SZKOŁA PODSTAWOWA II Etap Edukacyjny: Klasy IV-VI Przyroda Cele kształcenia: I, II, III, IV i V Treści nauczania wymagania szczegółowe: 1 (1, 2), 5 (1, 2, 5), 9 (1, 4, 9, 13) Czas realizacji materiału Około 50 minut Rozdział 1.3, Szkodliwe Mikroby, prezentuje uczniom różne zagadnienia dotyczące wpływu szkodliwych mikrobów na zdrowie. Zachęcamy uczniów do dyskusji klasowej nt. szkodliwego działania mikrobów oraz o tym, jak uchronić się przed zachorowaniem. W trakcie lekcji uczniowie dowiadują się również, że nie wszystkie schorzenia wywoływane są przez mikroby. Ćwiczenia dodatkowe: wyszukiwanie słów oraz krzyżówka, pomagają utrwalić uczniom pojęcia związane z tematem szkodliwych mikrobów i zakażeń. Wiedza do zdobycia Poziom podstawowy Mikroby mogą czasami wywoływać u nas choroby
1.3 Drobnoustroje Złe Mikroby Podstawowe Informacje Słowa Kluczowe Bakterie Kolonizacja Dermatofity Flora Grzyby Zarazki Higiena Zakażenie Zakaźny Patogeny Toksyna Wirus Potrzebne Materiały Dla każdego ucznia Kopia KU 1 Kopia KU 2 Dla całej klasy/grupy Kopia MU 1 Kopia MU 2 Materiały Dostępne na Stronie Internetowej Obrazki drobnoustrojów z rozdziału 1.1. MU 1 i MU 2 dostępne w formacie PowerPoint. Niektóre mikroby mogą być szkodliwe dla człowieka i wywoływać choroby, np. wirus grypy (Influenza) wywołuje grypę, bakterie Campylobacter mogą wywoływać zatrucia pokarmowe, a dermatofit (grzyb skórny) np. Trichophyton, może wywołać grzybicę stóp, czy skóry. Takie mikroorganizmy (inaczej: mikroby, czy drobnoustroje) nazywane są patogenami lub zarazkami. Mechanizm wywoływania choroby przez różne mikroby może być różny. Niektóre bakterie posiadają zdolność wytwarzania specjalnych substancji zwanych toksynami, które mogą u nas wywoływać choroby, lub czasem nawet prowadzić do destrukcji tkanek, czy całych organów. Wirusy swoim działaniem przypominają pasożyty. Do kopiowania (namnażania) wykorzystują komórki żywych organizmów - nie są w stanie namnażać się i przeżyć poza nimi. Po wniknięciu do komórki, wirusy namnażają się i powodują rozpad komórki gospodarza w ten sposób uwalniając się z niej. Grzyby najczęściej nie powodują rozpadu komórek gospodarza. Dermatofity to grzyby, które atakują skórę, paznokcie lub włosy. Kolonizując skórę, w trakcie swojego rozwoju produkują substancje wywołujące opuchliznę i swędzenie. Do zakażenia dochodzi, gdy do organizmu dostaną się drobnoustroje chorobotwórcze. Drogi rozprzestrzeniania się drobnoustrojów chorobotwórczych mogą być różne: przez powietrze, drogą kropelkową, przez dotyk, wodę, żywność itd. Choroby wywoływane przez drobnoustroje chorobotwórcze nazywa się chorobami zakaźnymi. W normalnych warunkach flora fizjologiczna (drobnoustroje) naszego organizmu chroni nas przed chorobotwórczymi drobnoustrojami np. poprzez kolonizację (zasiedlenie) różnych obszarów naszego organizmu, dzięki czemu brakuje miejsca do namnażania się złych mikrobów, czy też poprzez hamowanie wzrostu i namnażania się szkodliwych bakterii, takich jak np. Clostridium difficle. Kiedy dochodzi do zaburzenia fizjologicznej flory naszego organizmu, wtedy może dojść do namnażania mikrobów chorobotwórczych, np. Clostridium difficle, który może wywoływać biegunkę, a w ciężkich przypadkach prowadzić do perforacji (naruszenia ciągłości) jelit. Potrzebne Będą 1. Kopia KU 1 i KU 2 dla każdego ucznia. 2. Kopia MU 1 i MU 2 dla całej klasy (wersja elektroniczna do ściągnięcia ze strony: www.e-bug.eu).
1.3 Drobnoustroje Złe Mikroby Wprowadzenie 1. Rozpocznij informując, że niektóre mikroby mogą być szkodliwe dla człowieka. Zapytaj dzieci, czy wiedza, co wywołuje u nich chorobę. Sprawdź, jakich potocznych pojęć używają nazywając drobnoustroje np. zarazki, mikroby itd. 2. Wytłumacz dzieciom, że zarazki są potocznym określeniem dla chorobotwórczych drobnoustrojów, czyli dla bakterii, wirusów i grzybów. Porozmawiaj z dziećmi o różnych drobnoustrojach I chorobach, które mogą wywołać. Obrazki dostępne na stronie www.e-bug.eu, w rozdziale 1.1 pomogą uczniom wyobrazić sobie drobnoustroje chorobotwórcze. 3. Wyjaśnij dzieciom, że mikroby przystosowały się do życia w różnych warunkach, dlatego można znaleźć je wszędzie: w klasie, w domach, pokojach, na naszym ciele I na jedzeniu! 4. Przekaż dzieciom, że szkodliwe mikroby wywołujące choroby (drobnoustroje chorobotwórcze) mogą łatwo rozprzestrzeniać się między ludźmi wywołując zakażenia, czyli prowadzą do chorób zwanych zakaźnymi lub infekcjami. Ćwiczenie Podstawowe 1. Ćwiczenie to poprzedzone dyskusją w klasie, powinno zostać wykonane przez uczniów indywidualnie. 2. Pokaż klasie historyjki obrazkowe z materiałów MU 1 i MU 2. Materiały można zaprezentować rozdając każdemu dziecku kopię MU 1 i MU 2, prezentując całej klasie rzutnikiem wydruk na foliach, ewentualnie pokazać obraz rzutnikiem multimedialnym wykorzystując wersję elektroniczną dostępną na stronie www.e-bug.eu. 3. Przy każdej z przedstawionych sytuacji zapytaj dzieci jakie mikroby mogą wywołać zakażenie u Amy i Harry ego. Powiedz klasie, że każda z historyjek jest opisana w materiale TS 3. Zapytaj dzieci, czy miały kiedyś podobne objawy do przedstawionych na obrazkach, jeśli tak, to jak były leczone. 4. Pamiętaj: Zagadnienia związane z myciem rąk, higieną układu oddechowego I higieną odżywiania będą dokładniej omówione w kolejnych rozdziałach. 5. Jeśli wystarczy czasu, rozdaj klasie kopie KU 1 i KU 2. Zawarte w materiale krzyżówka i ćwiczenie w wyszukiwanie słów pomogą utrwalić pojęcia związane z tematem szkodliwych mikrobów. Dyskusja Poniższe pytania pomogą sprawdzić, czy dzieci zrozumiały omówione zagadnienia: a. W jaki sposób dochodzi do infekcji? Do infekcji dochodzi, kiedy szkodliwe mikroby dostają się do naszego organizmu i namnażają się w nim wywołując objawy choroby. b. Czy ból gardła zawsze wywołują drobnoustroje? Nie zawsze ból gardła wywołują szkodliwe mikroby, czasem zaczerwienienie i ból gardła spowodowane są przez kaszel. c. Czy przyczyną wszystkich chorób jest działanie mikrobów? Nie zawsze np. Chorób takich jak astma, czy katar sienny nie powodują mikroby. d. Podaj przykłady infekcji wywoływanych przez drobnoustroje chorobotwórcze. Grzybica stóp, grypa, odra.
1.3 Drobnoustroje Złe Mikroby Amy ciągle dba o to, aby mieć czyste ręce I paznokcie. Jednak kiedy przyjrzymy się bliżej jej dłoniom, okaże się, że pokryte są mnóstwem malutkich, niewidocznych gołym okiem mikrobów. Są to tzw. dobre mikroby, które pomagają nam utrzymać zdrowie. Harry uwielbia grać w piłkę i wygłupiać się z kolegami I niestety niezbyt często myje ręce. Jeśli przyjrzelibyśmy się jego dłoniom, okaże się, że również są pokryte mnóstwem maleńkich mikrobów, chociaż niektóre z nich są niebezpieczne i jeśli dostaną się do środka organizmu, mogą wywołać poważną chorobę. Amy źle się czuje, bardzo boli ją gardło. Czasami ból gardła powstaje w efekcie kaszlu i kataru, które powodują opuchliznę gardła i powodują ból. Wtedy Amy powinna pić dużo płynów, żeby nawilżyć gardło i wziąć środek przeciwbólowy. Jednak ból gardła może się również pojawiać w efekcie działania bakterii (Streptococcus) i wirusów. Czy Harry jest chory z powodu mikrobów na jego dłoniach? Okazuje się, że nie z powodu mikrobów, ale choruje na astmę, która utrudnia mu oddychanie. Astma jest chorobą płuc i dróg oddechowych ale nie jest efektem działania mikrobów. Trzeba pamiętać, że nie wszystkie choroby wywoływane są przez mikroby. Co się dzieje z Harry m na tym obrazku? Biedny Harry zjadł niedopieczonego kurczaka z grilla i teraz ma zatrucie pokarmowe wywołane przez Campylobacter. Na mięsie jest mnóstwo mikrobów, bezpiecznych dla zwierząt, ale które mogą być bardzo niebezpieczne dla człowieka! Mięso, które jemy musi być odpowiedni przygotowane aby pozbyć się wszystkich niebezpiecznych mikrobów! Amy gra w tenisa. Spociły się jej stopy I niezbyt ładnie pachną. Zawsze się bardzo spieszy więc niedokładnie myje i suszy stopy. Oprócz tego, że jej stopy niezbyt ładnie pachną, to również między palcami spuchły i swędzą. Dzieje się tak z powodu grzybów zwanych dermatofitami, które lubią pojawiać się między palcami, zwłaszcza, jeśli są wilgotne! Wywołują chorobę zwaną grzybicą stóp (ang. athlete s foot), w której puchą palce, skóra między nimi pęka I BARDZO swędzi, a przy okazji brzydko pachnie.
POZIOMO Z C K A T A R S I E N N Y B D F G F A M G B G G U M B H N H R J K A Z L T N Z R R K A Y E A E B A L S F A P R Z E Z I Ę B I E N I E A Z W B T N U H Y J O Ś Ć D D E G T E S Y V R K C B Z E K K A S Z E L L K S M S U J I D F B G R C O G L B A T G I Z C C E A M A T H Ś A E I T N M D O A A H P E A Y E Ć J T E A Z X C V T B P T O D R A O B E G P R T A Y U Y I O O K A F A Ó S U E Q W G R Y P A A K E A Z S L F N P R Y S Z C Z E B K A D R T G O K A S D M S E N N O Ś Ć S S M Ł O A G O Ś O O Z K A N F G N H A O T L O D B R U D N E R Ę C E L Ź W W Y Ć R Ą B G O R O Ś Ć K Ó K P Y Ą E 1. Reakcja odruchowa w odpowiedzi na podrażnienie gardła np. w czasie przeziębienia. 4. Choroba wywoływana przez grzyby. Może pojawiać się na stopach, kiedy niedokładnie je myjesz i suszysz! 5. Widać je często na twarzach nastolatków. Mogą pojawiać się w efekcie działania mikrobów obecnych na skórze. 8. Choroba alergiczna, której nie wywołują mikroby. W jej przebiegu spłyca się oddech i do oddychania używa się inhalatora. 9. Odczuwasz to, kiedy Twój organizm walczy z infekcją. 10. Uważaj! Złe mikroby mogą czasem zmusić Twój żołądek do tego - jest Ci wtedy niedobrze. 12. Część Twojego ciała - nieumyte umożliwiają przenoszenie mikrobów między ludźmi. Po ich umyciu pozbywamy się złych mikrobów. 13. Choroba wirusowa - kiedy jesteś na nią chory jest Ci gorąco i pocisz się. PIONOWO 2. Możesz się tego nabawić, kiedy niewłaściwie przygotujesz mięso, lub kiedy niedokładnie umyjesz ręce po tym, jak dotykałeś/aś surowe mięso. (2 słowa) 3. Nie jest efektem działania mikrobów. Masz wtedy czerwony i spuchnięty nos. Mogą go wywoływać np. pyłki kwiatów. (2 słowa) 6. Wywołują ją złe mikroby w brzuchu. Kiedy nie myjesz rąk po wyjściu z toalety może się rozprzestrzenić w całej szkole. 7. Częsty objaw przeziębienia, chociaż może się również pojawiać, gdy jesteś głodny lub za długo oglądasz telewizję. (2 słowa) 11. Choroba wirusowa, której towarzyszy różowa, swędząca wysypka na całym ciele. ODPOWIEDZI K A S Z E L A T R K U A G R Z Y B I C A T I A B B E R I Ó P R Y S Z C Z E L O I G G K E U Ł A S T M A N S E N N O Ś Ć R Y K W M A Y O W Y M I O T Y R Ę C E D G R Y P A A KASZEL RĘCE ODRA GRYPA WYMIOTY PRYSZCZE ASTMA GRZYBICA SENNOŚĆ KATAR SIENNY BIEGUNKA ZATRUCIE POKARMOWE BÓL GŁOWY
Drobnoustroje
Drobnoustroje
Spróbuj znaleźć słowa związane z tematem złych mikrobów. Słowa mogą tworzyć literki w poziomie, pionowo lub ukośnie (od lewej strony u góry, do prawej na dół). Z C K A T A R S I E N N Y B D F G F A M G B G G U M B H N H R J K A Z L T N Z R R K A Y E A E B A L S F A P R Z E Z I Ę B I E N I E A Z W B T N U H Y J O Ś Ć D D E G T E S Y V R K C B Z E K K A S Z E L L K S M S U J I D F B G R C O G L B A T G I Z C C E A M A T H Ś A E I T N M D O A A H P E A Y E Ć J T E A Z X C V T B P T O D R A O B E G P R T A Y U Y I O O K A F A Ó S U E Q W G R Y P A A K E A Z S L F N P R Y S Z C Z E B K A D R T G O K A S D M S E N N O Ś Ć S S M Ł O A G O Ś O O Z K A N F G N H A O T L O D B R U D N E R Ę C E L Ź W W Y Ć R Ą B G O R O Ś Ć K Ó K P Y Ą E KASZEL KATAR SIENNY GRZYBICA SENNOŚĆ PRZEZIĘBIENIE ASTMA GRYPA WYMIOTY BRUDNE RĘCE BIEGUNKA BÓL GŁOWY ODRA PRYSZCZE ZATRUCIE POKARMOWE
1 2 POZIOMO 4 5 3 6 7 1. Reakcja odruchowa w odpowiedzi na podrażnienie gardła np. w czasie przeziębienia. 4. Choroba wywoływana przez grzyby. Może pojawiać się na stopach, kiedy niedokładnie je myjesz i suszysz! 5. Widać je często na twarzach nastolatków. Mogą pojawiać się w efekcie działania mikrobów obecnych na skórze. 8. Choroba alergiczna, której nie wywołują mikroby. W jej przebiegu spłyca się oddech i do oddychania używa się inhalatora. 9. Odczuwasz to, kiedy Twój organizm walczy z infekcją. 10. Uważaj! Złe mikroby mogą czasem zmusić Twój żołądek do tego - jest Ci wtedy niedobrze. 12. Część Twojego ciała - nieumyte umożliwiają przenoszenie mikrobów między ludźmi. Po ich umyciu pozbywamy się złych mikrobów. 13. Choroba wirusowa - kiedy jesteś na nią chory jest Ci gorąco i pocisz się. 8 9 PIONOWO 12 10 11 13 2. Możesz się tego nabawić, kiedy niewłaściwie przygotujesz mięso, lub kiedy niedokładnie umyjesz ręce po tym, jak dotykałeś/aś surowe mięso. (2 słowa) 3. Nie jest efektem działania mikrobów. Masz wtedy czerwony i spuchnięty nos. Mogą go wywoływać np. pyłki kwiatów. (2 słowa) 6. Wywołują ją złe mikroby w brzuchu. Kiedy nie myjesz rąk po wyjściu z toalety może się rozprzestrzenić w całej szkole. 7. Częsty objaw przeziębienia, chociaż może się również pojawiać, gdy jesteś głodny lub za długo oglądasz telewizję. (2 słowa) 11. Choroba wirusowa, której towarzyszy różowa, swędząca wysypka na całym ciele. ODPOWIEDZI KASZEL RĘCE ODRA GRYPA WYMIOTY PRYSZCZE ASTMA GRZYBICA SENNOŚĆ KATAR SIENNY BIEGUNKA ZATRUCIE POKARMOWE BÓL GŁOWY