Warszawa, dnia 12 lutego 2001 r. RPO/363297/200l/VII/2.2 Informacja o czynnościach przeprowadzonych w Areszcie Śledczym w Tarnowskich Górach (Wyciąg) 1. Wprowadzenie Działając z upoważnienia Rzecznika Praw Obywatelskich do Aresztu Śledczego w Tarnowskich Górach udali się pracownicy Biura Rzecznika. Celem wizyty było ustalenie stopnia respektowania praw osób pozbawionych wolności. W dniach 15 i 16 stycznia 2001 r. w Areszcie Śledczym dokonano następujących czynności: - wysłuchano informacji dyrektora Aresztu o funkcjonowaniu jednostki i podstawowych problemach z tym związanych, - obejrzano teren Aresztu, a także część jego pomieszczeń, w tym kilkanaście cel mieszkalnych, cele zabezpieczające, izolacyjne i przeznaczone dla osadzonych niebezpiecznych, salę widzeń, łaźnie, kuchnię i pralnię, - przeprowadzono w cztery oczy, według kwestionariusza, rozmowy z 61 dobranymi losowo osadzonymi, rozpytując każdorazowo o podstawowe kwestie związane z poszanowaniem przysługujących im praw, - przyjęto do wyjaśnienia cztery skargi. Wstępne ustalenia i obserwacje przedstawiono i przedyskutowano w czasie spotkania z kierownictwem Aresztu Śledczego.
2. Charakterystyka Aresztu Śledczego 2 Areszt usytuowany jest w centrum miasta. W pobliżu jego muru znajduje się sąd, szpital i kościół. Zajmuje powierzchnię 3750 m 2. Położenie jego powoduje kolizję z otoczeniem, ponieważ dochodzi do nielegalnych kontaktów osadzonych z osobami będącymi na zewnątrz. Czyni się próby wyeliminowania tych kontaktów przez założenie w niektórych oknach ukośnych przysłon. Na terenie Aresztu znajdują się 3 budynki w tym dwa mieszkalne. Pierwszy budynek mieszkalny A" wzniesiony był w 1896 r., drugi B" w 1964 r. Połączone są one łącznikiem. W budynku A" zlokalizowana jest administracja Aresztu, kuchnia 1 kotłownia. W budynku B" funkcjonują pralnia, łaźnia, magazyny i warsztaty naprawcze. Pomieszczenia te wymagają pilnego kompleksowego remontu z uwagi na wysoki stopień ich wyeksploatowania. Konieczna jest również wymiana lub znaczne uzupełnienie poszycia dachowego i orynnowania budynku B". Sufity i ściany w celach znajdujących się na ostatniej kondygnacji mają zacieki i nierzadko są zagrzybione. Stan ten pogarsza niesprawna instalacja wodnokanalizacyjna. W rurach bowiem osadza się w stosunkowo krótkim czasie kamień, utrudniając przepływ wody. Dotyczy to również instalacji centralnego ogrzewania, wskutek czego nie jest ona w pełni sprawna. Generalnie należy stwierdzić, że stan techniczny obiektów Aresztu Śledczego wykazuje znaczny stopień wyeksploatowania. Zaznaczający się od dłuższego czasu brak środków finansowych przeznaczonych na remonty bieżące powoduje szybką dekapitalizację majątku trwałego. W budynkach mieszkalnych znajduje się 70 cel. Areszt posiada ogółem 442 miejsca. W dniu 15 stycznia 2001 r. przebywało w nim 592 osadzonych (wg stanu ewidencyjnego było 596 osób). Przeludnienie jednostki wynosiło 35%. Przeznaczona jest ona dla tymczasowo aresztowanych mężczyzn. Wśród osadzonych w Areszcie było: 388 tymczasowo aresztowanych i 208 skazanych pozostających do dyspozycji sądów.
3 Realizacja podstawowego zadania polegającego na zabezpieczeniu prawidłowego toku postępowania karnego jest w znacznym stopniu utrudniona z uwagi na przeludnienie Aresztu oraz liczbę dużych, kilkunastoosobowych cel. Przebywa w nich ok. 23% populacji osadzonych. W wyniku przebudowy i utworzenia mniejszych pomieszczeń uzyskano by korzystniejsze warunki rozmieszczania osadzonych. Wszystkie cele mieszkalne są skanalizowane. Dociera do nich jedynie zimna woda. Kąciki sanitarne w tych pomieszczeniach nie są zabudowane. Niektóre z nich są oddzielone zasłonami inne zaś wygrodzone płytą pilśniową do wysokości 1,3 m. System ten w żadnej mierze nie stwarza warunków intymności załatwiania potrzeb fizjologicznych. Urządzenia sanitarne na skutek długiego czasu użytkowania są w wysokim stopniu wyeksploatowane. Wiele żeliwnych sedesów wymaga pilnej wymiany. Podłogi i ściany w większości kącików sanitarnych są brudne oraz bardzo zaniedbane. Zniszczony jest również sprzęt kwaterunkowy. Pobyt w takich warunkach większej liczby osób niż przewiduje normatyw skutkuje pogłębieniem dolegliwości izolacji więziennej. Realizacja remontów cel jest znacznie utrudniona z uwagi na przeludnienie Aresztu i brak możliwości dokonania czasowego przemieszczania osadzonych. W celach znajdują się gniazda wtykowe. Osadzeni mogą bez przeszkód korzystać z grzałek, zaś z własnych odbiorników radiowych i telewizyjnych jedynie za zgodą dyrektora Aresztu. Jedynie w budynku B" okna cel zapewniają właściwy dopływ światła naturalnego. Sztuczne oświetlenie w wielu celach jest niewystarczające do czytania i pisania. W budynku A" okna mają tylko 1 szybę, co powoduje brak wystarczającej izolacji przed zimnem. Sytuację w tym zakresie pogarsza słabe ogrzewanie. Stopień zużycia i czystość koców, materacy i ręczników nie budzi większych zastrzeżeń. Bielizna pościelowa po uprzednich naprawach, nadaje się do użytkowania. Spotkania osadzonych z osobami odwiedzającymi organizowane są w jednym pomieszczeniu. Znajduje się tu 20 stolików i 5 stanowisk przy telefonach. Odwiedzający mają dostęp do kantyny, w której mogą dokonywać zakupów artykułów spożywczych dla osadzonych. Sprzęty będące wyposażeniem sali widzeń
4 są wyeksploatowane, na ścianach występuje zagrzybienie, a podłoga jest zniszczona. W budynku "A" urządzono oddzielną salę widzeń dla niebezpiecznych osadzonych. W obu budynkach urządzono łaźnie. Zasadniczo różny jest jednak ich stan techniczny. Łaźnia znajdująca się w budynku A" jest wyremontowana i sprawia przyjemne wrażenie. Druga zaś, w budynku B", jest bardzo zaniedbana a stan jej czystości i higieny budzi zasadnicze zastrzeżenia. W Areszcie funkcjonują 3 pola spacerowe. Z uwagi na niewielkie rozmiary nie można na nich organizować zajęć sportowych. Nadto w porze deszczu nie odpływa z nich woda i tworzą się kałuże oraz błoto. Pomieszczenie, w którym urządzono kaplicę, wyposażone jest bardzo skromnie. Na podłodze leży wykładzina chodnikowa, stoją proste, niskie ławki, a w środku znajduje się ołtarz pozbawiony wszelkich przedmiotów kultu religijnego. Generalnie należy stwierdzić, że wizytowana jednostka od dłuższego czasu jest niedofinansowana wskutek czego stan techniczny wielu jej pomieszczeń budzi poważne zastrzeżenia. Obraz zaniedbań pogarsza brak bieżącej troski o czystość. Zastrzeżenia w tym zakresie zgłosił również Powiatowy Inspektor Sanitarny z Bytomia (protokół 437/2000 z dnia 6.12.2000 r.) wskazując na konieczność usunięcia wielu istotnych uchybień. 3. Warunki bytowe Spośród 61 osób, z którymi rozmawiano 27 (44,3%) uznało warunki bytowe jako dobre lub dość dobre, 13 (21,3%) jako znośne oraz 21 (34,4%) jako raczej złe i złe. Zgłoszone uwagi dotyczyły braku wystarczającej ilości środków do utrzymania czystości, ciasnoty w celach, zbyt niskiej temperatury w pomieszczeniach mieszkalnych, wilgoci w celach i zagrzybienia ich ścian. Możliwości mycia i kąpieli 39 (63,9%) rozmówców oceniło jako dobre i dość dobre, 15 (24,6%) jako znośne oraz 7 (11,5%) jako raczej złe i złe. Stwierdzono, że przy zwiększonej liczbie osadzonych w celi kąpiel powinna być organizowana częściej niż jeden raz w tygodniu oraz że bardzo jest zaniedbana łaźnia w budynku B".
5 4. Wyżywienie Zdaniem 34 (55,7%) osadzonych wyżywienie jest dobre lub dość dobre. Jako znośne oceniły je 22 (36,1%) osoby, zaś 5 (8,2%) jako raczej złe. Uwagi dotyczyły powtarzającego się często menu, zbyt małych porcji i złej jakości pieczywa. Generalnie należy stwierdzić, że zastrzeżeń do sposobu żywienia było bardzo niewiele i co nieczęsto się zdarza, zdecydowana większość osadzonych pozytywnie je oceniła. Uzyskane opinie dają podstawę do stwierdzenia, że sposób żywienia osadzonych w Areszcie jest na dobrym poziomie. Istotne jest to zwłaszcza w kontekście znacznego ograniczenia prawa osadzonych do otrzymywania paczek z artykułami żywnościowymi do jednej w miesiącu oraz skromnych środków finansowych, jakimi dysponują oni na wypiskę. Spośród 61 rozmówców 47 (77,0%) nie dokonywało zakupów w kantynie z powodu braku pieniędzy. Sytuacja ta stwarza mniejsze możliwości uzupełniania wyżywienia zapewnianego przez jednostkę penitencjarną. Posiłki dla osadzonych przygotowywane są w miejscowej kuchni, która zatrudnia 16 osadzonych. Pracują oni pod kierunkiem 2 funkcjonariuszy. Personel nie ma odpowiedniego wykształcenia ale jest przyuczony do pracy w kuchni. Przygotowuje się tu dla 35 osób jedną dietę Lj. Pomieszczenia kuchni wyposażone są w urządzenia wentylacyjne, które jednak nie w pełni są skuteczne. Skraplająca się para wodna na suficie powoduje jego zawilgocenie i zagrzybienie. W związku z taką sytuacją sufit jest bardzo często czyszczony i malowany. Ściany i podłogi wyłożone są materiałem ułatwiającym utrzymanie czystości. Niektóre elementy wyposażenia kuchni z uwagi na ich zniszczenie należałoby wymienić na nowe. Pomieszczenia kuchni są czyste i uporządkowane. 5. Opieka medyczna Ambulatorium Aresztu zajmuje 7 pomieszczeń, w tym: - 2 sale chorych, - 2 gabinety lekarskie,
6 - gabinet stomatologiczny, - apteka, - pokój socjalny dla personelu. Warunki pracy personelu medycznego są dobre. Pomieszczenia są przestronne i czyste, wszędzie panuje porządek. Opiekę medyczną nad osadzonymi sprawują zatrudnieni na częściach etatu lekarze: internista, chirurg, stomatolog, psychiatra, dermatolog, laryngolog, neurolog i lekarz medycyny pracy. Średni personel medyczny to 3 pielęgniarki i 1 pielęgniarz. Współpraca ze Szpitalem Powiatowym Nr 1 w Tarnowskich Górach nie nastręcza większych problemów. Wykonywane są tam badania laboratoryjne i RTG. W razie potrzeby osadzeni kierowani są również na specjalistyczne konsultacje medyczne. Spośród 49 ankietowanych, którzy korzystali z opieki medycznej 35 (71,4%) oceniło ją jako dobrą i dość dobrą, 5 (10,2%) jako znośną oraz 8 (16,3%) jako złą lub raczej złą. Nieliczne zastrzeżenia rozmówców dotyczyły zbyt powierzchownego badania przez lekarza, lekceważenia pacjenta, niewłaściwego odnoszenia się lekarzy do osadzonych. Na podstawie przeprowadzonych rozmów z osadzonymi nie stwierdzono naruszenia ich praw do opieki medycznej. Uzyskany odsetek wysokich ocen pacjentów o poziomie tej opieki świadczy o właściwej i wykonywanej z zaangażowaniem pracy zarówno lekarzy jak i średniego personelu medycznego. 6. Traktowanie osób pozbawionych wolności Spośród 61 osób, z którymi rozmawiano 57 (93,4%) uznało traktowanie ich przez funkcjonariuszy i pracowników jako dobre lub dość dobre, 4 (6,6%) jako znośne. Osadzeni wyrażający ujemne oceny nie potrafili sprecyzować zarzutów odnośnie sposobu traktowania przez konkretne osoby. Stwierdzali ogólnie, że zdarzało się, iż niektórzy funkcjonariusze zachowywali się w sposób, który prowokował osadzonych do niewłaściwych reakcji. Najczęściej jednak w czasie rozmów można było usłyszeć wiele pozytywnych opinii o wzajemnych relacjach między nimi a funkcjonariuszami.
7 Generalnie pozytywnie oceniono pracę wychowawców. Podkreślano ich kompetencje i gotowość niesienia pomocy. I tak: 52 (96,3%) ankietowanych oceniło wychowawców jako kompetentnych, 2 (3,7%) jako raczej niekompetentnych. Pozostałe 7 osób nie potrafiło wyrazić opinii w tej sprawie. Wychowawców jako osoby w pełni gotowe do niesienia pomocy osadzonym postrzegało 53 (96,4%) rozmówców, zaś raczej niechętnie udzielających pomocy 2 (3,6%). Nie miało zdania w tej sprawie 6 osób. Uzyskane w toku rozmów opinie dają podstawę do stwierdzenia, że wychowawcy w Areszcie cieszą się wśród osadzonych autorytetem, a formy ich pracy znajdują uznanie. W dziale penitencjarnym pracuje 12 funkcjonariuszy z wyższym wykształceniem. Ośmiu posiada wykształcenie pedagogiczne, 1 prawnicze, 1 techniczne i 2 psychologiczne. Liczebność grup wychowawczych utrzymuje się na poziomie około 70 osób, co nie pozwala na uznanie sytuacji w tej kwestii jako właściwej. Mając na uwadze, że praca penitencjarna, zwłaszcza w świetle obecnie obowiązującego stanu prawnego, wymaga stosowania wielu zróżnicowanych środków i metod oddziaływania wychowawczego należy w przyszłości rozważyć możliwość zmniejszenia liczebności grup wychowawczych. 7. Stosowanie środków przymusu bezpośredniego Areszt Śledczy dysponuje jedną celą zabezpieczającą. Stan techniczny tego pomieszczenia jest właściwy. Osoby tu umieszczane mają dostęp do WC i umywalki. W celi jest bardzo niska temperatura powietrza. W przypadku zastosowania tego środka przymusu pomieszczenie jest monitorowane a więc zachowanie osadzonego podlega kontroli całodobowej. W 2000 r. konieczność umieszczenia osadzonych w celi zabezpieczającej wystąpiła w 9 przypadkach, głównie z powodu rażącego nieposłuszeństwa i zakłócenia spokoju. Analiza dokumentacji zastosowania tego środka przymusu bezpośredniego, wykazała, że działania administracji penitencjarnej w tym zakresie były zgodne z prawem. Osoby umieszczone w celi zabezpieczającej miały również zapewnioną właściwą opiekę medyczną.
8 8. Wykonywanie kary pozbawienia wolności w poszczególnych systemach Według stanu na dzień 15.01.2001 r. w systemie programowanego oddziaływania odbywało karę 114 (54,8%) skazanych, w tym 75 młodocianych, 26 recydywistów penitencjarnych i 13 dorosłych pierwszy raz karanych. W grupie 61 ankietowanych, 19 osób odbywało karę pozbawienia wolności. Spośród nich 12 odbywało karę w systemie programowanego oddziaływania a 7 w systemie zwykłym. Spośród 12 osób odbywających karę w systemie programowanego oddziaływania, 11 (91,7%) podało, że uczestniczyli w opracowaniu indywidualnych programów oddziaływania, 1 (8,3%) że nie uczestniczyła. Swoje obowiązki i uprawnienia znało 11 skazanych, zaś 10 (83,3%) podało, iż nie mają problemów z realizacją nałożonych na nich zadań. Warunki odbywania kary w systemie programowanego oddziaływania 4 (33,3%) ankietowanych oceniło jako dobre, 3 (25,0%) jako znośne, a 5 (41,7%) nie potrafiło wyrazić opinii w tej sprawie. Stale rosnąca liczba osadzonych w Areszcie, brak możliwości ich zatrudnienia, brak warunków do prowadzenia zajęć kulturalno-oświatowych i sportowych decydują o skromnej ofercie resocjalizacyjnej, jaką kieruje się do skazanych. 9. Zatrudnienie W dniu wizyty w Areszcie zatrudnionych było 45 osadzonych przy pracach administracyjno-gospodarczych, w tym 16 tymczasowo aresztowanych i 29 skazanych. Łącznie zatrudnieni byli oni na 36,5 etatu. Jednostka posiada limit w tym zakresie na 40 pełnych etatów. Osadzeni są zatrudniani na różne części etatu. Tylko nieliczni spośród rozmówców byli zatrudnieni. Nie wnosili oni zastrzeżeń do warunków pracy i płacy. Natomiast większość rozmówców niezatrudnionych wyrażało niezadowolenie z powodu braku pracy. Zdaniem kierownictwa Aresztu, obecnie nie ma możliwości zwiększenia liczby miejsc pracy osadzonych. W tej sytuacji wątpliwości może budzić fakt nie wykorzystania w pełni limitu zatrudnienia ich przy pracach na rzecz jednostki.
9 10. Działalność kulturalno-oświatowa Spośród 61 ankietowanych 36 (59,0%) stwierdziło, że zapewniono im możliwość korzystania z książek, 11 (18,0%) oceniło sytuację w tym zakresie jako znośną, a 6 (9,8%) jako raczej złą i złą. Nie potrafiło wyrazić opinii w tej sprawie 8 (13,2%) osób. W bibliotece centralnej Aresztu znajduje się 8725 tomów książek. Z zasobów tych korzysta w sposób bezpośredni około 30% osadzonych. Tematyka książek jest różnorodna i raczej atrakcyjna. W toku rozmów nie odnotowano skarg w tym zakresie. W Areszcie prasę codzienną mogą otrzymywać jedynie osadzeni, którzy ją indywidualnie prenumerują. Pozostali nie mają dostępu do dzienników. Okresowo, jeden bądź dwa razy w kwartale dokonuje się zakupu prasy ze zwrotów. Znacznie gorzej osadzeni ocenili możliwość korzystania z telewizji i innych zajęć kulturalno-oświatowych oraz sportowych. Pozytywne opinie wyraziło 12 (19,7%) rozmówców, 20 (32,8%) uznało, że sytuacja w tej kwestii jest znośna, 29 (47,5%) że jest raczej zła i zła. Należy zauważyć, że pracownicy Biura Rzecznika Praw Obywatelskich wizytujący jednostki penitencjarne niezwykle rzadko spotykają się z tak negatywnymi ocenami osadzonych w zakresie możliwości korzystania z zajęć kulturalno-oświatowych i sportowych, przy czym dotyczy to również aresztów śledczych. Z uwagi na przeludnienie jednostki i konieczność wygospodarowania większej liczby miejsc zakwaterowania pozostawiono tylko jedno pomieszczenie do zajęć świetlicowych. Wyposażone jest ono w telewizor, stół do ping-ponga i gry planszowe. Innych zajęć w świetlicy się nie prowadzi. Bardzo rzadko organizowane są turnieje i konkursy emitowane przez radiowęzeł. Zdaniem personelu, formy te nie cieszą się zainteresowaniem osadzonych z powodu chociażby braku nagród, na które nie ma środków finansowych.
10 11. Posługi religijne Kapelanem Aresztu, pełniącym posługę religijną, jest ksiądz z parafii pod wezwaniem Królowej Pokoju. Ksiądz prowadzi działalność religijną w skromnie urządzonej kaplicy. Msze Święte dla osadzonych odprawiane są w soboty bądź niedziele. Uczestniczy w nich około 20 osadzonych. Skazani, z którymi rozmawiano, nie zgłaszali żadnych utrudnień w korzystaniu z posług religijnych. Spośród innych wyznań w Areszcie działają przedstawiciele Kościoła Wolnych Chrześcijan i Świadków Jehowy. Ci ostatni organizują spotkania tylko ze swoimi wyznawcami. : 12. Inne W trakcie rozmów osadzeni nie zgłaszali uwag krytycznych dotyczących zapewnienia im bezpieczeństwa osobistego i karania dyscyplinarnego. Stwierdzali natomiast, że: nieodpowiednie są warunki odbywania widzeń, wskutek czego osoby odwiedzające długo czekają na rozpoczęcie odwiedzin; spacery odbywają się na polach o bardzo małej powierzchni, która po opadach deszczu jest błotnista; czas dotarcia ich korespondencji do adresatów ulega znacznemu wydłużeniu przede wszystkim z powodu opieszałego cenzurowania przez organ, do dyspozycji którego pozostają. 13. Uwagi ogólne i wnioski Utrzymujące się od stycznia 2000 r. znaczne przeludnienie Aresztu Śledczego w Tarnowskich Górach wywiera zdecydowanie negatywny wpływ na funkcjonowanie tej jednostki. Sytuację pogarsza brak środków finansowych na powstrzymanie procesu dekapitalizacji obiektu, szczególnie gdy chodzi o budynek B". Okoliczności takie niekorzystnie rzutują na możliwość pełnej realizacji prawa osadzonych do przebywania we właściwych, humanitarnych warunkach w czasie izolacji więziennej. Nie pozostają one również bez wpływu na warunki pełnienia służby przez funkcjonariuszy. Na niezmienionym poziomie utrzymuje się zatrudnienie funkcjonariuszy i pracowników. Wskutek tego znacznie wzrosła wielkość grup wychowawczych. Zwiększyła się liczba godzin służby w ponadnormatywnym czasie pracy funkcjonariuszy działu ochrony (wynosi obecnie 8523 godzin). Z uwagi na zatrudnienie zbyt małej liczby funkcjonariuszy w budynku A" pełni służbę tylko
11 jeden funkcjonariusz. Sprawuje on pieczę nad osadzonymi umieszczonymi w 29 celach na trzech kondygnacjach. Dodatkowo znajdują się w tym obiekcie cele dla osadzonych niebezpiecznych, cele izolacyjne i cela zabezpieczająca. Mając na uwadze przedstawione ustalenia, można sformułować następujące wnioski: - należy poprawić warunki bytowe osadzonych poprzez modernizację i remonty cel mieszkalnych oraz wymianę wyeksploatowanych urządzeń sanitarnych a także zmiany obudowy kącików sanitarnych, - konieczna jest pilna zmiana poszycia dachowego i orynnowania budynku B" oraz uzupełnienie tego poszycia na budynku A", - niezbędne jest udrożnienie instalacji wodno-kanalizacyjnej i centralnego ogrzewania, - należy przeprowadzić modernizację i remont łaźni oraz pomieszczeń gospodarczych znajdujących się w suterenie budynku B", - z uwagi na brak możliwości zatrudnienia osadzonych i ich nauczania konieczne jest urozmaicenie form działalności kulturalno-oświatowej oraz motywowanie osadzonych do aktywności w tej dziedzinie, - należy poddać analizie organizację pracy funkcjonariuszy działu ochrony w kierunku uzyskania poprawy warunków pełnienia służby funkcjonariuszy w budynku A". Dyrektor Aresztu Śledczego w Tarnowskich Górach poinformował, iż w pełni identyfikuje się z wnioskami sformułowanymi przez pracowników Biura Rzecznika Praw Obywatelskich, lecz oceniając realnie możliwości finansowe ich realizacja w zasadniczej części nie będzie możliwa bez wsparcia finansowego ze strony Centralnego Zarządu Służby Więziennej oraz Okręgowego Inspektoratu Służby Więziennej w Katowicach. Dyrektor wyjaśnił, że od 1991 r. tj. od momentu zmiany przeznaczenia Jednostki z zakładu karnego typu półotwartego dla recydywistów penitencjarnych na areszt śledczy Jednostka nie uzyskała środków finansowych niezbędnych na realizację zadań wynikających ze zmiany przeznaczenia zakładu. Jednym z podstawowych mankamentów tego aresztu jest utrzymywanie cel wieloosobowych : 7 i 15 osobowych. Czynione od ponad 5 lat starania zmierzające do wykonania istniejącego już projektu przebudowy cel mieszkalnych z uwzględnieniem zabudowy kącików sanitarnych i wydzielania pomieszczenia na łaźnię oddziałową nie przynoszą pożądanego skutku. Realizacja tego
12 zamierzenia wymaga bowiem nakładu środków finansowych inwestycyjnych, które nie znajdują swojego odzwierciedlenia w planach finansowych i harmonogramie remontów akceptowanym przez OISW w Katowicach. Podobnie wygląda sprawa naprawy poszycia dachowego i konserwacji odpadających gzymsów oraz orynnowania budynku pawilonu "B", a także kwestia modernizacji i remontu łaźni, pralni oraz udrożnienia instalacji wodno-kanalizacyjnej i centralnego ogrzewania. Wykonanie tych prac jako pilnych zadań ujmowane było od 5 lat w protokołach dorocznego przeglądu nieruchomości, a ponadto problematyka ta była wyeksponowana przez różne zespoły kontrolne (Wydział Kwatermistrzowski CZSW nr 1600/97 z dnia 06.06.1997 r., sędziego penitencjarnego z wizytacji aresztu z roku 1998 i 2000 r., lekarza okręgowego, Powiatowego Inspektora Sanitarnego protokół z 10.01.2001 r.). W kwestii potrzeby poddania analizie organizacji pracy funkcjonariuszy działu ochrony w kierunku uzyskania poprawy warunków pełnienia służby funkcjonariuszy w budynku "A" Dyrektor poinformował, że kierownictwo Aresztu wielokrotnie rozważało różne warianty zmiany obecnie panującej sytuacji. Niestety z uwagi na niedoszacowanie etatowe działu ochrony przeprowadzenie wewnętrznych przesunięć kadrowych dla uzyskania poprawy warunków pełnienia służby przez funkcjonariuszy na tym oddziale mieszkalnym jest niemożliwe. Dyrektor podkreśla również, iż przyznane etaty dla całej jednostki nie w pełni uwzględniają specyfikę Aresztu, realizowane zadania służbowe, a także potrzebę realnego zabezpieczenia urlopów wypoczynkowych, szkoleń zawodowych realizowanych poza aresztem, absencji chorobowej czy też nadgodzin wynikłych z toku pełnionej służby oraz dodatkowych obowiązków wynikających np. z obsługi konwojów. W areszcie brak jest możliwości ustanowienia odpowiedniej rezerwy składu zmiany. Aktualnie istniejąca "rezerwa" to jeden funkcjonariusz w zmianie stanowiący jednocześnie podmianę posterunków uzbrojonych, posterunków obsługujących kraty przejściowe, wykonujący czynności związane z doprowadzaniem do lekarza, na zabiegi lekarskie, na czynności procesowe oraz zapoznający z aktami spraw sądowych. Ustalone minimalne zabezpieczenie ochronne aresztu przewiduje potrzeby 92 etatów funkcjonariuszy działu ochrony, zaś obecnie dział ten liczy 75 osób. Podobna sytuacja kadrowa dotyczy innych pionów służb jak np. działu ewidencji oraz penitencjarnego. Z pisma Dyrektora Aresztu wynika także, iż w sprawie urozmaicenia form działalności kulturalno-oświatowej oraz motywowania osadzonych do aktywności w tej dziedzinie podjęte zostały decyzje o częstszym organizowaniu konkursów dla
13 osadzonych. Jednocześnie wyjaśnia, że w przeszłości nie cieszyły się one zbytnim zainteresowaniem podopiecznych, co wynikało m.in. z niskiego poziomu ich wykształcenia, oddziaływania środowiska, a także braku materialnego wsparcia dla zwycięzców. Ponadto, Dyrektor tłumaczył, że aktualnie z uwagi na brak świetlic nie przewiduje się innych form aktywności osadzonych. Areszt nie dysponuje bazą lokalową oraz boiskami sportowymi, na których można byłoby organizować zajęcia sportowe. Pola spacerowe również nie mogą zostać wykorzystane w tym celu ze względu na utrzymujące się od ponad roku przeludnienie Kierownictwo Aresztu spodziewa się szczególnie w okresie letnim trudności w realizacji prawa osadzonych do godzinnego spaceru, co uzasadnia tym, że potrzeba izolacji osób tymczasowo aresztowanych w ramach istniejących grup wspólniczych przy obecnej liczbie pól spacerowych (3) stwarza poważne zagrożenie dla technicznego wykonania tego prawa w czasie przewidzianym w porządku wewnętrznym, a jego wydłużenie z przyczyn ochronnych nie jest możliwe. Dyrektor Okręgowy Służby Więziennej w Katowicach poinformował natomiast, że OISW w Katowicach od wielu lat występuje do Centralnego Zarządu Służby Więziennej o przyznanie odpowiednich środków finansowych na prowadzenie remontów bieżących i kapitalnych dla utrzymania obiektów w dobrym stanie technicznym, jednakże ww. środki przyznawane na działalność remontową w podległych jednostkach penitencjarnych stanowią ułamek w stosunku do potrzeb w tym zakresie. Dyrektor wskazuje jednocześnie w swym piśmie, że pomimo tak trudnej sytuacji finansowej w Areszcie Śledczym w Tarnowskich Górach wykonano w latach 1993-1999 następujące zadania: podwyższenie muru ochronnego oraz obudowa pól spacerowych, remont dachu nad budynkiem penitencjarnym pawilon A", remont pomieszczeń kuchni wraz z zapleczem, modernizacja pomieszczeń zespołu śluzy wjazdowej, nadbudowa wieżyczki wartowniczej, modernizacja zewnętrznego i wewnętrznego zasilania energetycznego. Ponadto Dyrektor Okręgowy wskazał, że zmiana organizacji pracy funkcjonariuszy działu ochrony może nastąpić poprzez wzmocnienie etatowe, natomiast OISW w Katowicach od kilku lat nie otrzymał żadnych dodatkowych etatów na wzmocnienie poszczególnych służb. Podkreślił, że z chwilą otrzymania takich etatów w roku bieżącym (ilość ich
14 będzie bardzo skromna skoro cała Służba Więzienna otrzyma 100 etatów) przyznanie ich poszczególnym jednostkom w tym Aresztowi Śledczemu w Tarnowskich Górach poddane będzie bardzo wnikliwej analizie i ocenie potrzeb. W ocenie Dyrektora Okręgowego możliwości uaktywnienia działalności kulturalno - oświatowej w sytuacji tak drastycznego przeludnienia są w znacznym stopniu ograniczone a podjęte przez Dyrektora Aresztu działania w tym względzie są adekwatne do możliwości.