OPTYMALIZACJA LICZBY STANOWISK SYSTEMU POBORU OP AT W RUCHU AUTOSTRADOWYM

PRACE NAUKOWE POLITECHNIKI WARSZAWSKIEJ z. 92 Transport 2013 Zbigniew Kasprzyk, Miros aw Siergiejczyk Politechnika Warszawska, Wydzia Transportu OPTYMALIZACJA LICZBY STANOWISK SYSTEMU POBORU OP AT W RUCHU AUTOSTRADOWYM R kopis dostarczono, marzec 2013 Streszczenie: W artykule zwrócono uwag na problem tworzenia si zatorów na placach poboru op at znajduj cych si blisko du ych aglomeracji miejskich. Problem ten powoduje konieczno rozbudowy i poszerzenia istniej cych placów poboru op at oraz zwi kszenia udzia u elektronicznego systemu poboru op at w procesie poboru op aty. W pracy zaprezentowano prognoz ruchu drogowego na najbli sze lata na odcinku autostrady w celu optymalizacji istniej cej liczby stanowisk poboru op at przy odpowiednim udziale elektronicznego systemu poboru op at. Zagadnienie optymalizacji liczby stanowisk poboru op at bezpo rednio przek ada si na standard jako ci obs ugi i koszty eksploatacyjne systemu poboru op at. S owa kluczowe: system poboru op at, liczba stanowisk poboru op at, ruch autostradowy 1. WST P Transport jest dziedzin gospodarki odpowiedzialn za znacz cy wzrost PKB w krajach wysoko rozwini tych. Kwestie bezpiecze stwa oraz sprawna organizacja przewozu osób i adunków to warunki konieczne do spe nienia w szczególno ci dla transportu drogowego. Kluczowe znaczenie w spe nieniu tych warunków ma infrastruktura drogowa poprzez spójny i logiczny uk ad sieci dróg o odpowiedniej jako ci technicznej i eksploatacyjnej. Wymagania te stawiane s przede wszystkim dla dróg ekspresowych i autostrad, które to z definicji spe niaj najwy sze standardy jako ciowe. Rekompensat wysokich kosztów wytworzenia i eksploatacji autostrad jest pobór op at za przejazd na poszczególnych jej odcinkach. Budowa i rozwój w Polsce sieci dróg ekspresowych i autostrad powoduje zwi kszenie znaczenia kwestii poboru op at za ich u ytkowanie. Proces ten powinien odbywa si w sposób p ynny i bezpieczny dla uczestników ruchu drogowego i w minimalnym stopniu wp ywa na u ytkownika drogi. Cz sto jednak proces poboru op at zak ócony jest przez tworzenie si kongestii w ruchu autostradowym przed placami poboru op at.

84 Zbigniew Kasprzyk, Miros aw Siergiejczyk 2. PROBLEM PRZEPUSTOWO CI PLACÓW POBORU OP AT Place poboru op at stanowi w skie gard a autostrad, zw aszcza w pobli u du ych aglomeracji miejskich gdzie znacz cy jest udzia ruchu wzbudzonego. Problem ten szczególnie dotyczy manualnych systemów poboru op at w wi kszo ci stosowanych na autostradach w Polsce. Sama przerwa w podró y w celu uiszczenia op aty za przejazd w manualnych systemach poboru op at jest z punktu widzenia u ytkownika drogi zak óceniem przyczyniaj cym si do tworzenia kongestii w ruchu autostradowym. Problem ten cz ciowo rozwi zuje stosowanie systemu zamkni tego poboru op at (rys. 1) wraz z elektronicznym systemem poboru op at ETC. Rys. 1. Schemat lokalizacji miejsc poboru op at na autostradzie A4 [9] Elektroniczny system poboru op at dotyczy niemal wy cznie pojazdów ci arowych a w najbli szych latach system ten b dzie systemem mieszanym. Podobnie wi kszo dróg p atnych w Polsce funkcjonuje na zasadzie systemów otwartych. Jednak e zastosowanie zamkni tego systemu poboru op at nie gwarantuje pe nej przepustowo ci placów poboru op at co pokazuje mi dzy innymi sytuacja na odcinku Kraków-Katowice autostrady A4. W najbli szym czasie planowana jest tam rozbudowa placu poboru op at oraz wymiana urz dze do poboru op at. Sytuacja ta pokazuje, i ro nie znaczenie organizacji placów poboru op at przy minimalnych kosztach wykonania i utrzymania niezb dnej infrastruktury. Kluczowym parametrem organizacji placów poboru op at jest rodzaj i liczba stanowisk poboru op at znajduj cych si na placu. Rozwi zanie tego problemu wymaga przeprowadzenia pomiarów wraz z prognoz ruchu drogowego w celu zaplanowania i przebudowania ju istniej cych placów poboru op at.

Optymalizacja liczby stanowisk systemu poboru op at w ruchu autostradowym 85 3. METODY PROGNOZOWANIA RUCHU NA DROGACH KRAJOWYCH Prognoza ruchu drogowego na drogach krajowych s u y mi dzy innymi do projektowania przebudowy istniej cych dróg, gdzie konieczna jest ich rozbudowa z powodu znacznego nat enia ruchu pojazdów. Sytuacja taka mo e mie równie miejsce na autostradach gdzie w wyniku znacznego wzrostu ruchu pojazdów konieczna jest przebudowa lub poszerzenie placów poboru op at. 3.1. METODA WSKA NIKÓW WZROSTU RUCHU Najpopularniejsz metod prognozowania ruchu na drogach krajowych w Polsce jest metoda wska ników wzrostu ruchu [7]. Metoda ta przyjmuje zró nicowane wska niki wzrostu w zale no ci od klas technicznych dróg. W prognozie tej uwzgl dniono: prognozowan liczb ka dego z rodzajów pojazdów, rednioroczne ilo ci przeje d anych kilometrów drogi, zagospodarowanie terenu, funkcj drogi, wzrost ruchu w poprzednich latach i nat enie ruchu w ostatnim GPR. 3.2. METODA WSKA NIKÓW WZROSTU PKB Kolejn metod jest metoda wska ników wzrostu PKB opracowana na okres od 2008 do 2040 roku. W metodzie tej wykorzystywane s wska niki wzrostu Produktu Krajowego Brutto dla poszczególnych podregionów Polski. Wska niki te wed ug GDDKiA mog by wykorzystywane do analiz op acalno ci projektów drogowych. Do opracowania wska ników wzrostu PKB wykorzystano prognoz rozwoju sektorów energetycznego i transportowego krajów Unii Europejskiej do 2030 roku zaprezentowan przez Komisj Europejsk w 2003 roku [7]. Wska niki wzrostu PKB s wykorzystywane do prognozowania ruchu oraz analiz finansowych projektów drogowych [2]. 3.3. METODA TRENDÓW NA ZAMIEJSKIEJ SIECI DRÓG KRAJOWYCH DO ROKU 2020 Regularnie wykonywane generalne pomiary ruchu GPR od 1965 roku umo liwi y opracowanie metody ekstrapolacji ruchu pomierzonego w poprzednich latach. Prognoza na dalsze lata wykonywana jest z wykorzystaniem metody trendów. Metoda trendów wykorzystuje lini regresji i wspó czynnik korelacji R. Punkty pomiarowe o stabilnym wzro cie ruchu pojazdów nazwano normalnymi punktami, w których R > 0,70 a wzrost ruchu w 5 kolejnych latach by w przedziale od 1,0 do 2,0 dla rednio Dobowego Ruchu

86 Zbigniew Kasprzyk, Miros aw Siergiejczyk (). Punkty pomiarowe niespe niaj ce powy szych za o e nazwano punktami o ekstremalnej dynamice [7]. Metoda trendów i ekstrapolacji zosta a wykorzystana w modelu prognozy na zamiejskiej sieci dróg krajowych do 2020 roku [7]. S uszno tej metody zosta a potwierdzona w praktyce na podstawie porównania wielko ci zak adanych w prognozie wykonanej przez Transprojekt-Warszawa z wynikami pomiaru generalnego w 2000 roku. Podstawowym elementem jest ustalenie okresu czasu dla którego linie trendu w najdok adniejszy sposób opisuj zjawisko ruchu w czasie. Analiza linii trendu umo liwi a wyznaczenie wspó czynnika korelacji R b d cego miernikiem poprawno ci wpisania linii trendu pomi dzy badane punkty. Wpisana prosta regresji z dostateczn dok adno ci opisuje zjawisko rozwoju ruchu w czasie, je eli R > 0,70. Prognoza ruchu do roku 2020 zosta a opracowana dla aktualnej sieci dróg krajowych przy za o eniu, e nie zajd na niej adne zmiany oraz nie wyst pi istotne czynniki mog ce mie wp yw na zmiany zachowa komunikacyjnych. Podstaw opracowania stanowi punkty pomiarowe wed ug wykazu generalnego pomiaru ruchu w 2000 roku [3]. W metodzie wykorzystano za o enie, e dla punktów normalnych prognoza ruchu b dzie obliczona na zasadzie przed u ania linii trendu z okresu 1990-2000 sprowadzonej do zgodno ci z rokiem 2000, za dla punktów o ekstremalnej dynamice - w oparciu o okre lone na podstawie punktów normalnych wzorce rednie. Algorytm obliczenia prognozy ruchu metod trendów na zamiejskiej sieci dróg krajowych do roku 2020 [7] dla punktów normalnych przedstawia si nast puj co: a) okre lenie czy dany punkt pomiarowy spe nia warunki dla punktów normalnych (R > 0,70 a wzrost ruchu w 5 kolejnych latach by w przedziale od 1,0 do 2,0 dla ), b) okre lenie metod regresji liniowej wspó czynników m i b równania: y = mx+b, gdzie: x-rok pomiaru lub prognozy, y-teoretyczny redni dobowy ruch pojazdów ogó em w odpowiednim roku prognozy ( t ), c) obliczenie z równania regresji liniowej wielko ci teoretycznych t dla poszczególnych lat prognozy, d) porównanie wielko ci teoretycznej t dla roku 2000 z rzeczywistymi wg GPR 2000 i obliczenie ró nicy z = 2000 t 2000, e) je eli z<0 lub z>0, to oblicza si nowe wielko ci teoretyczne t dla lat 2005, 2010, 2015 i 2020, wg wzorów: t2005 t 2005 z (1) t2010 t2010 z (2) t2015 t 2015 z (3) 2020 2020 z (4) t t f) je eli z = 0, to przyjmuje si dla ka dego horyzontu czasowego prognozy t = t, g) obliczenie wielko ci prognozowanego ruchu pojazdów samochodowych ogó em ( p ) w poszczególnych horyzontach czasowych: p2005 tt 2005 w1 (5) 2010 2010 w2 (6) p tt

Optymalizacja liczby stanowisk systemu poboru op at w ruchu autostradowym 87 2015 2015 w3 (7) p p tt 2020 2020 w4 (8) tt gdzie: w1, w2, w3, w4 oznaczaj wspó czynniki przeliczeniowe redniego dobowego ruchu dla poszczególnych horyzontów czasowych [5]: w1 0,971 (9) w2 1,000 (10) w3 1,025 (11) w4 1,073 (12) h) obliczenie ruchu w kolejnych horyzontach czasowych dla poszczególnych kategorii pojazdów. Algorytm obliczenia prognozy ruchu metod trendów na zamiejskiej sieci dróg krajowych do roku 2020 [7] dla punktów o ekstremalnej dynamice przedstawia si nast puj co: a) obliczenie wielko ci prognozowanego ruchu pojazdów samochodowych ogó em ( p ) w poszczególnych horyzontach czasowych, wg wzoru: p 2000 k (13) gdzie: p - prognozowany redni dobowy ruch pojazdów samochodowych ogó em, 2000- redni dobowy ruch pojazdów samochodowych ogó em w 2000 roku, k - wspó czynnik przeliczeniowy redniego dobowego ruchu zale ny od roku prognozy [5]: k 1,20 dla 2005 r. (14) k 1,47 dla 2010 r. (15) k 1,75 dla 2015 r. (16) k 2,09 dla 2020 r. (17) b) obliczenie prognozowanego ruchu w kolejnych horyzontach czasowych dla poszczególnych kategorii pojazdów i okre lenie rodzajowej struktury ruchu w procentach w ten sam sposób, jak dla punktów normalnych. Prognoza ruchu na zamiejskiej sieci dróg krajowych do roku 2020 zosta a obliczona dla wszystkich odcinków sieci wg wykazu punktów generalnego pomiaru ruchu w 2000 roku. W kolejnej prognozie do 2020 roku zosta y skorygowane wska niki wzrostu wyodr bniaj c drogi mi dzynarodowe (autostrady i drogi ekspresowe) od pozosta ych

88 Zbigniew Kasprzyk, Miros aw Siergiejczyk dróg krajowych [7]. W prognozie do 2020 roku wprowadzono wspó czynniki korekcyjne w zwi zku z otwarciem granic z krajami UE i przewidywanym wzrostem PKB. Prognozowany wzrost ruchu pojazdów przedstawiono w tablicy 1. Tablica 1 Prognozowany wzrost ruchu pojazdów w stosunku do poziomu z 2000 roku [6] Lata/rodzaj pojazdów 2000 2005 2010 2015 2020 Motocykle 1,00 1,00 1,00 1,00 1,00 Samochody dostawcze 1,00 1,20 1,40 1,60 1,80 Samochody ci arowe bez przyczep 1,00 1,14 1,28 1,41 1,55 Samochody ci arowe z przyczepami 1,00 1,25 1,50 1,75 2,00 Autobusy 1,00 1,00 1,00 1,00 1,00 Ci gniki rolnicze 1,00 0,66 0,44 0,29 0,15 W 2006 roku GDDKiA opracowa a zaktualizowane do poziomu krajowego wska niki wzrostu ruchu pojazdów odnosz ce si do roku 2005, w którym wykonany zosta generalny pomiar ruchu GPR 2005. Aktualny prognozowany wzrost ruchu pojazdów w stosunku do poziomu z 2005 roku przedstawiono w tablicy 2. Tablica 2 Prognozowany wzrost ruchu pojazdów w stosunku do poziomu z 2005 roku [7] Lata/rodzaj pojazdów 2010 2015 2020 2025 2030 Motocykle 1,00 1,00 1,00 1,00 1,00 Samochody osobowe 1,250 1,515 1,816 2,112 2,424 Samochody dostawcze 1,098 1,189 1,283 1,378 1,471 Samochody ci arowe bez przyczep 1,104 1,202 1,203 1,405 1,506 Samochody ci arowe z przyczepami 1,393 1,811 2,320 2,873 3,427 Autobusy 1,029 1,054 1,079 1,103 1,125 Powy sza metoda trendów jako metoda prognozowania ruchu pojazdów mo e by stosowana dla autostrad i dróg ekspresowych projektowanych w osi istniej cych dróg krajowych lub w odniesieniu do ju istniej cych. Nale y doda wielko ruchu wzbudzonego, który stanowi oko o 10% do 15% prognozowanego ruchu na istniej cej drodze. ruchu wzbudzonego nale y przyjmowa równie w zale no ci od dost pno ci dróg alternatywnych. Nale y równie zauwa y, e podczas ustalania przewidywanego ruchu metod trendów nale y przyjmowa krótkie okresy prognozy maksymalnie do 10 lat. 4. OPTYMALIZACJA LICZBY STANOWISK NA PLACU POBORU OP AT Wraz z rozbudow sieci dróg ekspresowych i autostrad w Polsce b dzie ros o znaczenie kwestii zwi zanych ze sprawn i efektywn organizacj procesu poboru op at. Analizuj c

Optymalizacja liczby stanowisk systemu poboru op at w ruchu autostradowym 89 opisany powy ej problem przepustowo ci placów poboru op at, mo na zaproponowa metod optymalizacji liczby stanowisk poboru op at na odcinku autostrady. Wykorzystuj c metod trendu opisan w rozdziale 3.3 oszacowano prognozowany redni ruch pojazdów samochodowych b d cy parametrem w prezentowanej metodzie optymalizacji. Prognoz przeprowadzono do 2020 roku bazuj c na danych generalnego pomiaru ruchu GPR z 2005 roku [4] dla autostrady A4, wyniki przedstawiono w tablicy 3. Tablica 3 Prognozowany na autostradzie A4 w stosunku do poziomu z 2005 roku Nazwa odcinka Bielany - Krajków Krajków- Brzezimierz Brzezimierz- Przylesie Przylesie-Pr dy Pr dy- D brówka Górna Rodzajowa struktura ruchu Okres prognozy pojazdów samochodowych 2010 2015 2020 Motocykle 68 68 68 Samochody osobowe 19563 23711 28422 Samochody dostawcze 1945 2106 2273 Samochody ci arowe bez przyczep 1203 1310 1311 Samochody ci arowe z przyczepami 5601 7282 9328 Autobusy 117 120 123 Pojazdy ogó em 28497 34597 41525 Motocykle 45 45 45 Samochody osobowe 18102 21940 26299 Samochody dostawcze 1997 2162 2333 Samochody ci arowe bez przyczep 1338 1456 1458 Samochody ci arowe z przyczepami 6505 8457 10834 Autobusy 231 237 242 Pojazdy ogó em 28218 34297 41211 Motocykle 65 65 65 Samochody osobowe 17985 21798 26128 Samochody dostawcze 2246 2433 2625 Samochody ci arowe bez przyczep 1441 1570 1571 Samochody ci arowe z przyczepami 5215 6780 8686 Autobusy 224 230 235 Pojazdy ogó em 27176 32876 39310 Motocykle 39 39 39 Samochody osobowe 15200 18422 22082 Samochody dostawcze 1900 2058 2220 Samochody ci arowe bez przyczep 1216 1324 1325 Samochody ci arowe z przyczepami 6194 8053 10317 Autobusy 202 207 212 Pojazdy ogó em 24751 30103 36195 Motocykle 35 35 35 Samochody osobowe 13960 16919 20281 Samochody dostawcze 1963 2125 2294 Samochody ci arowe bez przyczep 1055 1149 1150 Samochody ci arowe z przyczepami 5053 6570 8416 Autobusy 127 130 133 Pojazdy ogó em 22193 26928 32309

90 Zbigniew Kasprzyk, Miros aw Siergiejczyk c.d. Tablicy 3 Motocykle 32 32 32 Samochody osobowe 12377 15001 17982 Samochody dostawcze 1374 1488 1606 D brówka Samochody ci arowe bez przyczep 957 1042 1043 Górna-Gogolin Samochody ci arowe z przyczepami 5388 7004 8973 Autobusy 131 134 138 Pojazdy ogó em 20259 24701 29774 Motocykle 33 33 33 Samochody osobowe 13541 16411 19672 Samochody dostawcze 1459 1580 1705 Gogolin- Samochody ci arowe bez przyczep 862 938 939 Olszowa Samochody ci arowe z przyczepami 4883 6349 8133 Autobusy 136 140 143 Pojazdy ogó em 20914 25451 30625 Motocykle 29 29 29 Samochody osobowe 10935 13253 15886 Samochody dostawcze 1606 1739 1877 Olszowa- Samochody ci arowe bez przyczep 807 878 879 Nogowczyce Samochody ci arowe z przyczepami 4931 6410 8212 Autobusy 120 123 126 Pojazdy ogó em 18428 22432 27009 Motocykle 17 17 17 Samochody osobowe 13331 16157 19367 Samochody dostawcze 2022 2190 2363 Nogowczyce- Samochody ci arowe bez przyczep 1598 1740 1741 any Samochody ci arowe z przyczepami 6119 7955 10191 Autobusy 130 133 137 Pojazdy ogó em 23217 28192 33816 Motocykle 12 12 12 Samochody osobowe 15015 18198 21813 Samochody dostawcze 2187 2368 2555 any-kleszczów Samochody ci arowe bez przyczep 1739 1894 1895 Samochody ci arowe z przyczepami 7215 9380 12017 Autobusy 161 165 169 Pojazdy ogó em 26329 32017 38461 Motocykle 11 11 11 Samochody osobowe 14377 17425 20887 Samochody dostawcze 1952 2114 2281 Kleszczów- Samochody ci arowe bez przyczep 1545 1682 1684 Ostropa Samochody ci arowe z przyczepami 6977 9071 11620 Autobusy 140 144 147 Pojazdy ogó em 25002 30447 36630 Motocykle 11 11 11 Samochody osobowe 16131 19551 23435 Samochody dostawcze 2290 2480 2676 Ostropa-Bojków Samochody ci arowe bez przyczep 1646 1792 1793 Samochody ci arowe z przyczepami 7246 9420 12068 Autobusy 144 147 151 Pojazdy ogó em 27468 33401 40134

Optymalizacja liczby stanowisk systemu poboru op at w ruchu autostradowym 91 Bojków-So nica So nica- Chorzów c.d. Tablicy 3 Motocykle 37 37 37 Samochody osobowe 20677 25061 30040 Samochody dostawcze 3041 3293 3553 Samochody ci arowe bez przyczep 1934 2105 2107 Samochody ci arowe z przyczepami 7288 9475 12138 Autobusy 162 166 170 Pojazdy ogó em 33139 40139 48045 Motocykle 62 62 62 Samochody osobowe 36827 44634 53502 Samochody dostawcze 4125 4467 4820 Samochody ci arowe bez przyczep 2413 2627 2629 Samochody ci arowe z przyczepami 7342 9545 12228 Autobusy 213 218 223 Pojazdy ogó em 50982 61553 73464 Przyjmuj c nast puj ce parametry mo na zaproponowa optymaln ilo pasów wjazdowych i wyjazdowych na poszczególnych placach poboru op at uwzgl dniaj c udzia elektronicznego systemu poboru op at na analizowanym odcinku autostrady [8]: przepustowo ci pasów wjazdowych i wyjazdowych w manualnym systemie poboru op at odpowiednio na poziomie Pm wj = 200 poj./dob oraz Pm wyj = 600 poj./dob, przepustowo pasów wjazdowych i wyjazdowych w elektronicznym systemie poboru op at odpowiednio na poziomie Petc wj = 700 poj./dob, wspó czynnik godzin szczytu uwzgl dniaj cy wahania nat enia ruchu na poziomie 0,065 oraz nierównomierno kierunkow placu poboru op at na poziomie 0,5 oraz stanowiska poboru op at na poziomie 0,625. W tabelach poni ej przedstawiono proponowan ilo pasów wjazdowych i wyjazdowych na poszczególnych placach poboru op at znajduj cych si na analizowanych odcinkach autostrady A4 przy prognozowanym i zmiennym udziale ETC (elektronicznego systemu poboru op at) w latach od 2010 do 2020. W tablicy 4a przedstawiono proponowan ilo stanowisk poboru op at wjazdowych i wyjazdowych na poszczególnych odcinkach autostrady A4 dla 2010 i braku udzia u ETC dla powy szych parametrów ruchowych. Proponowana ilo stanowisk poboru op at wjazdowych i wyjazdowych zosta a wyznaczona na podstawie minimalnej liczby pasów wjazdowych i wyjazdowych. Warto ta jest stosunkiem wielko ci ruchu pojazdów wjazdowych i wyjazdowych w godzinach szczytu (uwzgl dniaj c wspó czynnik godzin szczytu) do przepustowo ci pasów wjazdowych i wyjazdowych odpowiednio w manualnym i elektronicznym systemie poboru op at.

92 Zbigniew Kasprzyk, Miros aw Siergiejczyk Tablica 4a Proponowana ilo stanowisk poboru op at wjazdowych i wyjazdowych na autostradzie A4 przy braku udzia u ETC (2010 r.) PPO / SPO ruchu pojazdów ruchu pojazdów na pasach wjazdowych na pasach wyjazdowych Karwiany 28497 14248,5 14248,5 926,1525 926,1525 3 5 Krajków 28218 17636,25 10581,75 1146,3563 687,81375 2 6 Brzezimierz 27176 16985 10191 1104,025 662,415 2 6 Przylesie 24751 15469,375 9281,625 1005,5094 603,30563 2 6 Pr dy 22193 13870,625 8322,375 901,59063 540,95438 2 5 D brówka 20259 12661,875 7597,125 823,02188 493,81313 2 5 Gogolin 20914 13071,25 7842,75 849,63125 509,77875 2 5 Olszowa 18428 11517,5 6910,5 748,6375 449,1825 2 4 Nogowczyce 23217 14510,625 8706,375 943,19063 565,91438 2 5 any 26329 16455,625 9873,375 1069,6156 641,76938 2 6 Kleszczów 25002 15626,25 9375,75 1015,7063 609,42375 2 6 Ostropa 27468 17167,5 10300,5 1115,8875 669,5325 2 6 Bojków 33139 20711,875 12427,125 1346,2719 807,76313 2 7 ernica 50982 31863,75 19118,25 2071,1438 1242,6863 3 11 W tablicy 4b przedstawiono proponowan ilo stanowisk poboru op at wjazdowych i wyjazdowych na poszczególnych odcinkach autostrady A4 dla 2015 i braku udzia u ETC. Tablica 4b Proponowana ilo stanowisk poboru op at wjazdowych i wyjazdowych na autostradzie A4 przy braku udzia u ETC (2015 r.) PPO / SPO wjazdowych wyjazdowych Karwiany 34597 17298,5 17298,5 1124,4025 1124,4025 3 6 Krajków 34297 21435,625 12861,375 1393,3156 835,98938 2 7 Brzezimierz 32876 20547,5 12328,5 1335,5875 801,3525 2 7 Przylesie 30103 18814,375 11288,625 1222,9344 733,76063 2 7 Pr dy 26928 16830 10098 1093,95 656,37 2 6 D brówka 24701 15438,125 9262,875 1003,4781 602,08688 2 6 Gogolin 25451 15906,875 9544,125 1033,9469 620,36813 2 6 Olszowa 22432 14020 8412 911,3 546,78 2 5 Nogowczyce 28192 17620 10572 1145,3 687,18 2 6

Optymalizacja liczby stanowisk systemu poboru op at w ruchu autostradowym 93 PPO / SPO wjazdowych wyjazdowych any 32017 20010,625 12006,375 1300,6906 780,41438 2 7 Kleszczów 30447 19029,375 11417,625 1236,9094 742,14563 2 7 Ostropa 33401 20875,625 12525,375 1356,9156 814,14938 2 7 Bojków 40139 25086,875 15052,125 1630,6469 978,38813 2 9 ernica 61553 38470,625 23082,375 2500,5906 1500,3544 3 13 W tablicy 4c przedstawiono proponowan ilo stanowisk poboru op at wjazdowych i wyjazdowych na poszczególnych odcinkach autostrady A4 dla 2020 i braku udzia u ETC. Tablica 4c Proponowana ilo stanowisk poboru op at wjazdowych i wyjazdowych na autostradzie A4 przy braku udzia u ETC (2020 r.) PPO / SPO wjazdowych wyjazdowych Karwiany 41525 20762,5 20762,5 1349,5625 1349,5625 3 7 Krajków 41211 25756,875 15454,125 1674,1969 1004,5181 2 9 Brzezimierz 39310 24568,75 14741,25 1596,9688 958,18125 2 8 Przylesie 36195 22621,875 13573,125 1470,4219 882,25313 2 8 Pr dy 32309 20193,125 12115,875 1312,5531 787,53188 2 7 D brówka 29774 18608,75 11165,25 1209,5688 725,74125 2 7 Gogolin 30625 19140,625 11484,375 1244,1406 746,48438 2 7 Olszowa 27009 16880,625 10128,375 1097,2406 658,34438 2 6 Nogowczyce 33816 21135 12681 1373,775 824,265 2 7 any 38461 24038,125 14422,875 1562,4781 937,48688 2 8 Kleszczów 36630 22893,75 13736,25 1488,0938 892,85625 2 8 Ostropa 40134 25083,75 15050,25 1630,4438 978,26625 2 9 Bojków 48045 30028,125 18016,875 1951,8281 1171,0969 2 10 ernica 73464 45915 27549 2984,475 1790,685 3 15 W tablicy 5a przedstawiono proponowan ilo stanowisk poboru op at wjazdowych i wyjazdowych na poszczególnych odcinkach autostrady A4 dla 2020 i 50% udzia u ETC. W tablicy 5b przedstawiono proponowan ilo stanowisk poboru op at wjazdowych i wyjazdowych na poszczególnych odcinkach autostrady A4 dla 2020 i 80% udzia u ETC.

94 Zbigniew Kasprzyk, Miros aw Siergiejczyk Tablica 5a Proponowana ilo stanowisk poboru op at wjazdowych i wyjazdowych na autostradzie A4 przy 50% udziale ETC (2020 r.) PPO / SPO wjazdowych wyjazdowych Karwiany 41525 20762,5 20762,5 1349,5625 1349,5625 3 5 Krajków 41211 25756,875 15454,125 1674,1969 1004,5181 2 6 Brzezimierz 39310 24568,75 14741,25 1596,9688 958,18125 2 6 Przylesie 36195 22621,875 13573,125 1470,4219 882,25313 2 5 Pr dy 32309 20193,125 12115,875 1312,5531 787,53188 2 5 D brówka 29774 18608,75 11165,25 1209,5688 725,74125 2 4 Gogolin 30625 19140,625 11484,375 1244,1406 746,48438 2 4 Olszowa 27009 16880,625 10128,375 1097,2406 658,34438 2 4 Nogowczyce 33816 21135 12681 1373,775 824,265 2 5 any 38461 24038,125 14422,875 1562,4781 937,48688 2 6 Kleszczów 36630 22893,75 13736,25 1488,0938 892,85625 2 5 Ostropa 40134 25083,75 15050,25 1630,4438 978,26625 2 6 Bojków 48045 30028,125 18016,875 1951,8281 1171,0969 2 7 ernica 73464 45915 27549 2984,475 1790,685 3 10 Tablica 5b Proponowana ilo stanowisk poboru op at wjazdowych i wyjazdowych na autostradzie A4 przy 80% udziale ETC (2020 r.) PPO / SPO wjazdowych wyjazdowych Karwiany 41525 20762,5 20762,5 1349,5625 1349,5625 2 5 Krajków 41211 25756,875 15454,125 1674,1969 1004,5181 2 4 Brzezimierz 39310 24568,75 14741,25 1596,9688 958,18125 2 4 Przylesie 36195 22621,875 13573,125 1470,4219 882,25313 2 4 Pr dy 32309 20193,125 12115,875 1312,5531 787,53188 2 4 D brówka 29774 18608,75 11165,25 1209,5688 725,74125 2 4 Gogolin 30625 19140,625 11484,375 1244,1406 746,48438 2 4 Olszowa 27009 16880,625 10128,375 1097,2406 658,34438 2 4 Nogowczyce 33816 21135 12681 1373,775 824,265 2 4 any 38461 24038,125 14422,875 1562,4781 937,48688 2 4 Kleszczów 36630 22893,75 13736,25 1488,0938 892,85625 2 4 Ostropa 40134 25083,75 15050,25 1630,4438 978,26625 2 4 Bojków 48045 30028,125 18016,875 1951,8281 1171,0969 2 5 ernica 73464 45915 27549 2984,475 1790,685 3 7

Optymalizacja liczby stanowisk systemu poboru op at w ruchu autostradowym 95 5. PODSUMOWANIE W artykule przedstawiono optymalizacj liczby stanowisk poboru op at na analizowanym odcinku autostrady A4 dla prognozowanego do 2020 roku bazuj c na danych generalnego pomiaru ruchu GPR z 2005 roku. Prognoza wzrostu ruchu pojazdów metod trendów na zamiejskiej sieci dróg krajowych umo liwi a na przeprowadzenie optymalizacji liczby stanowisk poboru op at z uwzgl dnieniem udzia u elektronicznego systemu poboru op at (ETC) w celu zapobiegania tworzeniu si kongestii ruchu pojazdów na placach poboru op at. Wyniki zaprezentowane z wykorzystaniem zastosowanej metody pokazuj, i konieczne jest znaczne zwi kszenie udzia u ETC do 2020 roku w celu zagwarantowania p ynnego ruchu pojazdów na placach poboru op at. W analizie na rok 2020 proponuje si 80% udzia elektronicznego systemu poboru op at w procesie poboru op aty, co umo liwi na optymalny ruch pojazdów na analizowanym odcinku autostrady porównywalny z rokiem 2010, w którym zaleca si, co najmniej 50% udzia ETC. Bibliografia 1. https://www.gddkia.gov.pl/userfiles/articles/p/pismo-przewodnie-z-dnia- 15032007_4423/Zalacznik_3_Prognozy_wzrostu_PKB_2008-40_poprawa_kodow_nts.pdf. (z dnia 24.04.2013 r.) 2. http://www.gddkia.gov.pl/pl/992/zalozenia-do-prognoz-ruchu. (z dnia 24.04.2013 r.) 3. http://www.gddkia.gov.pl/userfiles/articles/g/generalny_pomiar_ruchu_2000/0.1.3.2_wykaz_ odc_pomiarowych_gpr_2000.pdf. (z dnia 24.04.2013 r.) 4. http://www.gddkia.gov.pl/userfiles/articles/g/generalny_pomiar_ruchu_2005/0.1.2.2 w _pkt_pomiarowych_w_2005_roku.pdf. (z dnia 24.04.2013 r.) 5. http://siskom.waw.pl/nauka-gpr.htm (z dnia 24.04.2013 r.) 6. Kury owicz W., Wi ch P.: Prognoza ruchu dla zamiejskich sieci dróg krajowych na lata 2000-2020. Drogownictwo 5/2002, Warszawa 2002. 7. Kukie ka J.: Prognozowanie ruchu na drogach krajowych. Budownictwo i Architektura 10 (2012), Politechnika Lubelska, Lublin 2012. 8. Pomiary nat e, struktury rodzajowej i kierunkowej ruchu w wybranych pomocniczych punktach bada ekranowych, GDDKiA, Warszawa 2010. 9. Zaprojektowanie i wykonanie dostosowania autostrady A4 Wroc aw Katowice (153+227 km 340+200), na odcinku Wroc aw-so nica do standardów autostrady p atnej i do poboru op at, SIWZ. GDDKiA, Warszawa 2004. OPTIMIZATION OF THE NUMBER OF TOLL COLLECTION STATIONS IN MOTORWAY MOVEMENT Summary: The article focuses on the problem of creating a congestion toll stations located near large urban areas. This problem makes it necessary to develop and expand existing toll stations, and increase the share of electronic toll collection system in the process of collecting the fee. The paper presents traffic forecast for the coming years on the stretch of highway in order to optimize the number of existing toll stations with appropriate involvement of an electronic toll collection system. The issue of optimizing the number of toll stations translates directly into standard of service quality and operational costs tolling system. Keywords: toll collection system, number of toll stations, motorway movement