WICEPRZEWODNICZĄCA OGÓLNOPOLSKIEGO POROZUMIENIA ZWIĄZKÓW ZAWODOWYCH WIESŁAWA TARANOWSKA OPZZ/ WT/ RG/ 827/ 2010 Warszawa, dnia 30 września 2010r. Szanowny Pan Jakub Szulc Sekretarz Stanu w Ministerstwie Zdrowia Szanowny Panie Ministrze! W odpowiedzi na przekazany do konsultacji społecznych projekt ustawy o zmianie ustawy o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta (Ldz. MZ-PR-WL- 0214-24280/ KRB, AB /10) uprzejmie przekazuję opinię ogólnokrajowych organizacji członkowskich zrzeszonych w Ogólnopolskim Porozumieniu Związków Zawodowych do przedmiotowego projektu nowelizacji ustawy. Zakres zmian będący przedmiotem nowelizacji ustawy z dnia 6 listopada 2008r. o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta obejmuje obszar dotyczący zasad i trybu przyznania odszkodowań za błędy medyczne wypełniając dotychczasową lukę prawną w tym zakresie. Jest to niewątpliwie jedna z regulacji ustawowych, na którą czekają polscy pacjenci. Projekt nowelizacji zawiera nowe rozwiązania, niektóre z nich dyskusyjne i wymagające dalszego doprecyzowania i uszczegółowienia, do których przedstawiamy uwagi szczegółowe w dalszej części przedmiotowej opinii. W ocenie OPZZ pozytywnie należy ocenić: - intencję powołania wojewódzkich komisji do spraw orzekania o błędach medycznych oraz tryb orzekania w sprawach o odszkodowania, o których mowa w ustawie, - skrócenie czasu dochodzenia roszczeń przez poszkodowanych odnośnie błędów medycznych związanych z udzielaniem świadczeń zdrowotnych Dyskusyjną kwestią pozostają: - ograniczenie stosowania ww. regulacji do przypadków zaistniałych wyłącznie w szpitalu, - ponoszenie przez pacjenta kosztów, niemal na każdym etapie postępowania (tj. za założenie wniosku o ustalenie błędu medycznego, w sytuacji orzeczenia o braku błędu medycznego, w sytuacji, kiedy poszkodowany wycofuje wniosek w sprawie ustalenia błędu medycznego lub nie zgadza się z wysokością odszkodowania) - mechanizm maksymalnych kwot odszkodowań za błąd medyczny - niemożliwość odwołania się od orzeczenia wojewódzkiej komisji na drodze postępowania cywilnego OGÓLNOPOLSKIE POROZUMIENIE ZWIĄZKÓW ZAWODOWYCH 00-924 Warszawa, ul. Kopernika 36/40 tel.: 022 551 55 16, fax: 022 551 55 27 e-mail: taranowska@opzz.org.pl, www: http://opzz.org.pl
Uwagi szczegółowe: 1) dot. art. 71a ust. 2 definicja,,błędu medycznego - wydaje się, że ograniczenie stosowania ww. definicji do przypadków zaistniałych wyłącznie w szpitalu jest niewłaściwym podejściem. Zgadzając się z uzasadnieniem, iż do błędów medycznych najczęściej dochodzi w lecznictwie zamkniętym nie można jednak wyłączać innych rodzajów świadczeniodawców w stosowaniu ustawy w tym obszarze. Ponadto należy rozważyć zastosowanie formuły katalogu otwartego w określaniu sytuacji określanym mianem,,błędu medycznego i jego skutków (np. dodając wyraz,,w szczególności w wyliczeniu). 2) dot. art. 71c ust.1 nieuzasadnione jest sztywne określanie terminu (1 rok), od którego liczony jest czas umożliwiający złożenie przez pacjenta (lub jego przedstawiciela ustawowego) wniosku o ustalenie błędu medycznego do wojewódzkiej komisji do spraw orzekania o błędach medycznych. Po roku czasu od zaistnienia okoliczności mających znamiona błędu medycznego, jego skutki mogą być niewspółmiernie większe niż po czasie krótszym niż rok. Ustawowe określanie dolnej granicy tego okresu nie jest właściwe, choć uzasadnione w przypadku oznaczenia maksymalnej granicy nie dłuższej niż 3 lata od dnia, w którym nastąpiło zdarzenie skutkujące uszkodzeniem ciała, rozstrojem zdrowia lub śmiercią pacjenta. 3) dot. art. 71c ust.3 pkt.2d jednym z dokumentów dołączanych przez wnioskodawcę do wniosku o ustalenie błędu medycznego jest orzeczenie o niezdolności do pracy. Ustawodawca nie określił jednoznacznie charakteru niezdolności do pracy okresowa, stała. Należy rozważyć zasadność tego warunku, który powinien być fakultatywny i nie determinować możliwości złożenia wniosku. 4) dot. art. 71c ust. 4 nieuzasadnione jest ponoszenie przez pacjenta opłaty (w wysokości 200 zł) za założenie wniosku o ustalenie błędu medycznego pacjent jako strona nie powinien być obciążany ww. kosztami, zwłaszcza, że działalność komisji jest finansowana z budżetu państwa z części pozostającej w dyspozycji wojewody. Zwracamy uwagę, że np. postępowanie w sprawach z zakresu prawa pracy jest wolne od opłat, więc tym bardziej powinno być wolne w postępowaniu przed wojewódzką komisją do spraw orzekania za błędy medyczne. 5) dot. art. 71d - wojewódzkie komisje do spraw orzekania o błędach medycznych. - ust. 1 - należy dookreślić ich ilość tj. wskazać, że w każdym województwie działa taka komisja; z obecnego brzmienia artykułu nie wynika to jednoznacznie. - ust. 2 skład ww. komisji. Wydaje się, że po jednym przedstawicielu ministra właściwego do spraw zdrowia i Rzecznika Praw Pacjenta wobec 10 osobowej reprezentacji wojewody stanowi nierównowagę i nie jest do końca uzasadnione. Komisja ma rozstrzygać o zasadności bądź nie wniosku o popełnienie błędu medycznego, również w imieniu pacjentów, dlatego ich reprezentacja powinna być znacznie liczniejsza. Proponujemy zwiększyć liczbę członków komisji do 15 osób: po 3 osoby reprezentujące Rzecznika 2
Praw Pacjenta i ministra właściwego do spraw zdrowia oraz 9 powoływanych przez wojewodę spośród kandydatów zgłoszonych przez organy właściwych samorządów zawodów medycznych i samorządów zawodów prawniczych oraz właściwe organizacje na rzecz praw pacjenta działające na terenie województwa. - należałoby także doprecyzować, że w składzie zespołu orzekającego w konkretnej sprawie, na prawach członka, powinien być obecny specjalista z danej dziedziny medycyny, którego dana sprawa o ustalenie zasadności popełnienia błędu medycznego dotyczy. 6) dot. art. 71e - należy doprecyzować kto zwołuje posiedzenia komisji, zwłaszcza pierwsze posiedzenie. 7) dot. art. 71e ust. 8 pkt. 3 - należy zachować przepis stanowiący, że zwolnienie od pracy w dniu posiedzenia komisji odbywa się z zachowaniem prawa do wynagrodzenia danego członka wojewódzkiej komisji (obecny zapis pozbawia członka tego wynagrodzenia). 8) dot. art. 71g ust. 10 zapis, który stanowi o ponoszeniu przez pacjenta kosztów postępowania przed wojewódzką komisją, w sytuacjach określonych w projekcie m.in. w wyniku orzeczenia o braku błędu medycznego w praktyce będzie zniechęcał do składania wniosków o stwierdzenie orzeczeń. Zapisy, które obciążają poszkodowanego za koszty postępowania zniechęcają do wszczynania z woli poszkodowanego sprawy o ustalenie błędu i mogą stanowić przeszkodę. Wydaje się zasadne, by koszty postępowania przed komisją ponoszone były z budżetu wojewody jeśli intencją ustawy jest powołanie i funkcjonowanie wojewódzkiej komisji w jego urzędzie. Analogiczną regulacją przerzucającą na pacjenta koszty postępowania stosuje się do sytuacji, kiedy poszkodowany wycofuje wniosek w sprawie ustalenia błędu medycznego (art. 71i ust.2) lub nie przyjmuje propozycji o wysokości odszkodowania lub renty określonej w orzeczeniu (art. 71 h ust.2). 9) dot. art. 71h ust.1 w powiązaniu z art. 71 ust.5 - dyskusyjne jest podejście do propozycji uzależniającej wysokość odszkodowania lub renty dla poszkodowanego pacjenta od wysokości jaką zaproponuje ubezpieczyciel za pośrednictwem wojewódzkiej komisji. Wydaje się właściwym rozstrzygnięcie, aby wysokość odszkodowania za błąd lekarski faktycznie odzwierciedlała skutki danego błędu medycznego gdyż ich następstwa mogą np. wiązać się z tym, że poszkodowany ponosi dodatkowe koszty zakupu sprzętu rehabilitacyjnego, leków czy wymaga opieki. Mechanizm określania maksymalnych kwot odszkodowań, o których mowa w ust. 5 można uznać za zasadny, choć w obecnej propozycji jest zbyt uproszczony maksymalna wysokość odszkodowania za błąd medyczny w przypadku śmierci pacjenta wynosi 300 tys. zł, zaś w przypadku, gdy skutkiem nie jest śmierć pacjenta 100 tys. zł, zaś renty - 3 tys. zł. Na etapie dalszych prac niezbędne jest 3
rozszerzenie i doprecyzowanie wysokości odszkodowań w zależności od faktycznie poniesionych kosztów przez poszkodowanego. 10) dot. art. 71h ust. 4 założenie, że pacjenci, którzy dostaną odszkodowanie na mocy ustawy nie będą mogli skierować sprawy na drogę sądową jest dyskusyjne. Wydaje się, że w uzasadnionych przypadkach powinna być możliwość odwołania się do dalszego postępowania na drodze postępowania cywilnego, Orzeczenie wojewódzkiej komisji do spraw orzekania o błędach medycznych nie może stanowić jedynej,,wyroczni w tej kwestii. Uwaga dodatkowa: W związku z podjęciem prac nad nowelizacją ustawy z dnia 6 listopada 2008r. o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta uważamy za zasadne rozważnie zmiany części innych przepisów dotychczas funkcjonujących w ustawie określających postępowanie w sprawach praktyk naruszających zbiorowe prawa pacjentów zawarte w przepisach art. 59 ust. 1 pkt. 2 w związku z art. 64 ust. 2-4 i art. 68 ustawy. Wymienione powyżej przepisy stanowią, iż przez praktykę naruszającą zbiorowe prawa pacjentów rozumie się m.in. stwierdzone prawomocnym orzeczeniem sądu zorganizowanie wbrew przepisom o rozwiązywaniu sporów zbiorowych akcji protestacyjnej lub strajku przez organizatora strajku. Innymi słowy za praktyki naruszające zbiorowe prawa pacjenta uznano zorganizowane, wbrew przepisom o rozwiązywaniu sporów zbiorowych, akcje protestacyjne lub strajki. W świetle przepisów obowiązującej ustawy Rzecznik Praw Pacjenta może nałożyć na podmiot udzielający świadczeń zdrowotnych albo na organizatora strajku obowiązek składania w wyznaczonym terminie informacji o stopniu realizacji działań niezbędnych do zaniechania praktyki naruszającej zbiorowe prawa pacjentów lub usunięcia skutków naruszenia zbiorowych praw pacjentów oraz ma prawo w drodze decyzji do nałożenia na organizatora strajku kary pieniężnej w wysokości 500 tys. zł. W naszej ocenie przepisy ustawy w tym zakresie budzą zastrzeżenia z następujących względów: ustawodawca z nieuzasadnionych przyczyn przyznał Rzecznikowi Praw Pacjenta prawo nakładania sankcji za zorganizowanie akcji protestacyjnych bądź strajków, których to kompetencji Rzecznik nie powinien posiadać. Nie ma żadnego racjonalnego uzasadnienia aby Rzecznik Praw Pacjenta do kompetencji którego należy dbałość o przestrzeganie ustawowych praw pacjenta posiadał prawo karania za organizowanie strajków lub akcji protestacyjnych. obowiązujące prawo m.in. ustawa z dnia 23 maja 1991r. o rozwiązywaniu sporów zbiorowych reguluje kwestie organizowania strajku oraz odpowiedzialności za naruszanie przepisów ustawowych, wskazując dalsze postępowanie i prawa stron do dochodzenia roszczeń czy nakładania kar. 4
Trudno jest znaleźć uzasadnienie, aby równolegle w systemie prawnym funkcjonowały przepisy rozstrzygające tożsame kwestie. W praktyce może to oznaczać stosowanie dwóch miar na mocy odrębnych ustaw i podwójnego karania jednego przewinienia. Takie stosowanie prawa jest nie do przyjęcia. Obowiązujący w Polsce akt prawny najwyższego rzędu Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej w art. 59 ust. 3 zdanie pierwsze stanowi m.in. iż związkom zawodowym przysługuje prawo do organizowania strajków pracowniczych i innych form protestu w granicach określonych w ustawie. W obowiązującym prawie kwestie dotyczące rozwiązywania sporów zbiorowych regulują w sposób szczegółowy ten obszar. Niezrozumiałe jest więc obowiązywanie przepisów, które szczególnie związkom zawodowym utrudniają prowadzenie ich działalności statutowej, a które są już uregulowane ustawowo. Wnosimy o rozważnie rozszerzenia zakresu nowelizacji ustawy i wykreślenie wskazanych przepisów w tym obszarze. Z poważaniem /-/ Wiesława Taranowska 5