie ich w kontekście wiedzy o kosmosie. Celem projektu jest inspirowanie młodych ludzi do wybierania w przyszłości zawodów związanych z inżynierią i technologią. Biura ESERO działają już w 12 krajach Europejskiej Agencji Kosmicznej. W ramach programu realizowane są inicjatywy takie jak: warsztaty dla nauczycieli konkursy CanSat Dowiedz się więcej na esero.kopernik.org.pl 2 spotkania z ekspertami 3

3 Obserwatorium astronomiczne ALMA (Atacama Large Millimeter/submillimeter Array) to największy na świecie zespół radioteleskopów zlokalizowany na wysokości ok m n.p.m. w Andach. Polscy astronomowie i studenci po przystąpieniu polski do ESO (European Southern Observatory - Europejskie Obserwatorium Południowe) w 2014 r. mogą korzystać z czasu obserwacyjnego, a polskie firmy mają szansę współpracować przy obsłudze i budowie kolejnych potężnych teleskopów. Polska w ESA i ESO! Jakie możliwości otwiera to przed polskimi uczniami? W 2012 roku Polska została pełnoprawnym członkiem Europejskiej Agencji Kosmicznej. Pozwoliło to na zwiększenie zaangażowania polskich podmiotów na polu inżynierii kosmicznej i satelitarnej. Uczniowie i studenci mogą bez przeszkód brać udział w wielu fascynujących inicjatywach ESA. Dzięki współpracy w międzynarodowym środowisku także polscy naukowcy mogą dzielić się doświadczeniami. ESA zapewnia możliwość współpracy naukowo-badawczej i dostęp do nowoczesnych technologii oraz ogromnych zasobów danych naukowych. Wśród czołowych instytucji umożliwiających rozwój uczniów i studentów w kierunkach STEM (Science, Technology, Engineering, Mathematics) można wymienić: Centrum Badań Kosmicznych Polskiej Akademii Nauk Politechnikę Warszawską Politechnikę Wrocławską 4 Instytut Lotnictwa 5

4 Europejska Agencja Kosmiczna została utworzona na mocy Konwencji podpisanej w Paryżu 30 maja 1975 roku. W skład ESA wchodzi aktualnie 22 europejskich państw. Na podstawie osobnej umowy z ESA współpracuje także Kanada. ESA ma swój udział w budowie i obsłudze Międzynarodowej Stacji Kosmicznej, wykorzystuje trzy rodzaje rakiet nośnych oraz posiada własny kosmodrom w Gujanie Francuskiej. ExoMars Do najważniejszych aktualnie realizowanych programów ESA zaliczają się: Rosetta - sonda kosmiczna orbitująca wokół komety 67P ExoMars - misja na Marsa realizowana wspólnie z Rosyjską Agencją Kosmiczną BepiColombo - sonda, która w 2017 roku ma udać się w kierunku Merkurego Europejska Agencja Kosmiczna ESA (ang. European Space Agency) jest międzyrządową organizacją prowadzącą europejskie badania przestrzeni kosmicznej. Wśród jej głównych zadań można wymienić wspieranie nowoczesnego przemysłu w państwach członkowskich, rozwój technologii oraz prowadzenie działań edukacyjnych w dziedzinie astronautyki oraz naukach STEM. budżet: 5.2 mld euro 3 rakiety nośne 8 ośrodków w Europie ponad 80 aktywnych satelitów około 2200 pracowników dziesiątki projektów badawczych Lądowanie na komecie 67P W listopadzie 2014 r. lądownik Philae sondy Rosetta osiadł na powierzchni komety 67P/ Czuriumow-Gierasimienko. Było to pierwsze takie lądowanie w historii i jednocześnie jedna z najbardziej skomplikowanych misji kosmicznych Europejskiej Agencji Kosmicznej. Zdjęcie obok wykonała sonda Rosetta przelatując 10 km nad powierzchnią komety 67P. Gaia - obserwatorium kosmiczne katalogujace ponad 1 mld gwiazd 6 7

5 Centrum Badań Kosmicznych Polskiej Akademii Nauk ul. Bartycka 18A Warszawa CHOMIK Centrum Badań Kosmicznych PAN brało udział w tak istotnych misjach jak Cassini-Huygens, Mars-Express, Venus-Express, Integral, Rosetta czy Herschel. Współpracuje nie tylko z Europejską, ale także z Amerykańską, Rosyjską i Indyjską Agencją Kosmiczną oraz wieloma firmami z całego świata. Na fotografii przedstawiony jest instrument CHOMIK z misji Fobos-Grunt. Powstały w 1977 najważniejszy w Polsce instytut naukowy skoncentrowany na projektowaniu i rozwoju instrumentów naukowych przeznaczonych do badania przestrzeni kosmicznej. Od tamtej pory ponad 70 przyrządów skonstruowanych w Centrum trafiło na międzynarodowe misje kosmiczne. Ponadto działalność CBK PAN związana jest z badaniem Ziemi przy wykorzystaniu technik satelitarnych. Jest to m.in. badanie planet i małych ciał Układu Słonecznego czy geodezja i geodynamika planetarna. Ponadto w instytucie prowadzone są badania fizyki Słońca i plazmy. Centrum Badań Kosmicznych PAN wspiera rozwój młodych kadr inżynierskich i naukowych poprzez praktyki studenckie, opiekę nad pracami dyplomowymi, a przede wszystkim przez prowadzenie studiów doktoranckich. 8 9

6 Politechnika Warszawska Plac Politechniki Warszawa PW-Sat2 Ponadto wielu ekspertów z dziedziny astronautyki wywodzi się z wydziałów Politechniki Warszawskiej. Na Politechnice realizowanych jest wiele projektów ściśle związanych z branżą kosmiczną. Są to zarówno przedsięwzięcia kół naukowych (np. rakiety Amelia i H1, łaziki marsjańskie, loty balonów stratosferycznych), jak również pracowników Politechniki (m.in. penetrator MUPUS, studium wykonalności polskiego satelity teledetekcyjnego). W historii polskiej astronautyki Politechnika Warszawska zapisała się w wyjątkowy sposób. Od ponad 20 lat działa tam Studenckie Koło Astronautyczne, które 13 lutego 2012 roku we współpracy z Centrum Badań Kosmicznych PAN wysłało w kosmos pierwszego satelitę studenckiego PW-Sat, a teraz pracują nad kolejnym: PW Satem2, który przetestuje innowacyjny system deorbitacyjny. Amelia 10 11

7 Politechnika Wrocławska Wyb. Wyspiańskiego Wrocław SCORPIO Sukcesy studentów Politechniki Wrocławskiej z roku na rok są coraz bardziej imponujące. Od 2011 roku biorą udział w zawodach University Rover Challenge z łazikiem Scorpio, a w 2015 roku zajęli tam wysokie, trzecie miejsce. FREDE, czyli platforma badawcza badająca rozpad freonów, jesienią 2015 r. poleciała na balonie stratosferycznym w ramach programu BEXUS. Natomiast zespół Space is more zwyciężył w konkursie ESA na bazę księżycową przedstawiając projekt HECATE. Jedna z największych uczelni technicznych w Polsce ma na swoim koncie kilka znaczących osiągnięć zarówno w dziedzinie rozwoju technologii, jak i wspierania edukacji kosmicznej. Na Politechnice Wrocławskiej zaprojektowano i skonstruowano anteny systemu ARISS zamontowane na module Columbus Międzynarodowej Stacji Kosmicznej. Ponadto inżynierowie z Poitechniki brali udział w projektach ESEO, SSETI-Express czy OPS-SAT. FREDE 12 13

8 Instytut Lotnictwa al. Krakowska 110/ Warszawa Instytut Lotnictwa to państwowy instytut badawczy z siedzibą w Warszawie. Działalność Instytutu skupia się na świadczeniu usług projektowych, inżynierskich i badawczych w zakresie lotnictwa i kosmonautyki. W Instytucie zaprojektowano polską rakietę Bursztyn o masie ok. 200 kg i długości 4 m. W 2016 roku mają odbyć się jej testy, a docelowo rakieta ma dolecieć na wysokość 100 km i przekroczyć umowną granicę kosmosu. W 2015 roku miała miejsce szósta edycja Nocy w Instytucie Lotnictwa. To jedno z największych wydarzeń edukacyjnych w Polsce promujących lotnictwo i kosmonautykę. Corocznie Instytut Lotnictwa podczas Nocy odwiedza kilkadziesiąt tysięcy osób, w tym szczególnie dużo młodzieży i studentów. To również okazja do zobaczenia wielu konstrukcji lotniczych oraz do spotkania specjalistów, pilotów czy kosmonautów

9 polski sektor kosmiczny Gdy Polska w 2012 roku przystąpiła do Europejskiej Agencji Kosmicznej polskie przedsiębiorstwa dostały dużą szansę na zaistnienie na międzynarodowym rynku kosmicznym. Przez ostatnie lata polscy specjaliści, naukowcy i inżynierowie zyskali bezcenne doświadczenie w kilkudziesięciu przedsięwzięciach związanych z podbojem kosmosu. Z czasem liczba osób zaintersowanych tą tematyką rosła i aktualnie ponad 30 firm jest zrzeszonych w Związku Pracodawców Sektora Kosmicznego, a ponad 100 jest zarejestrowanych w bazie systemu EMITS Europejskiej Agencji Kosmicznej (firm zainteresowanych udziałem w przetargach ESA). W tej publikacji chcielibyśmy przybliżyć kilka przedsiębiorstw najprężniej działających w polskim sektorze kosmicznym. Sekcja ta będzie sukcesywnie aktualizowana, dlatego zapraszamy do śledzenia naszej strony internetowej esero.kopernik.org.pl

10 Astronika ul. Bartycka Warszawa dr inż. Jerzy Grygorczuk - Członek Zarządu ds. Rozwoju Technologii firmy Astronika oraz kierownik Laboratorium Robotyki i Mechatroniki Stosowanej Centrum Badań Kosmicznych PAN. Jeden z konstruktorów instrumentów MUPUS i CHOMIK. Ma na swoim koncie wieloletnie doświadczenie w branży kosmicznej, a za swoje dokonania otrzymał m.in. nagrody ESA i NASA. Jakie cechy warto przejawiać w zawodzie inżyniera kosmicznego? Trzeba być zdeterminownym, by robić w życiu robić rzeczy ciekawe, żeby w pracy nie patrzeć na zegarek, kiedy się ona kończy. Praca w dziedzinie badań kosmicznych, przy budowie instrumentów kosmicznych daje po pierwsze satysfakcję, a po drugie wymaga dużego zainteresowania i determinacji, by odnosić sukcesy na tym polu. Astronika Sp. z o.o. to polski spin-out specjalizujący się w projektowaniu i konstrukcji mechanizmów oraz struktur przeznaczonych do działania w przestrzeni kosmicznej. Są to m.in. ultralekkie i wytrzymałe penetratory geologiczne, systemy rozwijanych anten czy wyspecjalizowane manipulatory. Do najważniejszych osiągnięć można zaliczyć skonstruowanie penetratora HP3 do marsjańskiej misji InSight, penetratora MUPUS do misji Rosetta czy też nietypowego łazika - Górskiego Skoczka Terenowego Galago. Astronika posiada specjalne stanowisko o podwyższonej czystości do integracji systemów mechanicznych, wyposażone w specjalistyczne oprzyrządowanie, zapewniające odpowiednią ochronę elektrostatyczną. Firma bierze udział w kilku ważnych programach ESA oraz działa na rynku krajowym w dziedzinach takich jak konsulting czy projektowanie i wytwarzanie specjalistycznych przyrządów do zastosowań w przemyśle kosmicznym. Astronika zajmuje się również integracją instrumentów kosmicznych

11 Sener Al. Jerozolimskie 202, Warszawa SENER Sp. z o.o. działa w Polsce od 2006 roku i jest spółką zależną hiszpańskiej prywatnej firmy inżynieryjnej SENER Ingenería y Sistemas. Jej aktywność skupia się w obszarze inżynierii kosmicznej i aeronautyki oraz w przemyśle zbrojeniowym. W sektorze kosmicznym SENER specjalizuje się w mechatronice i systemach mechanicznych projektując i dostarczając mechanizmy rozkładania np. paneli słonecznych, mechanizmy kierunkowe anten, wysięgniki na instrumenty naukowe. Oprócz tego firma zajmuje się projektowaniem i integracją kosmicznych przyrządów optycznych, a także systemami sterowania, pozycjonowania oraz kontroli orbitalnej (AOCS, GNC). SENER jest jednym z liderów polskiego rynku kosmicznego. Realizuje kilkanaście ciekawych projektów w takich misjach jak: Proba-3, ExoMars 2018, Euclid oraz JUICE. Na fotografii przedstawiony jest instrument M2M - Mirror to Mirror adjustment mechanism dla misji Gaia. Michał Szwajewski - Project Manager w firmie SENER, odpowiedzialny za prawidłową realizację projektów kosmicznych. Czym zajmujesz się w swojej pracy? Pilnuję, aby projektowany mechanizm był zgodny ze specyfikacją, aby dostarczenie mechanizmu było na czas i muszę zmieścić się w budżecie który został przeznaczony na projekt. Obecnie realizujemy projekt Umbilical Release Mechanism na misję ExoMars Jesteśmy odpowiedzialni za zachowanie połączenia elektrycznego pomiędzy łazikiem marsjańskim oraz lądownika podczas lotu, lądowania i operacji uruchamiania łazika na Marsie. Jakimi cechami powinien charakteryzować się inżynier kosmiczny? Inżynier mechanizmów kosmicznych powinien być dociekliwy, dokładny i zorganizowany. Z drugiej zaś strony inżynier powinien proponować nieszablonowe rozwiązania z zachowaniem sztuki inżynierskiej i zasad bezpieczeństwa. Co daje największą satysfakcję w pracy jako inżynier kosmiczny? M2M Największa satysfakcja przychodzi gdy udaje się rozwiązać problemy techniczne lub gdy mechanizm spełnia wszystkie wymagania, które bardzo często są sprzeczne między sobą

12 Creotech Instruments ul. Gen. L. Okulickiego 7/ Piaseczno GMV Polska ul. Hrubieszowska Warszawa Creotech Instruments Sp. z o.o. to firma założona w 2008 roku zajmująca się konstruowaniem aparatury naukowej oraz urządzeń elektronicznych na potrzeby przemysłu kosmicznego. Od początku swojej działalności weszła na rynek z kilkoma wartościowymi rozwiązaniami technologicznymi i wzięła udział w ośmiu projektach kosmicznych. Na potrzeby Europejskiej Organizacji Badań Jądrowych CERN zrealizowała projekt dostawy kart akwizycji danych dla akceleratorów cząstek. Ponadto Creotech Instruments bierze uznawane jest za jedno z najprężniej rozwijających się przedsiębiorstw polskiego sektora kosmicznego. PROBA-3 GMV Innovating Solutions Sp. z o.o. powstało w 2008 roku jako polski oddział międzynarodowej grupy GMV. Firma wdraża w Polsce produkty i usługi oferowane przez grupę GMV w dziedzinach takich jak przemysł kosmiczny, transport czy obronność. Jednym z głównych odbiorców usług i produktów polskiego oddziału GMV jest Europejska Agencja Kosmiczna (ESA). Firma współpracuje również z największymi firmami europejskiego sektora kosmicznego oraz podmiotami polskiego sektora kosmicznego. Lucía Soto Santiago - inżynier w firmie GMV, odpowiedzialna m.in. za analizy misji i symulacje Co jest najtrudniejsze w pracy inżyniera kosmicznego? Myślę, że ta praca jest całkiem świetna! Zazwyczaj, gdy rozpoczynamy nowe projekty, musimy pracować nieco więcej, ale to chyba typowe dla inżynierów. Z drugiej strony każdy projekt jest zupełnie inny i dlatego zawsze przechodzimy przez taki okres intensywnej nauki. Za każdym razem! Uwielbiam to! Dzięki temu moja praca jest interesującym wyzwaniem. Jeśli jednak nie lubisz uczyć się nowych rzeczy, walczyć z nowymi metodami i równaniami, to może być trudna

13 Źródła fotografii wykorzystanych w publikacji: okładka - Centrum Badań Kosmicznych PAN (materiały prasowe) oraz Europejska Agencja Kosmiczna (ESA); strony 2 i 3 - Adam Kozak dla ESERO Polska; strona 3 - mapa Europy za Wikimedia Commons (CC-BY-SA 3.0); strona 4 - ALMA Observatory (ESA); strona 6 - ESA/ExoMars; strona 7 - ESA/NAVCAM; strona 8 - penetrator Chomik dzięki uprzejmości Centrum Badań Kosmicznych PAN; strona 10 - Marcin Świetlik/PW-Sat2 (CC-BY-SA 4.0), strona 11 - P. Jagiełło dla Studenckiego Koła Astronautycznego; strona 12 - zespół Space is More/SCORPIO (materiały prasowe); strona 13 - projekt FREDE (materiały prasowe); strona 14 - Wojciech Rosegnal dla Instytutu Lotnictwa; strona 15 - Instytut Lotnictwa (materiały prasowe); strona 16 - S. Corvaja (ESA); strona 17 - Polska Agencja Kosmiczna; strona 18 - Astronika (materiały prasowe), portret dra Grygorczuka (fot. Jakub Ostałowski) dzięki uprzejmości magazynu Polskiej Akademii Nauk Academia; strona 21 - instrument M2M (Sener), portret M. Szewajewskiego dzięki uprzejmości M. Szwajewskiego; strona 22 - ESA; strona 23 - portret L. Soto dzięki uprzejmości L. Soto; Przygotowano na zlecenie biura ESERO-Polska z siedzibą w Centrum Nauki Kopernik przy ul. Wybrzeże Kościuszkowskie 20, Warszawa. Ostatnia aktualizacja: luty 2016.