ZANIECZYSZCZENIA POWIETRZA PRZYCZYNY PROBLEMU, JEGO SKUTKI I MOŻLIWOŚCI PRZECIWDZIAŁANIA

Transkrypt

1 CZYSTE POWIETRZE DLA TARGÓWKA ZANIECZYSZCZENIA POWIETRZA PRZYCZYNY PROBLEMU, JEGO SKUTKI I MOŻLIWOŚCI PRZECIWDZIAŁANIA Warszawa, 12 listopada 2015 r. Artur Jerzy BADYDA

2 2 Wprowadzenie

3 GŁÓWNEŹRÓDŁAEMISJI o Zasadniczymi źródłami emisji zanieczyszczeń do powietrza są (dane za rok 2012) Sektor komunalno-bytowy Główne źródło emisji pyłów PM 10 (42,9% w UE; 55,7% w PL) PM 2,5 (55,3% w UE; 51,9% w PL) Główne źródło emisji WWA (66,5% w UE; 87,2%!!! w PL) Główne źródło emisji CO (44,2% w UE; 64,1% w PL) Główne źródło emisji PCDD/PCDF (49,9% w PL) Transport Główne źródło emisji NO x (39,2% w UE; 33,2% w PL) Istotne źródło emisji CO (24,6% w UE; 23,2 w PL) Istotne źródło emisji pyłów PM 10 (12,9% w UE; 9,6% w PL) PM 2,5 (14,6% w UE; 16,6% w PL) 3

4 GŁÓWNEŹRÓDŁAEMISJI oponadto do źródeł tych należą Produkcja i dystrybucja energii Główne źródło emisji SO x (60,1% w UE; 51,9% w PL) Główne źródło emisji Hg (33,9% w UE; 55,3% w PL) Istotne źródło emisji NO x (22,4% w UE; 31,8% w PL) Procesy produkcyjne Zauważalne źródło emisji pyłów Zauważalne źródło emisji WWA 4

5 5 Jakość powietrza

6 PROBLEMYJAKOŚCIPOWIETRZA o W Polsce jakość powietrza kształtują przede wszystkim źródła komunalno-bytowe i transport drogowy o Skutkiem relatywnie dużej emisji zanieczyszczeń do powietrza są regularne przekroczenia stężeń dopuszczalnych Powszechnie pyłów (PM 10 i PM 2,5 ) i BaP Lokalnie NO x i O 3 o Problemy odpowiedniej jakości powietrza są szczególnie istotne na terenach miejskich, ze względu na Koncentrację licznych źródeł emisji na stosunkowo niewielkich obszarach (zarówno w dużych aglomeracjach miejskich, jak i w miastach małej i średniej wielkości) Narastający udział ludności miejskiej w ogólnej liczbie ludności 6

7 PROBLEMYGOSPODARKI ODPADAMIKOMUNALNYMI ow 2013 roku w Polsce Wytworzono 141,888 mln ton odpadów W tym 11,295 mln Mg odpadów komunalnych Zebrano 9,474 mln Mg odpadów komunalnych Z tego przeznaczono do Termicznego przekształcenia 0,766 mln Mg Biologicznego przetwarzania 1,231 mln Mg Składowania 5,979 mln Mg W systemie brakuje: 11,295-9,474=1,821 mln Mg Gdzie są te odpady? 7

8 ZANIECZYSZCZENIE POWIETRZA NA ŚWIECIE ozanieczyszczenie powietrza jest poważnym problemem wielu miast Świata oźródłami emisji są zwykle transport, gospodarka komunalna i/lub przemysł owśród 10 najbardziej zanieczyszczonych miejsc na Świecie Po 2 znajdują się w Chinach, Indiach i Rosji Po 1 znajduje się w Azerbejdżanie, Peru, Ukrainie i Zambii 8

9 JAKOŚĆPOWIETRZA WEUROPIE oemisje te w znacznym stopniu kształtują jakość powietrza, choć nie są jedynymi czynnikami wpływającymi na stężenia zanieczyszczeń, jakie są rejestrowane w systemach monitoringu 9

10 JAKOŚĆPOWIETRZA WEUROPIE oemisje te w znacznym stopniu kształtują jakość powietrza, choć nie są jedynymi czynnikami wpływającymi na stężenia zanieczyszczeń, jakie są rejestrowane w systemach monitoringu 10 Air quality in Europe 2014 report. EEA report, No 5/2014. ISSN: , doi: / European Environment Agency, Copenhagen 2014

20 JAKOŚĆPOWIETRZA NAŚWIECIE ona tle całego Świata, pod względem skali problemu zanieczyszczeń powietrza, Unia Europejska wypada całkiem dobrze 20

21 JAKOŚĆPOWIETRZA NAŚWIECIE ona tle całego Świata, pod względem skali problemu zanieczyszczeń powietrza, Unia Europejska wypada całkiem dobrze 21

22 JAKOŚĆ POWIETRZA WPOLSCE Na podstawie: Ochrona środowiska Główny Urząd Statystyczny, Warszawa

29 JAKOŚĆ POWIETRZA WPOLSCE 29 Liczba dni z przekroczeniem dopuszczalnego średniodobowego stężenia PM 10 ow l.p. grupie Miasto 10 miast Unii Europejskiej, 1cechujących Pernik BGsię największą liczbą 180 2przekroczeń Plovdiv BG dopuszczalnego Kraków PL 151 średniodobowego stężenia pyłów PM 4 Pleven BG znajduje się aż 6 polskich miast 5 Dobrich BG Nowy Sącz PL Gliwice PL Zabrze PL Sosnowiec PL Katowice PL Warszawa PL 58

30 JAKOŚĆ POWIETRZA WWARSZAWIE ow porównaniu z wieloma polskimi miastami jakość powietrza jest zatem relatywnie dobra, ale o nadal występują przekroczenia dopuszczalnych stężeń, o a do rekomendowanych przez WHO stężeń PM 10 jeszcze nam daleko 30

34 JAKOŚĆ POWIETRZA WWARSZAWIE o Średnioroczne stężenia benzo[a]pirenu (dopuszczalne 1 ng/m 3 ) w Warszawie w 2014 roku wyniosły: 2,53 ng/m 3 przy ul. Tołstoja (Bielany) 2,84 ng/m 3 przy ul. Anieli Krzywoń(Wola) osą to (za wyjątkiem Ostrołęki) najniższe stężenia zanotowane w 11 punktach pomiarowych na Mazowszu 34

35 JAKOŚĆ POWIETRZA WWARSZAWIE Na podstawie: Roczna ocena jakości powietrza. Raport za rok WIOŚ Warszawa

36 JAKOŚĆ POWIETRZA WWARSZAWIE Na podstawie: o Średnioroczne stężenia benzo[a]pirenu Interaktywne mapy o jakości powietrza, (dopuszczalne 1 ng/m 3 ) w Warszawie w 2014 roku wyniosły: 2,53 ng/m 3 przy ul. Tołstoja (Bielany) 2,84 ng/m 3 przy ul. Anieli Krzywoń(Wola) osą to (za wyjątkiem Ostrołęki) najniższe stężenia zanotowane w 11 punktach pomiarowych na Mazowszu 36

39 JAKOŚĆ POWIETRZA WWARSZAWIE ow ROJP dla Mazowsza za 2014 r. oszacowano, że obszary, na których występują przekroczenia dopuszczalnego stężenia Pyłu PM 10 Zamieszkane są przez 4%mieszkańców Warszawy (w odniesieniu do wartości średniorocznej) Zamieszkane są przez 84%mieszkańców Warszawy (w odniesieniu do wartości średniodobowej) Benzo[a]pirenu Zamieszkane są przez 86%mieszkańców Warszawy (w odniesieniu do wartości średniorocznej) Ditlenkuazotu Zamieszkane są przez 6%mieszkańców Warszawy (w odniesieniu do wartości średniorocznej) 39

40 40 Wpływ zanieczyszczeń powietrza na zdrowie

41 ZANIECZYSZCZENIA POWIETRZA A UMIERALNOŚĆ NA ŚWIECIE owedług Światowej Organizacji Zdrowia 1, w skali globalnej z zanieczyszczeniem powietrza zewnętrznego w 2012 roku związanych było 3,7 miliona zgonów(z czego 88% dotyczyło krajów o niskim i średnim poziomie dochodów) oprzy uwzględnieniu dodatkowo zanieczyszczeń pochodzących z gospodarstw domowych (wewnętrznych), liczba ta osiągnęła poziom 7 milionów zgonów 1 Burden of disease fromthe joint effects of Household and AmbientAirPollutionfor World HealthOrganization,

42 ZANIECZYSZCZENIA POWIETRZA A UMIERALNOŚĆ WEUROPIE I WPOLSCE Air quality in Europe 2014 report. EEA report, No 5/2014. ISSN: , doi: / European Environment Agency, Copenhagen

43 ZANIECZYSZCZENIA POWIETRZA JAKO CZYNNIK RYZYKA ozarówno w skali globalnej, jak i w Polsce, zanieczyszczenia powietrza (wewnętrznego i zewnętrznego) znajdują się w grupie 10 najważniejszych czynników ryzyka decydujących o przedwczesnych zgonach i życiu w warunkach niepełnosprawności 43

44 ZANIECZYSZCZENIA POWIETRZA JAKO CZYNNIK RYZYKA ozarówno w skali globalnej, jak i w Polsce, zanieczyszczenia powietrza (wewnętrznego i zewnętrznego) znajdują się w grupie 10 najważniejszych czynników ryzyka decydujących o przedwczesnych zgonach i życiu w warunkach niepełnosprawności 44 Na podstawie: Global Burden of Disease Institute for Health Metrics and Evaluation, University of Washington 2015

45 ZANIECZYSZCZENIA POWIETRZA JAKO CZYNNIK RYZYKA ozarówno w skali globalnej, jak i w Polsce, zanieczyszczenia powietrza (wewnętrznego i zewnętrznego) znajdują się w grupie 10 najważniejszych czynników ryzyka decydujących o przedwczesnych zgonach i życiu w warunkach niepełnosprawności 45 Na podstawie: Global Burden of Disease Institute for Health Metrics and Evaluation, University of Washington 2015

46 ZANIECZYSZCZENIA POWIETRZA ADALY o Szacuje się 1, że w krajach Unii Europejskiej (UE-27) rocznie traconych jest ponad 4,5 miliona lat życia wskutek ekspozycji na pył PM 2,5, z czego Prawie 1,7 miliona przyporządkowuje się chorobom układu krążenia Ponad wiąże się z nowotworem płuca o Dane dla Polski wskazują, że straty ocenia się na lat, z czego dla chorób układu krążenia dla nowotworu płuca 1 de LeeuwF., HorálekJ: Assessment of the health impacts of exposure to PM 2.5 at a European level. ETC/ACC Technical Paper 2009/1, June

47 KOSZTY ZDROWOTNE ZANIECZYSZCZENIA POWIETRZA WWARSZAWIE Efektzdrowotny Jednostka Liczba przypadków Przedwczesne zgony (>30 r.ż.) Przypadki 2826 Przedwczesne zgony (>30 r.ż.) Utracone lata życia Przewlekłe zapalenie oskrzeli (> 27 r.ż.) Przypadki 1466 Zapalenie oskrzeli (6-12 r.ż.) Przypadki 6301 Utracone dni pracy (20-64 r.ż.) Dni Zgony z powodu nowotworu płuca (>30 r.ż.) Przypadki 286 Zgony z powodu chorób krążeniowo-oddechowych (>30 r.ż.) Przypadki Zgony z powodu choroby niedokrwiennej serca Przypadki 761 Przedwczesne zgony (>30 r.ż.) Przypadki 2826

48 Wyniki licznych światowych badań naukowych nad efektami zdrowotnymi narażenia na zanieczyszczenia powietrza wpłynęły na decyzję Międzynarodowej Agencji ds. Badań nad Rakiem (IARC) w sprawie sklasyfikowania zanieczyszczeń powietrza jako kancerogennych dla człowieka (grupa 1). Osobno do tej samej grupy zakwalifikowano cząstki stałe (PM) DECYZJAIARC 48

49 SKUTKI ZDROWOTNE ZANIECZYSZCZENIA POWIETRZA o Rola, jaką odgrywają zanieczyszczenia powietrza w kształtowaniu zmienności stanu zdrowia ludzi wydaje się być zatem co najmniej znacząca o Mechanizm oddziaływania zanieczyszczeń powietrza na zdrowie człowieka nadal nie jest w pełni rozpoznany. Nadal nie posiadamy pełnej wiedzy o skali skutków zdrowotnych wynikających z permanentnego przebywania w zanieczyszczonej atmosferze o Szereg dotychczasowych badań wskazuje jednak, że ekspozycja (zarówno długo-, jak i krótkotrwała) na niektóre rodzaje zanieczyszczeń powietrza zwiększa ryzyko występowania chorób układu oddechowego (w tym nowotworu płuca), sercowo-naczyniowego, czy ośrodkowego układu nerwowego (a zwłaszcza mózgu) 49

50 SKUTKI ZDROWOTNE ZANIECZYSZCZENIA POWIETRZA oanalizy zrealizowane w Warszawie na przykładzie wpływu na niemowlęta i dzieci wskazują, że rocznie 5201 przypadków występowania objawów astmy oskrzelowej i 234 przyjęcia do szpitali z powodu chorób układu oddechowego, można przypisać zanieczyszczeniu powietrza przez cząstki stałe 50

51 SKUTKI ZDROWOTNE ZANIECZYSZCZENIA POWIETRZA o Inne warszawskie badania wskazują z kolei, że na skutki zdrowotne w postaci obniżenia funkcji układu oddechowego wpływają takie czynniki jak Fakt zamieszkiwania w mieście Czas zamieszkiwania w pobliżu ruchliwych ulic Natężeniu ruchu o Wykazano również pozytywny wpływ aktywności fizycznej na sprawność oddychania 51

52 SKUTKI EKONOMICZNE o Zanieczyszczenia powietrza to nie tylko czynnik warunkujący przedwczesne zgony o Ich obecność w powietrzu kształtuje również wpływ na gospodarkę kraju poprzez zwiększoną zachorowalność i zaostrzenia w przebiegu niektórych chorób o Skutkuje to obecnie 1 (według scenariusza na 2015 rok) utratą dni pracy na poziomie w Polsce w Europie o Co przekłada się na efekty ekonomiczne na poziomie 2,068 mld EUR rocznie w Polsce 17,660 mld EUR rocznie w Europie 1 Holland M: Cost-benefit Analysis of Final Policy Scenarios for the EU Clean Air Package. EMRC, March

53 53 Co możemy zrobić?

54 PRZECIWDZIAŁANIE opo pierwsze edukacja!!! opolityki/strategie w zakresie rodzajów instalacji i paliw do zapewniania potrzeb energetycznych Promowanie paliw niskoemisyjnych Wykorzystanie odnawialnych źródeł energii Odpowiednie wymogi dotyczące urządzeń grzewczych Wymiana urządzeń na nowsze lub zasilane innymi paliwami Efektywność energetyczna (termomodernizacja, energooszczędne oświetlenie, itp.) 54

55 PRZECIWDZIAŁANIE oprawidłowa gospodarka odpadami Systemy gromadzenia i przetwarzania odpadów na poziomie gmin i powiatów Uzupełnienie planowanych dużych spalarni odpadów o niewielkie, lokalne instalacje do termicznego przekształcania odpadów (z produkcją energii) Wprowadzenie skutecznych regulacji prawnych uniemożliwiających spalanie odpadów w domowych instalacjach ciepłowniczych i kominkach 55

56 PRZECIWDZIAŁANIE opolityka/strategia transportowa System drogowo-uliczny, w tym obwodnice miejskie Komunikacja publiczna Komunikacja rowerowa Stosowanie ITS Strefy małej emisji (ograniczenia w ruchu pojazdów) oplanowanie przestrzenne 56

57 57 Co możemy osiągnąć?

58 POPRAWA JAKOŚCI POWIETRZA onieliczne programy badawcze skupiają swoją uwagę na ocenie skali efektów wynikających ze zmniejszenia ilości zanieczyszczeń obecnych w powietrzu odostępne są również opracowania, w których szacuje się oszczędności ekonomiczne wynikające z poprawy jakości powietrza, co powinno skutkować pozytywnym wpływem na gospodarkę 58

59 SKUTKI ZDROWOTNE POPRAWY JAKOŚCI POWIETRZA oprzykład badań zrealizowanych wśród 3997 mieszkańców Warszawy i 988 osób zamieszkujących niezanieczyszczone obszary Polski dowodzi, że Spadek stężenia pyłów PM 10 o 10 µg/m 3 można wiązać ze wzrostem sprawności oddychania (wzrost FEV 1 o 1,7%) 59

60 SKUTKI EKONOMICZNE o Szacunki wskazują, że obecnie zanieczyszczenie powietrza generuje koszty ekonomiczne na poziomie 2,068 mld EUR rocznie w Polsce 17,660 mld EUR rocznie w Europie o Ograniczając się do stosowania obecnych regulacji prawnych możemy zmnniejszyćte koszty do poziomu 1,607 mld EUR w 2025 r. w Polsce 14,104 mld EUR w 2025 r. w Europie o Realizując scenariusz maksymalnie technicznie wykonalnej redukcji (MTFR) ograniczenie to pozwoliłoby osiągnąć w 2025 r. poziom 1,105 mld EUR w Polsce 11,178 mld EUR w Europie 60

61 SKUTKI EKONOMICZNE POPRAWY JAKOŚCI POWIETRZA ozmniejszenie narażenia na pył PM 2,5 do 2025 r. W przypadku postępowania według scenariusza CLE (CurrentLegislation) przyniesie Spadek liczby przedwczesnych zgonów o 3679 przypadków Spadek utraconych dni pracy o W przypadku postępowania według scenariusza MTFR (Maximum TechnicallyFeasibleReduction) Spadek liczby przedwczesnych zgonów o przypadków Spadek utraconych dni pracy o

62 62 Podsumowanie

63 PODSUMOWANIE o W warunkach miejskich kluczowymi źródłami kształtującymi jakość powietrza są źródła komunalnobytowe oraz transport drogowy o W wielu ośrodkach miejskich rejestruje się przekroczenia dopuszczalnych stężeń zanieczyszczeń powietrza (regulowanych na mocy dyrektywy CAFE), a tym bardziej poziomów rekomendowanych przez WHO o W miastach UE (według raportu EEA Airqualityin Europe 2014) 10-30% populacji żyje w warunkach niedotrzymania stężeń dopuszczalnych w zakresie pyłów PM 10 i PM 2,5 o Szacuje się również, że powietrzem niespełniającym rekomendacji WHO w zakresie zanieczyszczeń pyłowych oddycha obecnie 64-93% populacji miast UE 63

64 PODSUMOWANIE o Pomimo relatywnie dobrej sytuacji, jaka pod względem jakości powietrza panuje w Europie, są kraje, w których problem ten jest szczególnie silnie widoczny o Skutkuje to zwiększoną zachorowalnością z powodu chorób obturacyjnych, innych chorób układu oddechowego, alergii, czy chorób układu sercowonaczyniowego, jak również chorób nowotworowych o Efektem tego są również przedwczesne zgony, których w Europie niemal pół miliona przypisuje się tylko zanieczyszczeniom pyłowym obecnym w powietrzu atmosferycznym 64

65 PODSUMOWANIE o Działalność zaradcza i naprawcza powinna być przede wszystkim oparta na współpracy pomiędzy różnymi szczeblami administracji publicznej oraz społeczeństwem o Powinna ona uwzględniać Powszechną edukację w zakresie jakości powietrza, w tym odnośnie przyczyn i skutków jego zanieczyszczenia Realizowanie odpowiedniego zarządzania na szczeblu centralnym i na szczeblach samorządowych w zakresie Wdrażania i realizacji polityki/strategii transportowej Wdrażania i realizacji polityki/strategii zarządzania produkcją i dystrybucją energii, emisjami z różnych sektorów gospodarki narodowej oraz gospodarką odpadami 65

66 CZYSTE POWIETRZE DLA TARGÓWKA ZANIECZYSZCZENIA POWIETRZA PRZYCZYNY PROBLEMU, JEGO SKUTKI I MOŻLIWOŚCI PRZECIWDZIAŁANIA Artur Jerzy BADYDA, artur.badyda@is.pw.edu.pl Warszawa, 12 listopada 2015 r.