Dwa oblicza Bieszczadów Dr Krzysztof Szpara Katedra Geografii Wyższa Szkoła Informatyki i Zarządzania w Rzeszowie
Czy góry bez górali mogą byd atrakcyjne? Dr Krzysztof Szpara - Katedra Geografii, WSIiZ w Rzeszowie
Akcja Wisła
Akcja Wisła
Akcja Wisła
Wysiedlenia w Bieszczadach Wysokich Źródło: (Wolski, 2008)
Mapa 2 wsie niezamieszk. Źródło: opracowanie własne
Mapa 6 architekt. świecka Źródło: opracowanie własne
Bieszczady jako region geograficzny http://www.karpaty.pl/pages/karpaty.php
Mapa fizyczna Polski
Bieszczady jako region geograficzny
Mapa 3 podział fizycznogeogr. Źródło: opracowanie własne
Bieszczady jako region geograficzny Tarnica 1346 m n.p.m., Źródło: fot. K. Szpara
Przyroda Bieszczadów - góry jedyny fragment Karpat Wschodnich na terenie Polski, rusztowy układ grzbietów, Dr Krzysztof Szpara - Katedra Geografii, WSIiZ w Rzeszowie
Tarnica (1346 m n.p.m.)
Przyroda Bieszczadów - wody kratowy układ sieci rzecznej, San największy karpacki dopływ Wisły, lecznicze wody mineralne (np. Polaoczyk), Zbiornik Solioski największy (objętośd) zbiornik zaporowy w kraju: całkowita pojemnośd 472 mln m3, powierzchnia 22 km2, wysokośd zapory 82 m Dr Krzysztof Szpara - Katedra Geografii, WSIiZ w Rzeszowie
San Źródło: www.parkikrosno.pl
San Źródło: www.parkikrosno.pl
Solinka Źródło: fot. K. Szpara
Zapora i Zbiornik w Solinie Źródło: www.solina.pl
Zbiornik Solioski
Przyroda Bieszczadów - flora duża lesistośd, rzadkie gatunki flory (gatunki wschodniokarpackie i południowokarpackie, rzadkie formacje roślinne: połoniny, tzw. kraina dolin, pozostałości cennych założeo ogrodów historycznych, Dr Krzysztof Szpara - Katedra Geografii, WSIiZ w Rzeszowie
Przyroda Bieszczadów - flora http://www.krajobrazy.pl/galeria.php?foto=3154
Tworylne wiosną tzw. kraina dolin Źródło: www.twojebieszczady.pl
Cerkwisko w Hulskiem Źródło: www.parkikrosno.pl
Ruiny cerkwi w Krywem Źródło: www.twojebieszczady.pl
Tworylne ruiny dzwonnicy Źródło: www.twojebieszczady.pl
Tworylne żeremia bobrów Źródło: www.twojebieszczady.pl
Tworylne ślady działalności bobrów Źródło: www.twojebieszczady.pl
Przyroda Bieszczadów - fauna rzadkie gatunki fauny (wąż eskulapa, żubr), największe populacje (niedźwiedzie częśd największej w Europie karpackiej populacji niedźwiedzi), najważniejsze obszary (są jedną z najcenniejszych ostoi ptaków w Karpatach, a także jednym z najważniejszych obszarów ornitologicznych w Europie), charakterystyczne dla regionu (konie huculskie), Dr Krzysztof Szpara - Katedra Geografii, WSIiZ w Rzeszowie
Żubry Źródło: www.parkikrosno.pl
Żubry
Wilk Źródło: www.twojebieszczady.pl
Wilk
Wąż eskulapa Źródło: www.karpaty.edu.pl
Żmija Źródło: www.bieszczady.net.pl
Hucuły w Wołosatem Źródło: fot. K. Szpara
Hucuły Źródło: fot. K. Szpara
Schronisko na P. W. zimą Bieszczady Schronisko na Połoninie Wetlioskiej
Tatry z Wetlioskiej
Bieszczadzki Park Narodowy największy górski park narodowy w Polsce,
Mapa 4 obszary chronione Źródło: opracowanie własne
Inne formy ochrony przyrody Ciśniaosko - Wetlioski Park Krajobrazowy Park Krajobrazowy Doliny Sanu Rezerwaty przyrody Międzynarodowy Rezerwat Biosfery Karpaty Wschodnie Dr Krzysztof Szpara - Katedra Geografii, WSIiZ w Rzeszowie
Mapa 4 obszary chronione Źródło: opracowanie własne
Rezerwat Gołoborze Źródło: www.parkikrosno.pl
Rez. Olszyna łęgowa w Kalnicy Źródło: www.parkikrosno.pl
Rez. Sine Wiry Źródło: www.twojebieszczady.pl
Międzynarodowy Rez. Biosfery Karpaty Wschodnie http://www.nieznanaukraina.pl/462/parki-narodowe-i-rezerwaty-unesco/
Kultura Bieszczadów Bojkowie (Rusini), Łemkowie (zachodnia częśd Bieszczadów), Żydzi (Lesko, Lutowiska), Wybitne postacie (np. Wincenty Pol), Architektura (cerkwie), Sztuka dawna (ikony), Sztuka współczesna (twórczośd miejscowych artystów), Bieszczadnicy - zakapiory, Kraina Dolin, Dr Krzysztof Szpara - Katedra Geografii, WSIiZ w Rzeszowie
Bojkowie Muzeum Budownictwa Ludowego w Sanoku
Plan Skansenu w Sanoku Źródło: www.bieszczadyonline.pl
Muzeum Budownictwa Ludowego w Sanoku
Mapa 5 architekt. sakralna Źródło: opracowanie własne
Cerkiew w Smolniku Źródło: www.parkikrosno.pl
Cerkiew w Równi w Bieszczadach fot. K. Szpara
Cerkiew w Rzepedzi Źródło: www.twojebieszczady.pl
Cerkiew w Rzepedzi
Synagoga w Lesku fot. K. Szpara
Kirkut w Lesku http://uantoniny.blogspot.com/2010/06/synagoga-i-cmentarz-zydowski-w-lesku.html
Kirkut w Lutowiskach Źródło: www.twojebieszczady.pl
Mapa 6 architekt. świecka Źródło: opracowanie własne
Sianki Grób Hrabiny Źródło: www.twojebieszczady.pl
Ruiny zamku na górze Sobień fot. K. Szpara
Załuż pozostałości Linii Mołotowa Źródło: fot. K. Szpara
Cmentarz wojskowy w Baligrodzie Źródło: fot. K. Szpara
Bieszczadzka Kolejka Leśna
Bieszczadzka Kolejka Leśna Źródło: www.parkikrosno.pl
Czarna kopalnia ropy naftowej fot. K. Szpara
Wypał w okolicach Rajskiego fot. K. Szpara
http://www.digart.pl/praca/1295862/i.html,
http://feh.flog.pl/wpis/1394889/julek-pustelnik
Synagoga w Lesku fot. K. Szpara
Galeria sztuki w dawnej synagodze w Lesku fot. K. Szpara
Przyroda i kultura Bieszczadów
Bieszczady jako region turystyczny (do II wojny światowej) Mieczysław Orłowicz (1914) zwraca uwagę na dużą gęstośd zaludnienia i skupione w dolinach wsie zamieszkane przez górali ruskich Bojków, którzy nie odznaczają się ani urodą, ani pięknymi strojami. Rolę szlaków turystycznych pełniły ścieżki i drogi używane w gospodarce rolnej i leśnej. Brak schronisk górskich rekompensowany był przez szałasy pasterskie. Z opisu tego wynika, że teren Bojkowszczyzny odznaczał się słabym zagospodarowaniem turystycznym i nie cieszył się dużym zainteresowaniem turystów. Dr Krzysztof Szpara - Katedra Geografii, WSIiZ w Rzeszowie
Mieczysław Orłowicz (1881-1959) W czasie wycieczki, odpoczynek na Koskowej Górze w Beskidzie Wyspowym (fot. Tadeusz Dohnalik), sierpieo 1953
Mieczysław Orłowicz (1881-1959) Przykładowe publikacje M. Orłowicza
Mieczysław Orłowicz (1881-1959) Przełęcz im. Mieczysława Orłowicza w Bieszczadach Wysokich
Schroniska górskie PTTK w Karpatach Polskich według wielkości i czasu powstania
Bieszczady jako region turystyczny (do II wojny światowej) Do najważniejszych ośrodków turystyki (głównie zimowej) należy zaliczyd Sianki, a także Łupków i Komaoczę. Dr Krzysztof Szpara - Katedra Geografii, WSIiZ w Rzeszowie
Bieszczady jako region turystyczny (do II wojny światowej) W piśmie Marii Procykowej, nauczycielki i kierowniczki szkoły w Solince wysłanym 16 lutego 1939 r. do Inspektora Szkolnego w Sanoku można przeczytad, że Rozwój miejscowości pod względem turystyczno-uzdrojowiskowypoczynkowym na razie jest niemożliwy, gdyż oprócz dobrego powietrza nie ma żadnych pomieszczeo. Ludnośd w ogóle pod tym względem nie jest zainteresowana (Krycioski, 1996). Dr Krzysztof Szpara - Katedra Geografii, WSIiZ w Rzeszowie
Bieszczady jako region turystyczny (do II wojny światowej) Również Krygowski (1939) podaje, że Bieszczady i Beskid Niski charakteryzowały się przed wybuchem II wojny światowej najmniejszą gęstością szlaków turystycznych w Karpatach Polskich. Podobnie spośród dziewięddziesięciu dwóch karpackich schronisk górskich należących do Polskiego Towarzystwa Tatrzaoskiego oraz innych organizacji i instytucji - na terenie Bojkowszczyzny znajdowały się tylko trzy (jedno w Berehach Górnych i dwa w Siankach). Dr Krzysztof Szpara - Katedra Geografii, WSIiZ w Rzeszowie
Bieszczady jako region turystyczny (po II wojny światowej do 1989 r.) Turyści na przystanku PKS. (Ze zbiorów Muzeum Historycznego w Sanoku) Dr Krzysztof Szpara - Katedra Geografii, WSIiZ w Rzeszowie
Bieszczady jako region turystyczny (po II wojny światowej do 1989 r.) Piesi wędrowcy, San pod Wołkowyją. (Ze zbiorów Muzeum Historycznego w Sanoku) Dr Krzysztof Szpara - Katedra Geografii, WSIiZ w Rzeszowie
Bieszczady jako region turystyczny (po II wojny światowej do 1989 r.) Harcerze w Bieszczadach (Ze zbiorów Archiwum Regionalnej Dyrekcji Lasów Paostwowych w Krośnie) Dr Krzysztof Szpara - Katedra Geografii, WSIiZ w Rzeszowie
Bieszczady jako region turystyczny (po II wojny światowej do 1989 r.) 1952 r. wyprawa Edwarda Moskały i Władysława Krygowskiego z Komaoczy w Grupę Tarnicy, wycieczka Mieczysława Orłowicza i Hnitessa Klubu Bieszczady jako region zupełnie nieprzygotowany do przyjęcia turystów i charakteryzujący się prawie całkowitym brakiem ruchu turystycznego. 1958 r. - z materiałów sesji Powiatowej Rady Narodowej w Ustrzykach Dolnych - turystów traktowano jak intruzów. Nie mieli oni gdzie spad (jedyne większe schronisko w Ustrzykach Górnych było wykorzystywane w większości przez robotników leśnych) i co jeśd (permanentny brak produktów wymuszał przywożenie swojego prowiantu) S. (Dobrowolski, 2009) Dr Krzysztof Szpara - Katedra Geografii, WSIiZ w Rzeszowie
Bieszczady jako region turystyczny (po II wojny światowej do 1989 r.) Inwestycje lat sześddziesiątych i siedemdziesiątych: 1960 r. - Zbiornik Myczkowski, 1962 r. - Duża Obwodnica, 1968 r. - Zbiornik Solioski, 1969 r. - Mała Obwodnica, 1973 r. - Bieszczadzki Park Narodowy. Dr Krzysztof Szpara - Katedra Geografii, WSIiZ w Rzeszowie
Bieszczady jako region turystyczny (po II wojny światowej do 1989 r.) Inwestycje planowane, na szczęście nie zrealizowane: przekształcenie Wyżniaoskiego Wierchu w ośrodek sportów zimowych z wyciągiem narciarskim i stacją paliw, przerobienie części cerkwi na schroniska turystyczne w celu rozwiązania problemu bazy noclegowej (Dobrowolski, 2009). Dr Krzysztof Szpara - Katedra Geografii, WSIiZ w Rzeszowie
Bieszczady jako region turystyczny (po II wojny światowej do 1989 r.) lata sześddziesiąte i siedemdziesiąte - moda na Bieszczady, turystyka masowa, 1974-1984 - realizowano wielką akcję Związku Harcerstwa Polskiego - Bieszczady 40, Dr Krzysztof Szpara - Katedra Geografii, WSIiZ w Rzeszowie
Bieszczady jako region turystyczny (po II wojny światowej do 1989 r.) W latach siedemdziesiątych M. I. Mileska (1973,1978) zakwalifikowała tereny Bieszczadów do grupy tzw. potencjalnych regionów wypoczynkowo-turystycznych. Dr Krzysztof Szpara - Katedra Geografii, WSIiZ w Rzeszowie
Bieszczady jako region turystyczny (obecnie) Dr Krzysztof Szpara - Katedra Geografii, WSIiZ w Rzeszowie
http://www.wrota.podkarpackie.pl Turystyka piesza
Turystyka konna http://www.wrota.podkarpackie.pl
Miejsca noclegowe w gospodarstwach agroturystycznych i pokojach gościnnych w 2007 r. w woj. podkarpackim Źródło: Szpara K., Skała M., 2010, Wybrane formy turystyki w województwie podkarpackim, *w:+ J. R. Rak (red.) Walory ekologiczne i turystyczne północnej części Euroregionu Karpackiego, Wydawnictwo Muzeum Regionalnego im. Adama Fastnachta w Brzozowie, Brzozów, s. 215-228.
Turystyka kulinarna Źródło: Robert Baokosz, "Potrawy Bieszczadzkie polsko-ukraioskiego pogranicza"
Zbiornik Soliński
Bieszczady jako region turystyczny (obecnie) Typy przestrzeni: turystyka górska, turystykę wiejska, turystykę na obszarach chronionych Dr Krzysztof Szpara - Katedra Geografii, WSIiZ w Rzeszowie
Bieszczady jako region turystyczny (obecnie) Najważniejsze grupy motywacji wyjazdów turystycznych: turystyka poznawcza (przyrodnicza, kulturowa, kulinarna), turystyka wypoczynkowa (turystyka wiejska, w tym agroturystyka), turystyka kwalifikowana lub specjalistyczna (górska turystyka piesza, rowerowa, narciarska, jeździecka, żeglarska, kajakowa), turystyka zdrowotna (turystyka uzdrowiskowa), turystyka religijna, turystyka biznesowa. Dr Krzysztof Szpara - Katedra Geografii, WSIiZ w Rzeszowie
Bieszczady jako region turystyczny (obecnie) W 2010 r. w Bieszczadach znajdowało się ok. 18 216 turystycznych miejsc noclegowych. Udzielono w nich ok. 1 374 600 osobonoclegów (w tym 446 000 w gospodarstwach agroturystycznych i pokojach gościnnych). Szacunkowa liczba turystów przebywających w ciągu roku w tym regioni wynosi ok. 289 tys. osób. Dr Krzysztof Szpara - Katedra Geografii, WSIiZ w Rzeszowie
Dwa oblicza Bieszczadów Dziękuję za uwagę ;-) Dr Krzysztof Szpara Katedra Geografii Wyższa Szkoła Informatyki i Zarządzania w Rzeszowie
Czy góry bez górali mogą byd atrakcyjne? Dr Krzysztof Szpara - Katedra Geografii, WSIiZ w Rzeszowie
Panorama Lutowisk Źródło: fot. K. Szpara