Strategia społeczna dla Warszawy

Transkrypt

1 Strategia społeczna dla Warszawy Problemy społeczne i problemy tych którzy starają się je rozwiązywać KUBA WYGNAŃSKI STOWARZYSZENIE KLON/JAWOR INSTYTUT SOCJOLOGII UNIWERSYTET WARSZAWSKI - PRACOWNIA BADAŃ NAD KAPITAŁEM SPOŁECZNYM

2 Struktura wypowiedzi ROZPOZNANIE PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH ORGANIZACJI POZARZĄDOWE PORTERET WARSZAWSKI RELACJE Z ADMINISTRACJA PUBLICZNĄ STRATEGIA POLITYKI SPOŁECZNEJ NOWE ELEMENTY PROPOZYCJE

3 Problemy Warszawy słabo widoczne na radarze

4 Problem niedoboru i nadmiaru danych

5 Badanie IRSS (2006) W jaki sposób tworzono strategie? 1.Jaki procent strategii jest autorstwa wyłącznie pomocy społecznej? odp. a 2.Jaki procent strategii jest autorstwa nie tylko pomocy społecznej tj. róŝnych instytucji publicznych? odp. b 3.Jaki procent strategii został opracowany przez podmiot zewnętrzny odp. c 4.Jaki procent strategii jest autorstwa pomocy społecznej wspieranej przez podmioty zewnętrzne odp. a + c Wariant a 47,33% b 19,33% c 3,00% b i c 1,00% a i c 5,00% a i b 8,00% a/b/c 2,33% inne 1,67% nie moŝna ustalić 12,33% suma 100% Tylko 26% strategii było przedmiotem konsultacji społecznych W 87% strategia postała wyłącznie na podstawie analizy materiałów urzędowych?

6

7 Średnia dla miast pow. 100 tys Lata Wydatki majątkowe ogółem w przeliczeniu na 1042,30 481,07 585,33 606,51 726,81 632,63 1 M gminy Wydatki inwestycyjne w przeliczeniu na 1 M gminy Wydatki na transport i łączność ogółem na 1 M gminy Wydatki na gospodarkę komunalną i ochronę środowiska ogółem na 1 M gminy Wydatki na gospodarkę mieszkaniową ogółem na 1 M gminy Wydatki na oświatę i wychowanie ogółem na 1 M gminy Wydatki na kulturę i ochronę dziedzictwa narodowego ogółem na 1 M gminy Wydatki na ochronę zdrowia ogółem na 1 M gminy Wydatki na pomoc społeczną i pozostałe zadania w zakresie polityki społecznej ogółem na 1 M gminy Wydatki na kulturę fizyczną i sport ogółem na 1 M gminy Wydatki na administrację publiczną ogółem na 1 M gminy 1035,07 479,71 572,26 576,77 720,31 606, ,92 972, , , , ,71 180,85 133,39 97,51 95,76 102,49 199,20 156,66 92,99 171,20 580,35 559,52 150,44 688,43 661,20 907,56 981, , ,22 106,27 97,92 147,32 185,61 197,80 96,22 36,64 31,74 58,62 70,62 107,68 52,90 225,96 229,29 276,71 314,54 341,88 482,27 62,61 43,69 50,95 54,81 62,26 81,76 328,73 269,76 295,66 345,09 352,52 204,74

8

9

10 Problemy - lista subiektywna Problem z brakiem bezrobocia Złogi bezrobocia i wykluczenia Obciążenie demograficzne (starzejące się obszary miasta) Rewitalizacja pozbawiona wątków społecznych Bardzo niski kapitał społeczny Olbrzymie nasycenie zamkniętych przestrzeni (gated communities) lock out problemów społecznych Postemocjanalizm brak identyfikacja z terytorium i wspólnotą Brak identyfikacji z miastem Terytorialne zagęszczenia problemów problemów społecznych Agresja domowa (m.in. przemoc wobec osób starszych, stłoczenie mieszkaniowe) Pracujący ubodzy (Working poor) Pułapki długów Nielegalna praca Imigranci stosunek do nich, akulturacja Przeciążenie rodziców niemożność godzenia ról zawodowych i rodzinnych Losy osób opuszczających instytucje ( w szczególności Domy Dziecka), Wykluczenie osób chorych psychicznie Życie w poczuciu strachu Samotność i izolacja Zachowania antyspołeczne Itd.

11 Pomoc społeczna jako rozwiązanie i problem

12 Specyfika pomocy społecznej rozwiązanie czy część problemu Zmieniająca się sytuacja na rynku pracy powoduje, że poza nim pozostaja przede wszystkim osoby trudnozatrudnialne. Trzeba przypomnieć że Polska ma najniższy w UE wskaźnik zatrdunienia osób niepełnosprawnych. Wiele z tych osób to jednocześnie klienci pomocy społecznej. Realizacja model aktywnej polityki społecznej, który najkrócej wyraża się w postulacie praca zamiast zasiłku, wymaga kompleksowej modernizacji pomocy społecznej we wszystkich zasadniczych jej aspektach, takich jak: działania i funkcje, jednostki organizacyjne (struktura), kadry i kształcenie, zarządzanie i relacje z władzami samorządowymi.

13 Brakuje zespołowej pracy socjalnej, zwłaszcza w zespołach interdyscyplinarnych (mimo że tego właśnie wymagałaby złożona i wielowymiarowa natura problemów społecznych) Działania pomocy społecznej często mają często charakter pozorny i rytualny. Pojawia się fundamentalna wątpliwość czy pomoc społeczna jest mechanizmem rozwiązywania problemów społecznych czy też może w pewnych sytuacjach w istocie służy ich utrwalaniu. Niefunkcjonalny jest podział zadań i kompetencji oraz brak współpracy między publicznymi instytucjami pomocy społecznej na poziomie regionalnym (Urzędy Marszałkowskie i Urzędy Wojewódzkie) oraz między gminą a powiatem (wymiar wertykalny). Także w wymiarze horyzontalnym bardzo często brak współpracy jednostek organizacyjnych pomocy społecznej w z innymi instytucjami publicznymi: PUP, szkoły, służba zdrowia, etc. Problematyczne jest czeto usytuowanie pomocy społecznej wewnątrz struktur samorządowych. Radnym często brakuje wiedzy i zrozumienia, czym jest pomoc społeczna i praca socjalna, jaką pełni rolę. Pomoc społeczna postrzegana jest jako obciążenia dla budżetu, a nie jako inwestycja; brak profilaktyki społecznej. Nie są prowadzone analizy kosztów zaniechania działań. Działania mają charakter doraźny, brakuje planów, wizji działania. Częste jest upolitycznienie / nepotyzm w obsadzaniu stanowisk kierowniczych, podejmowaniu decyzji finansowych(podziały resortowe poziomu centralnego przenoszoną sa na poziom lokalny).

14 Pomoc społeczna wymaga jak się zdaje zasadniczej dyskusji co do zdefiniowania swych podstawowych celów i misji oraz usytuowania w szerszym kontekście polityki społecznej. Pomoc społeczna koncentruje się obecnie na realizacji funkcji udostępniania zasobów (zwłaszcza finansowych) często kosztem pełnienie innych funkcji. Skutkuje to dominacją świadczeń pieniężnych nad usługami, w szczególności zaś upośledza możliwości prowadzenia rzeczywistej pracy socjalnej zastępując ją często czynnościami admnistracyjno kontrolnymi. Praca socjalna prowadzona jest głównie na poziomie mikropraktyki (praca z jednostkami ew. z rodzinami) przy bardzo ograniczonym udziale makropraktyki, czyli pracy ze społecznością lokalną Konieczna jest zasadnicza reforma systemu pomocy społecznej Warszawa mogłaby stać się liderem (?)

15 Zasoby organizacji niewykorzystany potencjał?

16 Stowarzyszenia i fundacje per capita w gminach REGON, GUS ,52 i w iecej 1,11-1,52 0,86-1,11 0,56-0,86 < 0,56

17 Geografia warszawskiego sektora pozarządowego Liczba organizacji w dzielnicach Liczba organizacji per capita

18

19

20 Wzajemne relacje z administracją publiczną

21 Jakie działania organizacji wspiera (nie wspiera) samorząd gminny? Najwazniejsze obszary wspólpracy miedzy JST a NGO (2006) Dziedziny, w których w ydatki jst na dotow anie/zlecanie zadan NGO byly najw ieksze Sport, turystyka, rekreacja (1398) Kultura i ochr. dziedzictw a narodow ego (49) Gospodarka komun. i ochrona œrodow iska (13) Pomoc spoleczna, polityka spoleczna (125) Ochrona zdrow ia (165) Osw iata, edukacja, w ychow anie (60) Bezpieczenstw o publ., ochrona przeciw pozarow a (82) Administracja publiczna (11) Gospodarka mieszkaniow a (5) Turystyka (5) Transport i lacznoœæ (7) Wytw arzanie i zaopatryw anie w energie elektryczna, gaz, w ode (3) Rolnictw o i low iectw o (25) Brak (0)

22 Udział procentowy w wydatkach budŝetowych miasta przeznaczonych na realizację zadań publicznych dla NGO Dynamika (Dane UM)

23 Miasto Dane 2006 Wydatki na NGO jako % wydatków ogółem Wydatki NGO jako % wydatków ogółem (nie licząc majątkowych) Wydatki na NGO w stosunku do wydatków bieŝących Białystok 1,0% 1,2% 1,7% Bydgoszcz 1,4% 1,7% 2,2% Gdańsk 0,5% 0,7% 0,8% Katowice 0,4% 0,5% 0,8% Kraków 1,7% 2,1% 2,9% Lublin 1,1% 1,5% 1,9% Łódź 0,8% 1,0% 1,4% Poznań 2,0% 2,7% 4,0% Rzeszów 0,8% 1,0% 1,3% Szczecin 1,3% 1,5% 2,0% Warszawa 1,1% 1,3% 1,7% Wrocław 1,7% 2,2% 2,6%

24

25 Diagnoza wzajemnych relacji Działania sektora pozarządowego w olbrzymiej mierze zależne są od kształtu relacji z administracją publiczną w szczególności na poziomie lokalnym. Samorząd lokalny jest bezsprzecznie najważniejszym punktem odniesienia dla działania większości organizacji. Mniej więcej 70% organizacji utrzymuje regularne kontakty z administracją publiczną szczebla centralnego, wojewódzkiego lub z jednostkami samorządu terytorialnego. Tylko 20% organizacji nie utrzymuje kontaktów z administracją szczebla lokalnego a dla 49% jest to partner najważniejszy. Ok. 45% korzysta ze wsparcia finansowego samorządu, a dla co najmniej ok. 20% organizacji jest warunek przetrwania, ponieważ więcej niż 60% ich rocznego dochodu pochodzi z tego właśnie źródła.

26 Często we wzajemnych relacjach dominują trudne do przezwyciężenia stereotypy uniemożliwiające zbudowanie rzeczywistego partnerstwa. Organizacje oceniane są jako: nieprzewidywalne, amatorskie, słabe, niereprezentatywne Urzędnicy jako: bezduszni, zbiurokratyzowani, niesprawni, uwikłani w politykę i broniący interesów samej administracji. Ostatnie kilkanaście lat to okres dynamicznych zmian we wzajemnych relacjach i próby zdefiniowania podziału pracy miedzy sektorami. Na poziomie samorządowym istnieje cala gama relacji (od otwartego konfliktu przez konkurencje, komplementarność, kooperacje aż po kooptacje).

27 Administracja publiczna zbyt często jak się zdaje sama próbuje uruchamiać i kontrolować przedsięwzięcia z zakresu pomocy społecznej. Występując w charakterze organu założycielskiego ma znaczną przewagę jednak docelowo nie jest to pożądany model. Znacznie rozsądniejsze byłoby powierzanie tych zadań wyspecjalizowanym organizacjom pozarządowym i budowanie ich zdolności (także poprzez np. użyczanie im w trwały sposób niezbędnego zaplecza lokalowego). Pojęcia współpracy, konsultacji i partnerstwa podlegają olbrzymiej inflacji. Współpraca ma być uzyskiwaniem od samorządu pieniędzy a konsultacjami wywieszenie dokumentu w Internecie.

28 Konieczne jest uporządkowanie pojęć i nadanie im właściwego znaczenia. W szczególności warto zadbać o właściwie i nowoczesne rozumienie pojęcia Partnerstwa. Jego istotą jest zachowanie odrębności stron przy wysokim stopniu wzajemności / symetryczności w relacjach. Takie zdefiniowanie relacji pozwala uniknąć pułapki zredukowania roli organizacji do pasywnej roli wykonawców zadań definiowanych przez administracje. Organizacje pozarządowych nie są tylko wykonawca, ale współtwórcą określonych przedsięwzięć. Podejście takie może wymagać po stronie samorządu swoiście rozumianego inwestowania w organizacje pozarządowe ich umiejętności i zasoby tak, aby istotnie stały się one partnerem. Takie odważne podejście wymaga jednak porzucenia konkurencyjnej / konfliktowej wizji relacji między sektorami na rzecz wizji pluralistycznej i kooperacyjnej. Działacze samorządowi powinni chcieć być dumni z siły i kompetencji organizacji działających na swoim terenie a nie zadowoleni z tego, ze są one słabe i w pełni od nich zależne.

29 Prywatny katalog problemów Kooptacja (Faworyci / Wykluczeni) Formalizm sztywność - źle rozumiana standaryzacja Mylenie dotacji i kontraktów Wadliwe użycia trybów przekazywania pieniędzy (ustawa o zamówieniach publicznych) Wszystko na sprzedaż brak polityki zasobów lokalowych Instytucjonalna bulimia administracji (niechęć do przekazywania zadań) Utrata niezależności organizacji i niechęć do autentycznego starania się o nią (uzależnienie) NGOs jako decorum i wyraz politycznej poprawności Inflacja pojęć (partnerstwo, konsultacje etc.) Słaba infrastruktura obywatelska Egoizm miast Monteryzacja stosunków Brak eksperymentowania / sztywność / przeszłość jako przyszłość Brak innowacji w sferze społecznej (po każdej ze stron) Fragmentaryczność po obydwu stronach (działania w silosach ) Brak autentycznej partycypacji obywatelskiej ( porzuceni obywatele )

30 W kierunku modelu partnerskiego

31 Nowe modele realizacji polityki społecznej / wyzwania i szanse Nowe mechanizmy rządzenia tzw. governance: Hierarchie >Sieci Wykonywanie > Delegowanie Zarządzanie > Motywowanie Ścisłe rozdzielenie podmiotów > Tworzenie hybryd instytucjonalnych (partnerstwa) Zmiana tradycyjnych modeli Welfare (od Państwa Dobrobytu do Społeczeństwa Dobrobytu)

32 Paradygmaty governance i podział uproszczony podział ról wewnątrz nich Paradygmat Rola Państwa Obywatele Rola organizacji dostarczających usług Państwowa biurokracja Zasadnicza w dostarczaniu dóbr publicznych Odbiorca / egzekutor uprawnień Komplementarna (uzupełnianie deficytów) Rola organizacji w systemie governance Watchdog Wyzwania 3 sektora Uznanie i akceptacja roli Prywatyzacja Minimalna / standaryzacyjna / interwencyjna Konsument / Wolontariusz / Darczyńca Kompensacja deficytów rynkowych / konkurent w dostarczaniu usług Krytyk / recenzent Konkurencja / zasoby / wydolność trwałość Decentralizacja Zdystansowana / uzupełniająca Partycypacja Uczestnictwo w lokalnych systemach dostarczania usług Mechanizm obywatelskiej partycypacji Wydolność, jakość usług, legitymizacja New Public Management Odpowiedzialna za dostarczanie usług w oparciu o mechanizm kontraktowania Niejasna (konsument / wyborca) Dostarczający usług w reżimie kontraktowym Watchdog Odnalezienie roli (ochrona przed izomorfizacją) Partnerstwo Partner wiodący Partner / indywidualny uczestnik Współwytwórca ( koproducent ) Partner Kooptacja / utrata odrębności

33 Strategia jako problem i rozwiązanie

34 Problemy w budowaniu strategii - Niemożność synchronizacji wątków Departamentalizacja (wątków społecznych a także brak synchronizacji wątków miękkich i twardych) Upolitycznienie / instrumentalizacja Problem kompetencji: eksperci, działacze, urzędnicy, zarząd, radni Strategia orientacja na produkt a nie na proces Brak internalizacji strategii Brak wiarygodnych wskaźników zorientowanych na rezultat (zdefiniowania, monitorowania, reagowania) Wielkość ziarna obserwacji i interwencji Niechęć do eksperymentowania i ryzyka

35 Nowe propozycje - narzędzia

36 Oferta Mapa społeczna (Wskaźniki jakości życia, Państwo od dołu, Partycypacja społeczna) Budowanie pomostu ze środowiskiem akademickim współraca przy diagnozie (m.in. IS UW Pracownia Badań nad Kapitałem Społecznym) Stworzenie Inkubatora Innowacji Społecznych Podejście gniazdowe Podejście indywidualne (budżet osobisty, kontrakt trajektoryjny ) Warszawa Obywatelska (COMPACT) V Forum Inicjatyw Pozarządowych - Festiwal Obywatelski (wrzesień 2008 Uniwersytet Warszawski)