7PR w skrócie Jak przyłączyć się do siódmego programu ramowego UE w zakresie badań naukowych

Transkrypt

1 Badania wspólnotowe KOM ISJA EUROPEJSKA pomysły współpraca ludzie euratom możliwości 7PR w skrócie Jak przyłączyć się do siódmego programu ramowego UE w zakresie badań naukowych SIO DMY PROGRAM RAMOWY miniprzewodnik dla potencjalnych wnioskodawców

2 Europe Direct to serwis, który pomoże Państwu znaleźć odpowiedź na pytania dotyczące Unii Europejskiej. Oto numer bezpłatny*: (*) niektórzy operatorzy telefonii komórkowej nie udostępniają połączeń z numerami lub pobierają za nie opłaty Bardzo wiele informacji na temat Unii Europejskiej znajduje się w Internecie. Dostęp można uzyskać przez serwer Europa ( Dane katalogowe znajdują się na końcu niniejszej publikacji. Luksemburg: Urząd Oficjalnych Publikacji Wspólnot Europejskich, 2007 ISBN Wspólnoty Europejskie, 2007 Powielanie materiałów jest dozwolone, pod warunkiem że zostanie podane ich źródło.

3

4 2 What basics do I need to know? Czy wyrażenia takie jak 6PR, CORDIS, program szczegółowy, zaproszenie do składania wniosków są Państwu znane? Czy już brali Państwo udział we wcześniejszych wspólnotowych programach ramowych w zakresie badań naukowych? Jeżeli tak, to mogliby Państwo już w tym miejscu zakończyć czytanie. Jeżeli nie, to kolejne strony mogą przybliżyć Państwu sposoby uczestnictwa w 7PR. Niniejsza publikacja jest przystępnym przewodnikiem, jak przyłączyć się do siódmego programu ramowego w zakresie badań naukowych (7PR), który jest głównym instrumentem finansowym Unii Europejskiej wspierającym prace badawcze w Europie. Przewodnik ten pokaże Państwu, jakie dziedziny i działania UE ma zamiar finansować w ramach programu oraz jakie kroki należy podjąć, by ubiegać o finansowanie. Obszerniejsze informacje na temat każdego z poniższych rozdziałów mogą Państwo znaleźć na stronach internetowych:

5 Spis treści 3 Do kogo skierowany jest ten przewodnik?...02 Zapoznanie się z 7PR siedem łatwych kroków Krok 1 Czym jest 7PR? Podstawy...05 Krok 2 Kto może uczestniczyć w programie?...09 Krok 3 Jak skonstruowany jest 7PR? Co to są Programy szczegółowe?...13 Krok 4 Co to są Systemy finansowania?...19 Krok 5 Jak ubiegać się o finansowanie...23 Krok 6 Jak odpowiedzieć na zaproszenie...25 Krok 7 Gdzie można uzyskać pomoc i więcej informacji?...29

6

7 5 Krok 1 Czym jest 7PR? Podstawy

8 6 Krok 1 Czym What basics jest 7PR? do Podstawy I need to know? Pełna nazwa 7PR to Siódmy program ramowy w zakresie badań i rozwoju technologicznego. Program ten obejmuje siedem lat, od 2007 r. do 2013 r. Budżet programu wynosi ponad 50 mld euro. Stanowi to znaczny wzrost w porównaniu z poprzednim, szóstym programem ramowym (wzrost o 41% przy cenach z 2004 r., wzrost o 63% przy cenach bieżących) i jest odzwierciedleniem priorytetu przyznanego badaniom naukowym w Europie. 7PR jest głównym instrumentem wychodzącym naprzeciw potrzebom Europy w zakresie miejsc pracy i konkurencyjności oraz utrzymania pozycji lidera globalnej gospodarki opartej na wiedzy. Większa część tych funduszy będzie przeznaczona na granty badawcze dla uczestników z Europy i ze świata w celu współfinansowania projektów w zakresie badań, rozwoju technologicznego i demonstracji. Granty są przyznawane na podstawie zaproszeń do składania wniosków oraz procedury ocen eksperckich. Odbywa się to w warunkach silnej konkurencji. Aby działania finansowane przez 7PR uzupełniały krajowe programy badawcze, muszą one stanowić europejską wartość dodaną. Jednym z kluczowych aspektów europejskiej wartości dodanej jest ponadnarodowość wielu działań: projekty badawcze realizowane są przez konsorcja skupiające uczestników z różnych europejskich (i innych) państw; stypendia 7PR wymagają międzynarodowej mobilności. W rzeczy samej, wiele wyzwań badawczych (np. badania nad syntezą jądrową itp.) jest tak złożonych, że można im sprostać tylko na poziomie europejskim. Jednakże w 7PR opracowano też nowe działanie dla zespołów indywidualnych, bez zobowiązań współpracy międzynarodowej. W tym przypadku europejska wartość dodana polega na podniesieniu konkurencyjności naukowców zajmujących się fundamentalnymi badaniami pionierskimi z poziomu krajowego na poziom europejski.

9 Krok 1 7 7PR jest naturalnym następcą poprzedniego programu 6PR i stanowi wynik wieloletnich konsultacji ze społecznością naukową sektora prywatnego i publicznego, podmiotami gospodarczymi i instytucjami kształtowania polityki w Europie. 7PR jest bardziej obszerny i wszechstronny od swoich poprzedników. Jest on również bardziej elastyczy, o bardziej uproszczonych procedurach. Programy ramowe w zakresie badań mają dwa zasadnicze cele strategiczne: wzmocnienie naukowej i technologicznej bazy przemysłu europejskiego, oraz; stymulowanie jego konkurencyjności na rynkach międzynarodowych, przy jednoczesnym promowaniu badań wspierających politykę UE. Jak korzystać z programu Siedmioletni program, z budżetem wynoszącym ponad 50 mld euro, odzwierciedlający wszystkie aspekty wspólnotowej polityki w zakresie badań, jest co oczywiste programem wielowymiarowym. Nowi uczestnicy mogą czuć się zagubieni w różnorakich tematach, działaniach, mechanizmach finansowych itp. Lecz pomoc jest w zasięgu ręki! We wszystkich państwach członkowskich UE, w państwach stowarzyszonych z 7PR i w kilku innych państwach powołano krajowe punkty kontaktowe (KPK), udzielające porad i pomocy badaczom oraz organizacjom planującym udział w programie. Z KPK mogą Państwo skontaktować się w swoim języku telefonicznie, faksem lub mailowo, przedstawiając swoją sytuację i pomysły. Zadaniem KPK jest nakierowanie Państwa na odpowiedni segment 7PR oraz

10 8 Krok 1 Czym jest 7PR? Podstawy pomoc przy wypełnianiu zgłoszenia. Z ich pomocą o wiele szybciej uporają się Państwo z wypełnieniem odpowiednich dokumentów. Dane adresowe najbliższego KPK znajdą Państwo na stronie Dlaczego warto współpracować? Działania wspólnotowe w zakresie rozwoju badań na rzecz globalnej gospodarki opartej na wiedzy coraz bardziej skupiają się na wspólnych badaniach, zarówno w Europie, jak i z zewnętrznymi partnerami badawczymi. Koordynacja krajowych i europejskich zespołów, organizowanie sieci badawczych oraz wzrost mobilności indywidualnych naukowców znajduje się w centrum tych działań. Połączenie zespołów badawczych z różnych państw jest również sposobem na przeciwdziałanie fragmentaryczności europejskich działań badawczych. Po raz pierwszy w europejskich programach badawczych 7PR wspiera też projekty badawcze indywidualnych naukowców/zespołów dzięki programom nowej Europejskiej Rady ds. Badań Naukowych (patrz

11 9 9 Step Krok 21 Kto może What uczestniczyć basics do wi need programie? to know?

12 10 Krok 2 Kto może uczestniczyć w programie? Kto może być wnioskodawcą? W 7PR mogą brać udział różne organizacje i osoby: zespoły badawcze na uniwersytetach lub przy instytucjach badawczych; przedsiębiorstwa mające zamiar wprowadzić innowacje; małe i średnie przedsiębiorstwa (MŚP); stowarzyszenia lub grupy MŚP; administracja publiczna lub rządowa (lokalna, regionalna lub krajowa); początkujący naukowcy (doktoranci); doświadczeni naukowcy; instytucje wspierające infrastruktury badawcze o międzynarodowym znaczeniu; organizacje i naukowcy z państw trzecich; organizacje międzynarodowe; organizacje społeczne. Powyższa lista jest jedynie orientacyjna, a nie wyczerpująca. W zależności od inicjatywy badawczej stosowane są różne zasady udziału.

13 Krok 2 11 Z jakich państw? Zgodnie z ogólną zasadą 7PR jest otwarty dla uczestników z jakiegokolwiek państwa na świecie. Stosowane są różne procedury uczestnictwa i środki finansowania dla różnych grup państw. Państwa członkowskie UE mają oczywiście zagwarantowane pierwszeństwo w dostępie do środków finansowania. Dokładnie takie same zasady jak w przypadku państw członkowskich stosowane są do państw stowarzyszonych w 7PR (państwa pokrywające część całkowitego budżetu 7PR). W 6PR kraje te obejmowały kraje EOG (Islandię, Norwegię, Liechtenstein), kraje kandydujące (np. Turcję, Chorwację), a także Izrael i Szwajcarię. Inną ważną grupą są partnerskie kraje współpracy międzynarodowej (np. Rosja i inne państwa Europy Wschodniej i Azji Środkowej, państwa rozwijające się, Śródziemnomorskie Kraje Partnerskie, państwa Bałkanów Zachodnich). Uczestnicy z tych państw mają prawo do finansowania na tych samych zasadach co państwa członkowskie UE. Jedynym ograniczeniem dla nich jest to, że konsorcja muszą najpierw zebrać wymaganą minimalną liczbę uczestników z państw członkowskich lub państw stowarzyszonych. Udział naukowców z uprzemysłowionych państw o wysokim dochodzie jest również możliwy, oparty na zasadzie samofinansowania, przy czym tylko w wyjątkowych wypadkach przyznawane są wspólnotowe środki finansowania.

14 12 Krok 2 Kto może uczestniczyć w programie? W ramach 7PR wyraźnie promowana jest współpraca z państwami trzecimi, co ma na celu: wspieranie europejskiej konkurencyjności w wybranych dziedzinach poprzez strategiczne partnerstwo z państwami trzecimi oraz wspieranie inicjatyw zachęcających najlepszych naukowców z państw trzecich do pracy w Europie i z Europą; podejmowanie specyficznych zagadnień o charakterze globalnym lub problemów, w obliczu których na ogół stoją państwa trzecie, na zasadzie obopólnych interesów i korzyści. Na koniec, w odniesieniu do państw trzecich, 7PR przyznaje również wjazdowe i wyjazdowe stypendia międzynarodowe, tym samym sprzyjając współpracy z zespołami badawczymi spoza Europy.

15 13 Krok 3 Jak skonstruowany jest 7PR? Co to są Programy szczegółowe?

16 14 Krok 3 Jak skonstruowany jest 7PR? Co to są Programy szczegółowe? Programy szczegółowe stanowią pięć głównych elementów tworzących 7PR: Współpraca Trzonem 7PR, na który przeznaczono dwie trzecie łącznego budżetu, jest program Współpraca. Ma on za zadanie wspierać badania realizowane w ramach współpracy w całej Europie oraz z innymi krajami partnerskimi poprzez projekty ponadnarodowych konsorcjów przemysłowych i środowisk akademickich. Badania prowadzone będą w dziesięciu kluczowych obszarach tematycznych: zdrowie; żywność, rolnictwo i rybołówstwo oraz biotechnologia; technologie informacyjne i komunikacyjne; nanonauki, nanotechnologie, materiały i nowe technologie; produkcyjne; energia; środowisko (w tym zmiany klimatu); transport (w tym aeronautyka); nauki społeczno-ekonomiczne i humanistyczne; przestrzeń kosmiczna; bezpieczeństwo.

17 Krok 3 15 Pomysły W ramach programu Pomysły wspierane będą badania pionierskie wyłącznie w oparciu o doskonałość naukową. Badania mogą być prowadzone w dowolnym obszarze nauki lub technologii, w tym także w zakresie inżynierii, nauk społeczno-ekonomicznych oraz humanistycznych. W przeciwieństwie do programu Współpraca nie są w tym przypadku wymagane partnerstwa transgraniczne. Projekty realizowane są przez indywidualne zespoły skupione wokół głównego badacza. Wdrażaniem programu zajmuje się nowa Europejska Rada ds. Badań Naukowych (ERBN). Więcej informacji można znaleźć na stronie Ludzie W ramach programu Ludzie wspierana jest mobilność i rozwój kariery naukowej zarówno w obrębie Unii Europejskiej, jak i poza nią. Jest on realizowany poprzez działania Marie Curie oraz obejmuje stypendia i inne środki wspomagające naukowców w rozwijaniu umiejętności i wiedzy w ciągu całego przebiegu kariery naukowej: początkowe kształcenie naukowców sieci Marie Curie ; współpraca między przemysłem a środowiskiem akademickim; współfinansowanie regionalnych, krajowych i międzynarodowych programów na rzecz mobilności; stypendia wewnątrzeuropejskie; wymiar międzynarodowy: stypendia dla naukowców z Europy w krajach trzecich, dla naukowców z krajów trzecich w Europie, system współpracy międzynarodowej, granty reintegracyjne; nagrody Marie Curie.

18 16 Krok 3 Jak skonstruowany jest 7PR? Co to są Programy szczegółowe? Możliwości W ramach programu Możliwości wzmacniany jest potencjał badawczy, niezbędny dla Europy mającej stać się wiodącą gospodarką opartą na wiedzy. Obejmuje on następujące działania: infrastruktury badawcze; badania na rzecz MŚP; regiony wiedzy; potencjał badawczy; nauka w społeczeństwie; działania szczegółowe w zakresie współpracy międzynarodowej. Badania w dziedzinie energii jądrowej Program badań jądrowych i działań szkoleniowych obejmować będzie badania, rozwój technologiczny, współpracę międzynarodową, rozpowszechnianie informacji technicznych i działania eksploatacyjne, a także szkolenia. Planuje się dwa programy szczegółowe: pierwszy program obejmuje badania w dziedzinie energii syntezy termojądrowej (w szczególności ITER) oraz rozszczepienie jądrowe i ochronę przed promieniowaniem; drugi program obejmuje działania Wspólnego Centrum Badawczego (WCB) w dziedzinie energii jądrowej, w tym gospodarkę odpadami jądrowymi i wpływ na środowisko, bezpieczeństwo jądrowe. Oprócz

19 Krok 3 17 działań bezpośrednich w obszarze energii jądrowej WCB prowadzi badania w innych obszarach stanowiące naukowe i technologiczne wsparcie procesu kształtowania polityki UE (patrz Budżet 7PR ( mln EUR, ceny bieżące) w mln EUR Możliwości WCB (KE) Ludzie Pomysły Współpraca Uwaga: PR Euratom 2,7 mld EUR w okresie 5 lat nie jest uwzględniony w powyższej kwocie.

20

21 19 Krok 4 Co to są Systemy finansowania?

22 20 Krok 4 Co to są Systemy finansowania? Systemy finansowania to typy projektów, poprzez które realizowany jest program. Należą do nich: Projekty realizowane w ramach współpracy Projekty realizowane w ramach współpracy to projekty badawcze o jasno zdefiniowanych celach naukowych i technologicznych oraz określonych oczekiwanych rezultatach (jak np. rozwój nowej technologii czy wiedzy w celu zwiększenia konkurencyjności Europy). Są one realizowane przez konsorcja obejmujące podmioty z różnych państw, a także przedstawicieli przemysłu i środowisk naukowych. Sieci doskonałości System finansowania Sieci doskonałości przeznaczony jest dla instytucji badawczych zamierzających powiązać ze sobą i zintegrować funkcjonalnie większą część działań i możliwości w danej dziedzinie w celu utworzenia w tej dziedzinie europejskiego wirtualnego centrum badań. Będą mogły tego dokonać, realizując wspólny program działań opierający się na zintegrowanym i uzupełniającym się wykorzystaniu zasobów całych jednostek badawczych, działów, laboratoriów czy dużych zespołów. Wdrażanie tego wspólnego programu działań będzie wymagało formalnego zobowiązania ze strony organizacji łączących część swoich zasobów i działań. Działania koordynacyjne i wspierające Są to działania obejmujące nie same badania jako takie, lecz koordynowanie i tworzenie sieci (networking) projektów, programów i polityk. Mogą one obejmować na przykład:

23 Krok 4 21 działania w zakresie koordynowania i tworzenia sieci, upowszechnianie i korzystanie z wiedzy; działania takie, jak badania studyjne lub działalność grup eksperckich wspomagających wdrażanie programu ramowego; wspieranie ponadnarodowego dostępu do głównych infrastruktur badawczych; działania stymulujące udział MŚP, społeczeństwa obywatelskiego i ich sieci; wspieranie współpracy z innymi europejskimi programami badań (np. badania pionierskie ). Projekty indywidualne Projekty realizowane przez indywidualne krajowe lub wielonarodowe zespoły badawcze kierowane przez głównego badacza, finansowane ze środków Europejskiej Rady ds. Badań Naukowych (ERBN). Wspieranie kształcenia zawodowego i rozwoju kariery naukowców Kształcenie zawodowe i rozwój kariery naukowców z całej Unii Europejskiej oraz jej partnerów w dziedzinie badań naukowych realizowane przez całą gamę działań wspierających nazwanych imieniem Marii Curie. Badania na rzecz szczególnych grup zwłaszcza MŚP Projekty badań i rozwoju technologicznego, w ramach których większa część badań prowadzona jest przez podmioty takie jak wyższe uczelnie, ośrodki badawcze lub inne podmioty prawne, na rzecz szczególnych grup, zwłaszcza MŚP, lub na rzecz organizacji społeczeństwa obywatelskiego i ich sieci.

24 22 Krok 4 Co to są Systemy finansowania? Kwestie finansowe Podstawową zasadą finansowania w ramach 7PR jest współfinansowanie. Oznacza to, że zazwyczaj Komisja nie kupuje usług z zakresu badań naukowych, składając zamówienie i płacąc kwotę o określonej wysokości, lecz przyznaje granty dla projektów odpowiadające pewnemu udziałowi w łącznych kosztach. Maksymalna wysokość stopy zwrotu kosztów projektu zależy od systemu finansowania, statusu prawnego uczestnika oraz rodzaju działania. Standardowa stopa zwrotu kosztów dla działań z zakresu badań i rozwoju technologicznego wynosi 50%. W przypadku niektórych podmiotów prawnych stopa ta może wynieść nawet 75% (podmioty takie jak organy publiczne o charakterze niezarobkowym, MŚP, organizacje badawcze, placówki edukacyjne szkolnictwa wyższego i średniego). W przypadku działań demonstracyjnych stopa zwrotu kosztów wynosi do 50 %. W przypadku innych działań (zarządzanie konsorcjum, tworzenie sieci, kształcenie, koordynowanie, upowszechnianie itd.) zwrot może sięgać nawet 100% kosztów kwalifikowalnych. Stopa 100% ma zastosowanie także w przypadku działań z zakresu badań pionierskich w ramach Europejskiej Rady ds. Badań Naukowych.

25 23 Krok 5 Jak ubiegać się o finansowanie

26 24 Krok 5 Jak ubiegać się o finansowanie Programy pracy i zaproszenia do składania wniosków Konkretne plany dotyczące realizacji programów szczegółowych (patrz wyżej) ogłasza Komisja Europejska w przyjmowanych co roku programach pracy. Owe programy pracy obejmują harmonogram zaproszeń do składania wniosków określanych powszechnie jako zaproszenia które publikowane będą w ciągu roku. Każde takie zaproszenie obejmuje zazwyczaj określone obszary badań, w związku z czym trzeba czasempoczekać na opublikowanie zaproszenia dotyczącego konkretnego obszaru Państwa zainteresowań. Gdzie dowiadywać się o opublikowaniu zaproszenia do składania wniosków? Wszystkie zaproszenia ogłaszane są w Dzienniku Urzędowym UE (stanowiącym urzędowe źródło dokumentów). Roczne programy pracy oraz pełny tekst zaproszeń publikowany jest w Internecie na stronach CORDIS poświęconych badaniom naukowym wspieranym przez UE, w sekcji dotyczącej 7PR: Strony CORDIS są stale aktualizowane w oparciu o najnowsze informacje dotyczące zaproszeń do składania wniosków oraz wszelkie inne informacje i usługi związane z badaniami w UE. CORDIS pomoże Państwu znaleźć informacje oraz przygotować wniosek.

27 25 Krok 6 Jak odpowiedzieć na zaproszenie

28 26 Krok 6 Jak odpowiedzieć na zaproszenie Składanie wniosku Na zaproszenie odpowiada się, składając wniosek. Wnioski można składać w dowolnym terminie po publikacji zaproszenia, jednakże przed upłynięciem terminu składania wniosków. Przewodnik dla wnioskodawców (również publikowany na stronach CORDIS dla każdego zaproszenia) poprowadzi Państwa przez całą procedurę i wskaże inne przydatne dokumenty. Obowiązkową formą składania wniosków jest forma elektroniczna EPSS (Electronic Proposal Submission Service).

29 Krok 6 27 Co się dzieje po złożeniu wniosku? Po upływie terminu wszystkie złożone wnioski podlegają rozpatrzeniu przez zespół niezależnych ekspertów rekrutowanych spośród uznanych specjalistów w danej dziedzinie. Zespół ten ocenia wnioski w oparciu o opublikowany zestaw kryteriów pozwalających stwierdzić, czy pod względem jakości proponowane badania kwalifikują się do wsparcia finansowego. Główne kryteria oceny przedstawiono w Przewodniku dla wnioskodawców. Mój wniosek został przyjęty co dalej? W przypadku pozytywnego rozpatrzenia wniosku Komisja Europejska przystępuje do negocjacji finansowych oraz naukowo-technicznych z konsorcjum wnioskodawcy w celu omówienia szczegółów projektu. Na koniec sporządzana jest umowa o grant między każdym uczestnikiem a Komisją. Określa ona prawa i obowiązki beneficjentów i Wspólnoty Europejskiej, w tym także wielkość wkładu finansowego UE w koszty badań. Dodatkowe informacje na temat wszelkich spraw związanych z zaproszeniami (m.in. takich jak wskazówki dotyczące kolejnych kroków procedury składania wniosków, kryteria kwalifikowalności, ocena, zagadnienia własności intelektualnej itd.) znajdą Państwo w Przewodniku dla wnioskodawców, dostępnym na stronach CORDIS:

30

31 29 Krok 7 Gdzie można uzyskać pomoc i więcej informacji?

32 30 Krok 7 Gdzie można uzyskać pomoc i więcej informacji? Prosimy zwrócić się do krajowego punktu kontaktowego (KPK) w danym państwie, którego zadaniem jest doradztwo w kwestiach związanych z finansowaniem badań potencjalnych wnioskodawców. KPK, dysponujący szerokim zakresem wiedzy na temat 7PR, powołano w każdym państwie członkowskim oraz w państwach stowarzyszonych w programach ramowych na rzecz badań naukowych. W sprawach dotyczących konkretnych zaproszeń do składania wniosków najpierw prosimy o zapoznanie się ze szczegółowym Przewodnikiem dla wnioskodawców, dołączonym do materiałów dotyczących zaproszenia do składnia wniosków. Prosimy zajrzeć na witrynę internetową CORDIS, poświęconą 7PR: Strony te zawierają szerokie informacje na temat 7PR, łącznie z ostatnimi uaktualnieniami, kalendarzem i tekstem zaproszeń do składania wniosków, często zadawanymi pytaniami itp. Prosimy odwiedzić strony poświęcone 7PR na witrynie internetowej Komisji Europejskiej: Strony te zawierają proste, udostępnione do pobrania arkusze informacyjne dotyczące 7PR w 23 językach. Prosimy skontaktować się ze specjalnym serwisem ds. badań (Research Enquiry Service), który pomoże osobom po raz pierwszy stykającym się z procedurami programu ramowego na

33 Krok 7 31 W przypadku pytań ogólnych na temat Unii Europejskiej prosimy skontaktować się z Europe Direct pod bezpłatnym numerem ( )z każdego państwa członkowskiego lub płatnym numerem ( ) z każdego innego miejsca na świecie. Dodatkowe informacje na temat badań wspólnotowych, 7PR i Europejskiej Przestrzeni Badawczej znajdą Państwo na:

34

35 Komisja Europejska Luksemburg: Urząd Oficjalnych Publikacji Wspólnot Europejskich str. 10 x 14,8 cm ISBN JAK OTRZYMAĆ PUBLIKACJE UE? Płatne publikacje Urzędu Publikacji są dostępne w EU Bookshop Ze strony tej można złożyć zamówienie na publikacje w dowolnym biurze sprzedaży. Pełną listę sprzedawców naszych publikacji na całym świecie można uzyskać, wysyłając faks pod numer (352)

36 pomysły współpraca ludzie euratom możliwości KI PL-C