Rozwój sieci w latach

Transkrypt

1 Rozwój sieci w latach Autor: Magdalena Kuczyńska - biuro PTPiREE ("Energia elektryczna" - czerwiec 2014) Fundusze Unii Europejskiej na rozwój sieci elektroenergetycznej w latach to przede wszystkim inwestycje w sieć inteligentną. Z początkiem 2014 r. wkroczyliśmy w nowy okres budżetowy UE, obejmujący lata Mimo że do końca 2015 r. realizowane będą jeszcze inwestycje zakontraktowane w latach , już od niemal 2 lat sektor przesytu i dystrybucji energii przygotowuje się do nowego rozdania środków. Wielomiesięczna współpraca branży - reprezentowanej przez Polskie Towarzystwo Przesyłu i Rozdziału Energii Elektrycznej - z resortami gospodarki oraz infrastruktury i rozwoju, a także Komisją Europejską (KE), pozwoliła wypracować podstawowy zakres inwestycji, jaki będzie mógł zostać objęty unijnym dofinansowaniem przez kolejne 7 lat. Sprowadza się on przede wszystkim do szeroko rozumianej sieci inteligentnej. Rozwój inteligentnych sieci energetycznych to jeden z priorytetów budowy wspólnego rynku energii. Objęcie tych inwestycji unijnym dofinansowaniem wynika z nowego podejścia KE do inwestowania w infrastrukturę elektroenergetyczną. O ile dotychczas dopuszczalne i najbardziej popularne było dotowanie standardowych inwestycji sieciowych w celu poprawy pewności dostaw i ograniczenia strat energii, o tyle w nowej polityce spójności to już nie wystarcza. Według KE, niemal każda nowa inwestycja w sieć elektroenergetyczną, dofinansowana z funduszy UE, powinna obejmować także elementy i funkcjonalności smart grid. Nowe podejście UE Nowe podejście UE do rozwoju doskonale prezentują dokumenty strategiczne przygotowane przez KE na nowy okres finansowy r. w ramach polityki spójności. Choć celem strategii UE jest wzmocnienie spójności gospodarczej i społecznej krajów członkowskich, poprzez zmniejszanie dysproporcji w poziomach rozwoju różnych regionów, to coraz mocniej uwidocznione jest dążenie UE do budowania przewagi konkurencyjnej i wysokiej pozycji UE w światowej gospodarce, zamiast jedynie wyrównywania pozycji i potencjału jej członków. Ze swojego budżetu na lata UE przeznaczy 351,8 mld euro na realizację tej strategii, z czego Polska otrzyma 82,5 mld euro. We Wspólnych Ramach Strategicznych i rozporządzeniach 1 na przyszłą perspektywę KE wskazała 11 celów tematycznych, które państwa członkowskie muszą uwzględnić, przygotowując zasady podziału funduszy europejskich w latach

2 Są to: 1. badania naukowe, rozwój technologiczny i innowacje; 2. zwiększenie dostępności, stopnia wykorzystania i jakości technologii informacyjno-komunikacyjnych; 3. podnoszenie konkurencyjności mikro-, małych i średnich przedsiębiorstw, sektora rolnego oraz sektora rybołówstwa i akwakultury; 4. wspieranie przejścia na gospodarkę niskoemisyjną we wszystkich sektorach; 5. promowanie dostosowania do zmian klimatu, zapobiegania ryzyku i zarządzania ryzykiem; 6. ochrona środowiska naturalnego i wspieranie efektywności wykorzystania zasobów; 7. promowanie zrównoważonego transportu i usuwanie niedoborów przepustowości w działaniu najważniejszych infrastruktur sieciowych; 8. wspieranie zatrudnienia i mobilności pracowników; 9. wspieranie włączenia społecznego i walka z ubóstwem; 10. inwestowanie w edukację, umiejętności i uczenie się przez całe życie; 11. wzmacnianie potencjału instytucjonalnego i skuteczności administracji publicznej. Dla inwestycji sieciowych sektora przesyłu i dystrybucji energii znaczenie mają przede wszystkim cele tematyczne 4 i 7. Jednakże podmioty sektora mogą, a nawet powinny, w dużej mierze wykorzystać także środki dostępne w ramach celu 1, obejmującego obszar badań, rozwoju i innowacji w sektorze. Wszystkim celom przypisane są szczegółowe priorytety inwestycyjne. Fundusze UE w Polsce Najważniejsze cele, jakie nasz kraj chce osiągnąć dzięki unijnemu wsparciu, wskazane są w Umowie Partnerstwa (zatwierdzonej 23 maja br. przez KE) oraz poszczególnych programach operacyjnych, opisujących, jak wdrażane będą fundusze unijne w podziale na obszary tematyczne. Negocjacje tych programów z KE dopiero się rozpoczynają i powinny zostać przez nią zatwierdzone nie później niż do końca stycznia 2015 r.

3 W Polsce realizowane będą programy regionalne oraz 6 programów krajowych (w tym jeden ponadregionalny dla województw Polski wschodniej). Z punktu widzenia sektora przesytu i dystrybucji energii, najważniejsze znaczenie będą miały: Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko (ponad 27,5 min euro funduszy UE), Program Operacyjny Inteligentny Rozwój (8,6 min euro funduszy UE), Program Operacyjny Polska Cyfrowa (2,25 min euro funduszy UE), Program Operacyjny Wiedza, Edukacja, Rozwój (4,4 min euro funduszy UE) regionalne programy operacyjne, na których realizację zostanie przeznaczone ok. 60 proc. funduszy strukturalnych (Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego i Europejski Fundusz Społeczny). Fundusze UE na rozwój sieci Najwięcej środków finansowych UE przeznaczonych na sieciowe inwestycje infrastrukturalne podmioty sektora elektroenergetycznego mają szansę uzyskać w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko. I to na tym obszarze koncentrują się działania przygotowawcze branży. Wynika to z faktu, że przedsięwzięcia sektora, z uwagi na ich strategiczny charakter, będą realizowane przede wszystkim w trybie pozakonkursowym. To wymaga dobrego zaplanowania inwestycji, które wpisując się w cele i wymogi UE, będą mogły liczyć na finansowe wsparcie ze środków publicznych. W Programie inwestycje w rozbudowę Krajowego Systemu Elektroenergetycznego (KSE) zostały uznane za jedną z kluczowych potrzeb w zakresie bezpieczeństwa dostaw energii elektrycznej, w tym z odnawialnych źródeł energii (OZE). Wyraźnie też podkreślono, że w kontekście występującego niedoboru bądź złego stanu sieci przesyłowej i dystrybucyjnej oraz mocy wytwórczych szczególnego znaczenia nabiera technologia inteligentnych rozwiązań dla infrastruktury energetycznej. Ile smartu w sieciach? Inwestycje branży, zebrane w ramach tzw. Project Pipeline (listy projektów kluczowych) wpisują się w następujące priorytety inwestycyjne (PI) nowej perspektywy UE:

4 PI 4.1. Wspieranie wytwarzania i dystrybucji energii pochodzącej z OZE - projekty dotyczące m.in. budowy i modernizacji sieci umożliwiających przyłączanie jednostek wytwarzania energii z OZE do sieci o napięciu 110 kv i wyższym; PI 4.4. Rozwój i wdrażanie inteligentnych systemów dystrybucji na niskich i średnich poziomach napięcia - inwestycje niezbędne w procesie przekształcania sieci dystrybucyjnej SN i nn w sieć inteligentną; PI 7.5. Zwiększenie efektywności energetycznej i bezpieczeństwa dostaw, poprzez rozwój inteligentnych systemów dystrybucji, magazynowania i przesyłu energii oraz poprzez integrację rozproszonego wytwarzania energii z OZE - rozwój sieci przesyłowych i dystrybucyjnych o napięciu 110 kv i wyższym, poprzez ich budowę, rozbudowę oraz modernizację w celu zapewnienia sprawnego funkcjonowania KSE. Stan infrastruktury sieciowej w Polsce i poszczególnych krajach UE jest mocno zróżnicowany, co determinuje m.in. zakres niezbędnych inwestycji. Ma to ogromne znaczenie w kontekście rozwoju inteligentnych sieci w Europie. Wysoki poziom złożoności tego typu przedsięwzięć, a także rozbieżności na poziomie europejskim w podejściu do osiągania funkcjonalności smart niosą ryzyko przyjęcia zbyt restrykcyjnych wymogów w odniesieniu do uwarunkowań i możliwości, jakie w tym zakresie mają operatorzy w Polsce. Dlatego też jednym z trudniejszych obszarów uzgodnień z KE jest właśnie zdefiniowanie pojęcia smart grid na potrzeby przyszłego dofinansowania oraz minimalnych funkcjonalności, które będą mogły zostać objęte unijnym dofinansowaniem. Przedstawiciele sektora angażują się w proces tworzenia zasad finansowania smart grid. Na obecnym etapie prac, w tym w ramach działań PTPiREE w zespołach roboczych przy Ministerstwie Gospodarki (MG) oraz Ministerstwie Infrastruktury i Rozwoju (MliR), a wynikających z uzgodnień z KE, wciąż nie ma jednoznacznej decyzji, w jakim zakresie inwestycje w ramach PI 4.1, 4.4 i 7.5 będą musiały wpisać się w trend smart. Na potrzeby właściwego i tożsamego z branżą rozumienia przez MG oraz MliR zakresu inwestycji smart, PTPiREE opracowało listę funkcjonalności sieci inteligentnej wraz z przypisanymi im elementami składowymi. Na dalszych etapach prac przedmiotem działań PTPiREE będzie - bazując na proponowanym zakresie smart grid - wypracowanie wspólnie z MG, przy wsparciu ekspertów unijnej inicjatywy JASPERS, zakresu kosztów kwalifikowanych projektów smard grid, wskaźników oraz kryteriów oceny projektów, a także metodyki obliczania luki finansowej. Współpraca sektora przesyłu i dystrybucji z MG oraz MliR zaowocowała także utworzeniem listy projektów kluczowych sektora, zawierającej inwestycje, które będą mogły podlegać dofinansowaniu. Obecnie 2 lista ta, nie licząc inwestycji PSE SA, łącznie dla Priorytetów Inwestycyjnych 4.1, 4.4 i 7.5 obejmuje niemal 200 przedsięwzięć, zgłoszonych przez wszystkich 5 operatorów systemów dystrybucyjnych, o łącznej wartości ponad 5,2 mld zł.

5 Pomoc publiczna - nowe wymagania Analizując możliwości dofinansowania sieci elektroenergetycznych w latach , należy mieć również na uwadze szereg zagadnień szczegółowych, wciąż pozostających w fazie przygotowań i uzgodnień, a których rozstrzygnięcie będzie miało zasadnicze znaczenie dla zakresu wsparcia inwestycji branży. Wśród zagadnień wymagających szczególnego monitorowania i zaangażowania należy wskazać zasady udzielania pomocy publicznej na inwestycje infrastrukturalne w energetyce. Nowa perspektywa finansowa niesie ze sobą dużo bardziej restrykcyjne wymogi odnoszące się do pomocy publicznej, co znalazło odzwierciedlenie m.in. w wytycznych wspólnotowych w sprawie pomocy państwa na ochronę środowiska i energetykę (EEAG), przyjętych przez KE 9 kwietnia br. Wiele wątpliwości branży budzą m.in. aspekty związane z zaostrzeniem wymogu spełnienia tzw. efektu zachęty" przez beneficjentów funduszy czy kwalifikowalności kosztów. Ważnym aspektem zagadnienia jest intensywność i zakres dofinansowania inwestycji sieciowych. Zgodnie z wspomnianymi wytycznymi, poziom dofinansowania infrastruktury energetycznej wyniesie do 100 proc. kosztów kwalifikowanych, stanowiących lukę finansową danego przedsięwzięcia, będącą zdyskontowaną częścią kosztu inwestycji, nie pokrytą dochodem netto z projektu. Jednakże realna wartość dotacji będzie zależeć od metodyki obliczania luki finansowej i katalogu kosztów kwalifikowanych. Prace w tym zakresie są na początkowym etapie. Dużą niewiadomą jest także możliwość uzyskania wsparcia rozbudowy i modernizacji elektroenergetycznej sieci dystrybucyjnej w ramach regionalnych programów operacyjnych (RPO). Z założenia zakres wsparcia objęty finansowaniem 16 programów regionalnych jest komplementarny do programów o zasięgu krajowym. Ze względu na to, że przewidywane interwencje w ramach RPO realizować mają cele strategiczne i operacyjne strategii rozwoju danego województwa do 2020 r, również zakres ujęcia potrzeb sieci elektroenergetycznej w ramach dofinansowanych projektów będzie zróżnicowany w poszczególnych regionach. Ponadto, należy mięć na uwadze brak rozstrzygnięć odnośnie do sposobu udzielania pomocy publicznej dla energetyki w regionach, gdyż została ona wykluczona z pomocy regionalnej 3. Resort gospodarki wciąż pracuje nad instrumentami, które mogłyby stanowić podstawę udzielania pomocy publicznej dla energetyki w regionach. Najbliższe miesiące przyniosą zapewne odpowiedzi na wiele pytań, które dziś pozostają bez odpowiedzi. Ważne, że istotny udział w ich udzieleniu będzie miała także branża, która współuczestniczy w pracach, mających na celu wypracowanie optymalnych rozwiązań związanych z programowaniem nowych funduszy UE. Ważne również, że sektor elektroenergetyczny w Polsce coraz mocniej dojrzewa do wprowadzania kolejnych funkcjonalności smart w ramach prowadzonych inwestycji sieciowych. Tym samym może się to przełożyć na wyższy poziom dotacji UE dla branży w perspektywie 2020 r. Aktualne informacje na temat programowania funduszy UE dla energetyki można uzyskać w Biurze PTPiREE lub pod adresem fundusze@ptpiree.pl

6 Przypisy 1. Wybrane Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady UE dotyczące perspektywy : Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1300/2013 z dnia 17 grudnia 2013 r. w sprawie Funduszu Spójności i uchylające rozporządzenie (WE) nr 1084/2006 Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1301/2013 z dnia 17 grudnia 2013 r. w sprawie Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego i przepisów szczególnych dotyczących celu Inwestycje na rzecz wzrostu i zatrudnienia" oraz w sprawie uchylenia rozporządzenia (WE) nr 1080/2006 (958 KB) Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1303/2013 z dnia 17 grudnia 2013 r. ustanawiające wspólne przepisy dotyczące Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, Europejskiego Funduszu Społecznego, Funduszu Spójności, Europejskiego Funduszu Rolnego na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich oraz Europejskiego Funduszu Morskiego i Rybackiego oraz ustanawiające przepisy ogólne dotyczące Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, Europejskiego Funduszu Społecznego, Funduszu Spójności i Europejskiego Funduszu Morskiego i Rybackiego oraz uchylające rozporządzenie Rady (WE) nr 1083/ Zaktualizowana lista inwestycji na potrzeby tzw. projectpipeline przekazana przez PTPiREE do Ministerstwa Gospodarki w kwietniu 2014 r. 3. Rozporządzenie KE uznające niektóre rodzaje pomocy za zgodne z rynkiem wewnętrznym w zastosowaniu art. 107 i 108 Traktatu (GBER)-art. 13 ust. 1 lit. a