Wyniki rehabilitacji przy użyciu szyny CPM u pacjentów leczonych z powodu schorzeń i urazów oraz dolegliwości bólowych stawu łokciowego

Transkrypt

1 ROZDZIAŁ IV MEDYCZNE WYMIARY DOBROSTANU 1 Wyższa Szkoła Ekonomii Prawa i Nauk Medycznych w Kielcach School of Economics, Law and Medical Sciences in Kielce 2 Uniwesytet Jana Kochanowskiego w Kielcach Wydział Lekarski i Nauk o Zdrowiu The Jan Kochanowski University in Kielce Departament of Medical and Health Sciences 3 Uzdrowisko Busko Zdrój S.A The Health Resort Busko-Zdrój Co GRZEGORZ GAŁUSZKA 1, RENATA GAŁUSZKA 2, MATEUSZ BORECKI 1, WOJCIECH LEGAWIEC 3 Wyniki rehabilitacji przy użyciu szyny CPM u pacjentów leczonych z powodu schorzeń i urazów oraz dolegliwości bólowych stawu łokciowego Results of rehabilitation using CPM bus in patients treated for diseases and injuries and pain in the elbow joint Słowa kluczowe: rehabilitacja, szynacpm, staw łokciowy Key words: rehabilitation, using CPM, elbow joint WSTĘP Wszystkie uszkodzenia stawów wymagają leczenia ruchem. Wykonywanie ruchów w obrębie uszkodzonych stawów powinno być rozpoczęte w dniu zachorowania. Powinny to być ruchy powolne, i na tyle, na ile jest to możliwe, powinny być stale utrzymywane. STAW ŁOKCIOWY Staw łokciowy jest stawem zawiasowo-rotacyjnym. Oznacza to, że możliwe są w nim ruchy zginania, prostowania oraz rotacji przedramienia. Ruch rotacji odbywa się w istocie dzięki obracaniu się kości tworzących przedramię (promieniowa i łokciowa) wokół siebie. Łokieć jest stawem, który źle znosi urazy oraz ewentualne unieruchomienie. Z tego powodu ważna jest prawidłowa diagnostyka nawet drobnych urazów oraz adekwatne do rozpoznania postępowanie.

2 MEDYCZNE WYMIARY DOBROSTANU Staw łokciowy ze względu na jego znaczną zborność, szczególną podatność na urazy okołostawowych tkanek miękkich i bliskie sąsiedztwo mięśni odpowiedzialnych za ruch w stawie, jest wyjątkowo podatny na zesztywnienie [8]. Widoczna jest zależność między rozległością uszkodzeń spowodowanych zwichnięciem a stopniem ograniczenia ruchomości stawu. Sytuacje wpływające na powstawanie przykurczu stawu łokciowego w kontekście budowy anatomicznej to: rozerwanie, przykurcz i zwapnienie kompleksu więzadła przyśrodkowego, zmiany w kształcie kłykcia bocznego kości ramiennej, deformacje głowy kości promieniowej rozerwanie i krwawienie mięśnia ramiennego [1, 8, 9, 12, 13]. Pewien odsetek ograniczeń ruchów w stawie łokciowym powstaje z powodu niewłaściwego leczenia usprawniającego. Staw łokciowy jest bardzo wrażliwy na wszelkiego rodzaju mobilizacje, gwałtowne ruchy i przegrzewanie [1, 5, 12]. W związku z tym, znaczny procent badaczy przychyla się do opinii, że uruchomienie stawu łokciowego wymaga ostrożnego i rozciągniętego w czasie leczenia. [1, 3, 4, 6,7, 8,10,12]. Ze względu na specyfikę funkcji kończyny górnej jakiekolwiek ograniczenia ruchomości łokcia a zwłaszcza rotacji przedramienia powodują ograniczenie sprawności. Stosunkowo najlepiej chorzy znoszą niewielkie ograniczenia wyprostu łokcia (oczywiście nie dotyczy to sportowców). NAJCZĘSTSZE PROBLEMY ZE STAWEM WYMAGAJĄCE REHABILITACJI Dolegliwości bólowe stawu lokciowego pojawiają się u osób używających nadmiernie dominującej kończyny górnej (np. u mechaników, stolarzy), wykonujących wielokrotnie powtarzalne ruchy (stomatolodzy, masażyści, sportowcy wybranych dyscyplin, amatorów grających w tenisa, golfa, badmintona czy squasha), gdzie często dochodzi do przeciążenia mięśni przedramienia przyczepiających się w okolicy nadkłykci. Przyczyny bólu łokcia i ograniczenia ruchu można podzielić na 3 grupy: 1. stawowe spowodowane zmianami w strukturze chrzęstnej lub kostnej na poziomie stawu łokciowego (np. chondromalacja chrząstki, złamania, odłamki chrzęstno-kostne), choroba zwyrodnieniowa, zapalenie stawu ramiennołokciowego lub łokciowo-promieniowego; 2. okołostawowe spowodowane przez stan zapalny tkanek otaczających staw (kaletek, ścięgien, mięśni), entezopatie zmiany chorobowe przyczepów ścięgnistych mięśni do kości, zwiększone napięcie mięśniowe, wiotkość więzadłowa; 3. ból rzutowany spowodowany przez dysfunkcje na poziome kręgosłupa szyjnego i/lub barku. 68

3 1 Grzegorz Gałuszka, 2 Renata Gałuszka, 1 Mateusz Borecki 3 Wojciech Legawiec Wyniki rehabilitacji przy użyciu szyny CPM u pacjentów leczonych z powodu schorzeń i urazów oraz dolegliwości bólowych stawu łokciowego ŁOKIEĆ TENISISTY Łokieć tenisisty zwany jest inaczej zapaleniem nadkłykcia bocznego kości ramiennej. Podstawowe objawy bólowe, które zgłasza pacjent cierpiący na tego rodzaju zespół pochodzą z tkanek miękkich, zlokalizowanych w bocznej części kości ramiennej, w okolicy stawu łokciowego. Poza bólem kłującym, piekącym, pulsującym lub stałym w obrębie łokcia, chory zgłasza jego promieniowanie do ramienia lub nadgarstka. Częstym objawem współtowarzyszącym jest odczuwanie słabości w nadgarstku. W przebiegu łokcia tenisisty zmiany chorobowe rozwijają się w miejscu przyczepu ścięgien i więzadeł do kości, w punkcie, w którym umocowane są dwa mięśnie ręki: prostownik i zginacz. To właśnie one odpowiadają za prostowanie nadgarstka. Schorzenie dotyka mięśni z grupy bocznej przedramienia (prostownik promieniowy krótki i długi nadgarstka, odwracacz, mięsień ramiennopromieniowy) i z grupy tylnej (prostownik palców, prostownik palca małego i prostownik łokciowy nadgarstka). ŁOKIEĆ GOLFISTY Łokieć golfisty to zapalenie nadkłykcia przyśrodkowego kości ramiennej (łac. epicondylitis medialis humeri). Jest stanem, który powoduje ból po wewnętrznej stronie łokcia w miejscu przyczepu mięśni przedramienia: mięsień nawrotny obły i mięsień zginacz promieniowy nadgarstka. Ból ten może rozprzestrzeniać się do przedramienia, nadgarstka i palców. Do uszkodzenia przyczepów dochodzi najczęściej z powodu mikro urazów (w wyniku zespołu przeciążeniowego) na skutek powtarzanych ruchów nadgarstka wbrew oporowi. Wówczas dochodzi do przerostu masy mięśniowej, która może uciskać na nerw łokciowy i powodować ból. STAN PO ZŁAMANIU Złamanie związane z kontuzji łokcia kości. Uraz może spowodować:spada na wyciągniętą ręką, falling bezpośrednio na łokciu, bezpośrednie uderzenie w łokieć, skręcenie łokcia poza normalny zakres ruchu. Złamanie dalszej nasady kości ramiennej jest najczęściej związane z upadkiem na zgięty łokieć (mechanizm zgięciowy) lub wyprostowaną kończynę (mechanizm wyprostny). Objawem jest przede wszystkim ból i obrzęk w miejscu złamania. Często występuje też opuchlizna, zasinienie i ograniczenie ruchomości kończyny. Złamanie nasady dalszej kości ramiennej, popularnie zwane złamaniem łokcia, jest trudne w leczeniu ze względu na częste powikłania występujące w rejonie tego stawu. Mogą one być przyczyną ograniczenia jego ruchomości. Dlatego oprócz leczenia ważna jest rehabilitacja. Złamanie wyrostka łokciowego najczęściej spowodowane jest urazem bezpośrednim na skutek upadku na lekko zgięty łokieć. Często podczas urazu dochodzi do rozkawałkowania kości, oraz uszkodzeń głowy kości promieniowej. Rzadko mechanizm pośredni doprowadza do uszkodzenia wyrostka łokciowego poprzez silny skurcz mięśnia trójgłowego ramienia. 69

4 MEDYCZNE WYMIARY DOBROSTANU 70 STAN PO ZWICHNIĘCIU W wyniku tego typu urazu dochodzi do przemieszczenia kości przedramienia (kości promieniowej i łokciowej) w torebce stawowej, przez co powierzchnie stawowe tych kości tracą kontakt z kością barkową. Zwichnięcie łokcia powoduje ból i wymaga leczenia. Najczęstszymi przyczynami bólu łokcia w wyniku zwichnięcia są upadki. STAN PO SKRĘCENIU Skręcenie w stawie łokciowym to wywichnięcie lub wykręcenie tego stawu poza zasięg jego naturalnego zakresu ruchów. Czasem taka kontuzja pociąga za sobą zerwanie części utrzymujących go więzadeł. Jest następstwem zadziałania siły skrętnej na staw. Terapia zależy od diagnozy i stopnia uszkodzenia stawu. REHABILITACJA STAWU Ogólną zasadą leczenia urazów łokcia jest jak najszybsze rozpoczęcie ćwiczeń czynnych. Staramy się unikać ćwiczeń biernych (a więc uruchamiania stawu siłą przyłożoną z zewnątrz, bez udziału mięśni własnych chorego). Często po skomplikowanych złamaniach celem leczenia operacyjnego jest uzyskanie anatomicznego ustawienia odłamów ale również na tyle skuteczna stabilizacja złamania aby można było już w pierwszych dniach po zabiegu rozpocząć ćwiczenia. Przed rozpoczęciem zabiegów rehabilitacyjnych bardzo ważne jest właściwe zdiagnozowanie przyczyn występujących objawów chorobowych gdyż tak samo odczuwane przez pacjenta dolegliwości mogą mieć zupełnie różne podłoża. Jak w przytaczanym już tu przykładzie uszkodzenia więzadeł przyśrodkowych i zapalenia nadkłykcia bocznego kości ramieniowej. W rehabilitacji urazów stawu łokciowego wykorzystywane są zarówno metody fizykoterapeutyczne łagodzące ból i przyspieszające regenerację tkanek jak i zabiegi terapii manualnej, zabiegi wzmacniające i poprawiające ruchomość stawu i jego elementów. Arsenał metod leczniczych obejmuje specjalistyczną rehabilitację (najskuteczniejsze są tzw. ćwiczenia ekscentryczne), fizykoterapię (krio, ud, laser, terapię falą uderzeniową, LINKI) W celu wyleczenia bólu łokcia możemy stosować różnorakie metody takie jak: Odpoczynek od czynności wywołującej przeciążenie lub unieruchomienie stawu łokciowego (w szynie gipsowej, stabilizatorze), połączone z masażem kostkami lodu, przynosi ulgę. Nie zawsze jest to jednak skuteczna metoda leczenia. Często po przejściu do normalnego funkcjonowania, ból w łokciu powraca. Fizykoterapia, np. jonoforeza z podaniem leku za pomocą prądu stałego, laser, ultradźwięki i fala uderzeniowa stosowana bezpośrednio w miejscu bólu oraz na napiętych mięśniach. Terapia ta zalecana jest przy łokciu tenisisty i golfisty. Masaż napiętych tkanek ramienia i przedramienia rozluźnia, przynosi ulgę i często uśmierza ból. Bardziej bolesną metodą jest masaż poprzeczny wykony-

5 1 Grzegorz Gałuszka, 2 Renata Gałuszka, 1 Mateusz Borecki 3 Wojciech Legawiec Wyniki rehabilitacji przy użyciu szyny CPM u pacjentów leczonych z powodu schorzeń i urazów oraz dolegliwości bólowych stawu łokciowego wany na okolice więzadeł czy przyczepu ścięgnistego mięśnia do kości. Z masażem można połączyć uwolnienie punktów spustowych czyli terapię, której celem jest zmniejszenie tkliwości niewielkich, nadwrażliwych obszarów brzuśca mięśniowego lub powięzi, dających promieniujący lub rzutowany ból do łokcia. Kinesiology taping (inne nazwy to taping, meditaping, kinezytaping, plastrowanie lecznicze), przez naklejenie plastrów można odciążyć staw. Tejpy (plastry) działają na skórę i powięź przez cały czas, poruszając się razem z nią, więc poprawa może być odczuwalna od razu albo np. po kilku godzinach od nalepienia. Plastrowanie jest jednak dodatkową formą terapii i nie może stanowić podstawy leczenia [11]. CPM Przeprowadzone w latach 70 XX wieku badania nad eksperymentalną wówczas terapią ciągłym ruchem biernym (CPM) dostarczyły naukowych podstaw dla współczesnej terapii CPM z zastosowaniem zmotoryzowanych urządzeń fizjoterapeutycznych. Pozytywne wyniki kliniczne osiągnięte dzięki obiecującej metodzie i uznanie z jakim przyjęli je lekarze, terapeuci i pacjenci zyskały dla tej metody szeroką akceptację. Wiele lat później, postęp technologiczny i kolejne wskazania do stosowania terapii CPM udowadniają, że ciągle odgrywa ona integralną i doniosłą rolę w rekonwalescencji po urazach i zabiegach ortopedycznych. Dla pacjentów jest to cenna i dobrze tolerowana metoda umożliwiająca szybkie przywrócenie funkcjonalności stawów, mobilności i niezależności. Warto przyjrzeć się rezultatom klinicznym uzyskanym przez profesora Roberta Saltera w jego pionierskich badaniach przeprowadzonych na królikach z następującymi patologiami: uszkodzenia na pełnej grubości chrząstki; ostreseptyczne zapalenie stawu; złamania śródstawowe; częściowe rozdarcie ścięgna [11]. Idea ciągłego ruchu biernego opracowana przez Saltera została nazwana skrótem CPM (ang. Continuous passive motion) i ma zastosowanie do dzisiaj. Urządzenie do ćwiczeń stawu kolanowego daje możliwość zastosowania ciągłego ruchu biernego po operacjach stawu kolanowego. Posiada możliwość regulacji prędkości ruchu, konta zgięcia, wyprostu i czasu przerwy pomiędzy ruchami. Dzięki użyciu artromotu we wczesnej rehabilitacji uzyskamy prawidłowy zakres ruchu i zmniejszenie dolegliwości bólowych. Zastosowanie szyny artromot pozwala na ograniczenie powstawania obrzęków, występujących często po zabiegu chirurgiczneym. Tego rodzaju szyny stosujemy np. po zabiegach artroskopowych. Dzięki ćwiczeniom z wykorzystaniem szyn CPM fizjologiczny zakres ruchomości zgodny z kątem zgięcia i zakresem fizjologicznego wyprostu 71

6 MEDYCZNE WYMIARY DOBROSTANU 72 anatomiczne ustawienie: wyklucza przesunięcie punktu obrotowego stawu pacjenta przy wzrastającym zgięciu kolana automatyczna blokada ruchu w wypadku wystąpienia napięcia w kończynie dolnej (moment reakcji mięśniowej na ból) - aparat zatrzymuje ruch uniwersalność: stosowanie na lewej i prawej kończynie dolnej Zalety terapii CPM: zwiększa mobilność stawu i zakres ruchów; pomaga przeciwdziałać powikłaniom, takim jak sztywność stawu i zrosty; redukuje okres hospitalizacji pooperacyjnej; odbuduje pewność siebie pacjenta, dobre samopoczucie i niezależność wzmożone odżywianie i aktywność metaboliczna chrząstki szybsze leczenie tkanek w obrębie stawów regeneracja tkanki chrzęstnej odbudowa powierzchni poślizgowej ścięgna większa średnia siła zerwania ścięgna nasilone leczenie poprzez dyfuzję z płynu maziowego zapobieganie tworzeniu zrostów. Wskazania dla CPM stawu łokciowego złamania śródstawowe z otwartą redukcją i zespoleniem wewnętrznym (ORIF); przynasadowe złamania w okolicy stawu łokciowego z otwartą redukcją i zespoleniem wewnętrznym (ORIF); artroliza w pourazowej sztywności z ograniczonym zakresem ruchów w stawie łokciowym; uwalnianie zrostów pozastawowych; endoprotezoplastyka stawu łokciowego; synowektomia stawu łokciowego; artrotomia i drenaż w ostrym septycznym zakażeniu stawu łokciowego [2, 11]. CEL BADAŃ Badania posiadały charakter pilotażowy. Celem badań była ocena jak ćwiczenia stawu łokciowego z przy użyciu szyny CPM wpłyną na wybrane parametry, takie jak: występowanie nasilenia bólu, częstotliwość występowania bólu, częstotliwości zażywania środków przeciwbólowych oraz ograniczenia ruchowe. MATERIAŁ I METODA Materiał badawczy stanowiła grupa 72 pacjentów: 39 kobiet i 33 mężczyzn. Badani cierpieli na dolegliwości bólowe spowodowane zespołem łokcia golfisty, łokcia tenisisty, stanem po urazie. Porównano występowanie nasilenia bólu, częstotliwość

7 1 Grzegorz Gałuszka, 2 Renata Gałuszka, 1 Mateusz Borecki 3 Wojciech Legawiec Wyniki rehabilitacji przy użyciu szyny CPM u pacjentów leczonych z powodu schorzeń i urazów oraz dolegliwości bólowych stawu łokciowego występowania bólu, częstotliwości zażywania środków przeciwbólowych oraz ograniczenia ruchowe przed i po terapii. Badanych podzielono na 3 grupy (po 24 osoby- 13 kobiet i 11 mężczyzn): Grupa 1- usprawnianie z udziałem fizjoterapeuty oraz fizykoterapia Grupa 2- usprawnianie z użyciem szyny CPM, udziałem fizjoterapeuty oraz fizykoterapia Grupa 3- usprawnianie z użyciem szyny CPM oraz fizykoterapia Wszyscy pacjenci mieli podobny zestaw ćwiczeń w terapii z udziałem fizjoterapeuty (ćwiczenia czynne, ćwiczenia zwiększające zakres ruchomości), fizykoterapię (jonoforeza, krioterapia, pole magnetyczne). Badania przeprowadzono od stycznia do marca 2018 roku w Dziale Rehabilitacji WSS im. Św. Rafała w Czerwonej Górze. Program terapii trwał przez 3 tygodnie od poniedziałku do piątku, przez sobotę niedzielę pacjenci odpoczywali, posiadali założony taping. Jako narzędzie badawcze zastosowano skalę Laitinena. Jest ona subiektywnym i punktowym narzędziem służącym do oceny poziomu bólu. Pacjenci dokonują oceny czterech wskaźników: nasilenia bólu, częstotliwości występowania bólu, częstotliwości zażywania środków przeciwbólowych, ograniczenia aktywności ruchowej. Każdemu ze wskaźników przypisuje się punkty od 0 do 4, gdzie 0 oznacza brak problemu, a 4 maksymalny problem. Tab.1. Szczegółowy opis punktacji wg skali Latinena: Wskaźnik: Nasilenie bólu Częstotliwość występowania bólu Częstotliwość zażywania środków przeciwbólowych: Ocena problemu: Liczba punktów: Bez bólu 0 Łagodny 1 Silny 2 Bardzo silny 3 Nie do wytrzymania 4 Nie występuje 0 Okresowo 1 Często 2 Bardzo często 3 Ból ciągły 4 Brak środków przeciwbólowych 0 Doraźnie 1 Ciągle małe dawki 2 Ciągle duże dawki 3 73

8 MEDYCZNE WYMIARY DOBROSTANU 74 Wskaźnik: Ograniczenie aktywności ruchowej Ocena problemu: Liczba punktów: Ciągle bardzo duże dawki 4 Żadne 0 Częściowe 1 Utrudniające pracę 2 Uniemożliwiające pracę 3 Uniemożliwiające samodzielne 4 funkcjonowanie Kolejnym narzędziem był pomiar goniometryczny zakresów ruchomości stawowej (ocena obiektywna). WYNIKI W zakresie nasilenia bólu przed terapią i po terapii uzyskano następujące wyniki: Tab.2.Nasilenie bólu L pkt w skali Grupa czas Liczba osób dokonująca oceny 1 przed po przed po przed po przed ogółem po W grupie 1, gdzie zastosowano usprawnianie z udziałem fizjoterapeuty oraz fizykoterapię, nasilenie bólu: na poziomie bez bólu- 0 przed terapią- żaden z badanych, co oznacza, że każdy z badanych posiadał pewien stopień nasilenia dolegliwości bólowych, po terapii- 2 badanych, co stanowi 8,3% badanych w tej grupie oraz 3% wszystkich badanych; na poziomie łagodny- 1 przed terapią- 1 osoba, co stanowi 4,2% badanych w tej grupie oraz 1,4% wszystkich badanych, po terapii-2, co stanowi 8,3% badanych w tej grupie oraz 3% wszystkich badanych; na poziomie silny- 2 przed terapią-7 osób, co stanowi 29,2% badanych w tej grupie oraz 9,7% wszystkich badanych po terapii- 9 osób, co stanowi 37,5% badanych w tej grupie oraz 12,5% wszystkich badanych; na poziomie bardzo silny- 3 przed terapią-9 osób, co stanowi 37,5% badanych w tej grupie oraz 12,5% wszystkich badanych, po terapii- 8 osób, co stanowi 33,3% badanych w tej grupie oraz 11% wszystkich badanych;

9 1 Grzegorz Gałuszka, 2 Renata Gałuszka, 1 Mateusz Borecki 3 Wojciech Legawiec Wyniki rehabilitacji przy użyciu szyny CPM u pacjentów leczonych z powodu schorzeń i urazów oraz dolegliwości bólowych stawu łokciowego na poziomie nie do wytrzymania-4 przed terapią-7 osób, co stanowi 29,2% badanych w tej grupie oraz 9,7% wszystkich badanych, po terapii- 3 osoby, co stanowi 12,5% badanych w tej grupie oraz 4,2% wszystkich badanych; W grupie 2, gdzie zastosowano usprawnianie z użyciem szyny CPM, udziałem fizjoterapeuty oraz fizykoterapia nasilenie bólu: na poziomie bez bólu- 0 przed terapią- żaden z badanych, co oznacza, że każdy z badanych posiadał pewien stopień nasilenia dolegliwości bólowych, po terapii- 5 osób, co stanowi 21% badanych w tej grupie oraz 7% wszystkich badanych; na poziomie łagodny- 1 przed terapią- 1osoba, co stanowi 4,2% badanych w tej grupie oraz 1,4% wszystkich badanych po terapii-5 osób, co stanowi 21% badanych w tej grupie oraz 7% wszystkich badanych; na poziomie silny- 2 przed terapią-5 osób, co stanowi 21% badanych w tej grupie oraz 7% wszystkich badanych, po terapii-9 osób, co stanowi 37,5% badanych w tej grupie oraz 12,5% wszystkich badanych; na poziomie bardzo silny- 3 przed terapią-10 osób, co stanowi 42% badanych w tej grupie oraz 14% wszystkich badanych, po terapii-4 osoby, co stanowi 17% badanych w tej grupie oraz 5,6% wszystkich badanych; na poziomie nie do wytrzymania-4 przed terapią-9 osób, co stanowi 37,5% badanych w tej grupie oraz 12,5% wszystkich badanych, po terapii-1 osoba, co stanowi 4,2% badanych w tej grupie oraz 1,4% wszystkich badanych. W grupie 3, gdzie zastosowano usprawnianie z użyciem szyny CPM oraz fizykoterapia nasilenie bólu: na poziomie bez bólu- 0 przed terapią- żaden z badanych, co oznacza, że każdy z badanych posiadał pewien stopień nasilenia dolegliwości bólowych, po terapii- 2 osoby, co stanowi 8,3% badanych w tej grupie oraz 3% wszystkich badanych; na poziomie łagodny- 1 przed terapią- żaden z badanych, po terapii- 2 osoby, co stanowi 8,3% badanych w tej grupie oraz 3% wszystkich badanych; na poziomie silny- 2 przed terapią- 7 osób, co stanowi 29,2% badanych w tej grupie oraz 9,7% wszystkich badanych, po terapii-11 osób, co stanowi 46,2% badanych w tej grupie oraz 15,4% wszystkich badanych; na poziomie bardzo silny- 3 przed terapią- 8 osób, co stanowi 33,3% badanych w tej grupie oraz 11% wszystkich badanych, po terapii-6 osób, co stanowi 25% badanych w tej grupie oraz 8,4% wszystkich badanych; na poziomie nie do wytrzymania-4 przed terapią- 9 osób, co stanowi 37,5% badanych w tej grupie oraz 12,5% wszystkich badanych, po terapii-3 75

10 MEDYCZNE WYMIARY DOBROSTANU osoby, co stanowi 12,5% badanych w tej grupie oraz 4,2% wszystkich badanych. Ogółem przed terapią wszyscy badani posiadali różny poziom nasilenia bólu, nie było żadnej osoby bez dolegliwości bólowych. Po usprawnianiu 12,5 % badanych nie posiadało w dniu zakończenia terapii dolegliwości bólowych. W każdej grupie poziom bólu zmniejszał się po terapii, z poziomu bólu nie do wytrzymania na niższe poziomy największe efekty stwierdzono w grupie, gdzie stosowano usprawnianie z użyciem szyny CPM, udziałem fizjoterapeuty oraz fizykoterapię, gdzie poziom bólu zmniejszył się u 11.1% ogółu badanych. Zmniejszenie dolegliwości bólowych do całkowitego jego ustąpienia uzyskano w największym stopniu uzyskano w grupie gdzie stosowano usprawnianie z użyciem szyny CPM, udziałem fizjoterapeuty oraz fizykoterapię-7% (pozostałe grupy wynik po 3%). W zakresie częstotliwości występowania bólu przed terapią i po terapii uzyskano następujące wyniki: Tab.3. Częstotliwość występowania bólu L pkt w skali Grupa czas Liczba osób dokonująca oceny 1 przed po przed po przed po przed ogółem po W grupie 1, gdzie zastosowano usprawnianie z udziałem fizjoterapeuty oraz fizykoterapię częstotliwość występowania bólu: na poziomie nie występuje-0 przed terapią- brak osób, po terapii-5 osób, co stanowi 21% badanych w tej grupie oraz 7% wszystkich badanych; na poziomie okresowo-1 przed terapią- 4 osoby, co stanowi 17% badanych w tej grupie oraz 5,6% wszystkich badanych, po terapii-8 osób, co stanowi 33,3% badanych w tej grupie oraz 11% wszystkich badanych; na poziomie często-2 przed terapią-9 osób, co stanowi 37,5% badanych w tej grupie oraz 12,5% wszystkich badanych, po terapii- 6 osób, co stanowi 25% badanych w tej grupie oraz 8,4% wszystkich badanych; na poziomie bardzo często-3 przed terapią- 8osób, co stanowi 33,3% badanych w tej grupie oraz 11% wszystkich badanych, po terapii-2 osoby, co stanowi 8,3% badanych w tej grupie oraz 3% wszystkich badanych; 76

11 1 Grzegorz Gałuszka, 2 Renata Gałuszka, 1 Mateusz Borecki 3 Wojciech Legawiec Wyniki rehabilitacji przy użyciu szyny CPM u pacjentów leczonych z powodu schorzeń i urazów oraz dolegliwości bólowych stawu łokciowego na poziomie ból ciągły-4 przed terapią- 3 osoby, co stanowi 12,5% badanych w tej grupie oraz 4,2% wszystkich badanych, po terapii- 2 osoby, co stanowi 8,3% badanych w tej grupie oraz 3% wszystkich badanych W grupie 2, gdzie zastosowano usprawnianie z użyciem szyny CPM, udziałem fizjoterapeuty oraz fizykoterapia częstotliwość występowania bólu: na poziomie nie występuje-0 przed terapią- brak osób, po terapii-6 osób, co stanowi 25% badanych w tej grupie oraz 8,4% wszystkich badanych; na poziomie okresowo-1 przed terapią- 5osób, co stanowi 21% badanych w tej grupie oraz 7% wszystkich badanych, po terapii-12 osób, co stanowi 50% badanych w tej grupie oraz 17% wszystkich badanych; na poziomie często-2 przed terapią- 9 osób, co stanowi 37,5% badanych w tej grupie oraz 12,5% wszystkich badanych, po terapii- 4 osoby, co stanowi 17% badanych w tej grupie oraz 5,6% wszystkich badanych; na poziomie bardzo często-3 przed terapią- 7 osób, co stanowi 29,2% badanych w tej grupie oraz 9,7% wszystkich badanych, po terapii-2 osoby, co stanowi 8,3% badanych w tej grupie oraz 3% wszystkich badanych; na poziomie ból ciągły-4 przed terapią- 5 osób, co stanowi 21% badanych w tej grupie oraz 7% wszystkich badanych, po terapii- 1 osoba, co stanowi 4,2% badanych w tej grupie oraz 1,4% wszystkich badanych W grupie 3, gdzie zastosowano usprawnianie z użyciem szyny CPM oraz fizykoterapia częstotliwość występowania bólu : na poziomie nie występuje-0 przed terapią- brak osób, po terapii- 4 osoby, co stanowi 17% badanych w tej grupie oraz 5,6% wszystkich badanych; na poziomie okresowo-1 przed terapią- 2osoby, co stanowi 8,3% badanych w tej grupie oraz 3% wszystkich badanych, po terapii-11 osób, co stanowi 46,2% badanych w tej grupie oraz 15,4% wszystkich badanych; na poziomie często-2 przed terapią- 11 osób, co stanowi 46,2% badanych w tej grupie oraz 15,4% wszystkich badanych, po terapii- 6 osób, co stanowi 25% badanych w tej grupie oraz 8,4% wszystkich badanych; na poziomie bardzo często-3 przed terapią- 6 osób, co stanowi 25% badanych w tej grupie oraz 8,4% wszystkich badanych, po terapii-1 osoba, co stanowi 4,2% badanych w tej grupie oraz 1,4% wszystkich badanych; na poziomie ból ciągły-4 przed terapią- 4 osoby, co stanowi 17% badanych w tej grupie oraz 5,6% wszystkich badanych, po terapii- 1 osoba, co stanowi 4,2% badanych w tej grupie oraz 1,4% wszystkich badanych 77

12 MEDYCZNE WYMIARY DOBROSTANU Ogółem stwierdzono, ze w badanej grupie wszyscy posiadali ból nasilający się z różną częstotliwością, najczęściej nasilenie bólu było na poziomie 2 (często). Zmniejszenie częstości nasilania dolegliwości bólowych stwierdzono w największym stopniu w grupie, gdzie stosowano usprawnianie z użyciem szyny CPM, udziałem fizjoterapeuty oraz fizykoterapię, gdzie poziom częstości występowania bólu zmniejszył się u 12,5% ogółu badanych, grupie gdzie nie stosowano szyny CPM o 7%, zaś w grupie gdzie zastosowano tylko szynę CPM i fizjoterapię najmniej- 5,6%. W zakresie częstotliwości zażywania środków przeciwbólowych przed terapią i po terapii uzyskano następujące wyniki: Tab. 4. Częstotliwość zażywania środków przeciwbólowych L pkt w skali Grupa czas Liczba osób dokonująca oceny 1 przed po przed po przed po ogółem przed po W grupie 1, gdzie zastosowano usprawnianie z udziałem fizjoterapeuty oraz fizykoterapię zakresie częstotliwości zażywania środków przeciwbólowych 78 na poziomie brak środków przeciwbólowych- 0 - przed terapią- brak osób, po terapii- 5 osób, co stanowi 21% badanych w tej grupie oraz 7% wszystkich badanych, na poziomie doraźnie-1 - przed terapią- 4 osoby, co stanowi 17% badanych w tej grupie oraz 5,6% wszystkich badanych, po terapii- 9 osób, co stanowi 37,5% badanych w tej grupie oraz 12,5% wszystkich badanych, na poziomie ciągle małe dawki-2 - przed terapią- 9 osób, co stanowi 37,5% badanych w tej grupie oraz 12,5% wszystkich badanych, po terapii- 7 osób, co stanowi 29,2% badanych w tej grupie oraz 9,7% wszystkich badanych; na poziomie ciągle duże dawki-3 - przed terapią- 8 osób, co stanowi 33,3% badanych w tej grupie oraz 11% wszystkich badanych, po terapii- 3 osoby, co stanowi 12,5% badanych w tej grupie oraz 4,2% wszystkich badanych; na poziomie ciągle bardzo duże dawki-4 przed terapią- 3 osoby, co stanowi 12,5% badanych w tej grupie oraz 4,2% wszystkich badanych, po tera-

13 1 Grzegorz Gałuszka, 2 Renata Gałuszka, 1 Mateusz Borecki 3 Wojciech Legawiec Wyniki rehabilitacji przy użyciu szyny CPM u pacjentów leczonych z powodu schorzeń i urazów oraz dolegliwości bólowych stawu łokciowego pii- 1 osoba, co stanowi 4,2% badanych w tej grupie oraz 1,4% wszystkich badanych W grupie 2, gdzie zastosowano usprawnianie z użyciem szyny CPM, udziałem fizjoterapeuty oraz fizykoterapia zakresie częstotliwości zażywania środków przeciwbólowych na poziomie brak środków przeciwbólowych- 0 - przed terapią- brak osób, po terapii- 9 osób, co stanowi 37,5% badanych w tej grupie oraz 12,5% wszystkich badanych, na poziomie doraźnie-1 - przed terapią- 5 osób, co stanowi 21% badanych w tej grupie oraz 7% wszystkich badanych, po terapii- 10 osób, co stanowi 42% badanych w tej grupie oraz 14% wszystkich badanych, po terapii; na poziomie ciągle małe dawki-2 - przed terapią- 7 osób, co stanowi 29,2% badanych w tej grupie oraz 9,7% wszystkich badanych, po terapii- 5 osób, co stanowi 21% badanych w tej grupie oraz 8,4% wszystkich badanych; na poziomie ciągle duże dawki-3 - przed terapią- 7 osób, co stanowi 29,2% badanych w tej grupie oraz 9,7% wszystkich badanych, po terapii- 1 osoba, co stanowi 4,2% badanych w tej grupie 1,4% wszystkich badanych; na poziomie ciągle bardzo duże dawki-4 przed terapią- 5 osób, co stanowi 21% badanych w tej grupie oraz % wszystkich badanych, po terapii- żadna osoba W grupie 3, gdzie zastosowano usprawnianie z użyciem szyny CPM oraz fizykoterapia zakresie częstotliwości zażywania środków przeciwbólowych: na poziomie brak środków przeciwbólowych- 0 - przed terapią- brak osób, po terapii- 7 osób, co stanowi 29,2% badanych w tej grupie oraz 9,7% wszystkich badanych, na poziomie doraźnie-1 - przed terapią- 5 osób, co stanowi 21% badanych w tej grupie oraz 7% wszystkich badanych, po terapii- 7 osób, co stanowi 29,2% badanych w tej grupie oraz 9,7% wszystkich badanych; na poziomie ciągle małe dawki-2 - przed terapią- 5 osób, co stanowi 33,3% badanych w tej grupie oraz 11% wszystkich badanych, po terapii- 5 osób, co stanowi 21% badanych w tej grupie oraz 8,4% wszystkich badanych; na poziomie ciągle duże dawki-3 - przed terapią- 9 osób, co stanowi 37,5% badanych w tej grupie oraz 12,5% wszystkich badanych, po terapii- 2 osoby, co stanowi 8,3% badanych w tej grupie 3% wszystkich badanych; 79

14 MEDYCZNE WYMIARY DOBROSTANU na poziomie ciągle bardzo duże dawki-4 przed terapią- 2 osoby, co stanowi 8,3% badanych w tej grupie 3% wszystkich badanych, po terapii- 1 osoba, co stanowi 4,2% badanych w tej grupie 1,4% wszystkich badanych Największy odsetek badanych, którzy po terapii całkowicie zrezygnowali z przyjmowania środków przeciwbólowych był w grupie, gdzie zastosowano usprawnianie z użyciem szyny CPM, udziałem fizjoterapeuty oraz fizykoterapię-12,5% ogółu badanych. Zmniejszenie dawki leków z bardzo dużych na mniejsze we wszystkich grupach był porównywalny W zakresie ograniczenia aktywności ruchowej przed terapią i po terapii uzyskano następujące wyniki: Tab. 5. Ograniczenia aktywności ruchowej Grupa ogółem L pkt w skali czas Liczba osób dokonująca oceny przed po przed po przed po przed po W grupie 1, gdzie zastosowano usprawnianie z udziałem fizjoterapeuty oraz fizykoterapię w zakresie ograniczenia aktywności ruchowej: na poziomie żadne przed terapią- brak osób, co oznacza, że dolegliwości bólowe u każdego powodowały pewne ograniczenia, ale o różnym stopniu nasilenia, po terapii- 6 osób, co stanowi 25% badanych w tej grupie oraz 8,4% wszystkich badanych, na poziomie częściowe -1 - przed terapią- 16 osób, co stanowi 64% badanych w tej grupie oraz 22,4% wszystkich badanych, po terapii- 13 osób, co stanowi 54,5% badanych w tej grupie oraz 18,2% wszystkich badanych; na poziomie utrudniające pracę -2 - przed terapią- 5 osób, co stanowi 33,3% badanych w tej grupie oraz 11% wszystkich badanych, po terapii- 4 osoby, co stanowi 17% badanych w tej grupie oraz 5,6% wszystkich badanych; na poziomie uniemożliwiające pracę -3 - przed terapią- 3 osoby, co stanowi 12,5% badanych w tej grupie oraz 4,2% wszystkich badanych, po terapii- 1 osoba, co stanowi 4,2% badanych w tej grupie 1,4% wszystkich badanych; na poziomie uniemożliwiające samodzielne funkcjonowanie -4 przed terapią nikt takich ograniczeń nie stwierdził 80

15 1 Grzegorz Gałuszka, 2 Renata Gałuszka, 1 Mateusz Borecki 3 Wojciech Legawiec Wyniki rehabilitacji przy użyciu szyny CPM u pacjentów leczonych z powodu schorzeń i urazów oraz dolegliwości bólowych stawu łokciowego W grupie 2, gdzie zastosowano usprawnianie z użyciem szyny CPM, udziałem fizjoterapeuty oraz fizykoterapia w zakresie ograniczenia aktywności ruchowej: na poziomie żadne przed terapią- brak osób, co oznacza, że dolegliwości bólowe u każdego powodowały pewne ograniczenia, ale o różnym stopniu nasilenia, po terapii- 7 osób, co stanowi 29,2% badanych w tej grupie oraz 9,7% wszystkich badanych, na poziomie częściowe -1 - przed terapią- 15 osób, co stanowi 63% badanych w tej grupie oraz 21% wszystkich badanych, po terapii- 17 osób, co stanowi 71,2% badanych w tej grupie oraz 23,72% wszystkich badanych; na poziomie utrudniające pracę -2 - przed terapią- 6 osób, co stanowi 25% badanych w tej grupie oraz 8,4% wszystkich badanych, po terapii- brak osób stwierdzających ograniczenia na takim poziomie; na poziomie uniemożliwiające pracę -3 - przed terapią- 3 osoby, co stanowi 12,5% badanych w tej grupie oraz 4,2% wszystkich badanych, po terapiibrak osób stwierdzających ograniczenia na takim poziomie; na poziomie uniemożliwiające samodzielne funkcjonowanie -4 przed terapią nikt takich ograniczeń nie stwierdził W grupie 3, gdzie zastosowano usprawnianie z użyciem szyny CPM oraz fizykoterapia w zakresie ograniczenia aktywności ruchowej na poziomie żadne przed terapią- brak osób, co oznacza, że dolegliwości bólowe u każdego powodowały pewne ograniczenia, ale o różnym stopniu nasilenia, po terapii- 6 osób, co stanowi 25% badanych w tej grupie oraz 8,4% wszystkich badanych, na poziomie częściowe -1 - przed terapią- 17 osób, co stanowi 71,2% badanych w tej grupie oraz 23,7% wszystkich badanych, po terapii- 13 osób, co stanowi 54,5% badanych w tej grupie oraz 18,2% wszystkich badanych; na poziomie utrudniające pracę -2 - przed terapią- 5 osób, co stanowi 33,3% badanych w tej grupie oraz 11% wszystkich badanych, po terapii- 4 osoby, co stanowi 17% badanych w tej grupie oraz 5,6% wszystkich badanych; na poziomie uniemożliwiające pracę -3 - przed terapią- 2 osoby, co stanowi 8,3% badanych w tej grupie oraz 3% wszystkich badanych, po terapii- 1 osoba, co stanowi 4,2% badanych w tej grupie 1,4% wszystkich badanych; na poziomie uniemożliwiające samodzielne funkcjonowanie -4 przed terapią nikt takich ograniczeń nie stwierdził Ogółem najwyższy wynik w zakresie poprawy funkcji stawu w takim zakresie, ze nie występowały żadne ograniczenia aktywności ruchowej uzyskano w grupie, gdzie zastosowano usprawnianie z użyciem szyny CPM, udziałem fizjoterapeuty oraz fizykoterapię-9,7% ogółu badanych. Pozostałe grupy prezentowały taki sam wynik, po 8,4%.Najwyższy wskaźnik w zakresie całkowitego zniesienia ograniczeń 81

16 MEDYCZNE WYMIARY DOBROSTANU na poziomie utrudniające pracę i uniemożliwiające pracę uzyskano w grupie, gdzie zastosowano usprawnianie z użyciem szyny CPM, udziałem fizjoterapeuty oraz fizykoterapię, u tych badanych stwierdzono zmniejszenie ograniczeń do poziomu 1 lub 0 (częściowe lub brak). 82 ŚREDNIE WYNIKI ZAKRESIE RUCHOMOŚCI STAWU ŁOKCIOWEGO W grupie 1, gdzie zastosowano usprawnianie z udziałem fizjoterapeuty oraz fizykoterapię ruch wyprostu- przed terapią: czynny- 65 bierny- 70, po terapii: czynny- 0, bierny- 0 ruch zgięcia- przed terapią: czynny- 105 bierny- 110, po terapii: czynny- 145, bierny-150 ruch supinacji- przed terapią: czynny50 - bierny- 55, po terapii: czynny-70, bierny-75 ruch pronacji- przed terapią: czynny- 50 bierny- 55, po terapii: czynny-75, bierny-80 W grupie 2, gdzie zastosowano usprawnianie z użyciem szyny CPM, udziałem fizjoterapeuty oraz fizykoterapia ruch wyprostu- przed terapią: czynny- 65 bierny- 70, po terapii: czynny- 0, bierny- 0 ruch zgięcia- przed terapią: czynny- 105 bierny- 110, po terapii: czynny- 150, bierny-150 ruch supinacji- przed terapią: czynny50 - bierny- 55, po terapii: czynny-70, bierny-75 ruch pronacji- przed terapią: czynny- 50 bierny- 55, po terapii: czynny-80, bierny-80 W grupie 3, gdzie zastosowano usprawnianie z użyciem szyny CPM oraz fizykoterapia ruch wyprostu- przed terapią: czynny- 65 bierny- 70, po terapii: czynny- 0, bierny- 0 ruch zgięcia- przed terapią: czynny- 105 bierny- 110, po terapii: czynny- 140, bierny-1145 ruch supinacji- przed terapią: czynny50 - bierny- 55, po terapii: czynny-60, bierny-70 ruch pronacji- przed terapią: czynny- 50 bierny- 55, po terapii: czynny-65, bierny-70 Zakresy ruchomości uległy zwiększeniu porównywalnie w grupie gdzie zastosowano czynną pracę fizjoterapeuty oraz ćwiczenia z wykorzystaniem szyny CPM,

17 1 Grzegorz Gałuszka, 2 Renata Gałuszka, 1 Mateusz Borecki 3 Wojciech Legawiec Wyniki rehabilitacji przy użyciu szyny CPM u pacjentów leczonych z powodu schorzeń i urazów oraz dolegliwości bólowych stawu łokciowego nieco gorsze parametry uzyskano przy ćwiczeniach przy użyciu tylko szyny bez ćwiczeń z terapeutą. DYSKUSJA Wczesna rehabilitacja jest bardzo istotnym elementem leczenia, wpływającym na poprawę funkcji stawu łokciowego. Większość autorów wyraża opinię, że uruchomienie stawu łokciowego wymaga ostrożnej i długotrwałej rehabilitacji, z wykluczeniem redresji, forsownych ćwiczeń biernych i przegrzewania [1,3,7,8]. Wskazane są ćwiczenia prowadzone i czynne w zakresie nie powodującym bólu, następnie ćwiczenia oporowe. Terapia jest skuteczniejsza jeśli zastosuje się dodatkowo fizykoterapię [4,6,7,12,13]. WNIOSKI Terapia zawierająca aktywny udział fizjoterapeuty w połączeniu z ćwiczeniami przy użyciu szyny CPM oraz fizykoterapią jest efektywniejsza niż stosowanie tych form terapii rozdzielnie w zakresie: zmniejszenie dolegliwości bólowych do całkowitego jego ustąpienia zmniejszenie częstości nasilania dolegliwości bólowych zmniejszenie częstości przyjmowania środków przeciwbólowych poprawy w zakresie ograniczenia aktywności ruchowej ruchomości stawowej PIŚMIENNICTWO 1. DeLee J.C. et al.: Fractures and Dislocations of the Elbow. [In:] Fractures in Adults, vol.1. Ed: Rockwood Ch.A., Green D.P. J.B. Lippincott Co, Philadelphia, 1984, Kiwerska-Jagodzińska K. i wsp.: Postępowanie leczniczo- usprawniające w zwichnięciach stawu łokciowego. Postępy Rehabilitacji, 1998; 12 (1): Komosa T., Jabłońska-Brudło J.: Pourazowe dysfunkcje stawu łokciowego u dzieci. Postępy Rehabilitacji, 1995; 9 (2): Koszla M.M.: Złamania i zwichnięcia u dzieci. PZWL, Warszawa, 1973, Kowalski I., Lipecki W.: Problemy rehabilitacji dzieci po operacyjnym leczeniu złamania głowy i szyjki kości promieniowej. Postępy Rehabilitacji, 1995; 9 (2): Linscheid R.L., O Driscoll S.W.: Elbow dislocations. [In:] The elbow and its disorders. 2d ed. Morrey B.F. W.B. Saunders Company, Philadelphia, London, Toronto, 1993,

18 MEDYCZNE WYMIARY DOBROSTANU 8. Nirschl R.P., Morrey B.F.: Rehabilitation. [In:] The elbow and its disorders. 2d ed. Morrey B.F. W.B. Saunders Company, Philadelphia, London, Toronto, 1993, O Driscoll S.W., Giori N.J.: Continuous passive motion (CPM): Theory and principles of clinical application. Journal of Rehabilitation Research and Development, 2000; 37 (2): Pomianowski S. i wsp.: Przykurcz stawu łokciowego przyczyny, sposoby leczenia. Chir. Narz. Ruchu Ortop. Pol., 1999; 64 (1): Salter, RB; Simmonds, DF; Malcom, BW; Rumble, EJ; MacMichael, D; Clements, ND. The biological effect of continuous passive motion on the healing of full-thickness defects in articular cartilages. An experimental investigation in the rabbit. J Bone Joint Surg. 1980; 62A: Senger A.: Zniekształcenia i zaburzenia czynności po urazowych uszkodzeniach narządu ruchu. [W:] Ortopedia i rehabilitacja, t. 1. Red: Dega W. PZWL, Warszawa, 1983, Żuk T., Gusta A.: Urazowe uszkodzenia stawów i kości długich. PZWL, Warszawa, STRESZCZENIE Wszystkie uszkodzenia stawów wymagają leczenia ruchem. Wykonywanie ruchów w obrębie uszkodzonych stawów powinno być rozpoczęte w dniu zachorowania. Powinny to być ruchy powolne, i na tyle, na ile jest to możliwe, powinny być stale utrzymywane. Dolegliwości bólowe stawu lokciowego pojawiają się u osób używających nadmiernie dominującej kończyny górnej (np. u mechaników, stolarzy), wykonujących wielokrotnie powtarzalne ruchy (stomatolodzy, masażyści, sportowcy wybranych dyscyplin, amatorów grających w tenisa, golfa, badmintona czy squasha), gdzie często dochodzi do przeciążenia mięśni przedramienia przyczepiających się w okolicy nadkłykci. Materiał badawczy stanowiła grupa 72 pacjentów: 39 kobiet i 33 mężczyzn. Badani cierpieli na dolegliwości bólowe spowodowane zespołem łokcia golfisty, łokcia tenisisty, stanem po urazie. Porównano występowanie nasilenia bólu, częstotliwość występowania bólu, częstotliwości zażywania środków przeciwbólowych oraz ograniczenia ruchowe przed i po terapii. Badanych podzielono na 3 grupy (po 24 osoby- 13 kobiet i 11 mężczyzn): Badania posiadały charakter pilotażowy. Celem badań była ocena jak ćwiczenia stawu łokciowego z przy użyciu szyny CPM wpłyną na wybrane parametry, takie jak: występowanie nasilenia bólu, częstotliwość występowania bólu, częstotliwości zażywania środków przeciwbólowych oraz ograniczenia ruchowe. Wszyscy pacjenci mieli podobny zestaw ćwiczeń w terapii z udziałem fizjoterapeuty (ćwiczenia czynne, ćwiczenia zwiększające zakres ruchomości), fizykoterapię (jonoforeza, krioterapia, pole magnetyczne). Badania przeprowadzono od stycznia do marca 2018 roku w Dziale Rehabilitacji WSS im. Św. Rafała w Czerwonej Górze. Program terapii trwał przez 3 tygodnie od poniedziałku do piątku, przez sobotę niedzielę pacjenci odpoczywali, 84

19 1 Grzegorz Gałuszka, 2 Renata Gałuszka, 1 Mateusz Borecki 3 Wojciech Legawiec Wyniki rehabilitacji przy użyciu szyny CPM u pacjentów leczonych z powodu schorzeń i urazów oraz dolegliwości bólowych stawu łokciowego posiadali założony taping. Jako narzędzie badawcze zastosowano skalę Laitinena. Jest ona subiektywnym i punktowym narzędziem służącym do oceny poziomu bólu. Terapia zawierająca aktywny udział fizjoterapeuty w połączeniu z ćwiczeniami przy użyciu szyny CPM oraz fizykoterapią jest efektywniejsza niż stosowanie tych form terapii. Wczesna rehabilitacja jest bardzo istotnym elementem leczenia, wpływającym na poprawę funkcji stawu łokciowego. Większość autorów wyraża opinię, że uruchomienie stawu łokciowego wymaga ostrożnej i długotrwałej rehabilitacji, z wykluczeniem redresji, forsownych ćwiczeń biernych i przegrzewania ABSTRACT All joint damage requires movement treatment. Performing movements within damaged joints should be started on the day of the disease. These should be slow movements and should be maintained as much as possible. Pain complaints of the proximal joint arise in people using an excessively dominant upper limb (eg in mechanics, carpenters), performing repeatedly repetitive movements (dentists, masseurs, athletes of selected disciplines, amateurs playing tennis, golf, badminton or squash), where often occurs to overload the forearm muscles that attach to the epicondyle. The research material was a group of 72 patients: 39 women and 33 men. The subjects suffered from pain caused by the elbow of the golfer, the tennis elbow, the condition after the injury. Pain severity, frequency of pain, frequency of analgesics and limitations before and after therapy were compared. The subjects were divided into 3 groups (24 people each - 13 women and 11 men). The research was pilot. The aim of the study was to assess how elbow joint exercises using the CPM bus will affect selected parameters, such as: the occurrence of pain intensity, the frequency of pain occurrence, the frequency of painkillers and motor restrictions. All patients had a similar set of exercises in therapy involving a physiotherapist (active exercises, exercises increasing the range of mobility), physical therapy (ionophoresis, cryotherapy, magnetic field). The research was carried out from January to March 2018 in the Rehabilitation Department of WSS im. St. Rafał in Czerwony Góra. The therapy program lasted for three weeks from Monday to Friday, and on Saturday Sunday the patients rested and had taped. Laitinen scale was used as a research tool. It is a subjective and punctual tool for assessing the level of pain. Therapy containing an active part of a physiotherapist combined with exercises using the CPM bus and physiotherapy is more effective than using these forms of therapy. Early rehabilitation is a very important element of treatment, affecting the improvement of elbow joint function. Most authors express the opinion that the activation of the elbow requires careful and long-term rehabilitation, excluding exclusion, strenuous passive exercise and overheating. Artykuł zawiera znaki ze spacjami 85