Bilingual edition Wydanie dwuj zyczne The Accounting Act Ustawa o rachunkowoêci T umaczenie Joanna Adamczyk
The Accounting Act Ustawa o rachunkowoêci
T umaczenie / Translation Joanna Adamczyk
Bilingual edition Wydanie dwuj zyczne The Accounting Act Ustawa o rachunkowoêci WYDAWNICTWO C.H. BECK WARSZAWA 2010
he Accounting Act Ustawa o rachunkowości Stan prawny: wrzesień 2010 / Latest updating: September 2010 Ochrona praw autorskich: tłumaczenia tekstów ustawowych, jak również ich opracowania w ujednoliconej wersji, są chronione krajowym i międzynarodowym prawem autorskim. Ochrona ta dotyczy również pochodzących od Wydawnictwa tytułów artykułów, a także przypisów oraz opracowania redakcyjnego. Protection of copyright: translations of acts of law as well as the presentation of such acts in the form of consolidated texts are subject to domestic and international copyright protection. Also covered by the copyright protection are the iles of articles inserted by the Publisher and editorial work. Redaktor prowadzący: Aleksandra Kalinowska Korekta: Nicole Tattersall, Atominium Biuro Tłumaczeń Specjalistycznych Projekt okładki: Maryna Wiśniewska Projekt layoutu: Jacek Bociąg, Editio Wydawnictwo C.H. Beck 2010 Wydawnictwo C.H. Beck Sp. z o.o. ul. Bonifraterska 17, 00-203 Warszawa Skład i łamanie: Editio, Pruszków Druk i oprawa: Elpil, Siedlce ISBN: 978-83-255-1631-4
Spis treści / Contents Wstęp... VI Foreword... VII Ustawa o rachunkowości z dnia 29 września 1994 r.... 2 he Accounting Act of 29 September 1994... 3 V
Wstęp Niniejsze tłumaczenie polskiej ustawy o rachunkowości stanowi próbę oddania w języku angielskim zagadnień polskiej rachunkowości w sposób jak najbardziej zbliżony do konwencji obowiązujących w tym zakresie w dokumentacji spółek europejskich, stosujących Międzynarodowe Standardy Rachunkowości i Międzynarodowe Standardy Sprawozdawczości Finansowej, jak również w dyrektywach i rozporządzeniach Unii Europejskiej oraz w ustawodawstwie brytyjskim. W miejscach, w których terminologia stosowana w tych trzech źródłach okazywała się rozbieżna, przyjęto Międzynarodowe Standardy Rachunkowości jako wzorzec priorytetowy, w przekonaniu, że zarówno dla polskich podmiotów gospodarczych uczestniczących w obrocie międzynarodowym, jak i dla podmiotów zagranicznych obecnych na polskim rynku i zobowiązanych do przestrzegania polskiego prawa, normy te stanowią podstawowy punkt odniesienia w bieżącej działalności, a także przy sporządzaniu okresowych sprawozdań inansowych. Podejście to wydało się autorce słuszne w świetle wieloletniego doświadczenia w tłumaczeniu dokumentacji inansowo-księgowej spółek zagranicznych sporządzanej w języku angielskim według tych właśnie konwencji. Zdaje się ono także znajdować potwierdzenie w materiałach publikowanych w tej dziedzinie przez uznane międzynarodowe irmy audytorskie z tzw. wielkiej czwórki. Wyrażam nadzieję, że uczestnicy obrotu w globalizującej się gospodarce polskiej uznają tę pracę za pomocną oraz że choć trochę ułatwi ona podmiotom zagranicznym inwestującym w naszym kraju poruszanie się po polskiej rzeczywistości prawnej. Joanna Adamczyk Warszawa, sierpień 2010 VI
Foreword his translation of the Polish Accounting Act is an attempt to relect Polish accounting issues in the English language in a manner possibly most similar to the practices prevailing in this respect in the documentation of European companies applying the International Accounting Standards and International Financial Reporting Standards, as well as in directives and regulations of the European Union, and, moreover, in British legislation. Whenever the terminology used in these three sources appeared divergent, the author of the translation adopted the International Accounting Standards as a priority reference, being convinced that both Polish companies participating in international business dealings and foreign entities present in the Polish market and obliged to comply with Polish law refer to these norms in their day-to-day activities and in preparing periodical inancial statements. his approach seemed legitimate to the author in light of her multiyear experience in translating inancial and accounting documentation of foreign companies prepared in English according to these standards. It also seems to be conirmed by materials published in this area by well reputed international auditing irms. I hope entities participating in business dealings in the Polish economy undergoing increasing globalisation will ind this work useful and that it will facilitate operations in the Polish legal framework for foreign investors in our country. Joanna Adamczyk Warsaw, August 2010 VII
Ustawa o rachunkowości z dnia 29 września 1994 r. (Dz.U. Nr 121, poz. 591 ze zm.) he Accounting Act dated 29 September 1994 ( J.L. No. 121, item 591, as amended) 1
Ustawa o rachunkowości z dnia 29 września 1994 r. (Dz.U. Nr 121, poz. 591) tekst jednolity z dnia 27 marca 2002 r. (Dz.U. Nr 76, poz. 694) tekst jednolity z dnia 2 września 2009 r. (Dz.U. Nr 152, poz. 1223) (zm.: Dz.U. 2009, Nr 165, poz. 1316; Dz. U. 2010, Nr 47, poz. 278) Spis treści Rozdział 1. Przepisy ogólne... 1 8 Rozdział 2. Prowadzenie ksiąg rachunkowych... 9 25 Rozdział 3. Inwentaryzacja... 26 27 Rozdział 4. Wycena aktywów i pasywów oraz ustalenie wyniku inansowego... 28 44 Rozdział 4a. Łączenie się spółek... 44a 44d Rozdział 5. Sprawozdania inansowe jednostki... 45 54 Rozdział 6. Skonsolidowane sprawozdania inansowe grupy kapitałowej... 55 63d Rozdział 7. Badanie i ogłaszanie sprawozdań inansowych... 64 70 Rozdział 8. Ochrona danych... 71 76 Rozdział 8a. Usługowe prowadzenie ksiąg rachunkowych... 76a 76i Rozdział 9. Odpowiedzialność karna... 77 79 Rozdział 10. Przepisy szczególne i przejściowe... 80 83 Rozdział 11. Zmiany w przepisach obowiązujących, przepisy końcowe... 84 86 Załącznik 1. Zakres informacji wykazywanych w sprawozdaniu i- nansowym, o którym mowa w art. 45 ustawy, dla innych jednostek niż banki, zakłady ubezpieczeń i zakłady reasekuracji Załącznik 2. Zakres in formacji wykazywanych w sprawozdaniu i- nansowym, o którym mowa w art. 45 ustawy, dla banków Załącznik 3. Zakres informacji wykazywanych w sprawozdaniu i- nansowym, o którym mowa w art. 45 ustawy, dla zakładów ubezpieczeń i zakładów reasekuracji 2
he Accounting Act dated 29 September 1994 ( J.L. No. 121, item 591) consolidated text of 27 March 2002 ( J.L. No. 76, item 694) consolidated text of 2 September 2009 ( J.L. No. 152, item 1223) (as amended: J.L. of 2009, No. 165, item 1316; J.L. of 2010, No. 47, item 278) Contents Chapter 1. General Provisions... 1 8 Chapter 2. Bookkeeping... 9 25 Chapter 3. Stocktaking... 26 27 Chapter 4. Measurement of Assets and Liabilities and Determination of Financial Result... 28 44 Chapter 4a. Business Combinations... 44a 44d Chapter 5. Financial Statements of an Undertaking... 45 54 Chapter 6. Consolidated Financial Statements of a Group of Companies or Partnerships... 55 63d Chapter 7. Auditing and Publishing Financial Statements... 64 70 Chapter 8. Data Protection... 71 76 Chapter 8a. Bookkeeping Services... 76a 76i Chapter 9. Criminal Liability... 77 79 Chapter 10. Detailed and Transitory Provisions... 80 83 Chapter 11. Amendments to Efective Provisions, Final Provisions... 84 86 Annex No. 1. Scope of information to be disclosed in the inancial statements referred to in Article 45 of the Act, for undertakings other than banks, insurance companies and reinsurance companies Annex No 2. Scope of information to be disclosed in the inancial statements referred to in Article 45 of the Act, for banks Annex No 3. Scope of information to be disclosed in the inancial statements referred to in Article 45 of the Act, for insurance companies and reinsurance companies 3
1 2 Rozdział 1. Przepisy ogólne Rozdział 1. Przepisy ogólne Artykuł 1 Artykuł 2 Przedmiot Ustawa określa zasady rachunkowości, tryb badania sprawozdań inansowych przez biegłych rewidentów oraz zasady wykonywania działalności w zakresie usługowego prowadzenia ksiąg rachunkowych. Zakres przedmiotowy 1. Przepisy ustawy o rachunkowości, zwanej dalej ustawą, stosuje się, z zastrzeżeniem ust. 3, do mających siedzibę lub miejsce sprawowania zarządu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej: 1) spółek handlowych (osobowych i kapitałowych, w tym również w organizacji) oraz spółek cywilnych, z zastrzeżeniem pkt 2, a także innych osób prawnych, z wyjątkiem Skarbu Państwa i Narodowego Banku Polskiego; 2) osób izycznych, spółek cywilnych osób izycznych, spółek jawnych osób izycznych, spółek partnerskich oraz spółdzielni socjalnych, jeżeli ich przychody netto ze sprzedaży towarów, produktów i operacji inansowych za poprzedni rok obrotowy wyniosły co najmniej równowartość w walucie polskiej 1 200 000 euro; 3) jednostek organizacyjnych działających na podstawie Prawa bankowego, przepisów o obrocie papierami wartościowymi, przepisów o funduszach inwestycyjnych, przepisów o działalności ubezpieczeniowej i reasekuracyjnej lub przepisów o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych, bez względu na wielkość przychodów; 4) gmin, powiatów, województw i ich związków, a także państwowych, gminnych, powiatowych i wojewódzkich: a) jednostek budżetowych, b) gospodarstw pomocniczych jednostek budżetowych, c) zakładów budżetowych, d) funduszy celowych niemających osobowości prawnej; 5) jednostek organizacyjnych niemających osobowości prawnej, z wyjątkiem spółek, o których mowa w pkt 1 i 2; 6) osób zagranicznych, oddziałów i przedstawicielstw przedsiębiorców zagranicznych, w rozumieniu przepisów o swobodzie działalności gospodarczej; 7) jednostek niewymienionych w pkt 1 6, jeżeli otrzymują one na realizację zadań zleconych dotacje lub subwencje z budżetu państwa, budżetów jednostek samorządu terytorialnego lub funduszów celowych od początku roku obrotowego, w którym dotacje lub subwencje zostały im przyznane. 4
Chapter 1. General Provisions 1 2 Chapter 1. General Provisions Subject matter Article 1 his Act sets out the principles of accountancy, the method for the auditing of inancial statements by auditors and rules for providing bookkeeping services. Scope Article 2 1. he provisions of this Accounting Act, hereinafter referred to as the Act apply, subject to Section 3 below, to the following, if their head ofice or place of management is in the Republic of Poland: 1) commercial companies and partnerships (including those under organisation), civil partnerships, subject to item 2 below, as well as other legal entities, save for the State Treasury and the National Bank of Poland, 2) individuals, civil partnerships of individuals, general partnerships of individuals, professional partnerships as well as welfare co-operatives, if their net proceeds from sales of goods, products and inancial operations for the previous inancial year amounted to no less than the Polish currency equivalent of EUR 1,200,000, 3) organisations operating under the Banking Law, regulations on trading in securities, regulations on investment companies, regulations on insurance and re-insurance activities, or regulations on the organisation and operation of pension funds, irrespective of their income, 4) municipalities (gminy), counties (powiaty), provinces (województwa) and associations of these, as well as State-owned, municipalityowned, county-owned and province-owned: a) institutions inanced from the public budget, b) auxiliary business enterprises of institutions inanced from the public budget, c) businesses inanced from the public budget, d) unincorporated special-purpose funds, 5) unincorporated organisations, save for the companies and partnerships referred to in items 1 and 2 above, 6) foreign entities, branches and representative oices of foreign companies, within the meaning of the regulations on freedom of business activity, 7) undertakings not mentioned in items 1 6 above, if they obtain aid or subsidies from the State, or local government budgets, or special purpose funds, for the performance of the tasks assigned to them as of the start of the inancial year in which such aid or subsidies were vested in them. 5
3 Artykuł 3 Rozdział 1. Przepisy ogólne 2. Osoby izyczne, spółki cywilne osób izycznych, spółki jawne osób izycznych oraz spółki partnerskie mogą stosować zasady rachunkowości określone ustawą również od początku następnego roku obrotowego, jeżeli ich przychody netto ze sprzedaży towarów, produktów i operacji i- nansowych za poprzedni rok obrotowy są niższe niż równowartość w walucie polskiej 1 200 000 euro. W tym przypadku osoby te lub wspólnicy przed rozpoczęciem roku obrotowego są obowiązani do zawiadomienia o tym urzędu skarbowego, właściwego w sprawach opodatkowania podatkiem dochodowym. 3. Jednostki sporządzające sprawozdania inansowe zgodnie z Międzynarodowymi Standardami Rachunkowości, Międzynarodowymi Standardami Sprawozdawczości Finansowej oraz związanymi z nimi interpretacjami ogłoszonymi w formie rozporządzeń Komisji Europejskiej, zwanymi dalej MSR, stosują przepisy ustawy oraz przepisy wykonawcze wydane na jej podstawie, w zakresie nieuregulowanym przez MSR. Słowniczek 1. Ilekroć w ustawie jest mowa o: 1) jednostce rozumie się przez to podmioty i osoby określone w art. 2 ust. 1; 2) banku rozumie się przez to jednostkę działającą na podstawie przepisów Prawa bankowego; 3) zakładzie ubezpieczeń rozumie się przez to jednostkę prowadzącą działalność ubezpieczeniową na podstawie przepisów o działalności ubezpieczeniowej; 3a) przepisach o obrocie papierami wartościowymi rozumie się przez to przepisy ustawy o obrocie instrumentami inansowymi, ustawy o nadzorze nad rynkiem kapitałowym, ustawy o ofercie publicznej i warunkach wprowadzania instrumentów inansowych do zorganizowanego systemu obrotu oraz o spółkach publicznych; 3b) zakładzie reasekuracji rozumie się przez to jednostkę prowadzącą działalność reasekuracyjną na podstawie przepisów o działalności reasekuracyjnej; 4) udziałach lub udziałowcach rozumie się przez to również odpowiednio akcje lub akcjonariuszy; 5) krajowych środkach płatniczych, walutach obcych i dewizach rozumie się przez to krajowe środki płatnicze, waluty obce i dewizy, o których mowa w przepisach Prawa dewizowego; 6
Chapter 1. General Provisions 3 2. Individuals, civil partnerships of individuals, general partnerships of individuals or professional partnerships may also apply the accounting principles speciied in this Act from the start of the following inancial year, if their net proceeds from the sales of goods, products and inancial operations for the previous inancial year are lower than the Polish currency equivalent of EUR 1,200,000. In such a case, these individuals or partners are obliged to notify the Revenue Oice competent for their income tax matters before the start of the inancial year. 3. Undertakings preparing inancial statements according to the International Accounting Standards, International Financial Reporting Standards and the related interpretations published in the form of European Commission regulations, hereinafter referred to as the IAS, apply the provisions of this Act and the secondary legislation published on its basis, to the extent unregulated by the IAS. Deinitions Article 3 1. Whenever reference is made in this Act to: 1) an undertaking this is understood to mean the entities and persons speciied in Article 2 Section 1 above; 2) a bank this is understood to mean an undertaking operating on the basis of the provisions of the Banking Law; 3) an insurance company this is understood to mean an undertaking carrying out insurance activity based on the regulations on insurance activity; 3a) regulations on trading in securities these are understood to mean the provisions of the Act on Trading in Financial Instruments, the provisions of the Act on Capital Market Supervision, and the Act on Public Oferings and Conditions for Introducing Financial Instruments to the Organised Trading System as well as on Public Companies; 3b) a re-insurance company this is understood to mean an undertaking carrying out re-insurance activity based on the regulations on re-insurance activity; 4) shares and participating interests or shareholders this is also understood to mean shares or shareholders in joint-stock companies, respectively; 5) domestic legal tender, foreign currencies and foreign exchange these are understood to mean the domestic legal tender, foreign currencies and foreign exchange referred to in the provisions of the Foreign Exchange Law; 7
3 Rozdział 1. Przepisy ogólne 5a) członku organu jednostki rozumie się przez to osobę izyczną, pełniącą funkcję członka zarządu lub innego organu zarządzającego, członka rady nadzorczej lub innego organu nadzorującego, jak również innego organu administrującego jednostki, powołaną do pełnienia tej funkcji zgodnie z postanowieniami umowy spółki, statutu lub innymi obowiązującymi jednostkę przepisami prawa; 6) kierowniku jednostki rozumie się przez to członka zarządu lub innego organu zarządzającego, a jeżeli organ jest wieloosobowy członków tego organu, z wyłączeniem pełnomocników ustanowionych przez jednostkę. W przypadku spółki jawnej i spółki cywilnej za kierownika jednostki uważa się wspólników prowadzących sprawy spółki, w przypadku spółki partnerskiej wspólników prowadzących sprawy spółki albo zarząd, a w odniesieniu do spółki komandytowej i spółki komandytowo-akcyjnej komplementariuszy prowadzących sprawy spółki. W przypadku osoby izycznej prowadzącej działalność gospodarczą za kierownika jednostki uważa się tę osobę; przepis ten stosuje się odpowiednio do osób wykonujących wolne zawody. Za kierownika jednostki uważa się również likwidatora, a także syndyka lub zarządcę ustanowionego w postępowaniu upadłościowym; 7) organie zatwierdzającym rozumie się przez to organ, który zgodnie z obowiązującymi jednostkę przepisami prawa, statutem, umową lub na mocy prawa własności jest uprawniony do zatwierdzania sprawozdania inansowego jednostki. W przypadku spółki osobowej, z wyjątkiem spółki komandytowo-akcyjnej, oraz spółki cywilnej przez organ zatwierdzający rozumie się jej wspólników; 8) okresie sprawozdawczym rozumie się przez to okres, za który sporządza się sprawozdanie inansowe w trybie przewidzianym ustawą lub inne sprawozdania sporządzone na podstawie ksiąg rachunkowych; 9) roku obrotowym rozumie się przez to rok kalendarzowy lub inny okres trwający 12 kolejnych pełnych miesięcy kalendarzowych, stosowany również do celów podatkowych. Rok obrotowy lub jego zmiany określa statut lub umowa, na podstawie której utworzono jednostkę. Jeżeli jednostka rozpoczęła działalność w drugiej połowie przyjętego roku obrotowego, to można księgi rachunkowe i sprawozdanie inansowe za ten okres połączyć z księgami rachunkowymi i sprawozdaniem inansowym za rok następny. W przypadku zmiany roku obrotowego pierwszy po zmianie rok obrotowy powinien być dłuższy niż 12 kolejnych miesięcy; 8
Chapter 1. General Provisions 5a) a member of an undertaking s governing body this is understood to mean an individual performing the function of a member of the management board or other managing body, member of the supervisory board or other supervising body, as well as any other administrative body of the undertaking, appointed to perform such a function in accordance with the provisions of the articles of association, statutes or other legal regulations applicable to such an undertaking; 6) the manager of an undertaking this is understood to mean the member of the management board or other managing body, and if the body is composed of more than one member the members of such body, excluding any attorneys-in-fact appointed by the undertaking. In the case of a general partnership and civil partnership, the manager of an undertaking is understood to mean the partners managing the afairs of the partnership, and in the case of a professional partnership the partners managing the afairs of the partnership or the management board, whereas with regard to a limited partnership and a limited joint-stock partnership the general partners managing the afairs of the partnership. In the case of an individual carrying out a business activity, the manager of the undertaking is understood to mean such an individual; this provision is applied accordingly to individual professionals. Also, a liquidator, a trustee or receiver appointed in the course of bankruptcy proceedings is deemed to be the manager of an undertaking; 7) an approving body this is understood to mean a body which, under the legal regulations applicable to an undertaking, statutes or articles of association, or based on an ownership title, is authorised to approve the undertaking s inancial statements. In the case of a partnership, save for a limited joint-stock partnership and a civil partnership, the approving body is understood to mean the partners of such a partnership; 8) a reporting period this is understood to mean a period for which inancial statements are drawn up according to the procedure set forth herein, or other statements prepared based on account books; 9) a inancial year this is understood to mean a calendar year or other period of 12 full, consecutive calendar months, also used for tax purposes. he inancial year or changes to it are speciied in the statutes or articles of association based on which an undertaking was set up. If an undertaking started trading in the second part of a inancial year as deined by it, the account books and inancial statements for this period may be combined with the account books and inancial statements for the following year. In the event that the inancial year is changed, the irst inancial year after the change should be longer than 12 consecutive months; 3 9
3 Rozdział 1. Przepisy ogólne 10) dniu bilansowym rozumie się przez to dzień, na który jednostka sporządza sprawozdanie inansowe; 11) przyjętych zasadach (polityce) rachunkowości rozumie się przez to wybrane i stosowane przez jednostkę rozwiązania dopuszczone ustawą, w tym także określone w MSR, zapewniające wymaganą jakość sprawozdań inansowych; 12) aktywach rozumie się przez to kontrolowane przez jednostkę zasoby majątkowe o wiarygodnie określonej wartości, powstałe w wyniku przeszłych zdarzeń, które spowodują w przyszłości wpływ do jednostki korzyści ekonomicznych; 13) aktywach trwałych rozumie się przez to aktywa jednostki, które nie są zaliczane do aktywów obrotowych, o których mowa w pkt 18; 14) wartościach niematerialnych i prawnych rozumie się przez to, z zastrzeżeniem pkt 17, nabyte przez jednostkę, zaliczane do aktywów trwałych, prawa majątkowe nadające się do gospodarczego wykorzystania, o przewidywanym okresie ekonomicznej użyteczności dłuższym niż rok, przeznaczone do używania na potrzeby jednostki, a w szczególności: a) autorskie prawa majątkowe, prawa pokrewne, licencje, koncesje, b) prawa do wynalazków, patentów, znaków towarowych, wzorów użytkowych oraz zdobniczych, c) know-how. W przypadku wartości niematerialnych i prawnych oddanych do używania na podstawie umowy najmu, dzierżawy lub leasingu, wartości niematerialne i prawne zalicza się do aktywów trwałych jednej ze stron umowy, zgodnie z warunkami określonymi w ust. 4. Do wartości niematerialnych i prawnych zalicza się również nabytą wartość irmy oraz koszty zakończonych prac rozwojowych; 15) środkach trwałych rozumie się przez to, z zastrzeżeniem pkt 17, rzeczowe aktywa trwałe i zrównane z nimi, o przewidywanym okresie ekonomicznej użyteczności dłuższym niż rok, kompletne, zdatne do użytku i przeznaczone na potrzeby jednostki. Zalicza się do nich w szczególności: a) nieruchomości w tym grunty, prawo użytkowania wieczystego gruntu, budowle i budynki, a także będące odrębną własnością lokale, spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu mieszkalnego oraz spółdzielcze prawo do lokalu użytkowego, b) maszyny, urządzenia, środki transportu i inne rzeczy, c) ulepszenia w obcych środkach trwałych, d) inwentarz żywy. 10