Spis treêci 1. Wst p..................................... 2 2. Co to jest koordynacja systemów zabezpieczenia.... 3 spo ecznego i kto jest nià obj ty 3. Przepisy, które majà zastosowanie............... 5 4. W jakich krajach mo esz korzystaç z zasad......... 6 koordynacji 5. Podstawowe poj cia........................... 7 6. Poj cie Êwiadczeƒ rodzinnych.................. 11 7. Zasady koordynacji Êwiadczeƒ rodzinnych........ 13 7.1. Zasada równego traktowania 7.2. Zamieszkiwanie w innym paƒstwie 7.3. Zamieszkiwanie cz onków rodziny w innym paƒstwie 7.4. Sumowanie okresów ubezpieczenia 7.5. Eksport Êwiadczeƒ 8. Przepisy prawne którego paƒstwa b dà mia y...... 21 zastosowanie 8.1. Pracownicy delegowani (wys ani) 8.2. Pracownicy i osoby pracujàce na w asny rachunek 8.3. Bezrobotni 8.4. Studenci 8.5. Emeryci i renciêci 8.6. Osoby b dàce sierotami 9. JeÊli posiadasz prawo do Êwiadczeƒ rodzinnych.... 34 w ró nych paƒstwach 9.1. Pierwszeƒstwo ustawodawstwa kraju, w którym wykonywana jest praca 9.2. Pierwszeƒstwo ustawodawstwa kraju, w którym mieszkajà cz onkowie rodziny 9.3. Emerytura lub renta z jednego paƒstwa oraz zatrudnienie w innym paƒstwie 10. Twoje obowiàzki.......................... 40 11. Wykaz podstawowych formularzy............... 41 12. Wykaz instytucji w aêciwych dla za atwiania...... 43 Twoich spraw
1. Wst p Broszura jest adresowana do obywateli polskich, którzy korzystajàc z zasady swobodnego przep ywu osób wyjadà do jednego z paƒstw Unii Europejskiej w celu podj cia zatrudnienia, pracy zarobkowej na w asny rachunek bàdê studiów. Powinny si nià zainteresowaç tak e osoby, które mieszkajàc w Polsce b dà otrzymywaç Êwiadczenia emerytalno rentowe z innego paƒstwa cz onkowskiego lub majàc prawo do emerytury albo renty z Polski zdecydujà si zamieszkaç w innym paƒstwie cz onkowskim. Broszura przybli y im ich uprawnienia w zakresie otrzymywania Êwiadczeƒ zwiàzanych z utrzymaniem rodziny, a wi c Êwiadczeƒ rodzinnych. 2
2. Co to jest koordynacja systemów zabezpieczenia spo ecznego i kto jest nià obj ty Jako obywatel jednego z paƒstw Unii Europejskiej masz prawo do swobodnego przemieszczania si w obr bie wszystkich paƒstw Wspólnoty. Koordynacja systemów zabezpieczenia spo ecznego ma na celu u atwienie Ci korzystanie z tego prawa. Zapewnia ona osobom przemieszczajàcym si ochron socjalnà. Dzi ki koordynacji obywatele jednego paƒstwa cz onkowskiego przebywajàcy w innym paƒstwie cz onkowskim sà traktowani tak samo jak obywatele tego drugiego paƒstwa. Na równi z w asnymi obywatelami sà tak e traktowane osoby, które sà bezpaƒstwowcami albo uchodêcami zamieszka ymi na terytorium jednego z paƒstw cz onkowskich. Osoby przemieszczajàce si zachowujà uprawnienia do nabytych ju Êwiadczeƒ. Ochrona ta dotyczy m. in. Êwiadczeƒ, które sà zwiàzane z sytuacjà materialnà rodziny, tj. Êwiadczeƒ rodzinnych. JeÊli korzystajàc z prawa do swobodnego przemieszczania si wyjedziesz do innego kraju cz onkowskiego, np. do Austrii w celu podj cia pracy, 3
nie powinieneê spotkaç si z odmowà udzielenia Êwiadczeƒ na cz onków swojej rodziny. PowinieneÊ otrzymywaç Êwiadczenia rodzinne niezale nie od tego czy przenios eê swoje miejsce zamieszkania do Austrii, czy nadal mieszkasz w Polsce. Nie powinieneê spotkaç si z odmowà wyp aty Êwiadczeƒ rodzinnych nawet wtedy, gdy cz onkowie Twojej rodziny nie mieszkajà lub nie przebywajà z Tobà np. w czasie, gdy Ty wykonujesz prac w Austrii, a ona i dzieci nadal mieszkajà w Polsce. Koordynacjà systemów zabezpieczenia spo ecznego jesteê obj ty, jeêli jesteê osobà zatrudnionà, wykonujàca prac na w asny rachunek, osobà bezrobotnà, studentem albo emerytem lub rencistà. Koordynacja obejmuje tak e cz onków Twojej rodziny. Cz onkowie rodziny nie muszà byç obywatelami polskimi, by zasady koordynacji mia y do nich zastosowanie. Np. Twoja ona jest obywatelkà Bia orusi. JeÊli wykonujesz prac w Austrii i podlegasz ustawodawstwu austriackiemu (op acasz tam sk adki na ubezpieczenia spo eczne) masz prawo ubiegaç si w Austrii o Êwiadczenia rodzinne, mimo e Twoja ona, która nie jest obywatelkà polskà oraz dzieci pozosta y w Polsce. 4
3. Przepisy, które majà zastosowanie W przypadku, gdy b dziesz przemieszczaç si w obr bie paƒstw Wspólnoty Europejskiej b dà mia y do Ciebie zastosowanie nast pujàce przepisy: 1) Rozporzàdzenia (EWG) Rady numer 1408/71 z dnia 14 czerwca 1971 roku dotyczàce stosowania systemów zabezpieczenia spo ecznego do pracowników najemnych, osób pracujàcych na w asny rachunek oraz do cz onków ich rodzin, przemieszczajàcych si w granicach Wspólnoty. W dalszej cz Êci broszury b dzie ono nazywane Rozporzàdzeniem 1408/71 zapoznaj si szczególnie z art. 72 79a, 2) Rozporzàdzenia (EWG) Rady numer 574/72 z dnia 21 marca 1972 roku ustalajàce sposób stosowania Rozporzàdzenia (EWG) numer 1408/71 dotyczàcego stosowania systemów zabezpieczenia spo ecznego do pracowników najemnych, osób pracujàcych na w asny rachunek oraz do cz onków ich rodzin przemieszczajàcych si w granicach Wspólnoty. W dalszej cz - Êci broszury b dzie ono nazywane Rozporzàdzeniem 574/72 zapoznaj si szczególnie z art. 85 92. 5
4. W jakich krajach mo esz korzystaç z zasad koordynacji Po uzyskaniu przez Polsk cz onkostwa w Unii Europejskiej masz prawo do równego traktowania we wszystkich krajach cz onkowskich Unii. Tak jak paƒstwa cz onkowskie Unii Europejskiej traktowane sà tak e paƒstwa Europejskiego Obszaru Gospodarczego (Islandia, Lichtenstein, Norwegia) oraz Szwajcaria. Je eli wi c w dalszej cz Êci broszury b dzie mowa o paƒstwach cz onkowskich Unii, nale y przez to rozumieç tak e paƒstwa Europejskiego Obszaru Gospodarczego. 6
5. Podstawowe poj cia W broszurze b dà u ywane nast pujàce poj cia: 1) miejsce zamieszkania oznacza miejsce sta ego pobytu, 2) pobyt oznacza pobyt czasowy, 3) ustawodawstwo oznacza wszelkie przepisy prawne dotyczàce poszczególnych dziedzin zabezpieczenia spo ecznego, w tym Êwiadczeƒ rodzinnych. W Polsce podstawowe przepisy dotyczàce Êwiadczeƒ rodzinnych to: ustawa z dnia 1 grudnia 1994 r. o zasi kach rodzinnych, piel gnacyjnych i wychowawczych (Dz. U. z 1998 r. Nr 102, poz. 651 z póên. zm.) oraz akty wykonawcze, ustawa z dnia 18 lipca 1974 r. o funduszu alimentacyjnym (Dz. U. z 1991 r. Nr 45, poz. 200 z póên. zm.) oraz akty wykonawcze, ustawa z dnia 29 listopada 1990 r. o pomocy spo ecznej (Dz. U. Nr 64 z 1998 r., poz. 414 z póên. zm.). W ka dym kraju obowiàzujà odr bne przepisy (ustawodawstwo) dotyczàce przyznawania Êwiadczeƒ rodzinnych. 7
4) instytucja oznacza, w odniesieniu do ka dego Paƒstwa cz onkowskiego, instytucj lub w adz powo anà do stosowania obowiàzujàcych w tym paƒstwie przepisów prawnych lub ich cz Êci, 5) w aêciwa w adza oznacza, w odniesieniu do ka dego Paƒstwa cz onkowskiego, ministra, ministrów lub innà odpowiednià w adz, którym podlegajà systemy zabezpieczenia spo ecznego; w Polsce w aêciwà w adzà w zakresie Êwiadczeƒ rodzinnych jest Minister Pracy i Polityki Spo ecznej, 6) instytucja àcznikowa oznacza, w odniesieniu do ka dego Paƒstwa cz onkowskiego, instytucj upowa nionà do bezpoêredniego komunikowania si z instytucjà innego paƒstwa; ka da instytucja Paƒstwa cz onkowskiego oraz ka da osoba, która zamieszkuje lub przebywa na terytorium Paƒstwa cz onkowskiego mo e zwracaç si do instytucji innego Paƒstwa cz onkowskiego bezpoêrednio albo za poêrednictwem instytucji àcznikowej. W Polsce instytucjà àcznikowà jest Ministerstwo Pracy i Polityki Spo ecznej Departament Âwiadczeƒ na Rzecz Rodziny. 7) instytucja w aêciwa oznacza: instytucj, w której sk adasz wniosek o przyznanie Êwiadczenia, lub 8
instytucj, od której masz prawo uzyskaç Êwiadczenia lub mia byê do tego prawo, gdybyê Ty lub cz onkowie Twojej rodziny mieszkali na terytorium Paƒstwa Unii Europejskiej, gdzie znajduje si ta instytucja, lub instytucj okreêlonà przez w aêciwà w adz danego Paƒstwa cz onkowskiego, pracodawc, je eli jest on zobowiàzany do ustalania i wyp aty Êwiadczeƒ. W Polsce jest wiele instytucji w aêciwych w zakresie Êwiadczeƒ rodzinnych. Najwa niejsze z nich to: pracodawcy lub terenowe jednostki organizacyjne Zak adu Ubezpieczeƒ Spo ecznych w odniesieniu do pracowników oraz osób pracujàcych na w asny rachunek, «oddzia y regionalne Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Spo ecznego w odniesieniu do rolników, wojewódzkie urz dy pracy w odniesieniu do bezrobotnych, organy rentowe (ZUS a w przypadku rolników KRUS) wyznaczone do wspó pracy z instytucjami paƒstw cz onkowskich w odniesieniu do emerytów i rencistów. 9
JeÊli b dzie do Ciebie mia o zastosowanie ustawodawstwo innego paƒstwa cz onkowskiego i chcia byê dowiedzieç si jakie sà instytucje w aêciwe w zakresie Êwiadczeƒ rodzinnych w tym paƒstwie (do których móg byê zwróciç si o przyznanie Êwiadczeƒ rodzinnych) instytucje te sà wymienione w za àczniku 2 do Rozporzàdzenia 574/72. TreÊç Rozporzàdzenia oraz za àczników do niego, w momencie uzyskania przez Polsk cz onkostwa w UE, b dzie dost pna w ka dej polskiej instytucji w aêciwej w zakresie Êwiadczeƒ rodzinnych (np. w oddziale ZUS) oraz w instytucji àcznikowej (Ministerstwo Pracy i Polityki Spo ecznej). 8) instytucja miejsca zamieszkania oraz instytucja miejsca pobytu oznaczajà, odpowiednio, instytucj uprawnionà do udzielania Êwiadczeƒ w miejscu zamieszkania zainteresowanego oraz instytucj upowa nionà do udzielania Êwiadczeƒ w miejscu pobytu zainteresowanego, zgodnie ze stosowanym przez nie ustawodawstwem lub, je eli taka instytucja nie istnieje, instytucj wyznaczonà przez w a- Êciwà w adz danego Paƒstwa cz onkowskiego, 9) okreêlenie Paƒstwo w aêciwe oznacza Paƒstwo cz onkowskie, na terytorium którego znajduje si instytucja w aêciwa. Paƒstwem w aêciwym jest paƒstwo, którego ustawodawstwu (przepisom prawnym) podlegasz. 10
6. Poj cie Êwiadczeƒ rodzinnych Âwiadczenia rodzinne sà przewidziane w ustawodawstwie wszystkich paƒstw cz onkowskich. Jednak e zró nicowane sà warunki ich nabywania, wysokoêç i charakter. Âwiadczeniami rodzinnymi w rozumieniu przepisów prawa Wspólnotowego sà wszelkie Êwiadczenia w gotówce lub w naturze przeznaczone na wyrównanie kosztów utrzymania rodziny przewidziane przez ustawodawstwo danego kraju. W zakres Êwiadczeƒ rodzinnych, obok innych Êwiadczeƒ, wchodzà si tak e zasi ki rodzinne. W ustawodawstwie polskim g ównymi Êwiadczeniami rodzinnymi sà: zasi ki rodzinne, zasi ki piel gnacyjne, zasi ki wychowawcze, Êwiadczenia z Funduszu Alimentacyjnego, zasi ek sta y z pomocy spo ecznej, Êwiadczenia dla dzieci umieszczonych w rodzinie zast pczej. W innych paƒstwach cz onkowskich sà to Êwiadczenia zaklasyfikowane jako Êwiadczenia rodzinne na podstawie przepisów prawnych tego paƒstwa. 11
Gdzie uzyskasz informacje o Êwiadczeniach rodzinnych przys ugujàcych w innym paƒstwie cz onkowskim? O tym jakie Êwiadczenia poszczególne paƒstwa cz onkowskie uznajà za Êwiadczenia rodzinne, jakie sà warunki ich nabywania informacje uzyskasz w instytucji w aêciwej do realizacji Êwiadczeƒ rodzinnych ka dego paƒstwa. Mo esz si tak e zwróciç do instytucji àcznikowej w zakresie Êwiadczeƒ rodzinnych w tym paƒstwie. W ramach Êwiadczeƒ rodzinnych odr bnie zdefiniowane zosta o poj cie zasi ków rodzinnych. Zasi ki rodzinne oznaczajà okresowe Êwiadczenia pieni ne przys ugujàce w zale noêci od liczby cz onków rodziny oraz, je eli ustawodawstwo jakiegoê kraju tak stanowi, od wieku cz onków rodziny. W niektórych krajach mogà one zmieniç nazw, mogà byç np. nazwane dodatkami rodzinnymi, lecz nie zmienia to ich charakteru. 12
7. Zasady koordynacji Êwiadczeƒ rodzinnych 7.1. Zasada równego traktowania Zasada równego traktowania jest jednà z najbardziej fundamentalnych zasad prawa Wspólnotowego. Obywatele innych paƒstw cz onkowskich majà takie same obowiàzki i korzystajà z takich samych praw wynikajàcych z przepisów prawnych ka dego paƒstwa cz onkowskiego, na takich samych zasadach i warunkach jak obywatele tego paƒstwa. Zasada ta jak ju wspomniano wy ej dotyczy osób, które majà obywatelstwo jednego z paƒstw cz onkowskich, sà bezpaƒstwowcami albo uchodêcami zamieszka- ymi na terytorium jednego z paƒstw cz onkowskich. Dotyczy równie cz onków ich rodzin. Przypomnijmy, e cz onkowie rodziny nie muszà byç obywatelami jednego z paƒstw cz onkowskich, by zasada równego traktowania mia a do nich zastosowanie. Zasada ta ma zastosowanie zarówno do pracowników najemnych, osób pracujàcych na w asny rachunek, studentów, czy osób bezrobotnych, którzy przemieszczajà si lub przemieszczali si w obr bie Wspólnoty oraz podlegajà lub podlegali ustawodawstwu jednemu lub kilku paƒstw cz onkowskich. 13
Obowiàzujàca w Unii Europejskiej zasada swobodnego przep ywu osób daje Tobie oraz cz onkom Twojej rodziny mo liwoêç wyjazdu do innego paƒstwa cz onkowskiego na sta e lub na pobyt czasowy. Zatem, je eli wyjedziesz do innego paƒstwa cz onkowskiego mo esz korzystaç z uprawnieƒ do Êwiadczeƒ na rzecz cz onków swojej rodziny tak jak obywatel tego paƒstwa. W jakich sytuacjach b dziesz móg / mog a skorzystaç z tych uprawnieƒ. Zasada ta b dzie do Ciebie mia a zastosowanie, je eli Twój wyjazd do innego kraju b dzie zwiàzany m. in. z: czasowym wykonywaniem pracy w innym paƒstwie (np. Twój polski pracodawca deleguje Ci do pracy w Belgii przez okres 4 miesi cy), podj ciem pracy u pracodawcy zagranicznego (np. zawierasz umow o prac z pracodawcà francuskim), rozpocz ciem wykonywania pracy na w asny rachunek w innym paƒstwie cz onkowskim, podj ciem studiów w innym paƒstwie cz onkowskim. 14
Równie je eli: pracowa eê wczeêniej w innym paƒstwie cz onkowskim, mieszkasz wraz z rodzinà w Polsce i otrzymujesz emerytur albo rent z innego paƒstwa cz onkowskiego, otrzymujesz polskà emerytur bàdê rent ale zdecydowa eê si zamieszkaç w innym paƒstwie Unii Europejskiej, jesteê osobà otrzymujàcà rent rodzinnà z innego paƒstwa, masz prawo do otrzymywania Êwiadczeƒ rodzinnych od instytucji w aêciwej, zarówno gdy cz onkowie Twojej rodziny ona i dzieci towarzyszà Ci w wyjeêdzie albo gdy pozostali w kraju. 7.2. Zamieszkiwanie w innym paƒstwie Przepisy prawne wielu krajów cz onkowskich uzale niajà wyp at Êwiadczeƒ rodzinnych od faktu zamieszkiwania osoby wyst pujàcej o przyznanie tych Êwiadczeƒ na terytorium danego kraju. Warunek ten utrudnia by swobodne przemieszczanie si w obr bie poszczególnych paƒstw Wspólnoty. Zatem obowiàzuje zasada, zgodnie z którà Êwiadczenia sà przyznawane tak e wówczas, gdy osoba 15
uprawniona mieszka na terytorium innego paƒstwa ni paƒstwo w aêciwe, tj. paƒstwo, które jest zobowiàzane do wyp aty Êwiadczeƒ. Zgodnie z zasadami koordynacji warunek zamieszkania na terytorium danego kraju nie mo e byç brany pod uwag przy ustalaniu prawa i wyp acie Êwiadczeƒ. Âwiadczenia muszà byç wyp acane niezale nie od tego, czy osoba majàca do nich prawo mieszka albo przebywa na terytorium paƒstwa w aêciwego, które dokonuje wyp aty Êwiadczeƒ, czy te na terytorium innego paƒstwa cz onkowskiego. 7.3. Zamieszkiwanie cz onków rodziny w innym paƒstwie Âwiadczenia rodzinne b dà Ci przys ugiwaç tak e wtedy, gdy cz onkowie rodziny zamieszkujà w innym paƒstwie ni paƒstwo w aêciwe, czyli paƒstwo które jest zobowiàzane do wyp aty Êwiadczeƒ rodzinnych. Zamieszkiwanie w innym paƒstwie cz onkowskim b dzie traktowane tak jak zamieszkiwanie w tym paƒstwie, które wyp aca Êwiadczenia. 7.4. Sumowanie okresów ubezpieczenia W Polsce Êwiadczenia rodzinne nie sà Êwiadczeniami zwiàzanymi z ubezpieczeniem. Sà Êwiadczeniami finansowanymi z bud etu paƒstwa. Ich przyznanie zale y od spe nienia okreêlonych warunków, ale nie jest uwarunkowane posiadaniem 16
okresów ubezpieczenia, czy zatrudnienia. Jednak- e nie we wszystkich paƒstwach cz onkowskich obowiàzujà te same zasady. Czy mo esz otrzymaç Êwiadczenia rodzinne jeêli kraj, w którym pracujesz wymaga posiadania pewnego okresu ubezpieczenia, a Ty pracujesz w tym kraju zbyt krótko? WÊród zasad koordynacji Êwiadczeƒ jest zasada sumowania okresów ubezpieczenia, zatrudnienia lub pracy na w asny rachunek. Ma ona na celu umo liwienie osobom migrujàcym korzystanie ze Êwiadczeƒ, w przypadku, gdy ustawodawstwa poszczególnych paƒstw cz onkowskich uzale niajà nabycie prawa do Êwiadczeƒ od posiadania takich okresów. W razie, gdy przepisy prawne paƒstwa cz onkowskiego, od którego b dà Ci przys ugiwa y Êwiadczenia rodzinne wymagajà posiadania pewnego okresu zatrudnienia, ubezpieczenia albo pracy na w asny rachunek, a Ty tych warunków nie spe ni eê pracujàc w tym paƒstwie, instytucja w aêciwa tego paƒstwa ustalajàc prawo do Êwiadczeƒ uwzgl dni, jeêli b dzie to konieczne, okresy ubezpieczenia, zatrudnienia lub pracy na w asny rachunek w innym kraju Unii Europejskiej, tak jak gdyby by y to okresy ubezpieczenia w tym kraju. 17
Przyk ad: Pan Kowalski by w Polsce przez 8 lat pracownikiem. Wyjecha do paƒstwa cz onkowskiego, które do nabycia prawa do Êwiadczeƒ rodzinnych wymaga rocznego okresu zatrudnienia. W paƒstwie tym podjà zatrudnienie. Pan Kowalski nie musi czekaç a rok, by wystàpiç z wnioskiem o przyznanie i wyp at Êwiadczeƒ rodzinnych. Okres zatrudnienia w Polsce zostanie mu uwzgl dniony i prawo do Êwiadczeƒ rodzinnych w tym kraju b dzie mu przyznane. ZAPAMI TAJ! Je eli chcesz skorzystaç z zasady sumowania musisz przedstawiç zaêwiadczenie potwierdzajàce okresy ubezpieczenia, zatrudnienia lub pracy na w asny rachunek. ZaÊwiadczenie jest wystawiane na formularzu E 405. ZaÊwiadczenie to jest wystawiane na Twój wniosek. Wystawia je instytucja w aêciwa w zakresie Êwiadczeƒ rodzinnych, w której by- eê poprzednio ubezpieczony lub inna instytucja wyznaczona przez w aêciwà w adz tego paƒstwa. JeÊli przed wyjazdem do kraju Unii Europejskiej podlega eê w Polsce ubezpieczeniu jako pracownik lub osoba pracujàca na 18
w asny rachunek, to zaêwiadczenie takie wystawi Ci terenowa jednostka Zak adu Ubezpieczeƒ Spo ecznych. JeÊli podlega eê ubezpieczeniu jako rolnik, to niezb dne zaêwiadczenie wystawi Ci oddzia regionalny Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Spo ecznego. PowinieneÊ wystàpiç o takie zaêwiadczenie jeszcze przed wyjazdem z kraju. W przypadku, gdybyê zaêwiadczenia takiego nie móg przed o yç, instytucja w aêciwa do której wyst pujesz o przyznanie Êwiadczeƒ zwróci si o wydanie zaêwiadczenia do polskiej instytucji. 7.5. Eksport Êwiadczeƒ Âwiadczenia rodzinne przys ugujà osobie uprawnionej w przypadku, gdy spe nione sà wszystkie warunki wymagane przez przepisy prawne paƒstwa w aêciwego (np. wiek dziecka, dochód rodziny, nauka dziecka w szkole itp.). W takim przypadku Êwiadczenia rodzinne powinny byç wyp acane nawet wówczas, gdy osoba uprawniona do tych Êwiadczeƒ wyjedzie do innego paƒstwa cz onkowskiego na sta e lub na pobyt czasowy. To oznacza, e wyjazd z Polski do innego paƒstwa cz onkowskiego Unii Europejskiej nie mo e byç powodem wstrzymania (zawieszenia) wyp aty Êwiadczeƒ. 19
Przyk ad: Pani Zasadziƒska w imieniu swojego pi cioletniego syna pobiera Êwiadczenia z Funduszu Alimentacyjnego w Polsce. Pani Zasadziƒska zosta a wys ana przez swojego polskiego pracodawc do W och na okres 6 miesi cy. Wraz z nià wyjecha tam równie jej syn. Pani Zasadziƒska nadal podlega ustawodawstwu polskiemu. Pomimo, e przepisy polskie dotyczàce wyp aty Êwiadczeƒ z Funduszu Alimentacyjnego przewidujà wstrzymanie wyp aty tych Êwiadczeƒ w razie wyjazdu uprawnionego za granic na okres d u szy ni 2 miesiàce, Pani Zasadziƒska nadal b dzie otrzymywa a Êwiadczenia. Zapewnia jej to obowiàzujàca w prawie Wspólnotowym zasada eksportu Êwiadczeƒ. 20
8. Przepisy prawne którego paƒstwa b dà mia y zastosowanie Ró ne sà zasady wyp aty Êwiadczeƒ rodzinnych w zale noêci od tego, czy jesteê: polskim pracownikiem wys anym do innego paƒstwa cz onkowskiego, pracownikiem zatrudnionym w innym paƒstwie cz onkowskim, bezrobotnym, studentem, emerytem lub rencistà, sierotà. 8.1. Pracownicy delegowani (wys ani) Je eli jesteê pracownikiem zatrudnionym u pracodawcy polskiego i wykonujesz przejêciowo prac w innym paƒstwie cz onkowskim mo esz nadal podlegaç ustawodawstwu polskiemu. W takim przypadku masz prawo do otrzymywania Êwiadczeƒ rodzinnych z Polski. Âwiadczenia te, np. zasi ki rodzinne, b dà Ci wyp acane bezpoêrednio przez polskà instytucj w aêciwà, która wyp aca a Ci Êwiadczenia przed wyjazdem z Polski, a wi c: Twojego pracodawc, jeêli jest uprawniony do wyp aty zasi ków rodzinnych lub Oddzia ZUS. 21
Przyk ad: Pracodawca Pana Malinowskiego delegowa go do pracy we W oszech na okres 8 miesi cy. W zwiàzku z tym, e okres wykonywania przez Pana Malinowskiego pracy w tym paƒstwie nie przekracza 1 roku, nadal majà do niego zastosowanie polskie przepisy. Zatem podlega on ubezpieczeniom spo ecznym w Polsce, jak równie ma prawo do otrzymywania Êwiadczeƒ rodzinnych. Pan Malinowski ma dwoje dzieci, na które przys uguje zasi ek rodzinny. Pracodawca Pana Malinowskiego jest zobowiàzany nadal wyp acaç mu zasi ek rodzinny, tak e w okresie wykonywania pracy we W oszech. Po miesiàcu ona Pana Malinowskiego wraz z dzieçmi wyjecha- a do niego. Mimo, e przepisy dotyczàce zasi ków rodzinnych zawierajà zapisy, e zasi ek ten nie przys uguje w razie wyjazdu cz onków rodziny za granic na okres d u szy ni 3 miesiàce, poczàwszy od czwartego miesiàca pobytu za granicà, to jednak w tym przypadku nie nastàpi wstrzymanie wyp aty zasi ku rodzinnego. Pobyt cz onków rodziny w innym paƒstwie cz onkowskim musi byç traktowany tak, jak zamieszkiwanie w Polsce. 22
8.2. Pracownicy i osoby pracujàce na w asny rachunek Inna jest Twoja sytuacja w zakresie Êwiadczeƒ rodzinnych, je eli wyjedziesz do innego paƒstwa cz onkowskiego i tam podejmiesz prac jako pracownik najemny lub rozpoczniesz w nim wykonywanie pracy na w asny rachunek. W takim przypadku ma do Ciebie zastosowanie ustawodawstwo tego paƒstwa cz onkowskiego, w którym wykonywana jest praca lub dzia alnoêç zarobkowa. Zatem masz prawo na cz onków swojej rodziny do Êwiadczeƒ rodzinnych przewidzianych przez ustawodawstwo tego paƒstwa. Âwiadczenia te przys ugujà Ci zarówno, jeêli towarzyszà Ci cz onkowie rodziny, jak i wówczas, gdy cz onkowie Twojej rodziny pozostali w Polsce. Zamieszkiwanie cz onków rodziny w innym paƒstwie cz onkowskim nie mo e bowiem pozbawiç pracowników migrujàcych Êwiadczeƒ na rzecz tych cz onków rodziny. Cz onkowie rodziny zamieszkujàcy w innym paƒstwie cz onkowskim sà traktowani tak jak gdyby mieszkali oni na terytorium paƒstwa w aêciwego, tj. paƒstwa od którego otrzymujesz Êwiadczenia rodzinne. Przyk ad: Pan Jasiƒski podjà prac w Belgii i podlega z tego tytu u belgijskiemu ustawodawstwu. Niepracujàca 23
ona Pana Jasiƒskiego wraz z trójkà dzieci pozosta a w Polsce. Z tytu u podlegania ustawodawstwu miejsca pracy, ustawodawstwu belgijskiemu, Pan Jasiƒski ma prawo ubiegaç si o Êwiadczenia rodzinne. Nie jest przeszkodà w uzyskaniu Êwiadczeƒ zamieszkiwanie ony i dzieci w Polsce. Zamieszkiwanie w Polsce, po wejêciu Polski do Unii Europejskiej, b dzie traktowane jak zamieszkiwanie w paƒstwie w aêciwym, w przypadku rodziny Pana Jasiƒskiego jak zamieszkiwanie w Belgii. ZAPAMI TAJ! W celu skorzystania ze Êwiadczeƒ rodzinnych do instytucji w aêciwej powinien byç wniesiony wniosek o te Êwiadczenia. Do wniosku do- àcza si zaêwiadczenie o cz onkach rodziny zamieszka ych w innym paƒstwie ni paƒstwo w aêciwe (zobowiàzane do wyp aty Êwiadczeƒ) przy zastosowaniu formularza E 401. ZaÊwiadczenie takie powinno byç sk adane raz w roku. W poszczególnych paƒstwach cz onkowskich zaêwiadczenie to mo e byç wystawiane przez ró ne instytucje. Mo e to byç: w adza w aêciwa w zakresie stanu cywilnego w kraju miejsca zamieszkania cz onków rodziny lub, instytucja w aêciwa w zakresie ubezpieczenia na wypadek choroby lub, 24
instytucja wyznaczona przez w aêciwà w adz paƒstwa cz onkowskiego, w którym mieszkajà cz onkowie rodziny. JeÊli cz onkowie Twojej rodziny mieszkajà w Polsce, a Ty np. wykonujesz prac w innym paƒstwie cz onkowskim i ubiegasz si w nim o Êwiadczenia rodzinne na cz onków swojej rodziny jesteê zobowiàzany przed o yç zaêwiadczenie dotyczàce cz onków rodziny. W Polsce wyznaczone zosta y instytucje, które zaêwiadczenia takie b dà wystawia y. Instytucje te zosta y zapisane przez Polsk w za àczniku nr 10 do Rozporzàdzenia 574/72 w cz Êci dotyczàcej stosowania art. 86 paragraf 2 tego Rozporzàdzenia. TreÊç tego za àcznika w momencie uzyskania przez Polsk cz onkostwa w UE b dzie dost pna w ka dej polskiej instytucji w aêciwej (np. w jednostce terenowej ZUS) lub instytucji àcznikowej (Ministerstwo Pracy i Polityki Spo ecznej). Je eli jesteê pracownikiem lub osobà pracujàcà na w asny rachunek (ale nie rolnikiem), zaêwiadczenie o cz onkach rodziny wystawi Ci terenowa jednostka Zak adu Ubezpieczeƒ Spo ecznych, na terenie której mieszkajà cz onkowie Twojej rodziny. Rolnikowi zaêwiadczenie wyda oddzia regionalny Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Spo ecznego. O tym, jaka instytucja wystawi Ci zaêwiadczenie o cz onkach Twojej rodziny, którzy mieszkajà 25
w innym paƒstwie cz onkowskim uzyskasz informacje w instytucjach w aêciwych lub instytucji àcznikowej w zakresie Êwiadczeƒ rodzinnych tego paƒstwa. 8.3. Bezrobotni Osobom bezrobotnym, które wczeêniej wykonywa y prac jako pracownicy najemni lub osoby pracujàce na w asny rachunek, Êwiadczenia rodzinne sà wyp acane na podstawie ustawodawstwa tego paƒstwa, które jest w aêciwe do udzielania Êwiadczeƒ w razie bezrobocia. Je eli wyjecha eê do innego paƒstwa cz onkowskiego (w poszukiwaniu pracy np. do Niemiec) i otrzymujesz Êwiadczenia z tytu u bezrobocia z Polski, maksymalnie przez okres 3 miesi cy, masz prawo do Êwiadczeƒ rodzinnych (np. zasi ku rodzinnego) z polskiego ustawodawstwa, zarówno gdy cz onkowie rodziny nadal mieszkajà w Polsce, jak i wówczas, gdy wyjechali z Tobà za granic. W przypadku, gdy wykonywa eê wczeêniej prac w innym paƒstwie cz onkowskim (np. w Danii) i naby eê prawo do Êwiadczeƒ w razie bezrobocia w Tym paƒstwie cz onkowskim (paƒstwie, w którym wykonywana by a praca), masz prawo do Êwiadczeƒ rodzinnych przewidzianych przez ustawodawstwo tego paƒstwa (w Twoim przypadku Danii). Âwiadczenia b dà Ci przys ugiwa y na 26
cz onków Twojej rodziny, nawet jeêli nadal mieszkajà oni w Polsce. B dà oni traktowani tak, jak gdyby mieszkali w paƒstwie udzielajàcym Êwiadczeƒ z tytu u bezrobocia. W takim przypadku b dziesz zobowiàzany z o yç zaêwiadczenie o cz onkach rodziny (formularz E 401). Niekiedy pracownik najemny, który wykonywa prac w jednym paƒstwie cz onkowskim i jest ca kowicie bezrobotny, korzysta ze Êwiadczeƒ rodzinnych na podstawie ustawodawstwa innego paƒstwa paƒstwa zamieszkania cz onków rodziny. Dotyczy to tych przypadków, w których wyp ata Êwiadczeƒ z tytu u bezrobocia jest dokonywana zgodnie z przepisami prawnymi paƒstwa miejsca zamieszkania. Przyk ad: Pan Kalinowski mieszka wraz z rodzinà w polskim Zgorzelcu. Pracuje u niemieckiego pracodawcy w Goerlitz i codziennie doje d a. W takim przypadku jest uznawany za pracownika przygranicznego. W razie utraty pracy, Êwiadczenia z tytu u bezrobocia przys ugujà Panu Kalinowskiemu w paƒstwie zamieszkania, tj. w Polsce. Równie w Polsce mo e on otrzymywaç zasi ek rodzinny na dzieci. Instytucjà w aêciwà do wyp aty Panu Kalinowskiemu zasi ku rodzinnego b dzie polski urzàd pracy, wyp acajàcy mu Êwiadczenia z tytu u bezrobocia. 27
8.4. Studenci Jako student masz prawo do otrzymywania Êwiadczeƒ rodzinnych zgodnie z ustawodawstwem paƒstwa w aêciwego. Do studentów ma zastosowanie zasada dotyczàca zliczania okresów ubezpieczenia, zatrudnienia lub pracy na w asny rachunek w innym paƒstwie cz onkowskim. Jednak e nie zawsze mimo, e jesteê studentem i przebywasz w innym paƒstwie cz onkowskim, zasady te majà do Ciebie zastosowanie. Tak b dzie tylko wtedy, gdy jako student przystàpisz do dobrowolnych ubezpieczeƒ emerytalnego i rentowych w Polsce. W takim przypadku b dzie do Ciebie mia o zastosowanie w zakresie Êwiadczeƒ rodzinnych ustawodawstwo polskie i Êwiadczenia rodzinne (np. zasi ek rodzinny na dziecko) b dà Ci przys ugiwaç nawet jeêli wyjedziesz do innego paƒstwa cz onkowskiego. 8.5. Emeryci i renciêci JeÊli jesteê emerytem albo rencistà i przemieszczasz si lub przemieszcza eê si w okresie aktywnoêci zawodowej w obr bie paƒstw Unii Europejskiej, majà do Ciebie zastosowanie odr bne zasady dotyczàce koordynacji Êwiadczeƒ na dzieci pozostajàce na Twoim utrzymaniu. Istnieje jednak ró nica mi dzy zasadami dotyczàcymi pracowników, a emerytami lub rencistami. 28
Emeryci lub renciêci, których dotyczà zasady koordynacji mogà otrzymywaç na dzieci pozostajàce na ich utrzymaniu jedynie zasi ek rodzinny (w ustawodawstwach innych paƒstwach cz onkowskich mogà to byç tak e podwy ki lub dodatki do emerytur i rent na dzieci emeryta lub rencisty, z wyjàtkiem dodatków przyznawanych z tytu- u ubezpieczenia w razie wypadków przy pracy lub chorób zawodowych). Zasi ki rodzinne przyznawane sà niezale nie od tego, na terytorium którego paƒstwa cz onkowskiego mieszkasz jako emeryt lub rencista albo mieszkajà cz onkowie Twojej rodziny. W przypadku, gdy cz onkowie rodziny mieszkajà w innym paƒstwie cz onkowskim b dziesz zobowiàzany z o yç zaêwiadczenie o cz onkach rodziny (formularz E 401). Zasilki/dodatki na dzieci emeryci i renciêci otrzymujà na podstawie przepisów tego paƒstwa, które wyp aca im emerytur lub rent. Przyk ad: Pan WiÊniewski pracowa we Francji. Naby z tego tytu u prawo do renty francuskiej. Pan WiÊniewski z onà i dzieçmi mieszka w Polsce. Jego ona nie pracuje, nie pobiera emerytury ani renty. Pan WiÊniewski ma prawo ubiegaç si o zasi ki rodzinne 29
na dzieci zgodnie z przepisami kraju, z którego pobiera rent, tj. Francji. Zamieszkiwanie cz onków rodziny w Polsce nie b dzie przeszkodà w otrzymaniu zasi ku rodzinnego. Równie to, e Pan WiÊniewski nie mieszka we Francji nie pozbawi go mo liwoêci otrzymywania zasi ków rodzinnych, b dà one eksportowane do Polski. ZAPAMI TAJ! Gdy otrzymujesz emerytur lub rent z tytu u ustawodawstw kilku paƒstw cz onkowskich (w tym paƒstwa miejsca zamieszkania) masz prawo do zasi ków rodzinnych na cz onków swojej rodziny na podstawie ustawodawstwa paƒstwa, w którym mieszkasz. Przyk ad: Pani Kwiatkowska otrzymuje emerytur z Polski i Szwecji. Mieszka wraz z dzieçmi w Polsce. Do Pani Kwiatkowskiej majà zatem zastosowanie polskie przepisy dotyczàce zasi ków rodzinnych. ZAPAMI TAJ! Je eli w paƒstwie, w którym mieszkajà cz onkowie rodziny zasi ki rodzinne nie przys ugujà, to: 30
a) o zasi ki rodzinne mo esz ubiegaç si w tym paƒstwie cz onkowskim, w którym by eê ubezpieczony najd u ej, albo je eli w tym paƒstwie Êwiadczenia nie przys ugujà, to: b) o zasi ki rodzinne mo esz ubiegaç si w poszczególnych paƒstwach cz onkowskich w kolejnoêci malejàcej d ugoêci okresów ubezpieczenia albo je eli d ugoêç tych okresów jest jednakowa w kilku paƒstwach, Êwiadczenia sà nale ne na mocy ustawodawstwa tego paƒstwa, któremu podlega eê ostatnio (najpóêniej). Przyk ad: Pan Koz owski pobiera emerytur z Francji, Szwecji i Niemiec. Najd u ej pracowa we Francji, a najkrócej w Niemczech. Pan Koz owski w pierwszej kolejnoêci powinien ubiegaç si o zasi ki rodzinne z Francji. Je eli zasi ki nie przys ugiwa yby mu z tytu u ustawodawstwa francuskiego, mo e wystàpiç do instytucji szwedzkiej, a jeêli i tu prawo do zasi ków nie przys ugiwa oby mu, ma prawo wystàpiç do instytucji niemieckiej. 31
Je eli w którymê z krajów cz onkowskich prawo do zasi ku zale y od posiadania pewnych okresów ubezpieczenia, zatrudnienia lub pracy na w asny rachunek, je eli jest to konieczne stosuje si zasad sumowania tych okresów. 8.6. Osoby b dàce sierotami Zasady koordynacji Êwiadczeƒ rodzinnych dla sierot sà takie jak dla emerytów i rencistów. Âwiadczeniami dla sierot sà zasi ki rodzinne (oraz je eli przepisy prawne kraju cz onkowskiego przewidujà tak e zasi ki dodatkowe lub specjalne przewidziane dla sierot). Âwiadczenia te otrzymuje osoba sprawujàca opiek nad sierotà. W Polsce o zasi- ek rodzinny na dziecko, które jest sierotà mo e wystàpiç osoba, która przysposobi a dziecko, zosta a ustanowiona opiekunem prawnym dziecka albo rodzinà zast pczà dziecka. Âwiadczenia przyznawane sà niezale nie od tego, na terytorium którego paƒstwa cz onkowskiego mieszka sierota lub osoba, która jà utrzymuje wed ug nast pujàcych zasad: 1) sierota po pracowniku najemnym lub osobie pracujàcej na w asny rachunek, który podlega ustawodawstwu jednego paƒstwa cz onkowskiego ma prawo do Êwiadczeƒ zgodnie z ustawodawstwem tego paƒstwa, 32
2) sierota po pracowniku najemnym lub osobie pracujàcej na w asny rachunek, który podlega ustawodawstwu kilku paƒstw cz onkowskich ma prawo do Êwiadczeƒ: a) zgodnie z ustawodawstwem paƒstwa, w którym sierota mieszka lub b) zgodnie z ustawodawstwem paƒstwa, któremu zmar y podlega najd u ej lub c) zgodnie z ustawodawstwem paƒstw w porzàdku malejàcej d ugoêci okresów ubezpieczenia lub zamieszkania zmar ego, a je eli d ugoêç tych okresów jest jednakowa, na mocy ustawodawstwa tego paƒstwa, któremu zmar y podlega ostatnio, 3) sierota po zmar ym emerycie lub renciêcie otrzymuje Êwiadczenia zgodnie z ustawodawstwem tego paƒstwa, które by o w aêciwe do wyp aty Êwiadczeƒ na dzieci za ycia emeryta lub rencisty. 33
9. JeÊli posiadasz prawo do Êwiadczeƒ rodzinnych w ró nych paƒstwach W zwiàzku ze swobodnym przemieszczaniem si w obr bie paƒstw Unii Europejskiej mo e zaistnieç sytuacja, e prawo do Êwiadczeƒ rodzinnych b dzie przys ugiwa o w dwóch paƒstwach. Takie zdublowanie Êwiadczeƒ nie by oby uzasadnione. Zatem w prawie Wspólnotowym obowiàzuje zasada nie kumulacji Êwiadczeƒ, a co si z tym wià e wyp aty Êwiadczeƒ tylko w jednym paƒstwie. Jednak e w zwiàzku z tym, e w ró nych paƒstwach wysokoêç Êwiadczeƒ rodzinnych jest ró na, Êwiadczenia te mogà byç wyp acane przez dwa paƒstwa w jednym z nich pe na kwota, a w drugim dop ata (ró nica mi dzy wy szà a ni szà kwotà Êwiadczeƒ). W zwiàzku z tym, w efekcie pracownik (pracujàcy na w asny rachunek, bezrobotny) otrzyma zawsze najwy szà kwot Êwiadczeƒ. Taka sytuacja mo e wyst powaç, je eli wykonujesz prac najemnà w jednym paƒstwie cz onkowskim, zaê Twój ma onek mieszka z dzieçmi w innym paƒstwie. Wówczas b dà mia y zastosowanie nast pujàce zasady: 34
9.1. Pierwszeƒstwo ustawodawstwa kraju, w którym wykonywana jest praca Ustawodawstwo kraju, w którym wykonujesz prac najemnà (prac na w asny rachunek) ma pierwszeƒstwo, o ile w paƒstwie, w którym mieszkajà cz onkowie Twojej rodziny nie jest wykonywana praca zawodowa, czyli Twoja ona nie pracuje. Przyk ad: Pan Michalski pracuje w Polsce, podlega ustawodawstwu polskiemu. Jego ona wraz z dzieçmi mieszka w Szwecji, nie pracuje. Ustawodawstwem w aêciwym do wyp aty Êwiadczeƒ rodzinnych jest ustawodawstwo zatrudnienia Pana Michalskiego, tj. ustawodawstwo polskie. ZAPAMI TAJ! Prawo do Êwiadczeƒ rodzinnych w paƒstwie zamieszkania podlega zawieszeniu do wysokoêci Êwiadczeƒ nale nych od paƒstwa zatrudnienia. Je eli Êwiadczenia rodzinne w paƒstwie zamieszkania cz onków rodziny przewy szajà kwot Êwiadczeƒ nale nych od paƒstwa, w którym jest wykonywana praca, paƒstwo zamieszkania wyp aca ró nic mi dzy tymi Êwiadczeniami. 35
Co to oznacza dla Paƒstwa Michalskich? W Szwecji zasi ki rodzinne nie sà zwiàzane z ubezpieczeniem lecz z zamieszkaniem, zatem Pani Michalska ma tak e prawo do otrzymania zasi ków rodzinnych w Szwecji. Przyjmijmy, e rodzinie paƒstwa Michalskich przys ugujà zasi ki rodzinne w Polsce w kwocie 30 Euro, natomiast w Szwecji w kwocie 100 Euro. W takim przypadku rodzina ta otrzyma: pe nà kwot zasi ków rodzinnych z Polski 30 Euro oraz dop at zasi ków rodzinnych ze Szwecji 70 Euro (100 Euro 30 Euro). 9.2. Pierwszeƒstwo ustawodawstwa kraju, w którym mieszkajà cz onkowie rodziny Ustawodawstwo paƒstwa, w którym mieszkajà cz onkowie rodziny ma pierwszeƒstwo, je eli w paƒstwie zamieszkania jest wykonywana praca zawodowa. Przyk ad: Pan Zieliƒski pracuje w Szwecji, podlega ustawodawstwu szwedzkiemu. ona wraz z dzieçmi mieszka w Polsce, nie pracuje. Pan Zieliƒski ma prawo do zasi ków rodzinnych z ustawodawstwa szwedzkiego w wysokoêci 80 Euro. 36
ZAPAMI TAJ! Âwiadczenia przys ugujàce w paƒstwie zatrudnienia podlegajà zawieszeniu do wysokoêci kwot Êwiadczeƒ przewidzianych w paƒstwie zamieszkania cz onków rodziny. Je eli Êwiadczenia w paƒstwie zatrudnienia przewy szajà kwot Êwiadczeƒ nale nych od paƒstwa zamieszkania cz onków rodziny, paƒstwo zatrudnienia wyp aca ró nic mi dzy tymi Êwiadczeniami. ona Pana Zieliƒskiego podejmuje prac. W takim przypadku ustawodawstwem w aêciwym do wyp aty Êwiadczeƒ rodzinnych staje si ustawodawstwo paƒstwa zamieszkania cz onków rodziny Polska. W Polsce Pani Zieliƒska otrzyma a zasi ek rodzinny i pielegnacyjny na dziecko w kwocie 45 Euro. Po podj ciu pracy przez on, rodzina paƒstwa Zieliƒskich otrzyma: pe nà kwot zasi ków rodzinnych z Polski 45 Euro oraz dop at zasi ków rodzinnych ze Szwecji 35 Euro (80 Euro 45 Euro). 37
Pan Zieliƒski ma obowiàzek poinformowaç szwedzkà instytucj wyp acajàca mu zasi ki rodzinne o podj ciu pracy przez ma onk. 9.3. Emerytura lub renta z jednego paƒstwa oraz zatrudnienie w innym paƒstwie Je eli otrzymujesz emerytur albo rent z jednego paƒstwa cz onkowskiego, a Twój ma onek wykonuje prac zawodowà w innym paƒstwie cz onkowskim, Êwiadczenia rodzinne b dà przys ugiwaç od paƒstwa, w którym wykonywana jest praca zawodowa. Przyk ad: Pan Âwierczewski jest Polakiem i mieszka wraz z rodzinà w Polsce. Otrzymuje emerytur z Austrii. ona jest pracownicà w Polsce. Âwiadczenia rodzinne powinny przys ugiwaç na podstawie polskich przepisów prawnych, z tytu u wykonywania przez on pracy zawodowej w Polsce. Je eli Êwiadczenia rodzinne przys ugujàce Panu Âwierczewskiemu w Austrii przewy szajà kwot Êwiadczeƒ nale nych w Polsce, instytucja austriacka wyp aci Panu Âwierczewskiemu ró nic tych Êwiadczeƒ. 38
Nale y podkreêliç, e w przypadkach, w których nast puje wyp ata wyrównania Êwiadczeƒ rodzinnych porównywana jest àczna kwota Êwiadczeƒ rodzinnych nale nych na mocy ustawodawstwa obu paƒstw. Kwota nale nych Êwiadczeƒ (wyrównania) jest ustalana w drodze korespondencji mi dzy instytucjami w aêciwymi obu paƒstw cz onkowskich. W tym celu stosowany jest formularz E 411. Kwota wyrównania (dop aty) powinna byç liczona za ka dy miesiàc, po raz pierwszy najpóêniej po 12 miesiàcach od nabycia prawa do Êwiadczeƒ, po raz kolejny co najmniej co 12 miesi cy. 39
10. Twoje obowiàzki W przypadku, gdy instytucja w aêciwa jednego z paƒstw cz onkowskich wyp aca Ci Êwiadczenia rodzinne jesteê zobowiàzany powiadomiç t instytucj o zaistnieniu nast pujàcych okolicznoêci: o zmianie sytuacji cz onków rodziny, która ma wp yw na prawo do otrzymywanych Êwiadczeƒ rodzinnych (np. o tym, e dziecko przesta o si uczyç, jeêli Êwiadczenia sà przyznawane na uczàce si dziecko), o zmianie liczby cz onków rodziny, na których przys ugujà Êwiadczenia rodzinne, o zmianie miejsca zamieszkania lub pobytu cz onków rodziny, o wykonywaniu ka dej pracy zawodowej, z tytu- u której Êwiadczenia rodzinne przys ugujà tak- e na podstawie ustawodawstwa paƒstwa cz onkowskiego, w którym majà miejsce zamieszkania cz onkowie rodziny (np. podj cia pracy przez wspó ma onka pracownika lub osoby pracujàcej na w asny rachunek albo emeryta lub rencisty). 40
11. Wykaz podstawowych formularzy Dla u atwienia ubezpieczonym oraz instytucjom ubezpieczenia spo ecznego realizacji uprawnieƒ wynikajàcych ze Wspólnotowej koordynacji systemów zabezpieczenia spo ecznego, wprowadzono formularze, które zawierajà szereg informacji istotnych dla ustalenia Twoich praw oraz praw cz onków Twojej rodziny. Formularze serii E-100 s u à do poêwiadczania obywatelom UE ich uprawnieƒ do Êwiadczeƒ w razie pobytu, pracy bàdê zamieszkania na terytorium innego paƒstwa UE, natomiast formularze serii E-400 dotyczà uprawnieƒ w sferze Êwiadczeƒ rodzinnych. WÊród formularzy serii E-400 najcz Êciej Ciebie b dà dotyczy y: formularz E-401 czyli zaêwiadczenie o cz onkach rodziny, stosowane dla potrzeb przyznania na nich Êwiadczeƒ rodzinnych przez paƒstwo cz onkowskie UE, wtedy gdy mieszkajà oni w innym kraju cz onkowskim UE formularz E-405 stosowany dla celów wyp aty Êwiadczeƒ rodzinnych lub zasi ków rodzinnych w przypadku nast pujàcego po sobie zatrudnienia w kilku paƒstwach cz onkowskich w okresach mi dzy terminami, 41
w których wyp aty te sà nale ne zgodnie z ustawodawstwem tych paƒstw, formularz E-411 zawierajàcy proêb o informacje dotyczàce uprawnienia do Êwiadczeƒ rodzinnych (zasi ków rodzinnych) w paƒstwach cz onkowskich, w których mieszkajà cz onkowie rodziny. Wykaz wszystkich formularzy stosowanych w Unii Europejskiej w sferze koordynacji systemów zabezpieczenia spo ecznego znajdziesz w odr bnej publikacji. 42
12. Wykaz instytucji w aêciwych dla za atwiania Twoich spraw W sprawach dotyczàcych Twych uprawnieƒ do Êwiadczeƒ rodzinnych w oparciu o postanowienia Rozporzàdzenia 1408/71 i 574/72 WE mo esz zwracaç si do odpowiednich instytucji wskazanych na stronach 8 i 9 tej broszury. Przypomnijmy: W aêciwà w adzà w Polsce w zakresie Êwiadczeƒ rodzinnych jest: Minister Pracy i Polityki Spo ecznej ul. Nowogrodzka 1/3/5 00-513 Warszawa tel. (0 prefix 22) 661-01-00 fax. (0 prefix 22) 621-49-42 e-mail BIP@mpips.gov.pl Instytucjà àcznikowà jest: Ministerstwo Pracy i Polityki Spo ecznej ul. Nowogrodzka 1/3/5 00-513 Warszawa tel. (0 prefix 22) 661-01-00 fax. (0 prefix 22) 621-49-42 e-mail BIP@mpips.gov.pl 43
Najwa niejszymi instytucjami w aêciwymi sà: pracodawcy oraz terenowe jednostki organizacyjne Zak adu Ubezpieczeƒ Spo ecznych - w odniesieniu do pracowników i osób pracujàcych na w asny rachunek oddzia y regionalne Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Spo ecznego - w odniesieniu do rolników wojewódzkie urz dy pracy - w odniesieniu do bezrobotnych organy rentowe ZUS i KRUS wyznaczone do wspó pracy z instytucjami paƒstw cz onkowskich - w odniesieniu do emerytów i rencistów 44