Koncepcji Północnego Szlaku Rybackiego wraz z utworzeniem Centrów Promocji i Edukacji

Załącznik nr 1 do umowy partnerskiej o wspólnej realizacji projektu współpracy pn. Północny Szlak Rybacki wraz z utworzeniem Centrów Promocji i Edukacji zawartej w Tuchomiu w dniu 26 marca 2013 r. Koncepcji Północnego Szlaku Rybackiego wraz z utworzeniem Centrów Promocji i Edukacji Mimo, że turystyka kulturowa jest jedną z najstarszych dziedzin turystyki, sięgającą starożytnych Greków i Rzymian, zainteresowanie podróżami kulturowymi rośnie w Polsce dopiero od niedawna. Pojęcie to definiuje się bardzo różnie, co wynika z rozmaitych ujęć definicji kultury. Jedną z bardziej kompleksowych jest ta zaproponowana przez Mikosa von Rohrscheidta: Nazwą turystyki kulturowej możemy określić te wszystkie grupowe lub indywidualne wyprawy o charakterze turystycznym, w których spotkanie uczestników podróży z obiektami, wydarzeniami i innymi walorami kultury wysokiej lub popularnej albo powiększenie ich wiedzy o organizowanym przez człowieka świecie otaczającym jest zasadniczą częścią programu podróży lub stanowi rozstrzygający argument dla indywidualnej decyzji o jej podjęciu lub wzięciu w niej udziału [Mikos von Rohrscheidt 2008]. Często spotykanym przykładem ilustrującym dziedzictwo kulturowe jakiegoś obszaru są szlaki kulturowe. Zgodnie z Puczko i Ratz szlak kulturowy to szlak tematyczny, posiadający jako swój punkt ogniskujący walor kulturowy lub element dziedzictwa kulturowego, przy czym kluczową rolę odgrywają w nim atrakcje o charakterze kulturowym [Puczko, Ratz 2007]. Szlaki kulturowe korzystają nie tylko z najpopularniejszych i najważniejszych dla kontynentu i kraju miejsc, ale coraz częściej ich przedmiotem jest dziedzictwo regionów lub lokalne dziedzictwo. Według dokumentacji urzędów marszałkowskich w Polsce mamy obecnie około 350 szlaków kulturowych (wirtualnych i materialnych), w tym 21 międzynarodowych, 13 ponadregionalnych [Gaweł 2011]. Najliczniejszą grupę stanowią szlaki regionalne o bardzo różnych standardach. Potrafią bardzo dobrze funkcjonować jako rozpoznawalne wirtualnie i w terenie szlaki materialne z bogatym programem kulturalnym, a są i takie, których istota sprowadza się opracowanej listy obiektów. Raporty z audytów szlaków pokazują, że wiele z tych błędów można uniknąć, jeśli szlak już od etapu planowania będzie koordynowany i zarządzany przez dobrze zorganizowaną strukturę [Gaweł 2011]. W poniższej tabeli wymieniono szlaki kulturowe o randze co najmniej regionalnej, które przebiegają np. przez województwo pomorskie. 1

Tabela 1. Szlaki kulturowe w województwie pomorskim o randze co najmniej regionalnej. Źródło: Gaweł 2011. Droga św. Jakuba Via Regia NAZWA SZLAKU ZASIĘG RANGA Szlak Cysterski, w tym Pomorski Szlak Cysterski Europejski Szlak Gotyku Ceglanego Wiślana Trasa Rowerowa Szlak Latarni Morskich podkarpackie świętokrzyskie opolskie małopolskie śląskie pomorskie dolnośląskie dolnośląskie kujawsko-pomorskie lubuskie łódzkie małopolskie opolskie pomorskie śląskie świętokrzyskie wielkopolskie zachodniopomorskie kujawsko-pomorskie zachodniopomorskie pomorskie warmińsko-mazurskie mazowieckie kujawsko-pomorskie lubelskie małopolskie mazowieckie pomorskie śląskie świętokrzyskie pomorskie międzynarodowy Europejski Szlak Kulturowy międzynarodowy Europejski Szlak Kulturowy międzynarodowy Szwecja Dania Niemcy Litwa Łotwa Estonia ponadregionalny ponadregionalny zachodniopomorskie Szlak Zabytków Hydrotechniki pomorskie regionalny Szlak Zamków Gotyckich pomorskie regionalny Szlak Bursztynowy pomorskie regionalny Północny Szlak Rybacki Północny Szlak Rybacki jako szlak kulturowy byłby pierwszym tego typu przedsięwzięciem w regionie i prawdopodobnie w całej Polsce. Jak dotąd nie istniał jeden produkt łączący obiekty i wydarzenia kulturalne związane z rybactwem na skalę kilku województw. Inicjatorami, a także instytucjami spełniającymi rolę koordynującą i zarządzającą 2

szlakiem jest 10 lokalnych grup rybackich działające na terenie województwa pomorskiego, zachodniopomorskiego, warmińsko-mazurskiego i podlaskiego. Północnokaszubska Lokalna Grupa Rybacka Słowińska Lokalna Grupa Rybacka Lokalna Grupa Rybacka Kaszuby Lokalna Grupa Rybacka Pojezierze Bytowskie Lokalna Grupa Działania Mazurskie Morze Lokalna Grupa Rybacka Zalew Wiślany Lokalna Grupa Rybacka Zalew Szczeciński Lokalna Grupa Rybacka Wielkie Jeziora Mazurskie Lokalna Grupa Rybacka Pojezierze Suwalsko-Augustowskie. Lokalna Grupa Rybacka Pojezierze Olsztyńskie. Ich obszar działania determinuje zatem zasięg Północnego Szlaku Rybackiego, co oznacza, że wszystkie obiekty i wydarzenia na szlaku odbywałyby się na obszarze pokazanym na Rycinie nr 1. 3

Ryc.1. Obszar działania lokalnych grup rybackich, współpracujących w ramach tworzenia Północnego Szlaku Rybackiego (niebieski kolor). Sygnaturami gwiazdki oznaczono proponowane lokalizacje Centrów Promocji i Edukacji. 4

Zakres tematyczny szlaku. Silne akcentowanie tematyzacji szlaku jest jego bardzo istotną cechą, będącą jednym z kryteriów przesądzających o jego sukcesie ekonomicznym [Mikos von Rohrscheidt 2009]. Warto w tym miejscu przypomnieć różnicę pomiędzy terminami stosowanymi często zamiennie w języku polskim: rybołówstwo i rybactwo. Rybołówstwo jest działalnością, ograniczającą się tylko do eksploatacji żywych zasobów wód otwartych. Pojęcie rybactwa obejmuje znacznie szerszy zakres aktywności związanych nie tylko z połowami, ale z gospodarowaniem żywymi zasobami wód. Obecnie również na morzach wobec zagrożenia wyginięciem wielu populacji ryb morskich, stosuje się nie tylko zabiegi ograniczające połowy, ale działa się na rzecz ochrony ekosystemów, w których te populacje żyją. Wiele aspektów rybactwa wiąże się zatem ściślej z hydrobiologią, ekologią populacji i sozologią, czyli nauką o ochronie środowiska. Biorąc pod uwagę tak zdefiniowane rybactwo, szlak kulturowy obejmowałby następujące tematy: Tradycja i historia rybactwa Rybołówstwo morskie i śródlądowe Akwakultury, w tym wylęgarnictwo Ichtiologia i ekologia środowisk wodnych Tradycyjne kulinaria rybne Tradycyjne Rybactwo Jeziorne na Mazurach Historia, tradycja i współczesność rybołówstwa morskiego na zalewie Wiślanym, Historia polskiego rybołówstwa dalekomorskiego, Wędkarstwo i Tradycyjne Rybactwo Jeziorowe na Mazurach, Rybactwo i tradycje szkutnicze Pojezierza Suwalsko-Augustowskiego Współpraca lokalnych producentów oraz promocja lokalnych produktów i usług Typy obiektów proponowanych do włączenia w Północny Szlak Rybacki. Trzymając się wcześniej wymienionego zakresu tematycznego, do szlaku zostałoby włączone następujące obiekty: Dziesięć Centrów Promocji i Edukacji utworzone na potrzeby koordynacji i wzbogacenia oferty; Muzea, izby muzealne i ekspozycje na temat tradycji rybołówstwa, a wśród nich Muzeum Rybołówstwa w Helu, regionalne muzea w Pucku, Kartuzach, Bytowie i Klukach, Muzeum Wigier w Starym Folwarku oraz wystawa Historia i tradycje rybactwa w Czerwonym Folwarku, 5

Gospodarstwa rybackie, kutry i łowiska specjalne, gdzie odwiedzający mieliby możliwość zakupienia świeżych ryb, obserwacji tradycyjnych lub nowoczesnych metod połowu; Targi i przetwórnie rybne; Szkutnicy i producenci sieci rybackich oferujący możliwość obserwacji i doświadczenia w produkcji sprzętu rybackiego; Ośrodki edukacji ekologicznej: Stacja Morska w Helu, Błękitna Szkoła we Władysławowie, ośrodek edukacyjny w Parku Krajobrazowym Dolina Słupi, Ośrodek Edukacji Środowiskowej w Wigierskim Parku Narodowym ; Ośrodki hodowlane i zakłady rybackie, w tym Polskiego Związku Wędkarskiego Gospodarstwa agroturystyczne z ofertą dla wędkarzy.; Restauracje, smażalnie i wędzarnie z menu zawierającym więcej niż 50% dań z lokalnych ryb; Wylęgarnie miejscowych gatunków ryb możliwość obejrzenia procesu inkubacji ryb. Trzeba zaznaczyć, że nie tylko zgodność z tematyką szlaku jest warunkiem uwzględnienia danego obiektu w ofercie szlaku. Liczy się przede wszystkim autentyczność obiektów, dostępność dla zwiedzających oraz deklaracja współpracy gestora miejsca z organami zarządzającymi szlakiem. Wydarzenia kulturalne na szlaku. W ramy Północnego Szlaku Rybackiego powinien zostać wpleciony bogaty program imprez kulturalnych. Mogą to być zarówno istniejące wydarzenia wpisane w kalendarze lokalnych samorządów, organizowane przez Lokalne Grupy Rybackie, a także nowe, będące wspólną inicjatywą zarządzających szlakiem. Imprezy dotyczyłyby całego zakresu tematyki kulturowego szlaku, a także prezentowałyby jego dorobek w niekonwencjonalny sposób, na przykład w formie spływu kajakowego. Najważniejszym corocznym wydarzeniem powinno być święto szlaku, organizowane przez jeden lub dwa dni w ciągu weekendu w sezonie letnim, kiedy przynajmniej część obiektów na szlaku zaoferuje specjalną ofertę zwiedzania, zajęć i wydarzeń kulturalnych. Okazją do tego wydarzenia może być Światowy Dzień Rybołówstwa. Centra Promocji i Edukacji W ramach szlaku proponuje się utworzenie dziesięciu Centrów Promocji i Edukacji, w tym jedno mobilne, po jednym na terenie każdej lokalnej grupy rybackiej. Na rycinie 1. zostały 6

przedstawione ich proponowane lokalizacje. Wielofunkcyjność tych obiektów wykraczałaby poza wzbogacane oferty turystycznej, stając się miejscem edukacji dla grup i indywidualnych odwiedzających, integracji lokalnych środowisk oraz wymiany doświadczeń i szkoleń, a przez to stymulowania rozwoju lokalnego. Proponowane funkcje Centrów Promocji i Edukacji : Funkcja turystyczno-kulturowa i promocyjna. Utworzone Centra będą stanowiły tzw. punkty kotwiczne (ośrodki krystalizacji) szlaku, dlatego muszą posiadać szerszą ofertę niż większość obiektów na szlaku. Odwiedzający mogliby w nich otrzymać materiały na temat szlaku (foldery, mapy), pamiątki, informacje o ofercie obiektów znajdujących się na szlaku i aktualnych wydarzeniach, bądź skorzystać z bezprzewodowego Internetu. Mógłby się tu również mieścić punkt sprzedaży zezwoleń wędkarskich. Istotnym wzbogaceniem oferty mogłaby być wypożyczalnia sprzętu rekreacyjnego, takiego jak rowery, wędki, kajaki, czy kije do marszu nordyckiego. Dla grup i turystów indywidualny można przygotować turystyczny pakiet pobytowy włączając do współpracy okoliczne obiekty noclegowe i gastronomiczne. Centra Promocji i Edukacji mieściłyby atrakcyjną ekspozycję tematyczną o wysokiej wartości merytorycznej. Aby zapewnić wysoki jej poziom niezbędna jest współpraca specjalistów z danej dziedziny oraz firm zajmujących się urządzaniem wystaw. Tematyka byłaby inna w każdym centrum, wynikając z położenia, warunków lokalowych czy oferty kulturalnej okolicy. Również sam budynek stanowiłby pewnego rodzaju promocje polegającą na bryle obiektu, który akcentem czy stylizacją nawiązywałby do wody i do miejscowej kultury. Biuro włączone w sieć z innymi Centrami na Szlaku Rybackim reklamowałoby miejscowy teren i atrakcje warte zwiedzenia. Funkcja edukacyjno-szkoleniowa. Funkcje te w praktyce w polegały by na prezentacji miejsca działania Grupy, prezentacji jej dorobku i osiągnięć, planowanych zamierzeń, szkoleń itp. Funkcja edukacyjna polegałaby na prezentacji przepisów o ochronie środowiska, profilaktyce współpracy w instytucjami naukowymi oraz miejscowymi Zarządami Parków, Urzędami Gmin, Starostw, RDOŚ itp. W Centrum odbywałby się warsztaty dla uczniów, studentów zainteresowanych gospodarka wodną i rybactwem. Ta funkcję spełniałaby również sala z ekspozycjami w zakresu tematyki szlaku i pokrewnych, związanych z wodą i jej racjonalnym wykorzystaniem prowadzonych przez specjalistów instruktorów. Jeśli istnieje taka możliwość, w pobliżu obiektu można wyznaczyć niewielką ścieżkę edukacyjną, której przejście byłoby uzupełnieniem wiadomości zdobytych podczas warsztatów. Podobnie zajęcia edukacyjne można oferować w formie jedno- lub 7

kilkudniowych pakietów, zapraszając do współpracy właścicieli okolicznych obiektów noclegowych, muzea i inne. Centra muszą być ważnym miejscem integracji społeczności lokalnej, wsparcia przedsiębiorczości i organizacji pozarządowych. Niezbędne są cykliczne spotkania, szkolenia i warsztaty dla przedstawicieli wszystkich grup partycypujących w przedsięwzięciu szlaku kulturowego oraz dla zainteresowanych. Funkcja administracyjna. W budynkach Centrów znajdowałyby się również niezbędne zaplecze i pomieszczenia biurowe dla pracowników. Byłyby to jednocześnie biura lokalnych koordynatorów szlaków, w obrębie każdej z ośmiu lokalnych grup rybackich oraz miejscem, gdzie zbiera się i opracowuje informacje zwrotne dotyczące szlaku od społeczności lokalnej. Zarówno biura, jak i sala konferencyjno-wystawiennicza służyłyby do cyklicznych spotkań zarządzających szlakiem dla ciągłej profesjonalizacji szlaku. Przynajmniej raz w roku powinno odbyć się spotkanie w celu ewaluacji wyników badań audytorium i kontroli standardów usług w obrębie szlaku. Funkcja pobytowa. W założeniu przestrzennym każdego Centrum Promocji i Edukacji należałoby wydzielić przestrzeń gdzie taka funkcja byłaby możliwa do zrealizowania. Byłyby to, w zależności od potrzeb, kilka pokoi z wydzielonymi łazienkami, gdzie można by przenocować osoby prowadzące różnego rodzaju szkolenia, warsztaty itp. Centra będą komplementarne w głównym temacie wody i rybactwa, natomiast każde z nich różnić się będzie odrębną tematyką charakterystyczną dla danego obszaru i tak: 1. Północnokaszubska LGR Technika i infrastruktura w tym porty i przystanie, kutry i łodzie; przemysł i rzemiosło związane z rybołówstwem; historia i tradycja rybołówstwa przybrzeżnego i morskiego, Zatoka Pucka i Morze Bałtyckie. 2. Słowińska LGR Rybołówstwo przemysłowe i spożywcze oraz historia i tradycje sportów wodnych. 3. LGR Kaszuby Historia, tradycja i współczesność rybactwa na Kaszubach jeziornych. 4. LGR Pojezierze Bytowskie Akwakultura w tym wylęgarnictwo i ochrona środowiska. 5. LGD Mazurskie Morze Tradycyjne Rybactwo Jeziorne na Mazurach. 6. LGR Zalew Wiślany Historia, tradycja i współczesność rybołówstwa morskiego na Zalewie Wiślanym. 7. LGR Zalew Szczeciński - Historia polskiego rybołówstwa dalekomorskiego, 8. LGR Wielkie Jeziora Mazurskie Wędkarstwo i Tradycyjne Rybactwo Jeziorowe na 8

Mazurach. 9. LGR Pojezierze Suwalsko- Augustowskie Rybactwo i tradycje szkutnicze Pojezierza Suwalsko-Augustowskiego. 10. LGR Pojezierze Olsztyńskie Turystyka wędkarska, ochrona środowiska, akwakultura, współpraca lokalnych producentów, promocja produktów lokalnych oraz tradycje kulinarne na Warmii i Mazurach. Poniżej przedstawiony został w zarysie ogólnym zakresu tematycznego poszczególnych Centrów: 1. Centrum Promocji i Edukacji - Północnokaszubska LGR Północne Kaszuby na Pomorskim Szlaku Rybackim to część pierwszego tego typu przedsięwzięciem w regionie i prawdopodobnie w całej Polsce. Jak dotąd nie istniał jeden produkt łączący obiekty i wydarzenia kulturalne związane z rybactwem na skalę wojewódzką. Inicjatorami, a także instytucjami spełniającymi rolę koordynującą i zarządzającą szlakiem jest dziesięć lokalnych grup rybackich działające na terenie województwa: pomorskiego, warmińskomazurskiego i podlaskiego Północnokaszubska Lokalna Grupa Rybacka Słowińska Lokalna Grupa Rybacka, Lokalna Grupa Rybacka Kaszuby, Lokalna Grupa Rybacka Pojezierze Bytowskie, Lokalna Grupa Działania Mazurskie Morze, Lokalna Grupa Rybacka Zalew Wiślany. Lokalna Grupa Rybacka Zalew Szczeciński Lokalna Grupa Rybacka Wielkie Jeziora Mazurskie Lokalna Grupa Rybacka Pojezierze Suwalsko-Augustowskie. Zakres tematyczny szlaku na obszarze Północnokaszubskiej Lokalnej Grupy Rybackiej. Przewodnim tematem szlaku na obszarze Północnokaszubskiej Lokalnej Grupy Rybackiej oraz ekspozycji interaktywnej Północnokaszubskiego Centrum Szlaku Rybackiego będzie: morskie tradycje rybackie Północnych Kaszub TECHNIKA I INFRASTRUKTURA W TYM PORTY I PRZYSTANIE, KUTRY I ŁODZIE; PRZEMYSŁ I RZEMIOSŁO ZWIĄZANE ZE RYBOŁÓWSTWEM; HISTORIA I TRADYCJA RYBOŁÓWSTWA PRZYBRZEŻNEGO I MORSKIEGO, ZATOKA PUCKA I MORZE BAŁTYCKIE. 9

Typy obiektów proponowanych do włączenia w szlak na obszarze PLGR. Oprócz planowanego do budowy w ramach projektu - Północnokaszubskiego Centrum Szlaku Rybackiego - Centrum Promocji i Edukacji Szlaku wytypowane zostały na obszarze PLGR punkty szlaku kultury rybackiej, które zostaną włączone do Pomorskiego Szlaku Rybackiego poprzez oznakowanie miejsc tablicami informacyjnymi, umieszczenie na mapie szlaku, są to: Miasto Puck 1. Port rybacki w Pucku z informacją o pielgrzymowaniu rybackim na odpust św. Piotra i Pawła. 2. Budynki dawnej przetwórni rybackiej rodziny Budzisz zajmowane obecnie przez restaurację rybacką Maszoperia Budziszowa. 3. Muzeum Ziemi Puckiej Gmina Puck 4. Dawna przystań rybacka w Osłoninie. 5. Ujście rzeki Płutnicy opis Wewnętrznej Zatoki Puckiej, jako obszar tradycyjnych połowów ryb słodkowodnych 6. Swarzewo łodziowa przystań rybacka. 7. Swarzewo - sanktuarium Matki Boskiej Swarzewskiej patronki rybaków Gmina Kosakowo 8. Rewa - przystań rybacka 9. Mechelinki przystań rybacka Gmina Władysławowo 10. Władysławowo - Szotland dawne osiedle rybackie 11. Port rybacki we Władysławowie 12. Chłapowo przystań rybacka 13. Chłapowo miejsce urodzenia Augustyna Necla rybaka pisarza 14. Karwia łodziowa przystań rybacka 15. Ostrowo dawna wioska rolniczo-rybacka 16. Chałupy wioska rybacka / 17. Warsztat szkutniczy Celarka 18. Centrum Pierwszej Sprzedaży Ryb Gmina Krokowa 19. Widowo k/karwieńskich Błot- dawna stacja rybacka 20. Dębki łodziowa przystań rybacka 21. Lubkowo dawna nadjeziorna stacja rybacka 10

22. Nadole (historycznie związane z Ziemią Pucką) nadjeziorna stacja rybacka 23. Wybudowania Wierzchucińskie pustki rybackie 24. Białogóra - łodziowa przystań rybacka Gmina Jastarnia 25. Kuźnica - przystań obecnie port rybacki 26. Kuźnica zabytkowa wioska rybacka 27. Kuźnica Sëche Rewë (Ryf Mew) jako miejsce rybackie 28. Góra Lübek granica toni rybackich Kuźnicy i Jastarni. 29. Jastarnia - Na Dębkach tradycyjne miejsce cumowania łodzi żakowych 30. Port rybacki z izbą tradycji w bosmanacie 31. Kościół rybacki 32. Zabytkowa chata rybacka w Jastarni 33. Muzeum Pod strzechą i warsztat szkutniczy J.Strucka 34. Dawny cmentarz w Borze Gmina Hel 35. Port rybacki 36. Helskie domy rybackie 37. Kolonia rybacka 38. Muzeum Rybołówstwa 44.Centrum Pierwszej Sprzedaży Ryb Z wymienionych powyżej obiektów zasadniczy szlak stanowić będzie kilka miejsc, spełniających następujące wymogi: pełna zgodność z tematyką szlaku, autentyczność obiektów, atrakcyjność i dostępność dla zwiedzających oraz deklaracja współpracy gestora miejsca z PLGR zarządzającym szlakiem. Funkcje ogólne Centrum Promocji i Edukacji: punkt kotwiczny (ośrodek krystalizacji) szlaku, miejsce informacji i promocji szlaku, miejsce informacji o aktualnych wydarzeniach na szlaku ( w tym internetowej ) miejsce edukacji dla grup i indywidualnych odwiedzających, miejsce integracji lokalnych środowisk oraz wymiany doświadczeń i szkoleń, miejsce stymulowania rozwoju lokalnego Lokalna Agencja Rozwoju miejsce aktywizacji kultury i tradycji morskich Północnych Kaszub 11

punkt sprzedaży zezwoleń wędkarskich, giftshop and caffe, wypożyczalnia sprzętu rekreacyjnego, takiego jak rowery, wędki, kajaki, kije do marszu nordyckiego. miejsce wychowania morskiego dzieci i młodzieży szkolnej w oparciu o program działalności Północnokaszubskiego Centrum Szlaku Rybackiego miejsce kształtowania świadomości młodych ludzi w dziedzinie ochrony i zachowania tradycji morskiego dziedzictwa kulturowego Północnych Kaszub na kanwie prezentowanych wystaw, działań edukacyjnych. Do realizacji w/w funkcji zakłada się wprowadzenie szeregu projektów programowych, których realizacja pozwoli wnieść nową jakość w proces edukacji morskiej oraz promocji i ochrony morskiego dziedzictwa kulturowego. W ich skład wchodzą między innymi: interaktywna wystawa stała Praca rybaka jak, gdzie, czym interaktywna wystawa stała obrazujących znaczenie rybackie akwenu Zatoki Puckiej i Morza Bałtyckiego akcje, warsztaty, spotkania szkoleniowe i edukacyjne, w tym realizowane z MIR-em wystawy czasowe w tym realizowane z MIR-em warsztaty rzemiosła, warsztaty edukacyjne tj. bezpośredni udział zwiedzających w pracach INTERAKTYWNA WYSTAWA STAŁA PRACA RYBAKA JAK, GDZIE, CZYM. Wystawa Praca rybaka jak, gdzie, czym w interaktywny i multimedialny sposób przedstawiać ma problematykę pracy rybaka ( poczynając od zagadnień związanych z budownictwem i szkutnictwem, przez techniki i rodzaje połowów i sieci, pracę rybaka na morzu i zatoce, proces rozładunku, oraz wstępnego przetwarzania ryb w porcie ). Wystawa zajmować będzie ok 100 m2 i została przygotowana w taki sposób, aby zwiedzający po kolei poznawali poszczególne zagadnienia związane z morzem, a zdobytą wiedzę wykorzystywali na kolejnych stanowiskach. Zakres: Budowa kutra rybackiego i łodzi rybackiej interaktywna wycieczka po kolejnych etapach budowy jednostki rybackiej, możliwość złożenia łodzi rybackiej z elementów przez zwiedzających, mini warsztat szkutniczy itp. Na pokładzie część wystawy, która pozwala wcielić się w rolę szypra z pozycji sterówki, zarządzającego jednostką ( nauka Alfabetu Morse a, znaczenia flag, nauka węzłów marynarskich). 12

Na łowisku - największą interaktywna - basen o powierzchni ok 15 m2 ze sterowanymi modelami kutrów rybackich, pokazującymi podstawowe typy sieci wykorzystywane do połowów na morzu, możliwość demonstracji sieci używanych do stacjonarnych połowów na Zatoce Puckiej Praca w porcie - pokaz życia portu, pokazanie podstawowych funkcji portu i przystani rybackiej rozładunek, produkcja lodu, wstępne przetwórstwo, ratownictwo morskie tratwa ratunkową, sygnały ratownicze. INTERAKTYWNA WYSTAWA STAŁA OBRAZUJĄCYCH ZNACZENIE RYBACKIE AKWENU ZATOKI PUCKIEJ I MORZA BAŁTYCKIEGO. Ekspozycja edukacyjna z interaktywnymi modelami organizmów / ryb zamieszkujących Morze Bałtyckie i Zatokę Pucką oraz mapy i tablice interaktywne pokazujące zagrożenia na morzu sztormy, wiry wodne, falę tsunami Zakłada się stworzenie przestrzeni edukacyjnej opartej na modelach interaktywnych obrazujących znaczenie rybackie ekosystemów Morza Bałtyckiego oraz Zatoki Puckiej. Proponowane rozwiązania stanowią połączenie prezentacji kluczowych elementów ekosystemów ze stanowiskami (modelami) interaktywnymi. Wystawa będzie składała się z komponentów tworzących komplet modeli interaktywnych, tj. 1. Ekspozycji interaktywnych ekspozycja przedstawiająca kompleksowo kluczowe elementy ekosystemów; 2. Stanowisk interaktywnych stworzonych jako kompleksowe rozwiązania obejmujące otwarte stanowisko edukacyjno-promocyjne wraz z aranżacją wystroju Sali Planowane jest umieszczenie interaktywnych odwzorowań ryb poławianych przez rybaków z Morza Bałtyckiego i Zatoki Puckiej. Model skierowany będzie przede wszystkim do dzieci, bezpośrednia obserwacja z możliwością dotyku elementów oraz dodatkowe wyjaśniające stanowiska interaktywne pozwolą na identyfikację ryb oraz wizualizację ich zastosowania oraz przeznaczenia w rybołówstwie. Planowana jest instalacja dedykowanych stanowisk interaktywnych odnoszących się treścią do prezentowanych modeli organizmów - ryb Prezentowane będą przystosowania organizmów do środowiska, wyjątkowe zachowania związane z rozmnażaniem oraz znaczeniem dla sektora rybackiego. Wszystkie stanowiska będą przez osoby zwiedzające obsługiwane w sposób intuicyjny tak, by nie było wątpliwości co do sposobu ich użycia. Stanowiska planowane do instalacji będą miały elementy angażujące odbiorców do samodzielnych działań. W większości stanowisk 13

planowane jest wykorzystanie prostych mechanizmów opartych na podstawowych prawach fizyki i mechaniki, oraz stosowanie skrytek i miejsc do których trzeba zajrzeć by znaleźć dodatkowe treści. Takie zabiegi są wyjątkowo atrakcyjne dla dzieci i młodzieży i stanowią ciekawą i modną przeciwwagę dla powszechnie stosowanych stanowisk opartych na rozwiązania teleinformatycznych, elektronicznych, choć i takie zostaną zainstalowane. Oddziaływanie zaproponowanych wystaw będzie wzmocnione wystrojem sali, która zostanie zaaranżowana jako fragment portu leżącego nad morzem odwzorowanie fatycznego położenia Północnokaszubskiego Centrum Szlaku Rybackiego. Aranżacja wnętrza ma na celu zaaranżowanie sytuacji w której osoba zwiedzająca staje się częścią prezentowanego środowiska. Przewiduje się także jedno stanowisko do informacji o Pomorskim Szklaku Rybackim - z wykorzystanie nowoczesne formy przekazu, z wykorzystaniem multimediów. 2. Centrum Promocji i Edukacji - LGR Kaszuby. Obszar działania Lokalnej Grupy Rybackiej Kaszuby obejmuje środkową część Pojezierza Kaszubskiego. Jest to rejon źródliskowy kilku ważnych rzek pomorskich - Raduni, Łeby, Słupi i Wierzycy. Większe zbiorniki wodne to przede wszystkim długie jeziora rynnowe skupiające się w trzech kompleksach: gowidlińsko-sulęczyńskim, raduńsko-ostrzyckim i potęgowskim. Stanowią one specyficzne systemy rzeczno-jeziorne. Teren LGR Kaszuby, to też w dużej mierze rdzeń etniczny Kaszub o długiej historii i pokaźnej spuściźnie kulturowej. Z racji tego dziedzictwa jak i wymienionych wcześniej uwarunkowań proponowaną tematyką przewodnią części wystawienniczej Centrum Promocji i Edukacji na terenie wspomnianej lokalnej grupy rybackiej jest: Historia, tradycja i współczesność rybactwa na Kaszubach jeziornych Tematy ekspozycji (działach): W poniższej tabeli rozwinięto podstawową tematykę, zawartą w trzech kręgach HISTORIA TRADYCJA WSPÓŁCZESNOŚĆ Lokalne znaleziska archeologiczne (np. łodzie). Gospodarka klasztorna i Tradycyjny sprzęt rybacki i jego wytwórstwo. Tradycyjne techniki połowu Znaczenie raduńskiego systemu rzeczno-jeziornego Gospodarka zasobami żywymi 14

folwarczna. Kształtowanie się struktury własnościowej środkowokaszubskich jezior. Jeziora i rzeki jako determinanty rozwoju osadnictwa na przestrzeni dziejów. Warunki formalne eksploatacji jezior dla różnych grup społecznych. ryb. Zwyczaje związane z rybołówstwem. Wierzenia ludowe i obrzędy. Legendy rybackie. Ryby w przysłowiach i literaturze kaszubskiej (Pan Czôrlinsczi). Tradycje kulinarne związane z rybami. jezior i rzek środkowych Kaszub (np. dzierżawcy) Przyśpieszona eutrofizacja wód wpływ na populacje organizmów i możliwości przeciwdziałania Turystyka a zrównoważony rozwój Inne współczesne zmiany zachodzące w jeziorach i rzekach Osobnym tematem wystawy wynikającym ze specyfiki regionu objętego LGR Kaszuby byłyby Oczka polodowcowe (błotka) w przyrodzie, krajobrazie i tradycyjnej gospodarce na środkowych Kaszubach. Pojezierze Kaszubskie jest regionem szczególnie obfitującym w małe jeziorka wytopiskowe. Ich zagęszczenie na terenie LGR Kaszuby sięga nawet 400 na km 2. Od wieków stanowiły determinowały one rozkład osadnictwa i gospodarki. Wystawa prezentowałaby środowisko wodne małych oczek wodnych w tym rzadkie gatunki ryb związane z nimi, jak strzebla błotna (jedno z trzech obszarów najczęstszego występowania w Polsce). Znalazłyby się tu także zagadnienia związane ze znaczeniem jeziorek wytopiskowych w hydrologii, ekologii, a także tradycyjnej gospodarce rybackiej i rolnej. Formy prezentacji tematyki wystawy: Autentyczne eksponaty, stary sprzęt rybacki Makiety łodzi, sprzętów i chat rybackich Interaktywne mapy i tablice Monitor lub monitory z prezentacją multimedialną Zdjęcia archiwalne (w miarę możliwości również filmy) ze zbiorów Narodowego Archiwum Cyfrowego, bibliotek i prywatnych kolekcji. Niewielkie akwarium odtwarzające strefę roślin zanurzonych litoralu jeziornego Zbiornik z wodą makieta prezentująca połów niewodem i inne techniki stosowane w eksploatacji jezior. Tablice i zdjęcia mogą znajdować się zarówno w sali wystawienniczej, jak i przed budynkiem Centrum. Wybrane propozycje wydarzeń lub warsztatów: 15

Dawne potrawy rybne Kaszubów. Próba rekonstrukcji, przypomnienia starych, prostych potraw rybnych, jak prażenie ryb z żeliwnym kotle z ziemniakami, pieczenie ryb w żarze połączone z prelekcją na temat wierzeń ludowych Kaszubów związanych z rybactwem. Prezentacja wyrobu sprzętu rybackiego: wyplatanie więciórka, kręcenie liny z korzeni sosnowych Gra terenowa (questing). Możliwość odbycia samodzielnej wycieczki wokół lub w rejonie Centrum w formie zagadek i samodzielnego poszukiwania odpowiedzi. Może przyjąć formę poszukiwania ukrytego skarbu. Możliwość włączenie w grę postaci Pana Czôrlinsczégò. Ekowędkowanie ekobiwakowanie. Spotkanie, warsztaty na temat minimalizowania szkód przyrodniczych w czasie wędkowania, czy biwakowania na wodą. Może to być spotkanie dla grup osób, które pierwszy raz przyjeżdżają wędkować nad jeziora środkowych Kaszub. Proponowani partnerzy Centrum: Uniwersytet Gdański, Instytut Archeologii i Etnologii, Instytut Historii Kaszubski Park Etnograficzny im. Teodory i Izydora Gulgowskich we Wdzydzach Kiszewskich Pomorski Zespół Parków Krajobrazowych - Kaszubski Park Krajobrazowy Stacja Limnologiczna Uniwersytetu Gdańskiego w Borucinie Ośrodek Edukacji Ekologicznej w Szymbarku Muzeum Kaszubskie im. Franciszka Tredera w Kartuzach Instytut Kaszubski 3. Centrum Promocji i Edukacji - Słowińska LGR. Na obszarze SGR, w celu utworzenia Centrum Promocji i Edukacji planuje się zaadoptować budynek 1-piętrowy mieszczący się w Ustce na terenie Starej Osady Rybackiej (centralna część miasta z unikalną architektonicznie zabudową szachulcową charakteryzującą dawne miejscowości rybackie). Obiekt odrestaurowany zostanie z zachowaniem dziedzictwa architektonicznego Starej Osady Rybackiej, przez co dodatkowo wpisze się w założenia tworzonego szlaku i promować będzie regionalne dziedzictwo kulturowe. SGR jest grupą nadmorską i jednocześnie na jej obszarze znajdują się jeziora oraz rzeki, dlatego też funkcje jakie pełnić będzie Centrum Promocji i Edukacji wiązać się będą z powyższymi zasobami. Oferta Centrum będzie również komplementarna z podobnymi obiektami 16

na obszarze pozostałych LGR współdziałających w ramach tworzonego szlaku na rzecz dziedzictwa regionalnego. Planowane funkcje ośrodka: 1. wystawiennicza, kulturalna, informacyjna i promocyjna związana z regionalną tradycją i kulturą rybacką, głównie w zakresie rybołówstwa przemysłowego i spożywczego (np. wydawnictwa, wystawy wykorzystujące nowe technologie m.in. interaktywny ciąg technologiczny przetwórstwa ryb, plenery malarskie i fotograficzne, żywe lekcje historii); 2. koordynacyjna: tworzenie, rozwój i zarządzanie jakością Pomorskiego Szlaku Rybackiego na obszarze SGR; 3. edukacyjna, promocyjna i aktywizująca w zakresie zrównoważonego wykorzystania wody i jej zasobów, jak również promocji spożycia ryb i zdrowego żywienia (np. programy edukacyjne i żywe lekcje biologii, wydawnictwa, warsztaty, wystawy, działalność naukowo-badawcza, współpraca międzynarodowa, wycieczki, itp.); 4. zadaniem Centrum będzie również popularyzacja oraz przedstawienie historii i tradycji wszelkich sportów wodnych wystawy, kursy, żywe lekcje, wydawnictwa, zawody i plebiscyty (przy współpracy m.in. z klubami sportowymi, instruktorami sportowymi, sportowcami). Zadania te realizowane będą w ciekawej dla współczesnego odbiorcy formie, przy użyciu różnorodnych form przekazu (z wykorzystaniem nowoczesnych technologii informacyjnych i komunikacyjnych, nowych form wizualnych, sztuki opartej o nowe technologie). Dodatkowo, z uwagi na doświadczenie LGR i jej zasoby kadrowe oraz administracyjne Centrum planuje pełnić funkcje aktywizacyjne, integracyjne i edukacyjne dla społeczności obszarów zależnych od rybołówstwa, w szczególności dla inicjatyw społecznych i organizacji pozarządowych obszaru. 4. Centrum Promocji i Edukacji - LGR Pojezierze Bytowskie. Obszar wchodzący w skład LGR Pojezierze Bytowskie położony jest w dorzeczu Słupi, Wieprzy i Łupawy. Teren ten ze względu na swoje centralne położenie nad Bałtykiem i walory środowiskowe, odgrywa ważną role w kształtowaniu procesów przyrodniczych, gospodarczych w tym związanych z sektorem rybackim. Bogaty pod względem hydrograficznym i unikatowy w skali Europy ze względu na liczne jeziora lobeliowe, świadczące o ekologicznej i przyrodniczej wartości obszaru znaczna liczba jezior stanowi rezerwaty przyrody. Rzeki znajdujące się na tym obszarze są zapleczem dla hodowli pstrąga i innych ryb łososiowatych. Dokonuje się na nich odłowu tarlaków łososia i troci, w celu pozyskania ikry do dalszej hodowli. Hodowcy 17

zaangażowani są w realizację programu Instytutu Rybactwa Śródlądowego, który dotyczy restytucji ginących gatunków ryb. W jego ramach hodowane są na potrzeby zarybieniowe takie gatunki ryb jak: troć wędrowna, łosoś atlantycki, sieja morska i jesiotr atlantycki. Obszar LGR Pojezierze Bytowskie jest potentatem na skalę krajową w produkcji materiału zarybieniowego. Od 30 lat z dużym powodzeniem prowadzi się tutaj prace nad restytucja troci wędrownej a od 12 lat nad łososiem atlantyckim. Działalność rybacka posiada tutaj wielowiekowa tradycję społeczność kaszubska traktuje ja niemal w sposób kulturowy. Aktualnie rozwijająca się na tym terenie akwakultura szczególnie hodowli ryb łososiowatych stawia ten region w czołówce krajowej a nawet europejskiej. Temat przewodni Centrum Promocji i Edukacji to: Akwakultura w tym wylęgarnictwo i ochrona środowiska Proponowani Partnerzy Centrum: 1. Stowarzyszenie Producentów Ryb Łososiowatych, 2. Wydz. Ochrony Środowiska i Rybactwa Uniwersytet Warmińsko Mazurski w Olsztynie 3. Park Krajobrazowy Dolina Słupi w Słupsku 4. Ośrodek Edukacji Ekologicznej przy KPK w Szymbarku 5. Bytowskie Centrum Kultury, 6. Bramy Kaszubskiego Pierścienia w Miastku, Cz. Dąbrówce i Kołczygłowach, 7. Zrzeszenie Kaszubsko Pomorskie. Główne tematy działalności Centrum w poniżej wskazanych zakresach to ; Akwakultura i wylęgarnictwo Doskonalenia kwalifikacji zawodowych hodowców, Wdrażanie systemów standaryzacyjnych w zakresie produkcji ryb łososiowatych, Dywersyfikacja i innowacja działalności w sektorze akwakultury, Promocja akwakultury w zakresie ochrony środowiska, Zwiększanie potencjału terenów hodowli w ramach akwakultury, Produkcja materiału zarybieniowego, Partnerstwo pomiędzy naukowcami a podmiotami gospodarczymi w sektorze rybackim, Organizowanie i współudział w przedsięwzięciach promujących spożycie produktów akwakultury Kampanie reklamowe walorów smakowych ryb 18

Ochrona środowiska Edukacja w zakresie obowiązujących przepisów o ochronie środowiska, Racjonalna gospodarka zasobami wodnymi, rekultywacja, renaturyzacja, ochrona przeciwpowodziowa, program małej retencji itp. Formy ochrony przyrody, Zachowanie różnorodności biologicznej i ochrona gatunków organizmów wodnych, Zabezpieczenie i ochrona obszarów objętych szczególnymi formami ochrony, Edukacja poprzez zajęcia pozalekcyjne dla dzieci i młodzieży /zielona szkoła/, Współpraca z miejscowymi Zarządami Parków Krajobrazowych, Urzędami Gmin, Starostwami Powiatowym, RDOŚ itp., Warsztaty dla uczniów, studentów zainteresowanych gospodarka wodna,śródlądową, Ekologia o odnawialne źródła energii, Ochrona środowiska w aspekcie rozwoju turystki i rekreacji, Promocja regionu jego walorów przyrodniczych i dziedzictwa kulturowego, Organizacja wystaw i warsztatów tematycznych związanych z ochroną środowiska. Tematyka Centrum realizowana będzie poprzez organizację szkoleń, seminariów, warsztatów, a także aktywizacje lokalnej społeczności w promocje terenu jak i samego Centrum. Zamierzamy organizować różnego rodzaju happeningi, wystawy, plenery,i spotkania. Wielkie nadzieje z działalnością Centrum wiąże Stowarzyszenie Producentów Ryb Łososiowatych, które w ramach swojej statutowej działalności organizuje szeregi sympozjów naukowych, spotkań z naukowcami, konferencji jak i szkoleń. Wszystkie te działania w przyszłości Stowarzyszenie chce organizować właśnie w Centrum. Na potrzeby Centrum LGR Pojezierze Bytowskie chce zakupić z własnych środków budynek położony w miejscowości Łupawski. Budynek położony jest na działce o pow. ponad 2400m2, która przylega do jeziora Jasień. To położenie będzie dodatkowym atutem, ponieważ wiele działań będziemy mogli organizować na zbiorniku wodnym co idealnie wpisuje się w nasza koncepcję. Działka ma charakter rekreacyjny i jednym z pierwszych działań jakie chcemy na nie zbudować to Marina Żeglarska, aby w przyszłości regaty żeglarskie organizowane przez Maszoperię mogły się właśnie w tym miejscu odbywać. W Centrum znajdować się będzie oprócz profesjonalnej sali konferencyjnej sala wystawowa na której eksponować będziemy zarówno działalność sektora rybackiego, ciekawostki z zakresu ochrony przyrody jak i nasze dziedzictwo kulturowe. Ambicja Centrum jest stać się głównym ośrodkiem szkoleniowym i promocyjnym w naszym regionie. 19

5. Centrum Promocji i Edukacji Lokalna Grupa Działania Mazurskie Morze Obszar wchodzący w skład LGD Mazurskie Morze, położony jest w południowowschodniej części województwa warmińsko-mazurskiego. Gminy należące do LGD Mazurskie Morze stanowią zwartą przestrzeń i są skupione wokół największego w Polsce jeziora: Śniardwy. Z akwenem bezpośrednio graniczą cztery gminy, od północnego zachodu Mikołajki, od północnego wschodu Orzysz, od południowego wschodu Pisz, a od południowego zachodu Ruciane - Nida. Natomiast gminy Piecki i Biała Piska leżą odpowiednio na zachodnich i wschodnich rubieżach obszaru LGD. Na obszarze LGD Mazurskie Morze położonych jest ponad 100 zbiorników wodnych o łącznej powierzchni 25421,7 ha (według danych IRS) w tym 34 jeziora o powierzchni większej niż 50 ha. Cechą wspólną wszystkich gmin jest wysoka lesistość oraz duża powierzchnia jezior i rzek. Znaczna część obszaru LGD Mazurskie Morze ze względu na wysokie walory przyrodnicze objęta jest różnymi formami ochrony przyrody, m.in. łączna powierzchnia obszarów Natura 2000 wynosi ponad 199 tys. ha. Znaczna część LGD Mazurskie Morze leży na szlaku żeglownym Wielkich Jezior Mazurskich. Gospodarka rybacka na obszarze LGD Mazurskie Morze jest prowadzona w oparciu o naturalne zbiorniki wodne pochodzenia polodowcowego. W granicach LGD Mazurskie Morze, na mocy Rozporządzenia Nr 8/2005 Dyrektora Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej w Warszawie z dnia 6 grudnia 2005 r. zmieniającego rozporządzenie w sprawie ustanowienia obwodów rybackich na publicznych śródlądowych wodach powierzchniowych płynących, ustanowiono 79 obwodów rybackich: Gmina Biała Piska 10 obwodów rybackich Gmina Mikołajki 15 obwodów rybackich Gmina Piecki 18 obwodów rybackich Gmina Pisz 18 obwodów rybackich Gmina Ruciane Nida 18 obwodów rybackich Główne podmioty rybackie działające na terenie LGD Mazurskie Morze po II wojnie światowej powstały po rozwiązaniu dawnego PGR w Giżycku w trakcie transformacji własnościowej na początku lat 90. Są to cztery podmioty posiadające determinujący wpływ na specyfikę działalności w tym regionie. Jednym z najważniejszych elementów kompleksowej gospodarki rybackiej są zarybienia. Każde gospodarstwo rybackie posiada własne wylęgarnie i podhowalnie ryb ( w tym węgorza). Sukcesywnie gospodarstwa rybackie reorientują działalność 20

rybacką w kierunku usług turystycznych-turystyki wędkarskiej oraz turystyki kulturowej, bazujących na tradycjach rybackich regionu. Temat przewodni Centrum Promocji i Edukacji to Tradycyjne Rybactwo Jeziorne na Mazurach. Główne tematy działalności Centrum w w/w zakresie to: Tradycja i historia rybactwa tradycyjne techniki połowu ryb zwyczaje związane z rybołówstwem tradycyjny sprzęt rybacki i jego wytwórstwo legendy rybackie Akwakultura, w tym wylęgarnictwo wdrożenie standaryzacji w zakresie produkcji i sprzedaży ryb mazurskich produkcja materiału zarybieniowego współpraca pomiędzy naukowcami a sektorem rybackim popularyzacja innowacji w wylęgarnictwie Ichtiologia i ekologia środowisk wodnych ochrona środowiska a rozwój turystyki racjonalna gospodarka zasobami wodnymi popularyzacja Kodeksu praktyk dla rekreacyjnego rybołówstwa monitoring stanu czystości wód obszaru LGD Mazurskie Morze współpraca rybaków (rekreacyjnych i gospodarczych) w tworzeniu map łowisk i ich utrzymaniu Tradycyjne kulinaria rybne kampanie promocyjne ryby mazurskiej i potraw z ryby mazurskiej warsztaty i konkursy kulinarne publikacje edukacyjne i promocyjne Tematyka Centrum realizowana będzie poprzez funkcje wystawienniczą, szkoleniową, promocyjną. Na potrzeby Centrum planujemy zaadoptować budynki z terenem po dawnej jednostce wojskowej w Orzyszu. Obiekt zostanie odrestaurowany z zachowaniem dziedzictwa architektonicznego regionu. Historia garnizonu wojskowego w Orzyszu sięga początku XIX wieku i podobnie jak rybactwo stanowi trwały element dziedzictwa kulturowego regionu Propozycje wydarzeń i działań: Święto rybaka, 21

imprezy turystyczno-rekreacyjne z elementami na szlaku (kajaki, narty, rowery, triatlon), Targi rybackie (rekreacyjne i gospodarcze), spotkania edukacyjne i szkoleniowe, warsztaty kulinarne, konkursy wiedzy przyrodniczej i ekologicznej, gra terenowa (questing) umożliwiająca połączenie wyprawy rowerowej z poznaniem tradycji rybackich i wędkowaniem na żywo, publikacje z tradycyjnymi przepisami kulinarnymi opartymi o surowiec rybny, wyjazdy edukacyjne grup szkolnych do różnych Centrów na szlaku, kampania edukacyjna złów i oddaj do jeziora (zawody na sztuki, kto więcej złowi i wypuści, bez względu na rozmiar i wagę?), zawody wędkarskie o puchar przechodni Północnego Szlaku Rybackiego (przez cały rok odbywa się 6 imprez w 6 centrach jedna obowiązkowo podlodowa w trakcie których uczestnicy zdobywają punkty sumowane na zakończenie obowiązkowo np. w co najmniej czterech). Wtedy tam gdzie ostatnia impreza trzeba by zaplanować podsumowanie. No i oczywiście konieczne opłaty za udział, chyba, że drużynowo i każde LGR wytypuje swoich reprezentantów drużynę i wpisze koszty udziału w zawodach do budżetu. Ale można byłoby pomyśleć o otwartej imprezie na skalę Polski i wtedy mamy przy okazji promocję tworzonego szlaku. Oznakowanie szlaku i przygotowanie mapy na stronie internetowej. 6. Centrum Promocji i Edukacji Lokalna Grupa Rybacka Zalew Wiślany Historia, tradycja i współczesność rybołówstwa morskiego na zalewie Wiślanym 1. Rybołówstwo na Zalewie Wiślanym historia i współczesność. Zalew Wiślany niewątpliwie należy do najbardziej atrakcyjnych wewnętrznych akwenów Bałtyku. Obszary nadzalewowe charakteryzują się zarówno wysokimi walorami przyrodniczymi, krajobrazowymi jak i kulturowymi. W celu udostępnieniu tych terenów dla turystów wytyczono wiele tras pieszych, rowerowych, konnych oraz szlaków wodnych. Są to szlaki międzynarodowe prowadzące wokół Bałtyku, szlak wokół Zalewu Wiślanego, szlaki historyczne związane historią i kulturą menonicką, z życiem i działalnością Mikołaja Kopernika i wiele innych, ale brak jest tu szlaku rybackiego, który promowałby bogate tradycje rybackie i portowe na Zalewie Wiślanym. Zalew Wiślany ma status wód morskich - na podstawie ustawy z dnia 19 lutego 2004 r. o rybołówstwie oraz rozporządzenia Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi został włączony do wód morskich jako wody morskie wewnętrzne. W większości krajów Unii Europejskiej zalewy 22

(laguny) klasyfikowane są jako wody śródlądowe, w związku z czym połów ryb na tego rodzaju akwenie klasyfikowany jest jako rybactwo śródlądowe. Polskie ustawodawstwo (m.in. rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 16 lipca 2002 r. w sprawie szczegółowych warunków wykonywania rybołówstwa morskiego) klasyfikuje połów ryb na Zalewie Wiślanym jako rybołówstwo morskie. Mała głębokość wód Zalewu (średnia głębokość 3,5 m) oraz charakterystyczne dla tego akwenu występujące cenne gospodarczo gatunki ryb tj. węgorz, sandacz, okoń, śledź ukształtowały na przestrzeni lat charakterystyczną technikę połowów narzędziami biernymi, takimi jak żaki węgorzowe oraz zestawy sieci stawnych. W ostatnich latach tylko na Zalewie są wystawiane tzw. niewody śledziowe unikalny sprzęt do połowu śledzi. Obecnie na Zalewie Wiślanym występuje 40 gatunków ryb, z których 24 należy do słodkowodnych, 7 do dwuśrodowiskowych i 9 do morskich. Ze względu na małą odległość portów od łowisk i w miarę bezpieczny dla żeglugi akwen rybacy używają do prowadzenia połowów małych lekkich łodzi wykonanych z laminatu. W związku z trwającym w poprzednich latach wyścigiem po zejściu lodu o najlepsze łowiska łodzie te posiadają silniki o bardzo dużej mocy. Dodatkowo prawie płaskodenne kształty kadłuba pozwalają na rozwijanie bardzo dużych prędkości. Łodzie o takich kształtach kadłubów i niejednokrotnie posiadających zaburtowe silniki benzynowe praktycznie nie występują na wodach przybrzeżnych Bałtyku. Łodzie rybackie używane na Zalewie Wiślanym dynamicznie zmieniały się od czasów II wojny światowej od wiosłowych, żaglowych (barkasy typ łodzi występujący tylko na Zalewie Wiślanym), poprzez łodzie drewniane motorowe, o stalowych kadłubach i aktualnie jednostki mające kadłuby wykonane z laminatu. Specyfika rybołówstwa na Zalewie Wiślanym polega także na tym, że jest ono wykonywane w unikalnej atmosferze - duża część terenów leży w granicach obszarów chronionego krajobrazu, a sam Zalew Wiślany jest obszarem objętym siecią NATURA 2000. Bogate tradycje rybackie na terenach nadzalewowych są nierozerwalnie związane ze skomplikowaną historią osadniczą i polityczną tych terenów, która wpłynęła na dużą różnorodność regulacji rybołówstwa na Zalewie Wiślanym. Aktualnie obowiązujący model zarządzania polskim rybołówstwem na Zalewie wyodrębnił się po drugiej wojnie światowej, kiedy to Prusy Wschodnie zostały podzielone pomiędzy Polskę i ZSRR. Wtedy na obszarach nadzalewowych, z których wysiedlono niemal wszystkich rdzennych mieszkańców - w tym także niemieckich rybaków o wielopokoleniowych tradycjach - osiedlono przybyszów, którzy musieli się nauczyć rybołówstwa i odpowiedzialnego korzystania z żywych zasobów morza. Nie pomogła w tym niestety retoryka realnego socjalizmu, idealizująca korzystanie ze wspólnych dóbr. Od 1946 tworzono spółdzielnie rybołówstwa zalewowego, z których ostatnia 23

funkcjonowała do 2002 r. od tego czasu wszyscy rybacy łowiący na Zalewie Wiślanym prowadzą działalność rybacką na własny rachunek, choć już w latach 80-tych władze kraju pozwoliły rybakom na unikalne w skali kraju zakładanie działalności gospodarczej. Pod względem finansowym były to lata najobfitsze dla rybołówstwa zalewowego. Nowy rozdział jego historii otworzyło przystąpienie Polski do Unii Europejskiej, co zmusiło Polskę do przyjęcia Wspólnej Polityki Rybackiej, a rybaków, w tym także rybaków z Zalewu Wiślanego, do intensywnego procesu dostosowań strukturalnych. Należy dodać, że dla regionu nadzalewowego równie ważną i historycznie uwarunkowaną jest funkcja portowa. Porty nad Zalewem Wiślanym szczycą się wielowiekowymi tradycjami. W rozwoju gospodarczym obszaru odgrywały pierwszorzędną rolę i były nierozerwalnie związane z rozwojem nie tylko miast, ale także licznych małych miejscowości nadzalewowych. Ich rozwój postępował w miarę wzrostu wymiany towarowej i uprzemysłowienia miast i osad. Na Zalewie jest obecnie dziewięć dużych portów rybackich: pięć z nich znajduje się na południowym brzegu Zalewu, tj. na terenie Lokalnej Grupy Rybackiej (LGR) Zalew Wiślany - Nowa Pasłęka, Frombork, Tolkmicko, Suchacz i Kamienica Elbląska (poza obszarem LGR Zalew Wiślany znalazł się port w Elblągu). 2. Typy obiektów proponowanych do włączenia w szlak na obszarze LGR Zalew Wiślany. Oprócz planowanego do budowy w ramach projektu Centrum Szlaku Rybackiego Zalewu Wiślanego Centrum Promocji i Edukacji Szlaku na obszarze objętym działaniem LGR Zalew Wiślany zostały wymienione poniżej i zostaną włączone do Północnego Szlaku Rybackiego poprzez oznakowanie miejsc tablicami informacyjnymi, umieszczenie na mapie szlaku, są to: Miasto Braniewo: w XIV w. włączone do związku miast portowych Hanzy; port braniewski pozostał jedynym hanzeatyckim portem Warmii; nowa przystań żeglarska zrealizowana w ramach projektu Pętla Żuławska Gmina Braniewo Nowa Pasłęka: dawna wieś rybacka port rybacki nowa przystań żeglarska zrealizowana w ramach projektu Pętla Żuławska 24

Gmina Tolkmicko Miasto Tolkmicko: dawna wioska rybacka port rybacki nowa przystań żeglarska zrealizowana w ramach projektu Pętla Żuławska Suchacz: dawna wioska rybacka port rybacka i przystań jachtowa Kamienica Elbląska: dawna wioska rybacka port rybacki Nadbrzeże: przystań jachtowa dla jednostek o małym zanurzeniu Gmina Frombork: Miasto Frombork: port rybacki i jachtowy, morskie przejście graniczne siedziba terenowego Okręgowego Inspektoratu Rybołówstwa Morskiego w Gdyni 3. Funkcje ogólne Centrum Promocji i Edukacji Szlaku na terenie LGR Zalew Wiślany zakres tematyczny: HISTORIA, TRADYCJA I WSPÓŁCZESNOŚĆ RYBOŁÓWSTWA MORSKIEGO NA ZALEWIE WIŚLANYM. Promocja terenów nad zalewowych jego dziedzictwa przyrodniczego i kulturowego, w tym tradycji rybackich i portowych Organizowanie i współudział w przedsięwzięciach promujących spożycie produktów rybnych Kampanie reklamowe walorów smakowych i odżywczych ryb Organizacja wystaw, konkursów i warsztatów tematycznych związanych z ochroną środowiska na terenach nad zalewowych Partnerstwo między naukowcami a pomiotami gospodarczymi w sektorze rybackim, w tym również poszukiwanie partnerów zagranicznych Edukacja w zakresie obowiązujących przepisów dotyczących ochrony przyrody na terenach nad zalewowych. 25

Tematyka Centrum realizowana będzie przez różnorodne funkcje, m.in. wystawienniczą, edukacyjno-szkoleniową i promocyjną. Na potrzeby centrum planuje się zaadoptować lub wybudować budynek w pobliżu Zalewu Wiślanego, by w jak największym zakresie móc pokazać, w jaki sposób teoria łączy się z praktyką w środowisku naturalnym. Wszystkie działania realizowane przez Centrum będą skierowane na popularyzację wiedzy na temat rybołówstwa na Zalewie Wiślanym oraz na animację i współpracę na rzecz rozwoju społeczności zależnych od rybactwa. Wszystkie realizowane przez Centrum działania służyć będą upowszechnianiu kultury regionu związanego z tradycjami rybackimi wśród mieszkańców i na terenie kraju oraz animacji i współpracy na rzecz społeczności obszarów zależnych od rybactwa. 7. Centrum Promocji i Edukacji - LGR Zalew Szczeciński. Obszar działania Stowarzyszenia Lokalna Grupa Rybacka Zalew Szczeciński. tworzą tereny leżące w granicach administracyjnych gmin : Świnoujście, Międzyzdroje, Wolin i Stepnica. Obszar ten leży w Estuarium Odry o zbliżonych warunkach przyrodniczych. Posiada wspólną historię, zaczątkiem której było osadnictwo powodowane bogactwem zasobów rybnych tego regionu. Do końca XX wieku rejon ten był silnie uzależniony od rybactwa dalekomorskiego ( Państwowe Przedsiębiorstwo Połowów Dalekomorskich i Usług Rybackich Odra w Świnoujściu), - przybrzeżnego (akwen Zatoki Pomorskiej i akwen Zalewu Szczecińskiego), prowadzonego indywidualnie bądź w ramach spółdzielni rybackiej Certa Tematem przewodnim szlaku na obszarze LGR Zalew Szczeciński będzie historia polskiego rybołówstwa dalekomorskiego. Na obszarze działania LGR Zalew Szczeciński na Centrum Promocji i Edukacji ( kotwicę ) proponujemy : Muzeum Rybołówstwa Morskiego w Świnoujściu. http://www.muzeum-swinoujscie.pl/ Poza tym w konwencji projektu doskonale mieszczą się : - Muzeum Regionalne im. Andrzeja Kaubego w Wolinie http://muzeumwolin.pl/ 26